Does money make you mean? | Paul Piff

Translator: Kaltrina Kusari Reviewer: Helena Bedalli

I want you to, for a moment,

Dua që për një moment

të mendoni se jeni duke luajtur një lojë Monopoli,

think about playing a game of Monopoly.

por në këtë lojë, kombinimi

Except in this game, that combination of skill, talent and luck

i aftësive, talentit dhe fatit

that helped earn you success in games, as in life,

që ju bën të suksesshëm në lojra, ashtu si në jetë,

nuk merret në konsideratë,

has been rendered irrelevant,

because this game's been rigged,

sepse loja është e manipuluar,

and you've got the upper hand.

dhe ti je në avantazh.

You've got more money,

Ti ke më shumë të holla,

more opportunities to move around the board,

më shumë mundësi për lëvizje në lojë,

dhe më shumë qasje tek burime të ndryshme.

and more access to resources.

And as you think about that experience,

Kur ta mendoni këtë përvojë,

unë dua që ju të pyesni veten

I want you to ask yourself:

How might that experience of being a privileged player in a rigged game

se si përvoja e të qënit

një lojtar i privilegjuar në një lojë të manipuluar

change the way you think about yourself

ndryshon mënyren se si ti mendon per veten

dhe se si e trajton lojtarin tjetër?

and regard that other player?

So, we ran a study on the UC Berkeley campus

Ne bëmë një studim në kampusin e Universitetit të Berkli

i cili eksploronte mu këtë pyetje.

to look at exactly that question.

We brought in more than 100 pairs of strangers into the lab,

Ne sollëm më shumë se 100 çifte

të huajsh në laborator

and with the flip of a coin,

dhe me hedhjen e një monedhe

randomly assigned one of the two to be a rich player in a rigged game.

vendosëm që një lojtar

do ishte më i pasur në lojen e manipuluar.

They got two times as much money;

Lojtari "i pasur" mori dyfishin e parave.

when they passed Go, they collected twice the salary;

Kur ata kaluan pjesën "Shko"

ata mblodhen dyfishin e rrogës

and they got to roll both dice instead of one,

dhe kishin të drejtë të hidhnin të dy zaret, në vend të njërit

so they got to move around the board a lot more.

kështu që ata lëviznin rreth tabelës shumë më shumë.

(Të qeshura)

(Laughter)

Për 15 minuta,

And over the course of 15 minutes,

we watched through hidden cameras what happened.

ne shikuam se ç'po ndodhte përmes kamerave të fshehta.

What I want to do today, for the first time,

Sot, për herë të parë,

dua t'ju tregoj pak nga ajo që pamë.

is show you a little bit of what we saw.

You'll to have to pardon the sound quality,

Kërkoj ndjesë për cilësinë e zërit,

sepse këto ishin kamera të fshehura.

because again, these were hidden cameras.

So we've provided subtitles.

Kështu që keni edhe titrat.

[Video] Rich Player: How many 500s did you have?

Lojtari i pasur: Sa 500-she kishe ti?

Lojtari i varfër: Vetëm një.

Poor Player: Just one.

Lojtari i pasur: Vërtet? Lojtari i varfër: Po.

RP: Are you serious? PP: Yeah.

Lojtari i pasur: Unë kam tri. (të qeshura)

RP: I have three. (Laughs) I don't know why they gave me so much.

Nuk e di përse më dhanë kaq shumë.

Pra ishte e dukshme për lojëtarët që

Paul Piff: So it was quickly apparent to players that something was up.

diçka nuk ishte në rregull.

Është e qartë që një person ka më shumë para

One person clearly has a lot more money than the other person,

se personi tjetër, dhe prapë se prapë,

and yet, as the game unfolded,

me kalimin e lojës,

ne pamë ndryshime të dukshme

we saw very notable differences, dramatic differences begin to emerge

dhe të tepruara që filluan të shfaqen

between the two players.

në mes të dy lojtarëve.

The rich player started to move around the board louder,

Lojtari i pasur

filloj të bënte më shumë zhurmë ndërsa lëvizte rreth tabelës së lojës,

literally smacking the board with the piece as he went around.

e godiste tabelën me ikonën e tij

kur po sillej rreth.

(Game piece smacks board)

We were more likely to see signs of dominance

Ne pamë më shumë shenja të dominancës,

and nonverbal signs, displays of power

shenja joverbale,

tregim të fuqisë

and celebration among the rich players.

dhe festim tek lojtarët e pasur.

We had a bowl of pretzels positioned off to the side.

Ne e pozicionuam një tas me gjevrek krokante anash.

Gjendet në këndin e djathtë, aty poshtë.

It's on the bottom right corner.

That allowed us to watch participants' consummatory behavior.

Kjo na lejoi të shohim sjelljen konsumuese të pjesëmarrësve.

So we're just tracking how many pretzels participants eat.

Ne shënuam se sa gjevrek morën pjesëmarrësit

[Video] RP: Are those pretzels a trick?

Lojtari i pasur: A janë këta gjevrek një dredhi?

PP: I don't know.

Lojtari i varfër: Nuk e di.

Paul Piff: OK, so no surprises, people are on to us.

PP: Pra nuk është befasuese që ata e dinin se ne po bënim diçka.

They wonder what that bowl of pretzels is doing there in the first place.

Ata pyesnin se cili ishte qëllimi i

tasit me gjevrek.

Njëri prej tyre edhe pyeti, sic e patë,

One even asks, like you just saw,

a është tasi i gjevrekve një dredhi?

"Is that bowl of pretzels there as a trick?"

Sidoqoftë, pavarësisht nga kjo, fuqia e situatës

And yet, despite that, the power of the situation

duket që dominonte prap se prap,

seems to inevitably dominate,

and those rich players start to eat more pretzels.

dhe lojtarët e pasur filluan të hanin më shumë gjevrek.

(Laughter)

Lojtari i pasur: I adhuroj gjevrekët.

[Video] RP: I love pretzels.

(Laughter)

(Të qeshura)

PP: Me vazhdimin e lojës,

Paul Piff: And as the game went on,

one of the really interesting and dramatic patterns

pamë tek shfaqej një prej modeleve

that we observed begin to emerge

më interesante dhe dramatike dhe kjo

ishte që lojtarët e pasur filluan

was that the rich players actually started to become ruder

të jenë më të pasjellshëm drejt personit tjetër,

toward the other person --

dhe çdo herë e më pak sensitivë për gjendjen

less and less sensitive to the plight of those poor, poor players,

e vështire të lojtarëve të varfër.

and more and more demonstrative of their material success,

Ata tregonin më shumë për

suksesin e tyre material,

dhe kishte më shumë gjasa që të tregonin se sa mirë ishin.

more likely to showcase how well they're doing.

Lojtari i pasur: Kam para për çdo gjë.

[Video] RP: I have money ...

(Laughs) I have money for everything.

Lojtari i varfër: Sa kushton ajo?

PP: How much is that?

RP: You owe me 24 dollars.

Lojtari i pasur: Mi ke borxh 24 dollarë.

You're going to lose all your money soon.

Do ti humbasësh shumicën e parave së shpejti.

I'll buy it. I have so much money.

Unë do ta blej. Kam shumë para.

I have so much money, it takes me forever.

Kam aq shumë para sa më merr gjithë kohën ti numëroj.

RP 2: I'm going to buy out this whole board.

Lojtari i pasur 2: Do e blej të gjithë tabelen e lojës.

RP 3: You're going to run out of money soon.

Lojtari i pasur 3: Do mbetesh pa para së shpejti.

Jam i paprekshëm në këtë pikë.

I'm pretty much untouchable at this point.

(Laughter)

PP: Mendoj që ajo që është shumë

Paul Piff: And here's what I think was really, really interesting:

shumë interesante,

është që në fund të 15 minutave,

it's that, at the end of the 15 minutes,

we asked the players to talk about their experience during the game.

i pyetëm lojtarët të flisnin për përvojën e tyre gjatë lojës.

And when the rich players talked about why they had inevitably won

Kur lojtarët e pasur folën për

arsyen e fitorës së pashmangshme të tyre,

in this rigged game of Monopoly ...

në këtë lojë të Manipuluar të Monopoli --

(Laughter)

(të qeshura)

They talked about what they'd done to buy those different properties

ata folën për atë që ata kishin bërë

për ti blerë gjithë ato prona

and earn their success in the game.

dhe për të fituar lojën me sukses,

(Laughter)

And they became far less attuned

dhe ata ishin shumë pak të vetëdijshëm

për gjithë vecoritë e ndryshme të situatës,

to all those different features of the situation --

including that flip of a coin --

duke përfshirë edhe hedhjen e monedhës

that had randomly gotten them into that privileged position

që rastësisht i vendosi ata

në pozitën e privilegjuar.

in the first place.

And that's a really, really incredible insight

Ky është një depërtim i pabesueshëm

into how the mind makes sense of advantage.

në atë sesi mendja logjikon avantazhet.

Kjo lojë Monopoli mund të përdoret

Now, this game of Monopoly can be used

as a metaphor for understanding society and its hierarchical structure,

si metaforë për të kuptuar shoqërinë

dhe strukturën hierarkale, ku disa njerëz kanë

wherein some people have a lot of wealth and a lot of status,

shumë pasuri dhe status,

and a lot of people don't;

dhe shumë të tjerë nuk i kanë këto gjëra.

they have a lot less wealth and a lot less status

Ata kanë shumë më pak pasuri dhe status

and a lot less access to valued resources.

dhe shumë më pak qasje tek burimet e vlefshme.

And what my colleagues and I for the last seven years have been doing

Unë dhe kolegët e mi kemi punuar për 7 vitet e fundit

is studying the effects of these kinds of hierarchies.

për të studiuar efektet e llojeve të tilla të hierarkive.

What we've been finding across dozens of studies

Ajo që kemi gjetur në dyzina studimesh

dhe mijra pjesëmarrës anë e mbanë shtetit

and thousands of participants across this country

is that as a person's levels of wealth increase,

është që kur niveli i pasurisë së një personi rritet,

ndjenjat e dhembshurisë dhe empatisë zvogëlohen,

their feelings of compassion and empathy go down,

dhe ndjenjat e së drejtës meritore për gjërat që kishin

and their feelings of entitlement, of deservingness,

and their ideology of self-interest increase.

dhe ideologjia e interesit personal rritej.

In surveys, we've found

Në sondazhe, gjetëm që individët

that it's actually wealthier individuals who are more likely to moralize

më të pasur janë ata

që moralizojnë lakminë si një gjë të mirë,

greed being good,

and that the pursuit of self-interest is favorable and moral.

dhe ndjekja e interesit personal

është e favorshme dhe morale.

Sot dua t'ju flas për disa prej nënkuptimeve

Now, what I want to do today is talk about some of the implications

të kësaj ideologjie të interesit personal.

of this ideology self-interest,

talk about why we should care about those implications,

Dua të flas se përse duhet të preokupohemi me këto nënkuptime,

dhe të mbaroj me atë që mund të bëhet.

and end with what might be done.

Some of the first studies that we ran in this area

Disa prej studimeve të para që bëmë në këtë fushë

shikonin sjelljen ndihmuese,

looked at helping behavior,

një gjë që psikologët socialë e quajnë

something social psychologists call "pro-social behavior."

sjellje prosociale.

And we were really interested

Ishim të interesuar të dinim se kush ka më shumë gjasa

in who's more likely to offer help to another person:

ti ofrojë ndihmë një personi tjeter,

someone who's rich or someone who's poor.

dikush që është i pasur apo dikush që është i varfër.

In one of the studies,

Në një prej studimeve, sollëm pjesëtarë të

we bring rich and poor members of the community into the lab,

pasur dhe të varfër të komunitetit në laborator

and give each of them the equivalent of 10 dollars.

dhe u dhamë secilit një shumë baraz me 10 dollarë.

We told the participants they could keep these 10 dollars for themselves,

U thamë pjesëmarrësve që ata mund

ti mbanin 10 dollarë për vete,

apo mund të ndanin një pjesë të saj

or they could share a portion of it, if they wanted to,

nëse donin, me një te huaj

with a stranger, who's totally anonymous.

i cili ishte absolutisht anonim.

They'll never meet that stranger; the stranger will never meet them.

Ata kurrë s'do e takonin këtë të huaj dhe i huaji s'do i takonte ata.

And we just monitor how much people give.

Morëm shënime se sa po dhuronin njerëzit.

Individuals who made 25,000, sometimes under 15,000 dollars a year,

Individët që fitojnë 25,000 dhe ndonjëherë

me pak se 15,000 në vit,

gave 44 percent more of their money to the stranger

i dhuruan të huajit

44 përqind më shumë para

than did individuals making 150,000, 200,000 dollars a year.

se sa individët që fitojnë 150,000

apo 200,000 dollar në vit.

We've had people play games

Ne kemi vënë njerëz të luajnë lojra

to see who's more or less likely to cheat

për të parë kush ka më shumë gjasa të bëjë hile

to increase their chances of winning a prize.

për të rritur shanset e tyre për fitore.

In one of the games, we actually rigged a computer

Në një prej lojrave, ne e manipuluam një kompjuter

so that die rolls over a certain score were impossible --

kështu që zaret nuk mund të hidheshin

mbi pikë të caktuara.

You couldn't get above 12 in this game, and yet ...

Ju nuk mund ti hidhnit më shumë se 12 pikë në këtë lojë

dhe prapë, sa më i pasur që ishit

the richer you were, the more likely you were to cheat in this game

aq më shumë shanse kishte që do bënit hile

to earn credits toward a $50 cash prize --

për të fituar kredi drejt një çmimi $50,

sometimes by three to four times as much.

dhe nganjëhere tri apo katër herë më shumë.

Ne bëmë një studim tjetër ku shikuam nëse

We ran another study

where we looked at whether people would be inclined to take candy

njerëzit do merrnin sheqerka

from a jar of candy that we explicitly identified

nga një tas sheqerkash që e kishim identifikuar qartë

si të rezervuar për fëmijë --

as being reserved for children --

(Laughter)

(të qeshura)

I'm not kidding -- I know it sounds like I'm making a joke.

nuk po bëj shaka.

E di që duket sikur po bëj shaka.

We explicitly told participants:

Ne ju thamë qartë pjesëmarrësve që

"This candy is for children participating in a developmental lab nearby.

ky tas sheqerkash ishte për fëmijë që po merrnin

pjesë në një studim të zhvillimit në një laborator afër.

They're in studies. This is for them."

Ata po marrin pjesë në studime. Kjo është për ata.

And we just monitored how much candy participants took.

Monitoruam se sa sheqerka morën pjesëmarrësit.

Participants who felt rich took two times as much candy

Pjesëmarrësit që ndiheshin të pasur

morën dy herë më shumë sheqerka

as participants who felt poor.

se sa pjesëmarrësit që ndiheshin të varfër.

We've even studied cars.

Kemi studiuar edhe makinat,

Not just any cars,

dhe jo çfarëdo makina,

por nëse vozitësit e makinave të ndryshme

but whether drivers of different kinds of cars

janë më shumë apo më pak të inkurajuar të shkelin ligjin.

are more or less inclined to break the law.

In one of these studies,

Në një prej këtyre studimeve, ne shikuam

we looked at whether drivers would stop for a pedestrian

nëse vozitësit do ndaleshin për këmbësorin

that we had posed waiting to cross at a crosswalk.

që ne e pozicionuam tek vijat e bardha.

Në Kaliforni, siç e dini të gjithë,

Now in California, as you all know,

sepse jam i sigurtë që të gjithë e bëjmë këtë,

because I'm sure we all do this,

it's the law to stop for a pedestrian who's waiting to cross.

është ligj që të ndalemi për këmbësorët që po presin të kalojnë.

So here's an example of how we did it.

Ja një shembul se si e bëmë.

That's our confederate off to the left, posing as a pedestrian.

Personi në të majtë është pjesëmarrës i studimit

që pozon si këmbësor.

He approaches as the red truck successfully stops.

Ai afrohet përderisa kamionçina e kuqe ndalet.

In typical California fashion,

Në mode tipike të Kalifornise, tejkalohet

it's overtaken by the bus who almost runs our pedestrian over.

nga autobusi që gati e shkel këmbësorin tonë.

(të qeshura)

(Laughter)

Now here's an example of a more expensive car,

Ja një shembul i një makine më të shtenjtë,

a Prius, driving through, and a BMW doing the same.

një Prius, që po kalon

dhe nje BMW që po bën të njejtën.

So we did this for hundreds of vehicles

Bëmë këtë për qindra makina

gjatë disa ditëve,

on several days,

just tracking who stops and who doesn't.

dhe shënuam se kush ndalet e kush jo.

What we found was as the expensiveness of a car increased ...

Gjetëm që kur çmimi i makinës

rritej,

(Laughter)

the drivers' tendencies to break the law increased as well.

tendenca e vozitësit për të shkelur ligjin

rritej po ashtu.

None of the cars -- none of the cars --

Asnjëri prej makinave

në kategorinë e makinave më të lira

in our least expensive car category

broke the law.

nuk e shkeli ligjin.

Close to 50 percent of the cars in our most expensive vehicle category

Afër 50% të makinave

më të shtrenjta

broke the law.

e shkelën ligjin.

We've run other studies,

Kemi bërë studime tjera që tregojnë se

finding that wealthier individuals are more likely to lie in negotiations,

individët më të pasur gënjejnë më shumë në negociata,

to endorse unethical behavior at work,

aprovojnë sjellje të pamoralshme në punë

like stealing cash from the cash register,

si vjedhje të hollash nga arka,

taking bribes, lying to customers.

marrje ryshfeti dhe gënjim të konsumatorëve.

Now, I don't mean to suggest

Nuk po sugjeroj që

that it's only wealthy people who show these patterns of behavior.

vetëm njerëzit e pasur

tregojnë këtë model të sjelljes.

Not at all -- in fact, I think that we all,

Jo. Unë mendoj që secili prej nesh

in our day-to-day, minute-by-minute lives,

në jetën tonë të përditëshme

struggle with these competing motivations

kemi vështirësi me këto motivime garuese

of when or if to put our own interests above the interests of other people.

se kur apo nëse duhet të përkrahim interesat tona

dhe jo ato të tjerëve.

And that's understandable,

Kjo është e kuptueshme sepse

because the American dream is an idea

ëndrra Amerikane është një ide

në të cilën të gjithë ne kemi shanse të barabartë

in which we all have an equal opportunity to succeed and prosper,

për të qenë të suksesshëm dhe për të prosperuar,

as long as we apply ourselves and work hard.

përderisa punojmë shumë,

And a piece of that means that sometimes,

dhe një pjesë e kësaj ndonjëherë do të thotë që.

you need to put your own interests

duhet të vendosni interesin tuaj

above the interests and well-being of other people around you.

mbi interesat dhe mirëqenjen e njerëzve rreth teje.

Mirëpo ajo që po kuptojmë

But what we're finding is that the wealthier you are,

është që sa më i pasur të jesh, aq më shume ke gjasa

the more likely you are to pursue a vision of personal success,

të ndjekësh vizionin e suksesit personal

of achievement and accomplishment,

të arritjeve, edhe nëse kjo rrugë

to the detriment of others around you.

rezulton në shkatërrimin e njerëzve rreth teje.

Here I've plotted for you the mean household income

Këtu po ju tregoj të ardhurat mesatarë për shtëpi

që fitohen nga çdo e pesta dhe e pesë përqindëshit më të lartë e shoqërisë

received by each fifth and top five percent of the population

over the last 20 years.

gjatë 20 viteve të fundit.

In 1993,

Në 1993, ndryshimi mes kuintileve

the differences between the different quintiles of the population,

të popullatës, duke marrë parasysh të ardhurat,

in terms of income,

ishte skandaloze.

are fairly egregious.

It's not difficult to discern that there are differences.

Nuk është e vështirë të thuhet që ka ndryshime.

But over the last 20 years, that significant difference

Por gjatë 20 viteve të fundit, ky ndryshim i dukshëm

has become a Grand Canyon of sorts

është bërë një lloj grand kanioni

between those at the top and everyone else.

mes atyre në kulm dhe të tjerëve.

In fact, the top 20 percent of our population

Në të vërtetë, 20% më i pasur i popullatës

own close to 90 percent of the total wealth in this country.

posedojnë afër 90% to pasurisë totale në këtë shtet.

We're at unprecedented levels of economic inequality.

Ne jemi në nivele të papara të

pabarazisë ekonomike.

What that means is that wealth is not only becoming increasingly concentrated

Kjo do thotë që pasuria jo vetëm që po koncentrohet

në duart e një grupi të vogel individualësh,

in the hands of a select group of individuals,

but the American dream is becoming increasingly unattainable

por ëndrra Amerikane po bëhet

shumë e paarritshme

për shumicën prej nesh.

for an increasing majority of us.

Dhe nëse është ashtu siç po gjejmë

And if it's the case, as we've been finding,

që sa më i pasur të jesh,

that the wealthier you are,

the more entitled you feel to that wealth,

më shumë të drejtë për atë pasuri ndjen,

dhe ke më shume gjasa të prioritarizosh interesat e tua

and the more likely you are to prioritize your own interests

mbi interesat e të tjerëve

above the interests of other people,

and be willing to do things to serve that self-interest,

dhe jeni të gatshëm të bëni çdo gjë për interes personal,

well, then, there's no reason to think that those patterns will change.

atëherë nuk ka arsye të mendoni

që ky model do ndryshojë.

Në të vërtetë, ka çdo arsye të mendojmë

In fact, there's every reason to think that they'll only get worse,

që ata vec do të bëhen më keq

and that's what it would look like if things just stayed the same,

dhe ja se si do dukej nëse gjërat qëndrojnë si janë

at the same linear rate, over the next 20 years.

në një shkallë lineare, gjatë 20 viteve të ardhëshme.

Pabarazia, pabarazia ekonomike,

Now inequality -- economic inequality --

is something we should all be concerned about,

është diçka për të cilën të gjithë duhet të brengosemi,

dhe jo vetëm për shkak të atyre në fund

and not just because of those at the bottom of the social hierarchy,

të hierarkisë sociale,

but because individuals and groups

por sepse individët dhe grupet

me pabarazi ekonomike janë si mos më keq,

with lots of economic inequality do worse ...

not just the people at the bottom, everyone.

jo vetëm ata ne fund, por të gjithë.

Ka shumë hulumtime bindëse që vijnë

There's a lot of really compelling research

coming out from top labs all over the world,

nga laboratorë të rëndësishëm nga e gjithë bota

showcasing the range of things that are undermined

që tregojnë gjërat

që e humbin rëndësinë

as economic inequality gets worse.

kur pabarazia ekonomike rritet.

Social mobility, things we really care about,

Mobiliteti shoqëror, gjëra për të cilat interesohemi,

shëndeti fizik, besimi shoqëror,

physical health, social trust,

all go down as inequality goes up.

të gjitha ulen kur pabarazija rritet.

Similarly, negative things in social collectives and societies,

Ndërsa gjërat negative

në kolektivet shoqërore dhe shoqëri

gjërat si obeziteti, dhuna,

things like obesity, and violence,

burgimi, dhe dënimet

imprisonment, and punishment,

are exacerbated as economic inequality increases.

rriten me rritjen e pabarazisë ekonomike.

Again, these are outcomes not just experienced by a few,

Siç thashë, këto janë rezultate që nuk përjetohen

nga disa, por që

but that resound across all strata of society.

prekin të gjitha shtresat e shoqërisë.

Even people at the top experience these outcomes.

Edhe njerëzit në kulm i përjetojnë këto rezultate.

Pra, çfarë mund të bëjmë?

So what do we do?

This cascade of self-perpetuating,

Kjo ujëvarë e vetëvazhdueshme,

pernicious, negative effects

e dëmshme, dhe me efekte negative

could seem like something that's spun out of control,

mund të duket si diçka që ka dalë jashtë kontrollit,

and there's nothing we can do about it,

dhe nuk mund të bëjmë gjë rreth saj,

certainly nothing we as individuals could do.

sigurisht s'mund të bëjmë asgjë si individë.

But in fact, we've been finding in our own laboratory research

Por në hulumtimet e laboratorit tonë

ne po gjejmë që

that small psychological interventions,

ndërhyrje të vogla psikologjike,

small changes to people's values,

ndërrime të vogla të vlerave të njerëzve,

small nudges in certain directions,

shtyrje të vogla në një drejtim të caktuar,

mund të rikthejnë nivelet e barazisë dhe dhemshurisë.

can restore levels of egalitarianism and empathy.

For instance, reminding people of the benefits of cooperation

Për shembull, kur ju kujtojmë njerëzve

për dobitë e bashkëpunimit,

dhe avantazhet e komunitetit,

or the advantages of community,

cause wealthier individuals to be just as egalitarian

i bëjmë të pasurit të jenë aq egalitarë

as poor people.

sa të varfërit.

In one study, we had people watch a brief video, just 46 seconds long,

Në një studim, i vumë njerëzit të shohin një video të shkurtër,

vetëm 46 sekonda të gjatë, për varfërinë fëmijërore

about childhood poverty

po ishte një rikujtim i nevojave

that served as a reminder of the needs of others in the world around them.

që të tjerët rreth tyre kishin,

dhe pasi e shihnin këtë

And after watching that,

ne pamë sesa të gatshëm ishin njerëzit

we looked at how willing people were to offer up their own time

të ofrojnë kohën e tyre për një të huaj

to a stranger presented to them in the lab, who was in distress.

që u prezantohej në laborator dhe ishte i shqetësuar.

Pasi shikonin videon, një orë më vonë,

After watching this video, an hour later,

rich people became just as generous of their own time

njerëzit e pasur ishin aq bujar

me kohën e tyre për të ndihmuar personin tjetër

to help out this other person, a stranger,

sa ishin të varfërit.

as someone who's poor,

suggesting that these differences are not innate or categorical,

Kjo sugjeron që këto dallime nuk janë

të lindura apo kategorike,

but are so malleable to slight changes in people's values,

por ndryshojnë me një ndërrim

të vogël të vlerave të njerëzve,

and little nudges of compassion and bumps of empathy.

dhe me shtyrje të vogla të keqardhjes

dhe dhembshurisë.

And beyond the walls of our lab,

Përtej mureve të laboratorit tonë,

we're even beginning to see signs of change in society.

ne po fillojmë të shohim shenja të ndërrimit në shoqëri.

Bill Gates, one of our nation's wealthiest individuals,

Bill Gates, një prej individëve më të pasur të shtetit tonë,

in his Harvard commencement speech,

në fjalimin e tij në diplomim të Harvardit,

foli për problemin e pabarazisë me të cilin ballafaqohet

talked about the problem of inequality facing society

shoqëria si sfida më e madhe

as being the most daunting challenge,

and talked about what must be done to combat it,

dhe foli për atë që duhet bërë për ta ndalur,

duke thënë "Arritjet me të mëdha të njerëzimit

saying, "Humanity's greatest advances are not in its discoveries --

nuk janë zbulimet e tij,

but in how those discoveries are applied

por ajo se si i aplikojmë

to reduce inequity."

këto zbulime për të reduktuar pabarazinë."

And there's the Giving Pledge,

Pastaj është Premtimi Dhurues

in which more than 100 of our nation's wealthiest individuals

në të cilin më shume sa 100 prej individëve më të pasur

të shtetit tonë

po premtojnë të dhurojnë gjysmën e pasurisë për bamirësi.

are pledging half of their fortunes to charity.

And there's the emergence of dozens of grassroots movements,

Kemi edhe shfaqjen e

dyzinave të lëvizjeve

like "We are the 1 percent,"

sikur Ne jemi Një Përqindëshi,

"Resource Generation,"

dhe Gjenerata e Burimeve,

or "Wealth for Common Good,"

apo Pasuri për të Mirën e Përbashkët,

in which the most privileged members of the population,

në të cilën anëtarët më të privilegjuar

të popullatës

members of the one percent and elsewhere,

anëtarë të 1% dhe vendeve tjera

people who are wealthy,

njerëz që janë të pasur,

are using their own economic resources,

po përdorin burimet e tyre ekonomike,

të rritur dhe të rinj, kjo më çudit më së shumti,

adults and youth alike -- that's what's most striking to me --

po i japin privilegjet e tyre,

leveraging their own privilege, their own economic resources,

burimet e tyre ekonomike,

to combat inequality

për të luftuar pabarazinë

by advocating for social policies,

duke përkrahur politika shoqërore,

changes in social values

ndryshime në vlera sociale,

and changes in people's behavior

dhe ndryshime në sjelljen e njerëzve,

të cilët punojnë kundër interesit të tyre ekonomik

that work against their own economic interests,

por të cilët mund të rikthejnë ëndrrën Amerikane.

but that may ultimately restore the American dream.

Thank you.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)