Does money make you mean? | Paul Piff

Tłumaczenie: Tomasz Swolany Korekta: Małgosia Makowska

I want you to, for a moment,

Pomyślcie przez chwilę

o grze w Monopol.

think about playing a game of Monopoly.

W tej konkretnej grze

Except in this game, that combination of skill, talent and luck

umiejętności, talent i szczęście

that helped earn you success in games, as in life,

pomagające osiągnąć sukces

są nieistotne,

has been rendered irrelevant,

because this game's been rigged,

bo gra została zmanipulowana.

and you've got the upper hand.

Macie lepszą sytuację.

You've got more money,

Dostajecie więcej pieniędzy,

more opportunities to move around the board,

więcej możliwości wykonania ruchu

and more access to resources.

i lepszy dostęp do zasobów.

And as you think about that experience,

Myśląc o tym,

zapytajcie siebie,

I want you to ask yourself:

How might that experience of being a privileged player in a rigged game

jak świadomość

uprzywilejowania w ustawionej grze

change the way you think about yourself

zmienia sposób postrzegania siebie

i stosunek do drugiego gracza.

and regard that other player?

So, we ran a study on the UC Berkeley campus

Na Uniwersytecie Kalifornijskim przeprowadziliśmy badania,

by zbadać tę kwestię.

to look at exactly that question.

We brought in more than 100 pairs of strangers into the lab,

Zaprosiliśmy ponad 100 par

obcych sobie ludzi do laboratorium

and with the flip of a coin,

i za pomocą rzutu monetą

randomly assigned one of the two to be a rich player in a rigged game.

jedną osobę z każdej pary

uczyniliśmy bogatszym graczem.

They got two times as much money;

Dostała dwa razy więcej pieniędzy,

when they passed Go, they collected twice the salary;

podwójną wypłatę

przy przejściu przez "Start"

and they got to roll both dice instead of one,

i rzucała dwoma kostkami, a nie jedną,

so they got to move around the board a lot more.

więc miała więcej ruchów.

(Śmiech)

(Laughter)

W ciągu 15 minut

And over the course of 15 minutes,

we watched through hidden cameras what happened.

obserwowaliśmy sytuację przez ukryte kamery.

What I want to do today, for the first time,

Dziś po raz pierwszy podzielę się

fragmentami naszych obserwacji.

is show you a little bit of what we saw.

You'll to have to pardon the sound quality,

Wybaczcie jakość dźwięku,

ale używaliśmy ukrytych kamer.

because again, these were hidden cameras.

So we've provided subtitles.

Na ekranie będą napisy.

[Video] Rich Player: How many 500s did you have?

Bogaty gracz: Ile masz 500-dolarówek?

Biedny gracz: Jedną.

Poor Player: Just one.

Bogaty gracz: Serio?

RP: Are you serious? PP: Yeah.

Bogaty gracz: Ja mam 3. (Śmiech)

RP: I have three. (Laughs) I don't know why they gave me so much.

Ciekawe, czemu mi tyle dali.

Paul Piff: Gracze szybko pojmują,

Paul Piff: So it was quickly apparent to players that something was up.

że coś jest nie tak.

Jeden z nich ma więcej pieniędzy

One person clearly has a lot more money than the other person,

niż drugi, a jednak

and yet, as the game unfolded,

w miarę rozwoju gry

dało się zauważyć

we saw very notable differences, dramatic differences begin to emerge

ogromne różnice

between the two players.

w zachowaniu graczy.

The rich player started to move around the board louder,

Bogatszy gracz

poruszał się po planszy głośniej,

literally smacking the board with the piece as he went around.

wręcz uderzając w nią pionkiem

z każdym krokiem.

(Game piece smacks board)

We were more likely to see signs of dominance

Częściej okazywał przewagę

and nonverbal signs, displays of power

i niewerbalne znaki

wyrażające siłę

and celebration among the rich players.

i zadowolenie.

We had a bowl of pretzels positioned off to the side.

Na stoliku umieściliśmy precelki.

Widać je w prawym dolnym rogu.

It's on the bottom right corner.

That allowed us to watch participants' consummatory behavior.

Umożliwiły nam obserwację zachowania.

So we're just tracking how many pretzels participants eat.

Notowaliśmy, ile precli jedzą gracze.

[Video] RP: Are those pretzels a trick?

Bogaty gracz: Te precle to podstęp?

PP: I don't know.

Biedny gracz: Nie wiem.

Paul Piff: OK, so no surprises, people are on to us.

Paul Piff: Gracze zrobili się podejrzliwi.

They wonder what that bowl of pretzels is doing there in the first place.

Zastanawiają się,

po co te precle.

Jeden nawet pyta,

One even asks, like you just saw,

czy to podstęp.

"Is that bowl of pretzels there as a trick?"

Mimo to, cała sytuacja

And yet, despite that, the power of the situation

sprawia,

seems to inevitably dominate,

and those rich players start to eat more pretzels.

że bogatszy gracz je więcej precelków.

(Laughter)

Bogaty gracz: Uwielbiam precelki.

[Video] RP: I love pretzels.

(Laughter)

(Śmiech)

Paul Piff: W miarę upływu czasu

Paul Piff: And as the game went on,

one of the really interesting and dramatic patterns

zaczął wyłaniać się

that we observed begin to emerge

ciekawy i dramatyczny wzorzec zachowań.

Bogatszy gracz

was that the rich players actually started to become ruder

zaczął być nieuprzejmy względem biedniejszego.

toward the other person --

Miał coraz mniej zrozumienia

less and less sensitive to the plight of those poor, poor players,

dla jego trudnej sytuacji,

and more and more demonstrative of their material success,

a coraz częściej chełpił się

swoim materialnym sukcesem

albo tym, jak dobrze mu idzie.

more likely to showcase how well they're doing.

Bogaty gracz: Stać mnie na wszystko.

[Video] RP: I have money ...

(Laughs) I have money for everything.

Biedny gracz: Ile płacę?

PP: How much is that?

RP: You owe me 24 dollars.

Bogaty gracz: Wisisz mi 24 dolary.

You're going to lose all your money soon.

Za chwilę nie będziesz mieć pieniędzy.

I'll buy it. I have so much money.

Kupuję. Ile mam kasy!

I have so much money, it takes me forever.

Mam tyle kasy, że się gubię.

RP 2: I'm going to buy out this whole board.

Bogaty gracz 2: Zaraz wszystko wykupię.

RP 3: You're going to run out of money soon.

Bogaty gracz 3: Kończy ci się kasa.

Teraz jestem nietykalny.

I'm pretty much untouchable at this point.

(Laughter)

Paul Piff: A teraz coś

Paul Piff: And here's what I think was really, really interesting:

bardzo interesującego.

Po 15 minutach

it's that, at the end of the 15 minutes,

we asked the players to talk about their experience during the game.

poprosiliśmy graczy, żeby opisali swoje doświadczenia.

And when the rich players talked about why they had inevitably won

Kiedy bogaci gracze

mówili o swoim zwycięstwie

in this rigged game of Monopoly ...

w tej ustawionej grze...

(Laughter)

(Śmiech)

They talked about what they'd done to buy those different properties

opisywali, co zrobili,

aby kupić różne pola

and earn their success in the game.

i zasłużyć na wygraną.

(Laughter)

And they became far less attuned

Zwracali o wiele mniejszą uwagę

na różne aspekty tej sytuacji,

to all those different features of the situation --

including that flip of a coin --

w tym na losowanie,

that had randomly gotten them into that privileged position

dzięki któremu przypadkowo

byli w lepszej sytuacji wyjściowej.

in the first place.

And that's a really, really incredible insight

To fascynujące spostrzeżenie

into how the mind makes sense of advantage.

na temat racjonalizacji przewagi.

Ta gra może być metaforą

Now, this game of Monopoly can be used

as a metaphor for understanding society and its hierarchical structure,

pozwalającą zrozumieć społeczeństwo

i jego hierarchiczną budowę:

wherein some people have a lot of wealth and a lot of status,

niektórzy mają bogactwo i status,

and a lot of people don't;

a inni nie.

they have a lot less wealth and a lot less status

Mają dużo mniej,

and a lot less access to valued resources.

a także gorszy dostęp do cenionych zasobów.

And what my colleagues and I for the last seven years have been doing

Przez ostatnie 7 lat wraz z kolegami

is studying the effects of these kinds of hierarchies.

badałem skutki takich hierarchia.

What we've been finding across dozens of studies

Po przeprowadzeniu dziesiątek badań

pośród tysięcy uczestników

and thousands of participants across this country

is that as a person's levels of wealth increase,

okazało się, że wraz ze wzrostem zamożności

wykazywali oni mniej współczucia i empatii,

their feelings of compassion and empathy go down,

a więcej roszczeniowości

and their feelings of entitlement, of deservingness,

and their ideology of self-interest increase.

i działań dla własnej korzyści.

In surveys, we've found

Z badań wynika,

that it's actually wealthier individuals who are more likely to moralize

że to raczej bogatsi

nadają chciwości

greed being good,

and that the pursuit of self-interest is favorable and moral.

i pogoni za własną korzyścią

pozytywną wartość moralną.

Dziś chcę poruszyć temat

Now, what I want to do today is talk about some of the implications

konsekwencji ideologii własnego interesu.

of this ideology self-interest,

talk about why we should care about those implications,

Przekonam was, że powinniśmy się nimi martwić

and end with what might be done.

i na koniec wskażę możliwe rozwiązania.

Some of the first studies that we ran in this area

Jedne z naszych pierwszych badań

dotyczyły zachowań pomocnych.

looked at helping behavior,

Psychologowie społeczni nazywają je

something social psychologists call "pro-social behavior."

zachowaniami prospołecznymi.

And we were really interested

Interesowało nas,

in who's more likely to offer help to another person:

kto szybciej zaoferuje pomoc obcej osobie:

someone who's rich or someone who's poor.

bogaty, czy biedny.

In one of the studies,

Jedno badanie polegało na zaproszeniu

we bring rich and poor members of the community into the lab,

bogatych i biednych osób do laboratorium

and give each of them the equivalent of 10 dollars.

i podarowaniu im 10 dolarów.

We told the participants they could keep these 10 dollars for themselves,

Powiedzieliśmy uczestnikom,

że mogą zatrzymać 10 dolarów dla siebie

albo część tej sumy

or they could share a portion of it, if they wanted to,

oddać anonimowemu nieznajomemu.

with a stranger, who's totally anonymous.

Nigdy nie poznają osoby,

They'll never meet that stranger; the stranger will never meet them.

z którą mieliby się podzielić.

And we just monitor how much people give.

Obserwowaliśmy, jakimi kwotami ludzie się dzielili.

Individuals who made 25,000, sometimes under 15,000 dollars a year,

Osoby zarabiające 25 000

a nawet mniej niż 15 000 dolarów rocznie

gave 44 percent more of their money to the stranger

oddawały obcemu człowiekowi

44% więcej niż ci,

than did individuals making 150,000, 200,000 dollars a year.

którzy zarabiają 150 000

czy 200 000 dolarów rocznie.

We've had people play games

Dawaliśmy ludziom gry,

to see who's more or less likely to cheat

żeby zobaczyć, kto będzie oszukiwał,

to increase their chances of winning a prize.

by zwiększyć szansę na wygraną.

In one of the games, we actually rigged a computer

W jednej z takich gier zmodyfikowaliśmy program tak,

so that die rolls over a certain score were impossible --

że kostki nie dawały wyniku większego

od wyniku wybranego przez nas.

You couldn't get above 12 in this game, and yet ...

W tej grze nie było można wyrzucić więcej niż 12.

Jednak im bogatsi byli gracze,

the richer you were, the more likely you were to cheat in this game

tym częściej oszukiwali,

to earn credits toward a $50 cash prize --

aby wygrać 50 dolarów.

sometimes by three to four times as much.

Czasami 3-4 razy częściej.

W innym badaniu sprawdzaliśmy,

We ran another study

where we looked at whether people would be inclined to take candy

czy uczestnicy wezmą cukierka

from a jar of candy that we explicitly identified

ze słoika, o którym wiedzieli,

że jest przeznaczony tylko dla dzieci.

as being reserved for children --

(Laughter)

(Śmiech)

I'm not kidding -- I know it sounds like I'm making a joke.

Nie żartuję,

chociaż to brzmi jak żart.

We explicitly told participants:

Wyraźnie im powiedzieliśmy,

"This candy is for children participating in a developmental lab nearby.

że to cukierki dla dzieci

z laboratorium obok.

They're in studies. This is for them."

Że teraz są na badaniach, ale to dla nich.

And we just monitored how much candy participants took.

Obserwowaliśmy, ile cukierków wezmą uczestnicy.

Participants who felt rich took two times as much candy

Bogaci brali

dwa razy więcej

as participants who felt poor.

niż biedni.

We've even studied cars.

Badaliśmy też samochody,

Not just any cars,

ale nie byle jakie.

Sprawdzaliśmy, jak często kierujący różnymi samochodami

but whether drivers of different kinds of cars

are more or less inclined to break the law.

łamali prawo.

In one of these studies,

W jednym badaniu sprawdzaliśmy,

we looked at whether drivers would stop for a pedestrian

czy kierowcy ustąpią pierwszeństwa pieszemu,

that we had posed waiting to cross at a crosswalk.

czekającemu przed przejściem.

Jak wiecie, bo wszyscy tak robimy,

Now in California, as you all know,

w Kalifornii prawo każe

because I'm sure we all do this,

it's the law to stop for a pedestrian who's waiting to cross.

zatrzymać się, gdy pieszy chce przejść.

So here's an example of how we did it.

Spójrzcie.

That's our confederate off to the left, posing as a pedestrian.

Po lewej nasz wspólnik

jako pieszy.

He approaches as the red truck successfully stops.

Podchodzi do przejścia. Czerwone auto się zatrzymuje...

In typical California fashion,

i zaraz wyprzedza je autobus,

it's overtaken by the bus who almost runs our pedestrian over.

który prawie przejechał naszego pieszego.

(Śmiech)

(Laughter)

Now here's an example of a more expensive car,

Tutaj droższy samochód.

a Prius, driving through, and a BMW doing the same.

Toyota Prius - przejeżdża,

tak, jak to BMW.

So we did this for hundreds of vehicles

W ten sposób przebadaliśmy setki pojazdów

przez kilka dni

on several days,

just tracking who stops and who doesn't.

i notowaliśmy, który się zatrzymał.

What we found was as the expensiveness of a car increased ...

Okazało się, że wraz ze wzrostem wartości auta

(Laughter)

the drivers' tendencies to break the law increased as well.

kierowcy częściej łamali prawo.

None of the cars -- none of the cars --

Żadne z aut z najtańszej kategorii

nie złamało prawa.

in our least expensive car category

broke the law.

Close to 50 percent of the cars in our most expensive vehicle category

Prawie 50% aut z najdroższych marek

złamało prawo.

broke the law.

We've run other studies,

Z dalszych badań wynikło,

finding that wealthier individuals are more likely to lie in negotiations,

że bogatsze osoby częściej kłamią w czasie negocjacji,

to endorse unethical behavior at work,

wspierają nieetyczne zachowania w pracy

like stealing cash from the cash register,

na przykład kradzież z kasy,

taking bribes, lying to customers.

branie łapówek i okłamywanie klientów.

Now, I don't mean to suggest

Nie twierdzę,

that it's only wealthy people who show these patterns of behavior.

że tylko bogaci

postępują zgodnie z tymi wzorcami.

Not at all -- in fact, I think that we all,

Moim zdaniem,

in our day-to-day, minute-by-minute lives,

wszyscy na co dzień

struggle with these competing motivations

podejmujemy decyzje,

of when or if to put our own interests above the interests of other people.

czy i kiedy przedłożyć

swój interes nad innych.

And that's understandable,

To zrozumiałe,

because the American dream is an idea

bo amerykański sen

polega na tym, że wszyscy

in which we all have an equal opportunity to succeed and prosper,

mają szansę na sukces,

as long as we apply ourselves and work hard.

jeśli ciężko pracują.

And a piece of that means that sometimes,

Czasem oznacza to,

you need to put your own interests

że trzeba przedłożyć własne dobro

above the interests and well-being of other people around you.

nad dobro innych.

Z badań wynika jednak,

But what we're finding is that the wealthier you are,

że im człowiek bogatszy,

the more likely you are to pursue a vision of personal success,

tym częściej dąży do sukcesu

of achievement and accomplishment,

i osiągnięć

to the detriment of others around you.

kosztem innych osób.

Here I've plotted for you the mean household income

Tutaj mamy wykres średniego dochodu gospodarstwa domowego

w grupie 1/5 najlepiej sytuowanych i 5% najbogatszych

received by each fifth and top five percent of the population

over the last 20 years.

w ostatnich 20 latach.

In 1993,

W 1993 roku różnice dochodu

the differences between the different quintiles of the population,

między kwintalami populacji

in terms of income,

były znaczne.

are fairly egregious.

It's not difficult to discern that there are differences.

Widać je wyraźnie.

But over the last 20 years, that significant difference

Przez 20 lat te różnice

has become a Grand Canyon of sorts

urosły do rozmiarów przepaści

between those at the top and everyone else.

pomiędzy tymi na górze a resztą.

In fact, the top 20 percent of our population

Najbogatsze 20% naszej populacji

own close to 90 percent of the total wealth in this country.

posiada 90% zasobów w kraju.

We're at unprecedented levels of economic inequality.

Osiągnęliśmy niespotykany poziom

nierówności ekonomicznej.

What that means is that wealth is not only becoming increasingly concentrated

Oznacza to nie tylko,

że coraz więcej zasobów jest w rękach coraz mniejszej grupy osób,

in the hands of a select group of individuals,

but the American dream is becoming increasingly unattainable

ale że amerykański sen

oddala się coraz bardziej

poza zasięg coraz większej liczby osób.

for an increasing majority of us.

Jeśli nasze wnioski,

And if it's the case, as we've been finding,

że im człowiek bogatszy,

that the wealthier you are,

the more entitled you feel to that wealth,

tym bardziej czuje się upoważniony do bogactwa

i tym częściej stawia swoje dobro

and the more likely you are to prioritize your own interests

nad dobro innych

above the interests of other people,

and be willing to do things to serve that self-interest,

oraz chętniej działa w swoim interesie,

well, then, there's no reason to think that those patterns will change.

to nie ma nadziei,

na zmianę tych tendencji.

Wręcz można argumentować,

In fact, there's every reason to think that they'll only get worse,

że będzie gorzej.

and that's what it would look like if things just stayed the same,

Tak by to wyglądało, gdyby tendencje utrzymały się

at the same linear rate, over the next 20 years.

na takim samym poziomie przez 20 lat.

Powinniśmy zainteresować się

Now inequality -- economic inequality --

is something we should all be concerned about,

nierównością ekonomiczną

nie tylko ze względu na tych,

and not just because of those at the bottom of the social hierarchy,

którzy są na dole hierarchii,

but because individuals and groups

ale dlatego, że grupy

o znacznej nierówności ekonomicznej

with lots of economic inequality do worse ...

not just the people at the bottom, everyone.

radzą sobie gorzej jako całość.

Wiele przekonujących badań

There's a lot of really compelling research

coming out from top labs all over the world,

przeprowadzonych przez najlepsze laboratoria

showcasing the range of things that are undermined

wskazuje na całe obszary życia

cierpiące

as economic inequality gets worse.

w wyniku wzrostu nierówności.

Social mobility, things we really care about,

Ruchliwość społeczna, rzeczy dla nas ważne,

zdrowie, zaufanie społeczne -

physical health, social trust,

all go down as inequality goes up.

wszystko się pogarsza ze wzrostem nierówności.

Similarly, negative things in social collectives and societies,

Natomiast negatywne zjawiska

występujące w społeczeństwie:

jak otyłość, przemoc,

things like obesity, and violence,

liczba więźniów i karanych,

imprisonment, and punishment,

are exacerbated as economic inequality increases.

rosną ze wzrostem nierówności.

Again, these are outcomes not just experienced by a few,

Nie dotyka to

ograniczonej grupy, ale konsekwencje

but that resound across all strata of society.

ponoszone przez całe społeczeństwo.

Even people at the top experience these outcomes.

Doświadczają ich nawet ci na górze.

Co można z tym zrobić?

So what do we do?

This cascade of self-perpetuating,

Taki samonapędzający się ciąg

pernicious, negative effects

groźnych konsekwencji.

could seem like something that's spun out of control,

Wydaje się, że nie da się go kontrolować

and there's nothing we can do about it,

i mu zaradzić,

certainly nothing we as individuals could do.

a jednostka pozostaje bezradna.

But in fact, we've been finding in our own laboratory research

Z naszych badań laboratoryjnych wynika,

że wystarczą

that small psychological interventions,

drobne interwencje psychologiczne,

small changes to people's values,

niewielkie zmiany w wartościach,

small nudges in certain directions,

delikatne pchnięcia w odpowiednią stronę,

aby egalitaryzm i empatia wróciły na odpowiedni poziom.

can restore levels of egalitarianism and empathy.

For instance, reminding people of the benefits of cooperation

Przypomnienie ludziom

o zaletach współpracy

albo życia społecznego

or the advantages of community,

cause wealthier individuals to be just as egalitarian

sprawiało, że bogatsi stają się

as poor people.

równie egalitarni jak osoby biedne.

In one study, we had people watch a brief video, just 46 seconds long,

Jedno z naszych badań polegało

na wyświetleniu krótkiego filmu o biednych dzieciach,

about childhood poverty

który miał przypomnieć badanym

that served as a reminder of the needs of others in the world around them.

o potrzebach innych.

Po projekcji obserwowaliśmy,

And after watching that,

jak chętnie ludzie poświęcali czas

we looked at how willing people were to offer up their own time

obcej osobie z laboratorium,

to a stranger presented to them in the lab, who was in distress.

która potrzebowała pomocy.

Godzinę po obejrzeniu filmu

After watching this video, an hour later,

rich people became just as generous of their own time

bogaci byli gotowi poświęcić

swój czas tak samo chętnie

to help out this other person, a stranger,

jak biedni.

as someone who's poor,

suggesting that these differences are not innate or categorical,

Sugeruje to, że omawiane różnice

nie są wrodzone i niezmienne,

but are so malleable to slight changes in people's values,

ale podatne na kształtowanie

poprzez zmianę wartości,

and little nudges of compassion and bumps of empathy.

delikatne pobudzanie współczucia

i empatii.

And beyond the walls of our lab,

Poza środowiskiem laboratoryjnym

we're even beginning to see signs of change in society.

już widać zmiany w społeczeństwie.

Jeden z najbogatszych Amerykanów, Bill Gates,

Bill Gates, one of our nation's wealthiest individuals,

w czasie swojej przemowy na rozdaniu dyplomów w Harvardzie

in his Harvard commencement speech,

poruszył problem nierówności społecznej

talked about the problem of inequality facing society

as being the most daunting challenge,

jako najtrudniejszego wyzwania.

and talked about what must be done to combat it,

Mówił o sposobach walki z nią.

Powiedział: "Ludzkość dokonuje

saying, "Humanity's greatest advances are not in its discoveries --

największych postępów nie poprzez odkrycia,

but in how those discoveries are applied

ale poprzez ich zastosowanie

to reduce inequity."

w zwalczaniu nierówności".

And there's the Giving Pledge,

W inicjatywie Giving Pledge

in which more than 100 of our nation's wealthiest individuals

ponad 100 najbogatszych Amerykanów

zapisało w testamencie

połowę swojego majątku na cele dobroczynne.

are pledging half of their fortunes to charity.

And there's the emergence of dozens of grassroots movements,

Pojawiają się też

spontaniczne, oddolne inicjatywy

like "We are the 1 percent,"

jak We are the One Percent,

"Resource Generation,"

Resource Generation

or "Wealth for Common Good,"

czy Wealth for Common Good,

in which the most privileged members of the population,

poprzez które najbogatsi członkowie

naszego społeczeństwa,

members of the one percent and elsewhere,

1% najbogatszych w Stanach

people who are wealthy,

i bogaci z całego świata

are using their own economic resources,

wykorzystują swoje zasoby,

i robią to młodzi i starsi.

adults and youth alike -- that's what's most striking to me --

Wykorzystują swoje przywileje

leveraging their own privilege, their own economic resources,

i pozycję ekonomiczną

to combat inequality

do walki z nierównością

by advocating for social policies,

poprzez wspieranie polityki socjalnej,

changes in social values

zmian w wartościach

and changes in people's behavior

i zachowaniach.

Mimo, że to wbrew ich interesom,

that work against their own economic interests,

to mogą wskrzesić amerykański sen.

but that may ultimately restore the American dream.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)