Esta Soler: How we turned the tide on domestic violence (Hint: the Polaroid helped)

Translator: Helena Bedalli Reviewer: Kaltrina Kusari

I want you to imagine

Dua të imagjinoni

what a breakthrough this was

se çfarë zbulimi i madh ishte ky

for women who were victims of violence

për gratë që ishin viktima të dhunës

in the 1980s.

në vitet 80.

They would come into the emergency room

Ato vinin në urgjencë për shkaqe

with what the police would call "a lovers' quarrel,"

që policia i quante argument bashkëshortor,

and I would see a woman who was beaten,

dhe shihje një grua që ishte rrahur,

I would see a broken nose and a fractured wrist

shihje një hundë e një kyç të thyer

and swollen eyes.

e sy të enjtur.

And as activists, we would take our Polaroid camera,

Si aktiviste, ne merrnim kameren Polaroid

we would take her picture,

i bënim asaj një fotografi,

we would wait 90 seconds,

prisnim 90 sekonda,

and we would give her the photograph.

dhe i jepnim foton.

And she would then have

Dhe kështu ajo kishte

the evidence she needed to go to court.

evidencën që i duhej për në gjyq.

We were making what was invisible visible.

Ne bënim të padukshmen të dukshme.

I've been doing this for 30 years.

E kam bërë këtë për 30 vjet.

I've been part of a social movement

Isha pjesë e një lëvizje sociale

that has been working on ending

që punonte për të ndalur

violence against women and children.

dhunën ndaj grave dhe fëmijëve.

And for all those years,

Për gjithë këto vite,

I've had an absolutely passionate

kisha një besim të forte

and sometimes not popular belief

dhe jo shumë të njohur

that this violence is not inevitable,

që dhuna nuk është e paevitueshme,

that it is learned, and if it's learned,

që është e mësuar, dhe nëse mund të mësohet,

it can be un-learned, and it can be prevented.

edhe mund të ç'mësohet, dhe mund të parandalohet.

(Applause)

(Duartrokitje)

Why do I believe this?

Pse e besoj këtë?

Because it's true.

Sepse është e vërtetë.

It is absolutely true.

Absolutisht e vërtetë.

Between 1993 and 2010,

Ndërmjet viteve 1993 dhe 2010,

domestic violence among adult women

dhuna në familje ndër gratë e rritura

in the United States

në SHBA

has gone down by 64 percent,

ka rënë 64 përqind,

and that is great news.

dhe është lajm shumë i mirë.

(Applause)

(Duartrokitje)

Sixty-four percent. Now, how did we get there?

64 përqind. Si arritëm aty?

Our eyes were wide open.

I kishim sytë e hapur.

Thirty years ago, women were beaten,

30 vjet më parë, gratë rriheshin,

they were stalked, they were raped,

ato ndiqeshin, përdhunoheshin,

and no one talked about it.

dhe asnjeri s'fliste për këtë gjë.

There was no justice.

Nuk kishte drejtësi.

And as an activist, that was not good enough.

Si aktiviste, kjo nuk mjaftonte.

And so step one on this journey

Hapi i parë në këtë rrugë,

is we organized,

ishte që organizuam,

and we created this extraordinary

dhe krijuam këtë

underground network of amazing women

rrjet të "nëndheshëm" të grave të mahnitshme

who opened shelters,

që hapen strehimore,

and if they didn't open a shelter,

dhe nëse s'hapen një strehimore,

they opened their home

ato hapen shtëpitë e tyre

so that women and children could be safe.

që gratë dhe fëmijët të ishin të sigurt.

And you know what else we did?

Cfarë bëmë tjetër?

We had bake sales, we had car washes,

Bëmë shitje embëlsirash, larje makinash,

and we did everything we could do to fundraise,

bëmë aq sa mundëm që të mblidhnim fonde,

and then at one point we said,

dhe kur arritëm në një pikë, thamë,

you know, it's time that we went

është koha të shkojmë

to the federal government

tek qeveria federale

and asked them to pay for these

dhe ti kërkojme atyre të paguajnë

extraordinary services that are saving people's lives.

për këto shërbime të rendesishme që po shpëtojnë jetë njerëzish.

Right? (Applause)

Apo jo? (Duartrokitje)

And so, step number two,

Hapi i dytë,

we knew we needed to change the laws.

e dinim që duhet të ndryshonim ligjet.

And so we went to Washington,

Vajtëm në Washington,

and we lobbied for the first piece of legislation.

dhe lobuam për pjesën e parë të legjislacionit.

And I remember walking through the halls

Mbaj mend që ecja në korridoret

of the U.S. Capitol,

e Kapitolit të SHBA,

and I was in my 30s, and my life had purpose,

isha në të tridhjetat, dhe jeta ime kishte një qëllim,

and I couldn't imagine

dhe nuk mund ta imagjinoja

that anybody would ever challenge

që ndonjeri mund të kundershtonte

this important piece of legislation.

këtë pjesë të rëndësishme të legjislacionit.

I was probably 30 and naive.

Ndoshta isha 30 dhe naive.

But I heard about a congressman

Por dëgjova për një kongresmen

who had a very, very different point of view.

që kishte një pikëpamje shumë shumë të ndryshme.

Do you know what he called

E dini se si ai e quajti

this important piece of legislation?

këtë pjesë të rëndësishme të legjislacionit?

He called it the Take the Fun Out of Marriage Act.

E quajti, "të heqësh argëtimin nga akti i martesës".

The Take the Fun Out of Marriage Act.

"Të heqësh argëtimin nga akti i martesës".

Ladies and gentlemen, that was in 1984

Zonja dhe zotërinj, kjo ishte në 1984

in the United States, and I wish I had Twitter.

në SHBA, dhe ... ahh që s'kishte Twitter.

(Laughter)

(Te qeshura)

Ten years later, after lots of hard work,

Dhjetë vjet më vonë, pas shumë pune,

we finally passed the Violence Against Women Act,

më në fund kaluam "Aktin kunder dhunës ndaj grave",

which is a life-changing act

që është një akt jetë-ndryshues

that has saved so many lives. (Applause)

që ka shpëtuar kaq shumë jetë. (Duartrokitje)

Thank you.

Falemnderit.

I was proud to be part of that work,

Isha krenare që isha pjesë e kësaj pune,

and it changed the laws

që ndryshoi ligjet

and it put millions of dollars into local communities.

dhe që vuri miliona dollarë në komunitetet lokale.

And you know what else it did? It collected data.

E dini ç'bëri tjetër? Mblodhi të dhëna.

And I have to tell you, I'm passionate about data.

Duhet t'ju them, kam pasion për të dhënat.

In fact, I am a data nerd.

Në fakt, jam një gik për të dhëna.

I'm sure there are a lot of data nerds here.

Me siguri ka plot gik të dhënash këtu.

I am a data nerd,

Unë jam gik të dhënash,

and the reason for that is I want to make sure

dhe arsyeja është që dua te sigurohem

that if we spend a dollar, that the program works,

që nëse shpenzojmë dollarët, programi duhet të punojë,

and if it doesn't work, we should change the plan.

nëse s'punon, duhet të ndryshojmë planin.

And I also want to say one other thing:

Duhet t'ju them, po ashtu, një gjë tjetër:

We are not going to solve this problem

Nuk do ta zgjidhim këtë problem

by building more jails

duke ndërtuar më shumë burgje

or by even building more shelters.

apo duke ndërtuar më shumë strehimore.

It is about economic empowerment for women,

Kjo ka të bëjë me fuqizimin ekonomik të grave.

it is about healing kids who are hurt,

Bëhet fjalë për shërimin e fëmijëve të lënduar,

and it is about prevention with a capital P.

dhe për parandalimin me shkronjë të madhe P.

And so, step number three on this journey:

Hapi numër tre në këtë rrugë:

We know, if we're going to keep making this progress,

E dimë, nëse duam të ecim përpara,

we're going to have to turn up the volume,

duhet të ngrejmë volumin,

we're going to have to increase the visibility,

duhet të bëhemi me të dukshëm,

and we're going to have to engage the public.

dhe të angazhojmë publikun.

And so knowing that, we went to the Advertising Council,

Duke ditur këtë, shkuam tek Këshilli i Reklamës,

and we asked them to help us

dhe i kërkuam të na ndihmonte

build a public education campaign.

të krijonim një fushatë për edukimin e publikut.

And we looked around the world to Canada

Hodhëm vështrimin rreth botës, te Kanadaja

and Australia and Brazil and parts of Africa,

e Australia e Brazili e pjesë të Afrikës,

and we took this knowledge

i morëm këto njohuri

and we built the first national

dhe krijuam fushatën e parë

public education campaign

të edukimit të publikut të quajtur

called There's No Excuse for Domestic Violence.

"Nuk ka arsye për dhunë në familje".

Take a look at one of our spots.

Hidhni një sy njërit prej spoteve.

(Video) Man: Where's dinner?

(Video) Burri: Ku është darka?

Woman: Well, I thought you'd be home a couple hours ago, and I put everything away, so—

Gruaja: Mendova se do vije në shtepi dy orë më pare, dhe i pastrova të gjitha, -

Man: What is this? Pizza. Woman: If you had just called me, I would have known—

Burri: C'është kjo? Picë. Gruaja: Po të më telefonoje, do ta kisha ditur-

Man: Dinner? Dinner ready is a pizza? Woman: Honey, please don't be so loud.

Burri: Darka? Darka gati është picë? Gruaja: I dashur, mos përdor kaq zë të lartë.

Please don't—Let go of me!

Të lutem, mos- Më lër të shkoj!

Man: Get in the kitchen! Woman: No! Help!

Burri: Shko në kuzhinë! Gruaja: Jo! Ndihmë!

Man: You want to see what hurts? (Slaps woman)

Burri: Do të dish sa të dhemb? (Shuplakë gruas)

That's what hurts! That's what hurts! (Breaking glass)

Ja sa të dhemb! (Thyen xhama)

Woman: Help me!

Gruaja: Më ndihmoni!

["Children have to sit by and watch. What's your excuse?"]

["Femijet duhet të ulen aty e të shohin. Cili është justifikimi?"]

Esta Soler: As we were in the process

Esta Soler: Ndërsa ishim në procesin

of releasing this campaign,

e lëshimit të fushatës,

O.J. Simpson was arrested

O.J. Simpson u arrestua

for the murder of his wife and her friend.

për vrasjen e gruas dhe mikut te saj.

We learned that he had a long history

Mësuam që ai kishte histori të gjatë

of domestic violence.

të dhunës familjare.

The media became fixated.

Media u përqendrua mirë.

The story of domestic violence

Artikujt e dhunës familjare

went from the back page,

kaluan nga faqja e fundit,

but actually from the no-page, to the front page.

në fakt nga askund, të faqja e parë.

Our ads blanketed the airwaves,

Reklamat tona folën,

and women, for the first time,

dhe gratë, për herë të parë,

started to tell their stories.

filluan të tregojnë historitë e tyre.

Movements are about moments,

Lëvizjet janë për momentet,

and we seized this moment.

dhe ne e shfrytëzuam momentin.

And let me just put this in context.

Le të shikojmë edhe rrethanat gjatë kësaj kohe.

Before 1980, do you have any idea

Përpara 1980, e dini sa artikuj

how many articles were in The New York Times

për dhunën familjare

on domestic violence?

ka publikuar The New York Times?

I'll tell you: 158.

Po jua them : 158.

And in the 2000s, over 7,000.

Në 2000, kishte mbi 7.000.

We were obviously making a difference.

Natyrisht ne po bënim ndryshim.

But we were still missing a critical element.

Po, akoma mungonte një element kritik.

So, step four: We needed to engage men.

Hapi i katërt: Duhej të angazhonim burrat.

We couldn't solve this problem

Nuk mund ta zgjidhnim problemin

with 50 percent of the population on the sidelines.

me 50 përqind të popullatës mënjanë.

And I already told you I'm a data nerd.

Ju thashë që jam gik të dhënash.

National polling told us that men felt indicted

Sondazhi kombëtar tregonte se burrat ndiheshin të akuzuar

and not invited into this conversation.

dhe të pa-ftuar në këtë bisede.

So we wondered, how can we include men?

Mendova, si mund ti përfshijmë burrat?

How can we get men to talk about

Si mund ti bëjmë burrat të flasin

violence against women and girls?

për dhunën ndaj grave dhe vajzave?

And a male friend of mine pulled me aside

Një miku im mashkull më mori anash dhe më tha:

and he said, "You want men to talk about violence

"Ti do që burrat të flasin për dhunën

against women and girls. Men don't talk."

ndaj grave dhe vajzave. Burrat nuk flasin."

(Laughter)

(Të qeshura)

I apologize to the men in the audience.

I kërkoj falje burrave në sallë.

I know you do.

E di që e bëni.

But he said, "Do you know what they do do?

Por ai tha, "E di çfarë bëjnë ata?

They do talk to their kids.

Ata flasin me fëmijët e tyre.

They talk to their kids as parents, as coaches."

Ata flasin me fëmijet e tyre si prindër dhe trainerë."

And that's what we did.

Dhe këtë bëmë.

We met men where they were at

Ne i takuam burrat atje ku ishin

and we built a program.

dhe krijuam një program.

And then we had this one event

Më pas ndodhi kjo ngjarje

that stays in my heart forever

që ka mbetur në zemrën time përgjithmonë

where a basketball coach

ku një trajner basketbolli

was talking to a room filled with male athletes

po fliste në një sallë të mbushur me atletë meshkuj

and men from all walks of life.

dhe burra nga të gjitha sferat e jetës.

And he was talking about the importance

Ai po fliste për rëndesinë

of coaching boys into men

e trajnimit të djemve në burra

and changing the culture of the locker room

dhe ndryshimit të kulturës në dhomat e zhveshjes,

and giving men the tools to have healthy relationships.

e për ti dhënë atyre mjetet për marrëdhënie të shëndetshme.

And all of a sudden, he looked at the back of the room,

Papritur, ai vërejti në fund të sallës,

and he saw his daughter,

dhe pa vajzën e tij,

and he called out his daughter's name, Michaela,

dhe e thirri atë në emër,

and he said, "Michaela, come up here."

dhe tha, "Michaela, eja këtu."

And she's nine years old, and she was kind of shy,

Ajo është 9 vjeç, dhe pak e druajtur,

and she got up there,

por ajo u ngrit e vajti,

and he said, "Sit down next to me."

dhe ai tha, "Ulu pranë meje."

She sat right down next to him.

Ajo u ul pranë tij.

He gave her this big hug, and he said,

Ai e përqafoi dhe tha,

"People ask me why I do this work.

"Njerëzit më pyesin pse e bëj këtë punë.

I do this work because I'm her dad,

E bëj sepse jam babai i saj,

and I don't want anyone ever to hurt her."

dhe nuk dua që ajo të lëndohet kurrë nga askush."

And as a parent, I get it.

Si prind, e kuptoj.

I get it,

E kuptoj,

knowing that there are so many sexual assaults

duke ditur që ka kaq shume sulme seksuale

on college campuses

në kampuset universitare

that are so widespread and so under-reported.

që janë kaq te përhapur dhe të pa-raportuar.

We've done a lot for adult women.

Kemi bërë shumë për gratë e rritura.

We've got to do a better job for our kids.

Duhet të bëjmë një punë më të mirë për fëmijët tanë.

We just do. We have to. (Applause)

Duhet ta bëjmë. (Duartrokitje)

We've come a long way

Kemi bërë një rrugë të gjatë

since the days of the Polaroid.

që nga ditët e Polaroidit.

Technology has been our friend.

Teknologjia është miku ynë.

The mobile phone is a global game changer

Celulari është një shndërrues global i lojës

for the empowerment of women,

për fuqizimin e grave,

and Facebook and Twitter and Google and YouTube

po ashtu Facebook e Twitter e Google e YouTube

and all the social media helps us organize

dhe e gjithë media sociale na ndihmon të organizohemi

and tell our story in a powerful way.

dhe të tregojmë historitë tona në mënyrë të fuqishme.

And so those of you in this audience

Për ju në sallë

who have helped build those applications

që keni ndihmuar në krijimin e atyre aplikimeve

and those platforms, as an organizer,

dhe platformave, si një organizatore,

I say, thank you very much.

unë ju them, falemnderit shumë.

Really. I clap for you.

Vërtet. Ju duartrokas.

(Applause)

(Duartrokitje)

I'm the daughter of a man

Jam vajza e një burri

who joined one club in his life,

që i përkiste vetëm një klubi në jetën e tij

the Optimist Club.

Klubit të Optimistëve.

You can't make that one up.

Nuk është diçka që krijohet.

And it is his spirit and his optimism

Fryma dhe optimizmi i tij janë

that is in my DNA.

në ADN time.

I have been doing this work

E kam bërë këtë punë

for over 30 years,

për 30 vjet,

and I am convinced, now more than ever,

dhe jam e bindur tani, më shumë së kurrë,

in the capacity of human beings to change.

në kapacitetin për ndryshim të qenies njerëzore.

I believe we can bend the arc of human history

Mendoj që mund ta përkulim harkun e historisë njerëzore

toward compassion and equality,

drejt dhëmbshurisë dhe barazisë,

and I also fundamentally believe

dhe po ashtu mendoj

and passionately believe

dhe ndjej tërësisht

that this violence does not have to be part

që kjo dhunë nuk duhet të jetë pjesë

of the human condition.

e gjendjes njerëzore.

And I ask you, stand with us

Ju kërkoj, bashkohuni me ne

as we create futures without violence

ndërsa krijojmë të ardhme pa dhune

for women and girls and men and boys everywhere.

për gratë dhe vajzat dhe burrat dhe djemtë kudo.

Thank you very much.

Falemnderit shumë.

(Applause)

(Duartrokitje)