Jody Williams: A realistic vision for world peace

Translator: Jeta Rudi Reviewer: Helena Bedalli

I'm actually here

Jam këtu në fakt

to make a challenge to people.

për të sfiduar njerëzit.

I know there have been many challenges made to people.

E di që ka pasë mjaft sfida drejtuar njerëzve.

The one I'm going to make

Ajo që do të bëj unë

is that it is time for us to reclaim

është që ka ardhur koha që ne

what peace really means.

të rivendosim se ç'do të thotë fjala paqe.

Peace is not "Kumbaya, my Lord."

Paqja nuk është "Kumbaya, im Zot."

Peace is not the dove and the rainbow --

Paqja nuk është pëllumbi me ylber --

as lovely as they are.

edhe pse ata janë të lezetshëm.

When I see the symbols

Kur shoh simbolet

of the rainbow and the dove,

e ylberit dhe pëllumbit,

I think of personal serenity.

mendja më vete te qetësia personale.

I think of meditation.

Mendoj për meditimin.

I do not think

Nuk mendoj

about what I consider to be peace,

për atë që konsideroj që është paqe,

which is sustainable peace

që është paqe e qëndrueshme

with justice and equality.

me drejtësi dhe barazi.

It is a sustainable peace

Është një paqe e qëndrueshme

in which the majority of people

në të cilën shumica e njerëzve

on this planet

në këtë planet

have access to enough resources

kanë qasje të mjaftueshme te burimet

to live dignified lives,

për të jetuar jetë me dinjitet,

where these people have enough access

ku këta njerëz kanë mjaft qasje

to education

tek arsimimi

and health care,

sigurimi shëndetësor,

so that they can live in freedom from want

në mënyrë që të jetojnë të lirë nga dëshirat

and freedom from fear.

dhe të lirë nga frika.

This is called human security.

Kjo quhet siguri njerëzore.

And I am not a complete pacifist

Unë nuk jam pacifiste në mënyrë komplete

like some of my really, really heavy-duty,

sikurse disa nga shoqet e mia

non-violent friends,

vërtetë pacifiste,

like Mairead McGuire.

sikurse për shembull Mairead McGuire.

I understand that humans

Unë kuptoj që qeniet njerëzore

are so "messed up" --

janë aq keq të katandisur --

to use a nice word,

për të përdorur fjalë të mirë,

because I promised my mom

ngaqë i premtova nënës

I'd stop using the F-bomb in public.

që nuk do përdorja fjalë të ndyta në publik.

And I'm trying harder and harder.

Dhe po mundohem shumë e më shumë të mbaj premtimin.

Mom, I'm really trying.

Nënë, me të vërtetë po mundohem!

We need a little bit of police;

Ne na duhet pak forcë policore;

we need a little bit of military,

na duhet pak forcë ushtarake,

but for defense.

por për mbrojtje.

We need to redefine

Duhet të ridefinojmë

what makes us secure

se çka na bën të sigurtë

in this world.

në këtë botë.

It is not arming our country

Nuk është armatimi i vendit tonë

to the teeth.

deri tek dhëmbët.

It is not getting other countries

Nuk është ajo që të bëjmë vendet tjera

to arm themselves to the teeth

të armatohen deri tek dhëmbët

with the weapons that we produce

me armë që ne prodhojmë

and we sell them.

dhe që iu shesim.

It is using that money more rationally

Është të përdorim ato para në mënyrë më racionale

to make the countries of the world secure,

që të bëjmë vendet e botës të sigurta,

to make the people of the world secure.

të bëjmë njerëzit e botës të sigurtë.

I was thinking about

Po mendoja në lidhje me

the recent ongoings

zhvillimet e fundit

in Congress,

në Kongres,

where the president is offering

ku Presidenti po mundohet të ofrojë

8.4 billion dollars

8.4 miliardë dollarë

to try to get the START vote.

që të fitojë vota programi START (Traktati i Zvogëlimit Strategjik të Armëve me Rusinë).

I certainly support the START vote.

Unë natyrisht mbështes këtë program.

But he's offering 84 billion dollars

Por Presidenti po ofron 84 miliardë dollarë

for the modernizing

për modernizimin

of nuclear weapons.

e armëve bërthamore.

Do you know the figure that the U.N. talks about

A e dini që shifra për të cilën flet OKB-ja

for fulfilling the Millennium Development Goals

për të përmbushur Qëllimet Zhvillimore të Mijëvjeçarit

is 80 billion dollars?

është 80 miliardë dollarë?

Just that little bit of money,

Veç ato pak para,

which to me, I wish it was in my bank account --

të cilat për mua, do të doja t'i kisha në llogarinë time bankare --

it's not, but ...

nuk janë, por...

In global terms, it's a little bit of money.

në termat botëror, është pak para.

But it's going to modernize weapons

Por do të modernizojë armë

we do not need

që nuk na duhen

and will not be gotten rid of in our lifetime,

dhe që nuk do të hiqen qafe sa jemi gjallë,

unless we get up off our ...

përveç nëse qojmë prapanicën

and take action to make it happen,

dhe ndërmarrim diçka për të realizuar këtë,

unless we begin to believe

dhe fillojmë të besojmë

that all of the things that we've been hearing about

që të gjitha gjërat për të cilat kemi dëgjuar

in these last two days

në këto ditët e fundit

are elements of what come together

janë elemente që përbëjnë atë që quhet

to make human security.

siguri për njerëzimin.

It is saving the tigers.

Po i shpëton tigrat.

It is stopping the tar sands.

Është ndalimi i rërës me bitum.

It is having access

Pastaj çasja në

to medical equipment

mjete shëndetësore

that can actually tell who does have cancer.

që mund të na tregojnë kush në fakt ka kancer.

It is all of those things.

Janë të gjitha këto gjëra.

It is using our money for all of those things.

Pra është përdorimi i parave për të gjitha këto gjëra.

It is about action.

Ka të bëj me aksionin.

I was in Hiroshima

Isha në Hiroshima

a couple of weeks ago,

para dy javësh,

and His Holiness --

dhe Shenjtëria e tij, Dalai Lama

we're sitting there in front of thousands of people in the city,

teksa ishim të ulur aty para mijëra njerëzve në qytet,

and there were about eight of us Nobel laureates.

dhe ishim rreth tetë nga ne, fituesit e çmimit Nobel.

And he's a bad guy. He's like a bad kid in church.

Dhe ai është "personi i keq". Ai është sikur fëmiu që sillet keq në kishë.

We're staring at everybody, waiting our turn to speak,

Ne po shikonim turmen dhe po prisnim rradhën për të folur,

and he leans over to me, and he says,

dhe ai më afrohet dhe më thotë:

"Jody, I'm a Buddhist monk."

"Jody, unë jam murg budist".

I said, "Yes, Your Holiness.

Unë thashë: "Po, shenjtëria juaj.

Your robe gives it away."

Po më tregon rroba që e keni të veshur."

(Laughter)

(Të qeshura)

He said, "You know

Ai tha: "E di,

that I kind of like meditation, and I pray."

mua më pëlqen meditimi, dhe unë lutem."

I said, "That's good. That's good.

Unë thashë: "Ajo është gjë e mirë.

We need that in the world.

Ne na duhet ajo në botë.

I don't follow that, but that's cool."

Unë personalisht nuk e bëj, por është gjë shumë e mirë."

And he says, "But I have become skeptical.

Dhe ai tha: "Por jam bërë skeptik.

I do not believe

Nuk besoj

that meditation and prayer

që meditimi dhe lutjet

will change this world.

do të ndryshojnë botën.

I think what we need

Mendoj që ajo që na duhet

is action."

është aksioni."

His Holiness, in his robes,

Shenjtëria e tij, në rrobet e tij,

is my new action hero.

është heroi im i ri i aksionit.

I spoke with Aung Sun Suu Kyi

Kam folur me Aung Sun Suu Kyi

a couple of days ago.

para dy ditësh.

As most of you know,

Sikurse shumë nga ju e dini,

she's a hero for democracy in her country, Burma.

ajo është heroinë e demokracisë në vendin e saj, në Burma.

You probably also know

Ju mbase po ashtu e dini

that she has spent 15 of the last 20 years

që ajo ka kaluar 15 nga 20 vitet e fundit

imprisoned for her efforts

e burgosur për shkak të punës të saj

to bring about democracy.

për të sjellur demokraci.

She was just released a couple of weeks ago,

Ajo vetëm sa është liruar para disa javësh,

and we're very concerned to see how long she will be free,

dhe ne jemi të merakosur dhe po ndjekim se për sa kohë ajo do të jetë e lirë,

because she is already out in the streets in Rangoon,

sepse ajo vetëm është jashtë në rrugët e Rangoon-it,

agitating for change.

duke kërkuar ndryshim.

She is already out in the streets, working with the party

Ajo është jashtë nëpër rrugë, duke punuar me partinë

to try to rebuild it.

e duke u munduar të rindërtojë atë.

But I talked to her for a range of issues.

Por fola me të për një sërë çështjesh.

But one thing that I want to say,

Por një gjë që dua të them,

because it's similar to what His Holiness said.

sepse është e ngjashme me atë që ka thënë Shenjtëria e tij.

She said, "You know, we have a long road to go

Ajo tha: "E di, kemi një rrugë të gjatë para nesh

to finally get democracy in my country.

që më në fund të arrijmë demokracinë në vendin tim.

But I don't believe in hope

Por unë nuk besoj në shpresë

without endeavor.

pa përpjekje.

I don't believe in the hope of change,

Unë nuk besoj në shpresën për ndryshim,

unless we take action

përveç nëse ndërmarrim aksion

to make it so."

për ta bërë të tillë."

Here's another woman hero of mine.

Ja ku është edhe një grua heroinë e imja.

She's my friend, Dr. Shirin Ebadi,

Ajo është shoqja ime, Dr. Shirin Ebadi,

the first Muslim woman

gruaja e para muslimane

to receive the Nobel Peace Prize.

që ka pranuar çmimin Nobel për Paqe.

She has been in exile

Ajo ka qenë në mërgim

for the last year and a half.

gjatë një viti e gjysëm.

You ask her where she lives -- where does she live in exile?

Nëse e pyesni se ku jeton - pra ku jeton në mërgim?

She says the airports of the world.

Ajo thotë që jeton nëpër aeroportet e botës.

She is traveling because she was out of the country

Ajo po udhëton meqenëse ishte jashtë vendit

at the time of the elections.

gjatë kohës së zgjedhjeve.

And instead of going home,

Dhe në vend që të kthehej në shtëpi,

she conferred with all the other women that she works with,

ajo u këshillua me të gjitha femrat tjera me të cilat punon,

who said to her, "Stay out. We need you out.

të cilat i thanë: "Qëndro jashtë, na duhesh jashtë vendit.

We need to be able to talk to you out there,

Na duhet të jemi ne gjendje të flasim me ty nga jashtë,

so that you can give the message

në mënyrë që ti të dërgosh mesazhin

of what's happening here."

e asaj që po ndodh këtu."

A year and a half --

Një vit e gjysëm --

she's out speaking

ajo ishte jashtë duke folur

on behalf of the other women in her country.

për femrat tjera në vendin e saj.

Wangari Maathai --

Wangari Maathai --

2004 Peace laureate.

fituesja e çmimit Nobel për Paqe në vitin 2004.

They call her the "Tree Lady,"

E quajnë "Zonja e Pemëve,"

but she's more than the Tree Lady.

por ajo është shumë më tepër se "Zonja e Pemëve."

Working for peace

Puna për paqe

is very creative.

kërkon shumë kreativitet.

It's hard work every day.

Është punë e rëndë secilën ditë.

When she was planting those trees,

Kur ajo mbillte ato pemë,

I don't think most people understand

mendoj që shumë njerëz nuk e kuptojnë

that, at the same time,

që, në të njejtën kohë,

she was using the action

ajo po përdorte aksionin

of getting people together to plant those trees

duke mbledhur njerëzit për të mbjellur ato pemë

to talk about how to overcome

flisnin se si të tejkalonin

the authoritarian government in her country.

regjimin autoritativ në vendin e saj.

People could not gather

Njerëzit nuk mund të mblidheshin

without getting busted and taken to jail.

po u ndaluar dhe burgosur.

But if they were together planting trees for the environment,

Por nëse ishin bashkë duke mbjellur pemë për ambientin,

it was okay --

ishte në rregull,

creativity.

pra - kreativiteti.

But it's not just iconic women

Por nuk janë vetëm femrat ikonë

like Shirin,

sikurse Shirin

like Aung Sun Suu Kyi, like Wangari Maathai --

sikurse Aung Sun Suu Kyi, e Wangari Maathai,

it is other women in the world

ka femra tjera në botë

who are also struggling together

të cilat po ashtu po punojnë bashkë

to change this world.

për të ndryshuar këtë botë.

The Women's League of Burma,

Lidhja e Femrave në Burma,

11 individual organizations of Burmese women

11 organizata të ndryshme të femrave nga Burma

came together because there's strength in numbers.

janë mbledhur së bashku ngase ka fuqi në numra.

Working together is what changes our world.

Puna e përbashkët është ajo që ndryshon botën tonë.

The Million Signatures Campaign

Fushata e një milion nënshkrimeve

of women inside Burma

e femrave brenda Burmës

working together to change human rights,

puna e përbashkët për të ndryshuar të drejtat e njerëzve atje,

to bring democracy to that country.

për të sjellur demokraci te ai vend.

When one is arrested and taken to prison,

Kur një arrestohet dhe burgoset,

another one comes out and joins the movement,

një tjetër del jashtë dhe i bashkohet lëvizjes,

recognizing that if they work together,

duke kuptuar se po të punojnë së bashku,

they will ultimately bring change

ato më në fund do të sjellin ndryshimin

in their own country.

në vendin e tyre.

Mairead McGuire in the middle,

Mairead McGuire në mes,

Betty Williams on the right-hand side --

Betty Williams në anën e djathtë,

bringing peace to Northern Ireland.

sjellin paqe në Irlandën e veriut.

I'll tell you the quick story.

Do të iu tregoj historinë shumë shpejtë.

An IRA driver was shot,

Një shofer i IRAsë ishte qëlluar,

and his car plowed into people

dhe makina e tij ishte përplasur me njerëzit

on the side of the street.

në anën e rrugës.

There was a mother and three children.

Ishte një nënë me tre fëmijët e saj.

The children were killed on the spot.

Fëmijët u vranë në vend.

It was Mairead's sister.

Ishte e motra e Mairead-as.

Instead of giving in

Në vend që t'i dorëzohej

to grief, depression, defeat

pikëllimit, depresionit dhe disfatës

in the face of that violence,

në përballje me atë dhunë,

Mairead hooked up with Betty --

Mairead u bashkua me Betty-n

a staunch Protestant and a staunch Catholic --

një protestante e fortë me një katolike të fortë,

and they took to the streets

dhe ato dolën në rrugë

to say, "No more violence."

për të thënë: "Stop dhunës."

And they were able to get

Dhe ato arritën

tens of thousands of, primarily, women, some men,

të mblidhnin me dhjetëra mijëra njerëz, shumica femra e disa meshkuj

in the streets to bring about change.

nëpër rrugë, për të sjellur ndryshimin.

And they have been

Dhe ato kanë qenë

part of what brought peace to Northern Ireland,

pjesë e asaj që solli paqe në Irlandën e veriut,

and they're still working on it,

dhe ato ende po punojnë

because there's still a lot more to do.

sepse ka ende edhe shumë për të bërë.

This is Rigoberta Menchu Tum.

Kjo është Rigoberta Menchu Tum.

She also received the Peace Prize.

Ajo po ashtu ka marrë çmimin Nobel për Paqe.

She is now running for president.

Ajo tani po konkuron për presidente.

She is educating the indigenous people of her country

Ajo po arsimon vendasit në vendin e vet

about what it means to be a democracy,

në atë se ç'do të thotë të jesh demokraci,

about how you bring democracy to the country,

se si sillet demokracia në vend,

about educating, about how to vote --

në lidhje me arsimimin, në lidhje me se si të votohet,

but that democracy is not just about voting;

por që demokracia nuk është vetëm votimi;

it's about being an active citizen.

është të qenurit qytetar aktiv.

That's what I got stuck doing --

Kjo është ajo që kam qenë duke bërë,

the landmine campaign.

fushata kundër minave tokësore.

One of the things that made this campaign work

Një nga gjërat që ka bërë që kjo fushatë të funksionojë

is because we grew from two NGOs

është ngase jemi rritur nga dy OJQ

to thousands

në mijëra

in 90 countries around the world,

në 90 vende anë e mbanë botës,

working together in common cause to ban landmines.

duke punuar së bashku për të ndaluar përdorimin e minave tokësore.

Some of the people who worked in our campaign

Disa nga njerëzit që kanë punuar në fushatën tonë

could only work maybe an hour a month.

kanë mundur të punojnë mbase një orë në muaj.

They could maybe volunteer that much.

Ata mund të punonin vullnetarisht vetëm aq.

There were others, like myself,

Kishte të tjerë, si puna ime,

who were full-time.

të cilët punonin me orar të plotë.

But it was the actions, together, of all of us

Por ishte aksioni, i të gjithë neve së bashku

that brought about that change.

që solli ndryshimin.

In my view, what we need today

Për mendimin tim, ajo që na duhet sot

is people getting up

është që njerëzit të ngriten

and taking action

dhe të ndërmarrin aksion

to reclaim the meaning of peace.

që të rivendosin kuptimin e paqes.

It's not a dirty word.

Nuk është fjalë e ndyrë.

It's hard work every single day.

Është punë e rëndë secilën ditë.

And if each of us

Dhe nëse secili nga ne

who cares about the different things we care about

që interesohet në gjëra të ndryshme

got up off our butts

qon prapanicën

and volunteered

dhe bën punë vullnetare

as much time as we could,

sa më shumë kohë që të mundemi,

we would change this world,

ne do të ndryshonim këtë botë,

we would save this world.

ne do të shpëtonim këtë botë.

And we can't wait for the other guy. We have to do it ourselves.

Dhe nuk mund të presim për tjetrin. Duhet ta bëjmë vetë.

Thank you.

Ju faleminderit!

(Applause)

(Duartrokitje)