Jody Williams: A realistic vision for world peace

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

I'm actually here

တကယ်က ကျွန်မ ဒီကိုရောက်လာတာက

to make a challenge to people.

လူတွေကို စိမ်ခေါ်မှုတစ်ခု လုပ်ချင်လို့ပါ။

I know there have been many challenges made to people.

လူတွေမှာ စိမ်ခေါ်မှုတွေ အများကြီး ရှိဖူးတာကို သိပါတယ်။

The one I'm going to make

ကျွန်မ လုပ်တော့မယ့်ဟာက

is that it is time for us to reclaim

ငြိမ်းချမ်းရေးရဲ့ တကယ့်အဓိပ္ပါယ်က ဘာလဲ

what peace really means.

ပြန်လည်ရယူဖို့ အချိန်ရောက်ပြီဆိုတာပါ။

Peace is not "Kumbaya, my Lord."

ငြိမ်းချမ်းရေးဆိုတာ ကုမ်ဘာရာ ၊ အရှင်ကြီး မဟုတ်ဘူး။

Peace is not the dove and the rainbow --

ငြိမ်းချမ်းရေးဆိုတာ ချိုးငှက်နဲ့ သက်တံ မဟုတ်ဘူး။

as lovely as they are.

ချစ်စရာတော့ ကောင်းသား။

When I see the symbols

ချိုးငှက်နဲ့ သက်တံ

of the rainbow and the dove,

သင်္ကေတတွေကို တွေ့တဲ့အခါ

I think of personal serenity.

ကိုယ့်တစ်ကိုယ်စာ အေးချမ်းမှုကို တွေးမိတယ်။

I think of meditation.

တရားရှုမှတ်တာကို တွေးမိတယ်။

I do not think

ကျွန်မ ငြိမ်းချမ်းရေးလို့ ယူဆမိတာကိုတော့

about what I consider to be peace,

မတွေးမိဘူး။

which is sustainable peace

ဒါက အဓွန့်တည်တဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေး၊

with justice and equality.

တရားမျှတမှုနဲ့ တန်းတူ ညီမျှမှုနဲ့ပါ။

It is a sustainable peace

ဒါက အဓွန့်တည်တဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေး၊

in which the majority of people

အဲဒီမှာ ဒီကမ္ဘာပေါ်က လူအများစုဟာ

on this planet

ဂုဏ်သိက္ခာရှိတဲ့ ဘဝတွေမှာ

have access to enough resources

ရှင်သန်ဖို့အတွက် လုံလောက်တဲ့ အရင်းအမြစ်တွေ

to live dignified lives,

လက်လှမ်းမီနိုင်တယ်။

where these people have enough access

အဲဒီမှာ ဒီလူတွေဟာ ပညာရေးနဲ့ ကျန်းမာရေး

to education

စောင့်ရှောက်မှုတွေ အလုံအလောက်

and health care,

လက်လှမ်းမီနိုင်တဲ့နေရာပါ။

so that they can live in freedom from want

သူတို့တွေ လိုချင်မှုကနေကင်းပြီး အကြောက်တရားကနေ

and freedom from fear.

ကင်းလွတ်နိုင်အောင်ပေါ့။

This is called human security.

ဒါကို လူသား အာမခံချက်လို့ ခေါ်ပါတယ်။

And I am not a complete pacifist

ပြီးတော့ ကျွန်မဟာ ကျွန်မရဲ့ အရမ်း အရမ်း ​

like some of my really, really heavy-duty,

အကြမ်းခံတဲ့ အကြမ်းမဖက်တဲ့ သူငယ်ချင်းတွေလို

non-violent friends,

ငြိမ်းချမ်းရေးဝါဒီ စစ်စစ်ကြီး မဟုတ်ပါဘူး။

like Mairead McGuire.

Mairead McGuire လိုပေါ့။

I understand that humans

ကျွန်မနားလည်တာက လူသားတွေဟာ

are so "messed up" --

စာလုံးကောင်းလ​ေးသုံး ပြောရရင်

to use a nice word,

အရမ်းကို "ဆတ်ဆော့တယ်"။

because I promised my mom

အကြောင်းက အမေ့ကို လူသူရှေ့မှာ "ဆဲ"တဲ့

I'd stop using the F-bomb in public.

စကားလုံး မသုံးစေရဘူးလို့ ကတိပေးထားလို့ပါ။

And I'm trying harder and harder.

န​ောက်ပြီး ပို ပို ကြိုးစားနေတယ်။

Mom, I'm really trying.

အမေရေ၊ သမီးတကယ် ကြိုးစားနေတာနော်။

We need a little bit of police;

ကျွန်မတို့ ရဲတပ်ဖွဲ့ နည်းနည်းလိုတယ်။

we need a little bit of military,

ကျွန်မတို့ စစ်တပ် နည်းနည်းလိုတယ်။

but for defense.

ဒါပေမဲ့ ကာကွယ်ရေးအတွက်ပါ။

We need to redefine

ဒီကမ္ဘာထဲမှာ ဘာက ကျွန်မတို့ကို

what makes us secure

လုံခြုံအောင် လုပ်ပေးလဲ ဆိုတာ

in this world.

ပြန် အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဖို့ လိုပါတယ်။

It is not arming our country

ကျွန်မတို့တိုင်းပြည်ကို သွားတွေအထိ

to the teeth.

လက်နက်ဆင်ထားတာ မဟုတ်ဘူး။

It is not getting other countries

ကျွန်မတို့ ထုတ်ပြီး၊ သူတို့ကို ရောင်းတဲ့

to arm themselves to the teeth

လက်နက်တွေနဲ့ အခြားတိုင်းပြည်တွေကို

with the weapons that we produce

သူတို့ဘာသာ သွားတွေအပြည့်

and we sell them.

လက်နက်ဆင်ခိုင်းတာ မဟုတ်ဘူး။

It is using that money more rationally

ကမ္ဘာ့ပေါ်က တိုင်းပြည်တ​ွေ လုံခြုံအောင်၊

to make the countries of the world secure,

ကမ္ဘာပေါ်ကလူတွေ လုံခြုံအောင်လို့

to make the people of the world secure.

ငွေကို ပိုပြီး နှိုင်းနှိုင်း ချိန်ချိန် သုံနေတာ မဟုတ်ဘူး။

I was thinking about

ကျွန်မ စဉ်းစားနေတာက

the recent ongoings

ကွန်ဂရက်မှာ မကြာခင်က

in Congress,

ဆက်ဖြစ်နေတဲ့ အကြောင်းပါ။

where the president is offering

အဲဒီမှာ သမ္မတက လက်နက်လျှောပေါ့ရေး

8.4 billion dollars

ဆွေးနွေးပွဲတွေကို မဲပေးဖို့

to try to get the START vote.

ဒေါ်လာ ၈.၄ ဘီလီယံ ကမ်းလှမ်းနေတယ်။

I certainly support the START vote.

လက်နက်လျှော့ပေါ့ရေး မဲပေးတာ​ လုံးဝ

But he's offering 84 billion dollars

ထောက်ခံပေမဲ့ အနုမြူလက်နက်တွေ

for the modernizing

ခေတ်မီအောင်လုပ်ဖို့ ကို ဒေါ်လာ ၈၄ ဘီလီယံ

of nuclear weapons.

ကမ်းလှမ်းနေသေးတယ်။

Do you know the figure that the U.N. talks about

U.N က ထောင်စုနှစ် ဖွံ့ဖြိုးရေး

for fulfilling the Millennium Development Goals

ရည်မှန်းချက်တွေ ဖြည့်ဆည်းရေးအတွက်

is 80 billion dollars?

ဒေါ်လာ ဘီလီယံ ၈၀ လို့ပြောတာ သိကြလား။

Just that little bit of money,

ဒီလောက်ပိုက်ဆံလေးများ၊ ကျွန်မအနေနဲ့

which to me, I wish it was in my bank account --

ကျွန်မ ဘဏ်စာရင်းထဲမှာ ရှိချင်လိုက်တာ၊

it's not, but ...

အဲလိုမဟုတ်တော့ ၊ ဒါပေမဲ့..

In global terms, it's a little bit of money.

တစ်ကမ္ဘာလုံးအတိုင်းအတာနဲ့ဆို မဖြစ်စလောက်ငွေလေးပါ။

But it's going to modernize weapons

ကျွန်မတို့ လိုလည်းမလို၊ ကျွန်မတို့

we do not need

တစ်သက်လုံး ရှင်းလို့လည်းမရနိုင်တဲ့

and will not be gotten rid of in our lifetime,

လက်နက်တွေကို ခေတ်မီအောင်လုပ်တော့မယ်၊

unless we get up off our ...

ဒါမဖြစ်အောင် နိုးကြားပြီး ... အရေးယူဖို့

and take action to make it happen,

မလုပ်ကြဘူး ဆိုရင်

unless we begin to believe

ဒီ နှစ်ရက်အတွင်း ကြားနေခဲ့ရတာတွေ

that all of the things that we've been hearing about

အားလုံးဟာ

in these last two days

လူသားတွေ လုံခြုံရေးအတွက်

are elements of what come together

စုစည်းထားတဲ့ အစိတ်အပိုင်းလို့ဆိုတာ

to make human security.

စတင် မယုံကြည်ဘူးဆိုရင်၊

It is saving the tigers.

ဒါဟာ ကျားတွေကို ကယ်တင်နေတာပါ။

It is stopping the tar sands.

ရေနံကတ္တရာတွေကို တားဆီးနေတာ၊

It is having access

ကင်ဆာရှိတဲ့လူကို ပြောပြနိုင်တဲ့

to medical equipment

ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ

that can actually tell who does have cancer.

ကိရိယာတွေကို ရရှိစေနိုင်တာပါ။

It is all of those things.

ဒါဟာ အရာအားလုံးပါ။

It is using our money for all of those things.

ဒါတွေအားလုံးအတွက် ကျွန်မတို့ငွေတွေကို သုံးနေခြင်းပါ။

It is about action.

ဒါဟာ လုပ်ဆောင်မှုနဲ့ ဆိုင်တာပါ။

I was in Hiroshima

ပြီးခဲ့တဲ့ တစ်ပတ် နှစ်ပတ်လောက်က

a couple of weeks ago,

ဟီရိုရှီးမားမှာရှိခဲ့တယ်။

and His Holiness --

ပြီးတော့ ဒလိုင်းလားမားနဲ့....

we're sitting there in front of thousands of people in the city,

မြို့ထဲက ထောင်နဲ့ချီတဲ့ လူတွေရှေ့မှာ ထိုင်နေခဲ့ပြီး

and there were about eight of us Nobel laureates.

ကျွန်မတို့ နိုဘယ်လ်ဆုရှင် ရှစ်ယောက်ပါ။

And he's a bad guy. He's like a bad kid in church.

သူက လူဆိုးလေးပါ။ ဘုရားကျောင်းမှာ ကလေးဆိုးပါ။

We're staring at everybody, waiting our turn to speak,

လူတိုင်းကို ငေးကြည့်နေပြီး ပြောရမယ့် အလှည့်ကို စောင့်နေတယ်။

and he leans over to me, and he says,

သူက ကျွန်မဘက် ကိုယ်ကိုင်းပြီး ပြောတာက

"Jody, I'm a Buddhist monk."

"Jody ငါက ဗုဒ္ဓဘာသာဝင် ဘုန်းကြီးပါ၊"

I said, "Yes, Your Holiness.

ကျွန်မက "ဟုတ်ကဲ့ပါ အရှင်ဘုရား"

Your robe gives it away."

အရှင့် သင်္ကန်းက ဖော်ကောင်လုပ်နေပါတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

He said, "You know

သူက " နင်သိလား၊

that I kind of like meditation, and I pray."

ငါက တရားထိုင်နေသလိုမျိုးပါ၊ ငါ ဆုတောင်းပါတယ်။

I said, "That's good. That's good.

ကျွန်မက သာဓုပါ၊ သာဓုပါ၊

We need that in the world.

ဒါက ကမ္ဘာမှာ လိုတာပေါ့။

I don't follow that, but that's cool."

ကျွန်မတော့ မလိုက်နာပေမဲ့ ဒါက ကောင်းပါတယ်၊

And he says, "But I have become skeptical.

ဒါနဲ့ သူပြောတာက "ဒါပေမဲ့ ငါအယုံအကြည်မဲ့လာပြီ၊

I do not believe

ဒီ တရားထိုင်တာနဲ့

that meditation and prayer

ဆုတောင်းတာဟာ ကမ္ဘာကြီးကို

will change this world.

ပြောင်းလဲလာလိမ့် လို့ မယုံကြည်ဘူး၊

I think what we need

ငါတို့လိုတာက

is action."

လုပ်ဆောင်ချက်လို့ ထင်တယ်။"

His Holiness, in his robes,

သင်္ကန်းဝတ်ထားတဲ့ အရှင်ဘုရားဟာ

is my new action hero.

အက်ရှင်ကားထဲက ကျွန်မရဲ့ ဇာတ်လိုက် အသစ်ပါ။

I spoke with Aung Sun Suu Kyi

အောင်ဆန်းစုကြည့်နဲ့ ပြီးခဲ့တဲ့

a couple of days ago.

တစ်ရက် နှစ်ရက်က စကားပြောခဲ့တယ်။

As most of you know,

ရှင်တို့ အများစု သိတဲ့အတိုင်း

she's a hero for democracy in her country, Burma.

သူမဟာ သူမရဲ့တိုင်းပြည် မြန်မာပြည် အတွက် ဒီမိုကရေစီ သူရဲကောင်းလေ။

You probably also know

ရှင်တို့ သိနိုင်သေးတာက

that she has spent 15 of the last 20 years

သူမဟာ ပြီးခဲ့တဲ့ အနှစ် ၂၀ ထဲက ၁၅ နှစ်က

imprisoned for her efforts

သူမရဲ့ ဒီမိုကရေစီ ဖော်ဆောင်ဖို့

to bring about democracy.

ကြိုးပမ်းမှုတွေအတွက် အကျဉ်းကျခံခဲ့ရတာလေ။

She was just released a couple of weeks ago,

လွတ်လာတာ ရက်ပိုင်းပဲ ရှိသေးတယ်။

and we're very concerned to see how long she will be free,

သူမ ဘယ်လောက်ကြာကြာ လွတ်နေမလဲ ဆိုတာ ကြည့်ဖို့ စိုးရိမ်နေတာက

because she is already out in the streets in Rangoon,

သူမဟာ အပြောင်းအလဲအတွက် လှုံ့ဆော်ဖို့

agitating for change.

ရန်ကုန်လမ်းတွေပ​ေါ် ထွက်နေပြီလေ။

She is already out in the streets, working with the party

သူမ လမ်းတွေပေါ် ထွက်ပြီး ပါတီကို ကြိုးစားပြီး ပြန်တည်ဆောက်ဖို့

to try to rebuild it.

ပါတီနဲ့ တွဲလုပ်နေတယ်။

But I talked to her for a range of issues.

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ သူမကို ကိစ္စရပ်မျိုးစုံ ပြောခဲ့တယ်။

But one thing that I want to say,

ဒါပေမဲ ကျွန်မ ပြောချင်တာတစ်ခုက

because it's similar to what His Holiness said.

အကြောင်း ဒါက ဒလိုင်းလားမားကို ပြောခဲ့တာနဲ့ တူလို့ပါ။

She said, "You know, we have a long road to go

သူမက " ရှင်သိတဲ့အတိုင်း ကျွန်မတိုင်းပြည်မှာ နောက်ဆုံး

to finally get democracy in my country.

ဒီမိုကရေစီရဖို့ လျှောက်ရမယ့်လမ်းက အဝေးကြီး ကျန်သေးတယ်။

But I don't believe in hope

ဒါပေမဲ့ အားထုတ်မှုမပါတဲ့ မျှော်လင့်ချက်ကို

without endeavor.

ကျွန်မ မယုံကြည်ဘူး။

I don't believe in the hope of change,

အပြောင်းအလဲဖြစ်ဖို့ လုပ်ဆောင်ချက်မပါဘူးဆိုရင်

unless we take action

ပြောင်းလဲခြင်းရဲ့မျှော်လင့်ချက်

to make it so."

ဆိုတာကို ကျွန်မ မယုံဘူး။

Here's another woman hero of mine.

ဒါကတော့ ကျွန်မရဲ့ နောက်ထပ် အမျိုးသမီး သူရဲကောင်းပါ။

She's my friend, Dr. Shirin Ebadi,

သူမတော့ ကျွန်မရဲ့ မိတ်ဆွေ Dr. Shirin Ebadi ပါ။

the first Muslim woman

ပထမဆုံး နိုဘယ်လ်ဆု ချီးမြင့်ခံရတဲ့

to receive the Nobel Peace Prize.

မူဆလင်အမျိုးသမီးပါ။

She has been in exile

ပြီးခဲ့တဲ့ တစ်နှစ်ခွဲလုံး

for the last year and a half.

ပြည်နှင်ဒဏ် ခံရသူပါ။

You ask her where she lives -- where does she live in exile?

သူမဘယ်မှာနေလဲ မေးလိုက်ပါ၊ ပြည်နှင်ဒဏ်ကျတော့ ဘယ်မှာနေလဲ။

She says the airports of the world.

သူပြောတာက ကမ္ဘာ့ လေဆိပ်တွေမှာ နေတယ်တဲ့။

She is traveling because she was out of the country

သူမ ခရီးထွက်ရတဲ့ အကြောင်းရင်းက ရွေးကောက်ပွဲတွေ ကျင်းပချိန်မှာ

at the time of the elections.

နိုင်ငံ အပြင်ဘက် ရောက်နေလို့ပါ။

And instead of going home,

ဒါနဲ့ အိမ်ပြန်မဲ့အစား

she conferred with all the other women that she works with,

သူမနဲ့တွဲလုပ်တဲ့ အခြားအမျိုးသမီးတွေနဲ့ တိုင်ပင်နေခဲ့တယ်

who said to her, "Stay out. We need you out.

သူမကိုပြောကြတာက " အိမ်မပြန်ပါနဲ့၊ အပြင်မှာ ရှင့်ကို လိုအပ်တယ်

We need to be able to talk to you out there,

ဒီမှာ ဖြစ်နေတာတွေ ရှင်ကနေ

so that you can give the message

သတင်းတွေ ပို့ပေးနိုင်အောင်

of what's happening here."

အပြင်မှာ ရှင့်ကို ပြောဆိုနိုင်ဖို့ လိုတယ်။

A year and a half --

တစ်နှစ်ခွဲကြာ....

she's out speaking

သူမနိုင်ငံက အခြားအမျိုးသမီးတွေ ကိုယ်စား

on behalf of the other women in her country.

ဖွင့်ဟ ပြောဆိုနေခဲ့တယ်။

Wangari Maathai --

Wangari Maathai.....

2004 Peace laureate.

၂၀၀၄ ခုနှစ် ငြိမ်းချမ်းရေး ဆုရှင်ပါ။

They call her the "Tree Lady,"

သူမကို " သစ်ပင် အမျိုးသမီး" လို့ခေါ်ကြတယ်၊

but she's more than the Tree Lady.

ဒါပပေမဲ့ "သစ်ပင် အမျိုးသမီး" ထက် ပိုပါတယ်။

Working for peace

ငြိမ်းချမ်းရ​ေးအတွက် လုပ်ဆောင်တာဟာ

is very creative.

အရမ်းကို ဆန်းသစ်ပါတယ်။

It's hard work every day.

ဒါက နေ့စဉ် ကြိုးစားရတဲ့ အလုပ်ပါ။

When she was planting those trees,

သူမ ဒီအပင်တွေ စိုက်နေချိန်မှာ

I don't think most people understand

အဲဒီအချိန်မှာပဲ လူအများစုက

that, at the same time,

ဒါကိုနားလည်တယ် လို့တော့ ကျွန်မ မထင်ဘူး။

she was using the action

သူမရဲ့ တိုင်းပြည်က အာဏာပိုင် အစိုးရကို

of getting people together to plant those trees

ဘယ်လို ကျော်လွှားရမယ်ဆိုတာ

to talk about how to overcome

ပြောဆိုဖို့ သစ်ပင်တွေစိုက်ဖို့

the authoritarian government in her country.

လူစုတဲ့ လှုပ်ရှားမှုကို သုံးနေတာပါ။

People could not gather

လူတွေဟာ အဖမ်းအဆီးမခံ၊ ထောင်အကျမခံပဲနဲ့

without getting busted and taken to jail.

စုရုံးလို့ မရနိုင်ဘူးလေ။

But if they were together planting trees for the environment,

ဒါပေမဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်အတွက် သစ်ပင်တွေ အတူစိုက်ကြရင်တော့

it was okay --

အဆင်ပြေတာပေါ့။

creativity.

တီထွင်ဖန်းတီးမှုလေ။

But it's not just iconic women

ဒါပေမဲ့ အထင်ကရဖြစ်တဲ့ အမျိုးသမီးတွေက

like Shirin,

Shirin လို၊

like Aung Sun Suu Kyi, like Wangari Maathai --

အောင်ဆန်းစုကြည်လို၊ Wangari Maathai တို့ပဲ မဟုတ်သေးပါဘူး၊

it is other women in the world

ကမ္ဘာကို ပြောင်းလဲဖို့ အတူတကွ

who are also struggling together

ရုန်းကန်လှုပ်ရှားနေသူ အခြား အမျိုးသမီးတွေ

to change this world.

လည်း ကမ္ဘာပေါ်မှာ ရှိပါသေးတယ်။

The Women's League of Burma,

မြန်မာ့ အမျိုးသမီး အဖွဲ့ချုပ်၊

11 individual organizations of Burmese women

မြန်မာ့ အမျိုးသမီး သီးခြား အဖွဲ့ အစည်း ၁၁ ဖွဲ့ဟာ

came together because there's strength in numbers.

အရေအတွက် ဟာ အင်အားဆိုတာကြောင့် စုစည်းမိပါတယ်။

Working together is what changes our world.

အတူတကွ လုပ်ဆောင်ခြင်းဟာ ကျွန်မတို့ ကမ္ဘာကို ပြောင်းလဲစေတာပါ။

The Million Signatures Campaign

မြန်မာပြည်တွင်းက အမျိုးသမီးတွေရဲ့

of women inside Burma

The Million Signatures Campaign ဟာ

working together to change human rights,

လူ့အခွင့်အရေးတွေ ပြောင်းလဲဖို့၊ ဒီတိုင်းပြည်မှာ ဒီမိုကရေစီ

to bring democracy to that country.

ထွန်းကားဖို့ အတူတကွ လုပ်ဆောင်နေတာပါ။

When one is arrested and taken to prison,

တစ်ယောက်ယောက် အဖမ်းခံရပြီး ထောင်ချခံရတယ်ဆိုရင်

another one comes out and joins the movement,

နောက်တစ်ယောက်က ထွက်လာပြီး လှုပ်ရှားမှုမှာ ပူးပေါင်းလိုက်တယ်။

recognizing that if they work together,

သူတို့တွေ အတူတကွ လုပ်ဆောင်ရင် နောက်ဆုံး သူတို့

they will ultimately bring change

တိုင်းပြည်မှာ အပြောင်းအလဲ ဖြစ်လာလိမ့်မယ်

in their own country.

ဆိုတာကို အသိအမှတ်ပြုရင်းပေါ့။

Mairead McGuire in the middle,

အလယ်က Mairead McGuire ပါ၊

Betty Williams on the right-hand side --

ညာဘက်ဘေးက Betty Williams ပါ။

bringing peace to Northern Ireland.

မြောက်အိုင်ယာလန်ကို ငြိမ်းချမ်းရေး

I'll tell you the quick story.

ယူလာသူတွေပါ။ ဇာတ်လမ်းတိုလ​ေး ပြောပြပါ့မယ်။

An IRA driver was shot,

IRA ကားမောင်းသူ အပစ်ခံရပြီး

and his car plowed into people

သူ့ကားဟာ လမ်းဘေးမှာရှိတဲ့ လူတွေထဲကို

on the side of the street.

တိုးဝင်သွားခဲ့တယ်။

There was a mother and three children.

အဲဒီမ​ှာ အမေ တစ်ယောက်နဲ့ ကလေး သုံးယောက်ရှိတယ်

The children were killed on the spot.

ကလေးတွေက ပွဲချင်းပြီး သေသွားတယ်။

It was Mairead's sister.

အဲဒါက Mairead ရဲ့ ညီအမတော်သူပါ။

Instead of giving in

အဲဒီ အကြမ်းဖက်မှုကို ရင်ဆိုင်ရာမှာ

to grief, depression, defeat

ပူဆွေးတာ၊ စိတ်ဓာတ်ကျတာ အရှုံးပေးတာကို

in the face of that violence,

အညံ့ခံမယ့်အစား

Mairead hooked up with Betty --

Mairead ဟာ Betty နဲ့ ချိတ်ဆက်လိုက်တာ....

a staunch Protestant and a staunch Catholic --

အခိုင်အမာ ပရိုတက်စတင့်ဝါဒီနဲ့ အခိုင်အမာ ကက်သလစ်ဝါဒီလေ။

and they took to the streets

သူတို့တွေ လမ်းတွေပေါ်ထွက်ပြီး

to say, "No more violence."

"အကြမ်းဖက်တာ အလိုမရှိ" လို့ဆိုကြတယ်။

And they were able to get

ဒီတော့ အပြောင်းအလဲ ဖြစ်ပေါ်ဖို့

tens of thousands of, primarily, women, some men,

သောင်းချီတဲ့ အဓိကအားဖြင့် မိန်းမတွေနဲ့ ယောက်ျားတစ်ချို့ကို

in the streets to bring about change.

လမ်းတွေပေါ် ခေါ်နိုင်ခဲ့တယ်။

And they have been

သူတို့တွေဟာ မြောက်အိုင်ယာလန်

part of what brought peace to Northern Ireland,

ငြိမ်းချမ်းရေး ဖြစ်ထွန်းဖို့ တစ်ကဏ္ဍ

and they're still working on it,

ဖြစ်ခဲ့ပြီး အခုလည်း လုပ်နေကြတုန်းပါ။

because there's still a lot more to do.

အကြောင်းက နောက်လုပ်စရာတွေက အများကြီးရှိသေးလို့ပါ။

This is Rigoberta Menchu Tum.

ဒါကတော့ Rigoberta Menchu Tum ပါ။

She also received the Peace Prize.

သူမလည်း နိုဘဲလ်ဆု လက်ခံရရှိခဲ့တယ်။

She is now running for president.

အခု သူမဟာ သမ္မတအတွက် ပြိုင်နေတယ်။

She is educating the indigenous people of her country

သူမရဲ့ တိုင်းပြည်က ဒေသခံတွေကို

about what it means to be a democracy,

ဒီမိုကရေစီဆိုတာ ဘာလဲဆိုတာ၊

about how you bring democracy to the country,

ဒီမိုကရေစီကို ဘယ်လို ဆောင်ကြဉ်း ရတယ်ဆိုတာ၊

about educating, about how to vote --

ဘယ်လို မဲပေးရတယ်ဆိုတာကို သင်ပေးနေတယ်။

but that democracy is not just about voting;

ဒါပေမဲ့ ဒီမိုကရေစီဆိုတာ မဲပေးရုံတင် မဟုတ်ပါဘူး၊

it's about being an active citizen.

ဒါက တက်ကြွတဲ့ နိုင်ငံသားဖြစ်ခြင်းပါ။

That's what I got stuck doing --

ဒါက ကျွန်မ ငြိတွယ်သွားတဲ့ အရာပါ။

the landmine campaign.

မြေမြှုပ်ဗုံး လှုံဆော်မှုပါ။

One of the things that made this campaign work

ဒီလှုံ့ဆော်မှု အလုပ်ဖြစ်စေတဲ့ အကြောင်းတစ်ခုက

is because we grew from two NGOs

ကျွန်မတို့ဟာ NGO နှစ်ခုကနေ

to thousands

ကမ္ဘာတစ်လွှား နိုင်ငံပေါင်း ၉၀ မှာရှိတဲ့

in 90 countries around the world,

ထောင်ပေါင်းများစွာထိ ကြီးထွားလာလို့ပါ။

working together in common cause to ban landmines.

မြေမြှုပ်ဗုံးတွေကို တားဆီးဖို့ တူညီတဲ့ အရေးမှာ အတူတူလုပ်နေတာပါ။

Some of the people who worked in our campaign

ကျွန်မတို့ လှုံ့ဆော်မှုက လူတစ်ချို့ဟာ

could only work maybe an hour a month.

တစ်လ တစ်နာရီလောက်ပဲ လုပ်ချင်လုပ်မယ်၊

They could maybe volunteer that much.

အဲဒီလောက်ပဲ လုပ်ပေးနိုင်တာ ဖြစ်လောက်တယ်

There were others, like myself,

ကျွန်မလို အချိန်ပြည့် လုပ်တဲ့

who were full-time.

အခြားသူတွေလည်း ရှိပါတယ်။

But it was the actions, together, of all of us

ဒါပေမဲ့ ဒါက လှုပ်ရှားမှုတွေ၊ ကျွန်မတို့အားလုံး အတူတကွ

that brought about that change.

ပြောင်းလဲခြင်းကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့တာပါ။

In my view, what we need today

ကျွန်မ အမြင်မှာ ဒီနေ့ ကျွန်မတို့လိုအပ်တာက

is people getting up

လူတွေဟာ တက်ကြွ၊

and taking action

လှုပ်ရှားပြီး ငြိမ်းချမ်းရေးရဲ့

to reclaim the meaning of peace.

အဓိပ္ပါယ်ကို ပြန်လည် တောင်းဆိုဖို့ပါ။

It's not a dirty word.

ဒါက ညစ်ပတ်တဲ့ စကားလုံး မဟုတ်ဘူး။

It's hard work every single day.

ဒါက နေ့စဉ် ကြိုးစားလုပ်ကိုင်ရတာပါ။

And if each of us

နောက်ပြီး ကျွန်မတို့ တစ်ဦးချင်းစီက

who cares about the different things we care about

ကိုယ် ဂရုထားတဲ့ မတူညီမှုတွေကို ဂရုထားပြီး

got up off our butts

ကျွန်မတို့ တတ်နိုင်သလောက်

and volunteered

လုံ့လစိုက်ပြီး

as much time as we could,

လုပ်အားပေးလိုက်ကြရင်

we would change this world,

ဒီကမ္ဘာကို ပြောင်းလဲစေပါလိမ့်မယ်။

we would save this world.

ဒီကမ္ဘာကို ကယ်တင်ပေးပါလိမ့်မယ်။ သူများကို

And we can't wait for the other guy. We have to do it ourselves.

မစောင့်နိုင်ဘူး၊ ကိုယ်တိုင် လုပ်ဖို့ပါ။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)