Onora O'Neill: What we don't understand about trust

Translator: Kaltrina Kusari Reviewer: Helena Bedalli

So I'm going to talk about trust,

Do ju flas për besimin,

and I'm going to start by reminding you

dhe po filloj duke ju rikujtuar

of the standard views that people have about trust.

për pikëpamjen e zakonshme që njerëzit kanë për besimin.

I think these are so commonplace,

Mendoj që janë aq të zakonshme,

they've become clichés of our society.

saqë janë shndëruar në informata banale në shoqërinë tonë.

And I think there are three.

Mendoj që janë tri gjëra të tilla.

One's a claim: there has been a great decline in trust,

Një prej tyre është deklarim që besohet nga shumica:

very widely believed.

dhe thotë që ka pasur një rënie në besim.

The second is an aim: we should have more trust.

E dyta është një qëllim: duhet të kemi më shumë besim.

And the third is a task: we should rebuild trust.

Dhe e treta është një detyrë: duhet të rindërtojmë besimin.

I think that the claim, the aim and the task

Mendoj që deklarata, qëllimi dhe detyra

are all misconceived.

keqkuptohen.

So what I'm going to try to tell you today

Ajo që do provoj t'ju tregoj sot

is a different story about a claim, an aim and a task

është një tregim tjetër për deklaratën, qëllimin dhe detyrën

which I think give one quite a lot better purchase on the matter.

që mendoj se do e shpjegoj këtë temë pak më mirë.

First the claim: Why do people think trust has declined?

Së pari, deklarimi: Pse mendojnë njerëzit që ka rënie në besim?

And if I really think about it on the basis of my own evidence,

Nëse mendoj për këtë duke u bazuar në të dhënat e mia,

I don't know the answer.

nuk e di përgjigjen.

I'm inclined to think it may have declined

Jam e prirur të mendoj që ka rënë në disa

in some activities or some institutions

aktivitete ose disa institucione

and it might have grown in others.

dhe është rritur në disa tjera.

I don't have an overview.

Nuk kam një vështrim.

But, of course, I can look at the opinion polls,

Por mund të shikoj sondazhet e opinionit

and the opinion polls are supposedly

dhe këto sondazhe supozohet të jenë

the source of a belief that trust has declined.

burimi i mendimit që besimi ka rënë.

When you actually look at opinion polls across time,

Kur i shihni sondazhet e opinionit përmes kohës,

there's not much evidence for that.

nuk ka shumë evidencë për këtë.

That's to say, the people who were mistrusted

Kjo do thotë që njerëzit që nuk ishin të

20 years ago,

besueshëm para 20 vitesh,

principally journalists and politicians, are still mistrusted.

kryesisht gazetarët dhe politikanët, ende nuk janë të besueshëm.

And the people who were highly trusted 20 years ago

Njerëzit që ishin të besueshëm para 20 viteve

are still rather highly trusted: judges, nurses.

janë ende të besueshëm: gjyqtarët, infermieret.

The rest of us are in between,

Të tjerët janë diku në mes,

and by the way, the average person in the street

dhe një person mesatar në rrugë

is almost exactly midway.

është pothuajse mu në mes.

But is that good evidence?

Por a janë këto të dhënat e duhura?

What opinion polls record is, of course, opinions.

Sondazhet regjistrojnë opinionet.

What else can they record?

Çfarë tjetër mund të regjistrojnë?

So they're looking at the generic attitudes

Ato shohin qëndrimet e përgjithëshme

that people report when you ask them certain questions.

që njerëzit raportojnë kur i pyesim pyetje të caktuara.

Do you trust politicians? Do you trust teachers?

A i besoni politikanëve? A i besoni mësuesve?

Now if somebody said to you, "Do you trust greengrocers?

Nëse dikush ju pyet "A i besoni një perimëshitësi?

Do you trust fishmongers?

Ai i besoni një tregtar peshku?

Do you trust elementary school teachers?"

A i besoni mësuesve të shkollës fillore?"

you would probably begin by saying, "To do what?"

ju do fillonit duke pyetur "Në lidhje me çfarë?"

And that would be a perfectly sensible response.

Dhe kjo do ishte përgjigjia e duhur.

And you might say, when you understood the answer to that,

Dhe pasi të kuptoni përgjigjen mund të thoni,

"Well, I trust some of them, but not others."

"Epo, ju besoj disa prej tyre, e jo të tjerëve."

That's a perfectly rational thing.

Kjo është një gjë e arsyeshme po ashtu.

In short, in our real lives,

Me pak fjalë, në jetët tona reale,

we seek to place trust in a differentiated way.

ne kërkojmë të vendosim besim në mënyra të ndryshme.

We don't make an assumption that the level of trust

Ne nuk supozojmë që niveli i besimit që do kemi

that we will have in every instance of a certain type

në çdo shembull të një zyrtari,

of official or office-holder or type of person

nëpunësi apo të një personi

is going to be uniform.

do jetë i njejtë.

I might, for example, say that I certainly trust

Për shembull, unë mund te them që i besoj

a certain elementary school teacher I know

një mesuesi/e të shkollës fillore të cilin e njoh

to teach the reception class to read,

t'i mësoje klasës lexim,

but in no way to drive the school minibus.

por nuk do i besoja të ngase mirobusin e shkollës.

I might, after all, know that she wasn't a good driver.

Unë mund të dij që ajo nuk është shofere e mirë.

I might trust my most loquacious friend

Mund të besoj që shoqja ime e cila flet shumë

to keep a conversation going

mund të mbajë një bisedë

but not -- but perhaps not to keep a secret.

por nuk mund ti besoj me ndonjë sekret timin.

Simple.

Është e thjeshtë.

So if we've got those evidence in our ordinary lives

Kështu që nëse kemi evidencë në jetët tona të zakonëshme

of the way that trust is differentiated,

për mënyrën se si dallojmë në besim,

why do we sort of drop all that intelligence

pse e humbim këtë intelegjencë kur

when we think about trust more abstractly?

mendojmë për besimin në terme abstrakte?

I think the polls are very bad guides

Mendoj që sondazhet janë guida të këqija

to the level of trust that actually exists,

për nivelin e besimit që ekzsiton aktualisht,

because they try to obliterate the good judgment

sepse ato provojnë të prishin arsyen e mirë,

that goes into placing trust.

që duhet për të besuar.

Secondly, what about the aim?

Së dyti, çfarë dimë për qëllimin?

The aim is to have more trust.

Qëllimi ynë është të kemi më shumë besim.

Well frankly, I think that's a stupid aim.

Mendoj që është një qëllim budalla.

It's not what I would aim at.

Kjo nuk është ajo që unë do synoja.

I would aim to have more trust in the trustworthy

Do synoja të kem më shumë besim tek ata që meritojnë besimin,

but not in the untrustworthy.

dhe më pak besim tek ata që nuk e meritojnë.

In fact, I aim positively to try not to trust the untrustworthy.

Në të vërtet, unë provoj të mos ju besoj atyre që nuk janë të besueshëm.

And I think, of those people who, for example,

Mendoj për njerëzit të cilët

placed their savings with the very aptly named Mr. Madoff,

i vendosën kursimet me një të quajturin Zt. Madoff

who then made off with them,

i cili i mori këto kursime dhe iku.

and I think of them, and I think, well, yes,

Mendoj për këta njerëz dhe mendoj që

too much trust.

mund të besojmë më shumë se ç'duhet.

More trust is not an intelligent aim in this life.

Të kemi më shume besim nuk është një qëllim i menqur në jetë.

Intelligently placed and intelligently refused trust

Besimi që vendoset me menquri dhe refuzohet me menquri

is the proper aim.

është qëllimi i duhur.

Well once one says that, one says, yeah, okay,

Kur e themi këtë atëhere mendojmë

that means that what matters in the first place

që ajo që ka rëndësi nuk është

is not trust but trustworthiness.

besimi por besueshmëria.

It's judging how trustworthy people are

E rëndësishme është të gjykojmë se sa

in particular respects.

të besueshëm janë njerëzit në situata të ndryshme.

And I think that judgment requires us to look at three things.

Mendoj që ky gjykim kërkon që të shikojmë tri gjëra.

Are they competent? Are they honest? Are they reliable?

A janë këta përsona të aftë? A janë të ndershëm? A janë të besueshëm?

And if we find that a person is competent

Nëse e kuptojmë që një person është i aftë

in the relevant matters,

në disa situata,

and reliable and honest,

dhe i besueshëm dhe i sinqertë

we'll have a pretty good reason to trust them,

kemi një arsye të mirë t'ju besojmë atyre,

because they'll be trustworthy.

sepse ata do jenë të besueshëm.

But if, on the other hand, they're unreliable, we might not.

Por nëse ata janë të pabesueshëm, nuk do t'ju besojmë.

I have friends who are competent and honest,

Kam shokë që janë të aftë dhe të sinqertë,

but I would not trust them to post a letter,

por nuk do ju besoja me postimin e një letre,

because they're forgetful.

sepse ata harrojnë.

I have friends who are very confident

Kam shoqe që kanë vetëbesim se mund të

they can do certain things,

bëjnë gjëra të caktuara,

but I realize that they overestimate their own competence.

por e kuptoj që ato i mbivlerësojnë aftësitë e tyre.

And I'm very glad to say, I don't think I have many friends

Por më vjen mirë të them se nuk kam shokë e shoqe

who are competent and reliable but extremely dishonest.

të cilët janë të aftë, të besueshëm por shumë të pandershëm.

(Laughter)

(Te qeshura)

If so, I haven't yet spotted it.

Nëse kam shoqëri të tillë, nuk i kam gjetur ende.

But that's what we're looking for:

Kjo është ajo të cilën e kërkojmë:

trustworthiness before trust.

besueshmëria para besimit.

Trust is the response.

Besimi është përgjigjja.

Trustworthiness is what we have to judge.

Besuerishmëria është ajo që duhet të gjykojmë.

And, of course, it's difficult.

Sigurisht që është e vështirë.

Across the last few decades, we've tried to construct

Gjatë dekadave të fundit kemi provuar të krijojmë

systems of accountability for all sorts of institutions

sistem të përgjegjësisë për institucione të ndyshme

and professionals and officials and so on

profesionalë, zyrtarë etj.,

that will make it easier for us to judge their trustworthiness.

që do e bëje më të lehtë për ne të gjykojmë besueshmërine e tyre.

A lot of these systems have the converse effect.

Shumë prej këtyre sistemeve kanë efektin e kundërt.

They don't work as they're supposed to.

Nuk punojnë ashtu si duhet.

I remember I was talking with a midwife who said,

Më kujtohet kur fola me një mami, e cila tha,

"Well, you see, the problem is it takes longer

"Epo, problem qëndron tek fakti që merr më shumë

to do the paperwork than to deliver the baby."

kohë për të mbushur formullarët se sa për të lindur një bebe."

And all over our public life, our institutional life,

Në jetën tonë publike dhe institucionale

we find that problem,

e gjejmë të njejtin problem.

that the system of accountability

Sistemi i përgjegjësisë

that is meant to secure trustworthiness

që ka për qëllim të siguroje besueshmëri

and evidence of trustworthiness

dhe fakte të besueshmërisë

is actually doing the opposite.

ka efektin e kundërt.

It is distracting people who have to do difficult tasks,

Po i huton njerëzit të cilët kanë punë të vështira,

like midwives, from doing them

sic janë mamitë, duke kërkuar që ato

by requiring them to tick the boxes, as we say.

të mbushin këta formullarë.

You can all give your own examples there.

Të gjithë ju mund të jepni shembujt tuaj.

So so much for the aim.

Kaq kishte për qëllimin.

The aim, I think, is more trustworthiness,

Mendoj që qëllimi është të kemi më shume besueshmëri

and that is going to be different

dhe do jetë ndryshe nëse

if we are trying to be trustworthy

provojmë të jemi të besueshëm

and communicate our trustworthiness to other people,

dhe të komunikojmë besueshmërinë tonë tek njerëzit e tjerë

and if we are trying to judge whether other people

dhe nëse po provojmë të gjykojmë nëse njerëzit e tjerë

or office-holders or politicians are trustworthy.

apo politikanët tanë janë të besueshëm.

It's not easy. It is judgment, and simple reaction,

Nuk është e lehtë. Është gjykim, dhe reagimet e thjeshta

attitudes, don't do adequately here.

dhe qëndrimet nuk e ndihmojnë këtë proces.

Now thirdly, the task.

E treta, besimi si detyrë.

Calling the task rebuilding trust, I think,

Kur mendojmë që detyra jonë është të rindërtojmë

also gets things backwards.

besimin, atëherë jemi gabim.

It suggests that you and I should rebuild trust.

Kjo sugjeron që unë dhe ti duhet të rindërtojmë besimin.

Well, we can do that for ourselves.

Ne të gjithë mund të bëjmë këtë për vetëveten.

We can rebuild a bit of trustworthiness.

Mund të rindërtojmë besueshmërinë.

We can do it two people together trying to improve trust.

Mund të bëjmë këtë kur dy njerëz po provojnë të përmiresojnë besimin.

But trust, in the end, is distinctive

Por besimi, në fund të fundit, është i vecantë

because it's given by other people.

sepse jepet nga njerëzit e tjerë.

You can't rebuild what other people give you.

Ju nuk mund të rindërtoni atë që ju dhurojnë të tjerët.

You have to give them the basis

Ju duhet tu dhuroni një bazë

for giving you their trust.

mbi të cilën ata e ndërtojnë besimin.

So you have to, I think, be trustworthy.

Kështu që mendoj se duhet të jeni të besueshëm.

And that, of course, is because you can't fool

Dhe kjo duhet sepse ju zakonisht nuk mund të

all of the people all of the time, usually.

mashtroni të gjithe njerëzit, gjatë gjithë kohës.

But you also have to provide usable evidence

Ju po ashtu duhet të jepni të dhëna të duhura

that you are trustworthy.

që tregojnë që jeni të besueshëm.

How to do it?

Si mund të bëjmë këtë?

Well every day, all over the place, it's being done

Çdo dite, në shumë vende, kjo bëhet nga

by ordinary people, by officials, by institutions,

njerëz mesatarë, zyrtarë, dhe institucione

quite effectively.

me shume efikasitet.

Let me give you a simple commercial example.

Do ju jap një shembull të thjeshtë tregtar.

The shop where I buy my socks says I may take them back,

Dyqani ku i blej qorapet më thotë që mund ti kthej

and they don't ask any questions.

dhe ata nuk do më pyesin pse.

They take them back and give me the money

Ata i marrin dhe më kthejnë paratë

or give me the pair of socks of the color I wanted.

apo me dhurojnë një pale corapeve tjetër me ngjyrën që dua unë .

That's super. I trust them

Është shumë mirë. Ju besoj atyre

because they have made themselves vulnerable to me.

sepse ata e bënë veten të përulur para meje.

I think there's a big lesson in that.

Mendoj që kjo përmban një mësim të rëndësishëm.

If you make yourself vulnerable to the other party,

Nëse e bëni veten të përulur para palës tjetër,

then that is very good evidence that you are trustworthy

atëherë kjo tregon që jeni i besueshëm

and you have confidence in what you are saying.

dhe keni vetëbesim në atë që po thoni.

So in the end, I think what we are aiming for

Në fund, mendoj që ajo për të cilën synojmë

is not very difficult to discern.

nuk është shumë e vështirë të dallohet.

It is relationships in which people are trustworthy

Këto janë lidhjet ku njerëzit janë të besueshëm

and can judge when and how the other person

dhe mund të gjykojnë kur dhe si personi tjetër

is trustworthy.

do jetë i besueshëm.

So the moral of all this is,

Mesazhi është që duhet

we need to think much less about trust,

të mendojmë më pak për besimin,

let alone about attitudes of trust

dhe qëndrimin tonë drejt besimit i cili

detected or mis-detected by opinion polls,

zbulohet apo nuk zbulohet nga sondazhe,

much more about being trustworthy,

dhe të mendojmë më shumë për besueshmëri

and how you give people adequate, useful

dhe si tu japim njerëzve të dhëna të duhura

and simple evidence that you're trustworthy.

dhe të dobishëme për të treguar që jemi të besueshëm.

Thanks.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)