Onora O'Neill: What we don't understand about trust

Tłumaczenie: Emil Marciniak Korekta: Rysia Wand

So I'm going to talk about trust,

Będę mówić o zaufaniu.

and I'm going to start by reminding you

Chcę państwu przypomnieć

of the standard views that people have about trust.

kilka powszechnych opinii o zaufaniu.

I think these are so commonplace,

Słyszy się je tak często,

they've become clichés of our society.

że aż stały się banalne.

And I think there are three.

Są takie trzy.

One's a claim: there has been a great decline in trust,

Twierdzenie: zaufanie społeczne spadło.

very widely believed.

To powszechna opinia.

The second is an aim: we should have more trust.

Cel: powinniśmy mieć więcej zaufania.

And the third is a task: we should rebuild trust.

Zadanie: zaufanie społeczne trzeba odbudować.

I think that the claim, the aim and the task

Zarówno cel, twierdzenie, jak i zadanie

are all misconceived.

nie mają sensu.

So what I'm going to try to tell you today

Opowiem o tym,

is a different story about a claim, an aim and a task

skąd wzięły się te przekonania

which I think give one quite a lot better purchase on the matter.

i co jest z nimi nie tak.

First the claim: Why do people think trust has declined?

Najpierw twierdzenie: czemu uważa się, że zaufanie społeczne spadło?

And if I really think about it on the basis of my own evidence,

Gdy myślę o tym z własnej perspektywy,

I don't know the answer.

nie potrafię odpowiedzieć.

I'm inclined to think it may have declined

Zaufanie mogło spaść w pewnych instytucjach

in some activities or some institutions

czy dziedzinach życia,

and it might have grown in others.

ale mogło zwiększyć się w innych.

I don't have an overview.

Nie znam przekroju sytuacji,

But, of course, I can look at the opinion polls,

ale mogę poszukać odpowiedzi w sondażach.

and the opinion polls are supposedly

Rzekomo, to właśnie sondaże mówią,

the source of a belief that trust has declined.

że zaufanie społeczne spadło.

When you actually look at opinion polls across time,

Patrząc na ankiety z różnych lat,

there's not much evidence for that.

nie widzę jednak na to dowodów.

That's to say, the people who were mistrusted

Ludzie, którym nie ufano 20 lat temu,

20 years ago,

głównie dziennikarzom i politykom,

principally journalists and politicians, are still mistrusted.

nie ufa się nadal.

And the people who were highly trusted 20 years ago

Za to ludziom, którym ufano 20 lat temu,

are still rather highly trusted: judges, nurses.

sędziom czy pielęgniarkom, wciąż się ufa.

The rest of us are in between,

Przeciętny człowiek

and by the way, the average person in the street

jest gdzieś po środku na skali zaufania,

is almost exactly midway.

jak i my wszyscy.

But is that good evidence?

Czy jednak sondaże dowodzą czegokolwiek?

What opinion polls record is, of course, opinions.

Jedyne, co rejestrują sondaże, to opinie,

What else can they record?

bo tylko to mogą rejestrować.

So they're looking at the generic attitudes

Zadaje się w nich standardowe pytania,

that people report when you ask them certain questions.

na które ludzie odpowiadają w typowy sposób.

Do you trust politicians? Do you trust teachers?

"Ufa pan politykom, nauczycielom?"

Now if somebody said to you, "Do you trust greengrocers?

Gdyby jednak ktoś spytał, czy ufamy sklepikarzom,

Do you trust fishmongers?

handlarzom ryb,

Do you trust elementary school teachers?"

lub nauczycielom w podstawówce,

you would probably begin by saying, "To do what?"

logiczna odpowiedź brzmiałaby:

And that would be a perfectly sensible response.

"A w jakiej dziedzinie?"

And you might say, when you understood the answer to that,

Po zrozumieniu pytania można by odpowiedzieć:

"Well, I trust some of them, but not others."

"Jednym ufam, a innym nie".

That's a perfectly rational thing.

Rozsądna odpowiedź.

In short, in our real lives,

Tak naprawdę,

we seek to place trust in a differentiated way.

nie ufamy każdemu w ten sam sposób.

We don't make an assumption that the level of trust

W normalnej sytuacji,

that we will have in every instance of a certain type

zaufanie do zwykłego człowieka

of official or office-holder or type of person

nie musi być równie duże,

is going to be uniform.

jak do osoby piastującej urząd.

I might, for example, say that I certainly trust

Mimo że ufam znajomej nauczycielce,

a certain elementary school teacher I know

że nauczy czytania dzieci w zerówce,

to teach the reception class to read,

to nie ufam,

but in no way to drive the school minibus.

że sprawdzi się jako kierowca,

I might, after all, know that she wasn't a good driver.

bo mogę wiedzieć, że nie umie jeździć.

I might trust my most loquacious friend

Ufam, że gadatliwy znajomy

to keep a conversation going

zabawi mnie rozmową,

but not -- but perhaps not to keep a secret.

ale nie ufam, że dochowa tajemnicy.

Simple.

Proste.

So if we've got those evidence in our ordinary lives

Ludzie zdają sobie sprawę z tego,

of the way that trust is differentiated,

że nie ufa się zawsze tak samo.

why do we sort of drop all that intelligence

Czemu jednak o tym zapominają,

when we think about trust more abstractly?

gdy myślą o zaufaniu bardziej teoretycznie?

I think the polls are very bad guides

Sondaże nie odzwierciedlają

to the level of trust that actually exists,

poziomu zaufania społecznego,

because they try to obliterate the good judgment

bo ignorują to, że decyzja o zaufaniu

that goes into placing trust.

jest motywowana rozsądkiem.

Secondly, what about the aim?

A co z celem?

The aim is to have more trust.

"Powinniśmy mieć więcej zaufania".

Well frankly, I think that's a stupid aim.

To zwyczajna bzdura.

It's not what I would aim at.

Powinno się bardziej ufać tym,

I would aim to have more trust in the trustworthy

którzy są wiarygodni,

but not in the untrustworthy.

ale nie ufać niewiarygodnym,

In fact, I aim positively to try not to trust the untrustworthy.

a wręcz kategorycznie im nie ufać.

And I think, of those people who, for example,

Przypomina mi się Bernard Madoff,

placed their savings with the very aptly named Mr. Madoff,

któremu wielu zaufało,

who then made off with them,

mimo że był oczywistym oszustem.

and I think of them, and I think, well, yes,

Nie mam wątpliwości,

too much trust.

że ci ludzie byli zbyt ufni.

More trust is not an intelligent aim in this life.

"Więcej zaufania" to niemądry cel.

Intelligently placed and intelligently refused trust

Dobry cel to "ufaj rozsądnie".

is the proper aim.

Dobry cel to "ufaj rozsądnie".

Well once one says that, one says, yeah, okay,

Znaczy to więc,

that means that what matters in the first place

że liczy się przede wszystkim wiarygodność,

is not trust but trustworthiness.

która jest ważniejsza niż ufność.

It's judging how trustworthy people are

Wiarygodność należy poddawać ocenie,

in particular respects.

zależnie od sytuacji.

And I think that judgment requires us to look at three things.

Ta ocena obejmuje trzy rzeczy.

Are they competent? Are they honest? Are they reliable?

Czy ktoś jest kompetentny? Uczciwy? Solidny?

And if we find that a person is competent

Gdy ktoś jest kompetentny,

in the relevant matters,

a także

and reliable and honest,

uczciwy i solidny,

we'll have a pretty good reason to trust them,

to jest wiarygodny

because they'll be trustworthy.

i pewnie można mu zaufać.

But if, on the other hand, they're unreliable, we might not.

Gdy ktoś jednak jest niewiarygodny, ufać nie należy.

I have friends who are competent and honest,

Mam kompetentnych i uczciwych znajomych,

but I would not trust them to post a letter,

którym nie powierzyłabym wysłania listu,

because they're forgetful.

bo są zapominalscy.

I have friends who are very confident

Mam znajomych, którym wydaje się,

they can do certain things,

że mają pewne umiejętności,

but I realize that they overestimate their own competence.

ale wiem, że się przeceniają.

And I'm very glad to say, I don't think I have many friends

Na szczęście nie mam przyjaciół,

who are competent and reliable but extremely dishonest.

którzy byliby solidni i kompetentni, ale nieuczciwi.

(Laughter)

(Śmiech)

If so, I haven't yet spotted it.

Albo ich nie zauważyłam.

But that's what we're looking for:

Kierujmy się więc wiarygodnością,

trustworthiness before trust.

a nie ufnością.

Trust is the response.

Zaufanie to reakcja,

Trustworthiness is what we have to judge.

za to wiarygodność podlega ocenie,

And, of course, it's difficult.

chociaż niełatwej.

Across the last few decades, we've tried to construct

W ciągu ostatnich dekad tworzyliśmy mechanizmy,

systems of accountability for all sorts of institutions

które miały pomóc w identyfikacji

and professionals and officials and so on

niegodnych zaufania instytucji czy urzędników,

that will make it easier for us to judge their trustworthiness.

jednak przyniosły one skutek

A lot of these systems have the converse effect.

odwrotny do zamierzonego.

They don't work as they're supposed to.

Nie działają jak należy.

I remember I was talking with a midwife who said,

Jedna położna powiedziała mi,

"Well, you see, the problem is it takes longer

że wypełnianie formularzy po porodzie

to do the paperwork than to deliver the baby."

zajmuje więcej czasu niż sam poród.

And all over our public life, our institutional life,

To samo dzieję się w życiu społecznym

we find that problem,

i w instytucjach.

that the system of accountability

Mechanizm, który ma na celu

that is meant to secure trustworthiness

zabezpieczenie wiarygodności,

and evidence of trustworthiness

przynosi skutek odwrotny

is actually doing the opposite.

do zamierzonego.

It is distracting people who have to do difficult tasks,

Ludzie, tacy jak położne,

like midwives, from doing them

nie mogą skupić się na pracy,

by requiring them to tick the boxes, as we say.

bo muszą "odfajkowywać formularze".

You can all give your own examples there.

Każdy zetknął się z czymś takim.

So so much for the aim.

To tyle, jeśli chodzi o cel.

The aim, I think, is more trustworthiness,

Potrzebujemy więcej wiarygodności

and that is going to be different

i ją dostaniemy,

if we are trying to be trustworthy

gdy spróbujemy być wiarygodni

and communicate our trustworthiness to other people,

i być jako tacy odbierani,

and if we are trying to judge whether other people

i gdy zaczniemy oceniać innych ludzi,

or office-holders or politicians are trustworthy.

także polityków, pod kątem wiarygodności.

It's not easy. It is judgment, and simple reaction,

Ufność należy zastąpić krytycznym myśleniem,

attitudes, don't do adequately here.

bo sama ufność nie wystarczy.

Now thirdly, the task.

Teraz zajmę się zadaniem.

Calling the task rebuilding trust, I think,

Rozumiane jako konieczność odbudowy zaufania,

also gets things backwards.

ono także nie ma sensu.

It suggests that you and I should rebuild trust.

Załóżmy, że dwoje ludzi chce odbudować wzajemne zaufanie.

Well, we can do that for ourselves.

Są w stanie to zrobić.

We can rebuild a bit of trustworthiness.

Odbudować trochę wiarygodności.

We can do it two people together trying to improve trust.

Dwoje ludzi, którzy próbują bardziej sobie ufać.

But trust, in the end, is distinctive

Zaufanie jednak jest czymś specyficznym,

because it's given by other people.

bo jest dane przez innych ludzi.

You can't rebuild what other people give you.

Nie można samemu odbudować tego, czego się nie ma.

You have to give them the basis

Należy dać jakiś powód,

for giving you their trust.

żeby nam zaufano.

So you have to, I think, be trustworthy.

Należy więc być wiarygodnym,

And that, of course, is because you can't fool

bo nie da się oszukiwać wszystkich

all of the people all of the time, usually.

za każdym razem. Zazwyczaj.

But you also have to provide usable evidence

Trzeba jednak też dowieść

that you are trustworthy.

własnej wiarygodności.

How to do it?

Jak to zrobić?

Well every day, all over the place, it's being done

Ludzie robią to codziennie.

by ordinary people, by officials, by institutions,

Zwykli ludzie, urzędnicy i instytucje.

quite effectively.

I to skutecznie.

Let me give you a simple commercial example.

Podam prosty przykład.

The shop where I buy my socks says I may take them back,

Sklep, gdzie kupuję skarpety, pozwala mi je oddać

and they don't ask any questions.

bez podawania przyczyny.

They take them back and give me the money

Biorą skarpety i oddają mi pieniądze

or give me the pair of socks of the color I wanted.

lub dają nową parę, w wybranym kolorze.

That's super. I trust them

Świetnie. Ufam im,

because they have made themselves vulnerable to me.

bo ryzykują dla mojej wygody.

I think there's a big lesson in that.

To bardzo pouczające.

If you make yourself vulnerable to the other party,

Gdy dla kogoś ryzykujemy,

then that is very good evidence that you are trustworthy

dowodzi to naszej wiarygodności

and you have confidence in what you are saying.

i wiary we własne słowa.

So in the end, I think what we are aiming for

Nie trudno dostrzec,

is not very difficult to discern.

że powinniśmy osiągnąć relacje,

It is relationships in which people are trustworthy

w których ludzie są wiarygodni

and can judge when and how the other person

i potrafią ocenić wiarygodność innych.

is trustworthy.

i potrafią ocenić wiarygodność innych.

So the moral of all this is,

Płynie z tego nauka,

we need to think much less about trust,

że musimy myśleć mniej o zaufaniu

let alone about attitudes of trust

i o postawie zaufania,

detected or mis-detected by opinion polls,

wykrywanej przez sondaże albo nie,

much more about being trustworthy,

a dużo więcej o byciu wiarygodnym

and how you give people adequate, useful

i o tym jak prosto udowodnić ludziom,

and simple evidence that you're trustworthy.

że jest się wiarygodnym.

Thanks.

Dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)