Madeleine Albright: On being a woman and a diplomat

Tłumaczenie: Marcin Kasiak Korekta: Marek Kasiak

Pat Mitchell: What is the story of this pin?

Pat Mitchell: Jaka jest historia tej spinki?

Madeleine Albright: This is "Breaking the Glass Ceiling."

Madaleine Albright: To jest tłuczenie "szklanego sufitu".

PM: Oh.

PM: Och

That was well chosen, I would say, for TEDWomen.

Dobrze dobrane, muszę przyznać, na TEDWomen.

MA: Most of the time I spend when I get up in the morning

MA: Kiedy rano wstaję większość czasu zastanawiam się

is trying to figure out what is going to happen.

co się dzisiaj stanie.

And none of this pin stuff would have happened

A nic z tego by się nie wydarzyło

if it hadn't been for Saddam Hussein.

gdyby nie Saddam Hussein.

I'll tell you what happened.

Opowiem ci jak to było.

I went to the United Nations as an ambassador,

Byłam w ONZ jako ambasador.

and it was after the Gulf War,

A było to zaraz po wojnie w zatoce.

and I was an instructed ambassador.

Jako ambasador miałam swoje instrukcje.

And the cease-fire had been translated

Zawieszenie broni zostało przełożone

into a series of sanctions resolutions,

na serię rezolucji

and my instructions

a moje instrukcje zakładały

were to say perfectly terrible things about Saddam Hussein constantly,

żeby wciąż powtarzać okropne rzeczy o Saddamie Huseinie,

which he deserved -- he had invaded another country.

na które w końcu zasłużył -- napadł na inny kraj.

And so all of a sudden, a poem appeared in the papers in Baghdad

I nagle w Bagdadzie w gazetach pojawił się wierszyk

comparing me to many things,

porównujący mnie do wielu rzeczy,

but among them an "unparalleled serpent."

wśród nich do niespotykanego węża.

And so I happened to have a snake pin.

A ponieważ miałam spinkę w kształcie węża,

So I wore it when we talked about Iraq.

nosiłam ją na rozmowy o Iraku.

(Laughter)

(Śmiech)

And when I went out to meet the press,

I kiedy poszłam na spotkanie z prasą,

they zeroed in, said, "Why are you wearing that snake pin?"

zapytali dlaczego noszę właśnie taką spinkę?

I said, "Because Saddam Hussein compared me to an unparalleled serpent."

A ja powiedziałam: "Bo Saddam Hussein porównał mnie do niespotykanego węża"

And then I thought, well this is fun.

I uznałam to za zabawne.

So I went out and I bought a lot of pins

Tak więc postanowiłam kupić jeszcze kilka spinek

that would, in fact, reflect

które odzwierciedlałyby

what I thought we were going to do on any given day.

co zamierzałam robić danego dnia.

So that's how it all started.

I tak to się zaczęło.

PM: So how large is the collection?

PM: Jak duża jest teraz kolekcja?

MA: Pretty big.

MA: Całkiem spora.

It's now traveling.

Właśnie podróżuje.

At the moment it's in Indianapolis,

Teraz jest w Indianapolis,

but it was at the Smithsonian.

ale była w Smithsonian.

And it goes with a book that says, "Read My Pins."

I podróżuje z książką "Czytaj ze spinek"

(Laughter)

(Śmiech)

PM: So is this a good idea.

PM: Faktycznie dobry pomysł.

I remember when you were the first woman

Pamiętam jak zostałaś pierwszą kobietą

as Secretary of State,

na stanowisku sekretarza stanu

and there was a lot of conversation always

i dużo mówiło się o tym

about what you were wearing,

jak byłaś ubrana,

how you looked --

jak wyglądałaś --

the thing that happens to a lot of women,

co spotyka wiele kobiet,

especially if they're the first in a position.

szczególnie jeśli jako pierwsze obejmują dane stanowisko.

So how do you feel about that -- the whole --

Co o tym myślisz?

MA: Well, it's pretty irritating actually

MA: To jest faktycznie irytujące,

because nobody ever describes what a man is wearing.

nikt nigdy się nie zastanawia w co ubrany był mężczyzna.

But people did pay attention to what clothes I had.

Ale ludzie zwracali uwagę na to jak się ubierałam.

What was interesting was that,

Co interesujące, zanim pojechałam

before I went up to New York as U.N. ambassador,

do Nowego Jorku, jako ambasador przy OZN,

I talked to Jeane Kirkpatrick, who'd been ambassador before me,

rozmawiałam z Jeane Kirkpatrick, która była ambasadorem przede mną,

and she said, "You've got to get rid of your professor clothes.

a ona powiedziała: "Musisz wyrzucić wszystkie profesorskie ubrania.

Go out and look like a diplomat."

Wyglądaj jak dyplomata"

So that did give me a lot of opportunities to go shopping.

A to dało mi sporo okazji do zakupów.

But still, there were all kinds of questions

Ale wciąż było wiele pytań typu

about -- "did you wear a hat?" "How short was your skirt?"

czy miałaś kapelusz? jak krótka była twoja spódnica?

And one of the things --

Przy okazji --

if you remember Condoleezza Rice was at some event and she wore boots,

pamiętasz jak Condoleezza Rice na jakimś wydarzeniu miała wysokie buty,

and she got criticized over that.

i z tego powodu ją skrytykowano.

And no guy ever gets criticized. But that's the least of it.

Facetów nigdy za takie rzeczy nie krytykują.

PM: It is, for all of us, men and women,

PM: Każde z nas, mężczyźni i kobiety,

finding our ways of defining our roles,

szukają sposobów na zdefiniowanie swoich ról,

and doing them in ways that make a difference in the world

i wykonywanie i w sposób, który może coś zmienić

and shape the future.

i kształtować przyszłość.

How did you handle that balance

Jak radziłaś sobie z utrzymaniem równowagi

between being the tough diplomatic

pomiędzy byciem twardym dyplomatą

and strong voice of this country

i silnym głosem swojego kraju

to the rest of the world

przed resztą świata

and also how you felt about yourself

i jak się czułaś jako matka, babcia

as a mother, a grandmother, nurturing ...

wychowująca dzieci.

and so how did you handle that?

Jak sobie z tym radziłaś?

MA: Well the interesting part was I was asked

MA: Co interesujące, zapytano mnie

what it was like to be the first woman Secretary of State

jak to jest być pierwszą kobietą jako sekretarz stanu

a few minutes after I'd been named.

kilka minut po mojej nominacji.

And I said, "Well I've been a woman for 60 years,

A ja odpowiedziałam, "Byłam kobietą przez 60 lat.

but I've only been Secretary of State for a few minutes."

ale sekretarzem stanu jestem od kilku minut."

So it evolved.

Tak więc to się zmieniało.

(Laughter)

(Śmiech)

But basically I love being a woman.

Ale uwielbiam być kobietą.

And so what happened --

I co się stało --

and I think there will probably be some people in the audience

i prawdopodobnie będzie kilka osób wśród publiczności

that will identify with this --

które się z tym będą identyfikować --

I went to my first meeting, first at the U.N.,

Poszłam na swoje pierwsze spotkanie, pierwsze w ONZ.

and that's when this all started,

I tam się wszystko zaczęło,

because that is a very male organization.

bo to jest bardzo męska organizacja.

And I'm sitting there -- there are 15 members of the Security Council --

I siedzę tam -- a jest 15. członków Rady Bezpieczeństwa --

so 14 men sat there staring at me,

więc 14 mężczyzn wpatruje się we mnie,

and I thought -- well you know how we all are.

i myślę sobie -- wiecie jak to jest.

You want to get the feeling of the room,

Chce się wyczuć atmosferę na sali,

and "do people like me?"

czy mnie lubią,

and "will I really say something intelligent?"

i czy faktycznie powiem coś mądrego?

And all of a sudden I thought, "Well, wait a minute.

I nagle pomyślałam, chwileczkę,

I am sitting behind a sign that says 'The United States,'

siedzę za tabliczką, gdzie jest napisane "Stany Zjednoczone"

and if I don't speak today

I jeśli się dziś nie odezwę

then the voice of the United States will not be heard,"

to głos Stanów Zjednoczonych nie będzie usłyszany.

and it was the first time that I had that feeling

I pierwszy raz miałam to poczucie,

that I had to step out of myself

że muszę wyjść z dotychczasowej roli

in my normal, reluctant female mode

normalnej, cichej kobiety

and decide that I had to speak on behalf of our country.

i odezwać się w imieniu swojego kraju.

And so that happened more at various times,

Działo się tak przy wielu okazjach,

but I really think that there was a great advantage in many ways

ale myślę, że bycie kobietą

to being a woman.

ma wiele zalet.

I think we are a lot better

Myślę, że jesteśmy lepsze

at personal relationships,

w stosunkach międzyludzkich,

and then have the capability obviously

potrafimy również, kiedy to konieczne,

of telling it like it is when it's necessary.

powiedzieć prawdę prosto w oczy.

But I have to tell you, I have my youngest granddaughter,

Ale muszę powiedzieć, moja najmłodsza wnuczka,

when she turned seven last year,

kiedy w ubiegłym roku skończyła siedem lat

said to her mother, my daughter,

powiedziała swojej mamie, mojej córce,

"So what's the big deal about Grandma Maddie being Secretary of State?

"Co to za wielka sprawa, że babcia była sekretarzem stanu?

Only girls are Secretary of State."

Tylko dziewczyny są sekretarzami stanu."

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

PM: Because in her lifetime -- MA: That would be so.

PM: Za jej życia -- (MA: Tak właśnie było.)

PM: What a change that is.

PM: Cóż to za zmiana.

As you travel now all over the world,

Kiedy podróżujesz po świecie,

which you do frequently,

co robisz często,

how do you assess

jak oceniasz co się dzieje na świecie

this global narrative around the story of women and girls?

w kwestii kobiet i dziewcząt?

Where are we?

Na czym stoimy?

MA: I think we're slowly changing,

MA: Myślę, że się powoli zmieniamy,

but obviously there are whole pockets

ale oczywiście jest mnóstwo krajów

in countries where nothing is different.

gdzie nic się nie zmienia.

And therefore it means that we have to remember

I dlatego musimy pamiętać,

that, while many of us have had huge opportunities --

że choć wiele z nas miało wielki możliwości --

and Pat, you have been a real leader in your field --

i Pat, sama jesteś liderką w swojej dziedzinie --

is that there are a lot of women

to wciąż jest wiele kobiet

that are not capable

które nie są w stanie

of worrying and taking care of themselves

martwić się i dbać o siebie same

and understanding that women have to help other women.

i zrozumieć, że kobiety muszą sobie pomagać.

And so what I have felt --

I co odczułam --

and I have looked at this

a przyglądałam się temu

from a national security issue --

od strony narodowego bezpieczeństwa --

when I was Secretary of State, I decided

kiedy byłam sekretarzem stanu, zdecydowałam

that women's issues had to be central to American foreign policy,

że kwestie kobiet muszą być w centrum polityki zagranicznej USA,

not just because I'm a feminist,

nie ponieważ jestem feministką,

but because I believe that societies are better off

ale ponieważ wierzę, że jest lepiej dla społeczeństw,

when women are politically and economically empowered,

kiedy kobiety działają w polityce i w ekonomii,

that values are passed down,

przekazywane są pewne wartości,

the health situation is better,

lepsza jest sytuacja zdrowotna,

education is better,

lepsza jest edukacja,

there is greater economic prosperity.

jest większy dobrobyt.

So I think that it behooves us --

Myślę, że wypada nam --

those of us that live in various countries

żyjącym w różnych krajach

where we do have economic and political voice --

gdzie mamy głos w polityce i ekonomii --

that we need to help other women.

musimy pomagać innym kobietom.

And I really dedicated myself to that,

I oddałam się temu,

both at the U.N. and then as Secretary of State.

zarówno w ONZ jak i jako sekretarz stanu.

PM: And did you get pushback

PM: Czy miałaś problemy czyniąc z tego

from making that a central tenant of foreign policy?

istotne zagadnienie polityki zagranicznej?

MA: From some people.

MA: Czasami.

I think that they thought that it was a soft issue.

Niektórzy uważali, że to mało istotne zagadnienie.

The bottom line that I decided

Ja sama spostrzegłam, że kwestie kobiet

was actually women's issues are the hardest issues,

były najtrudniejszymi zagadnieniami,

because they are the ones that have to do with life and death

ponieważ one stykają się z życiem i śmiercią

in so many aspects,

w tak wielu aspektach --

and because, as I said,

i ponieważ, jak powiedziałam,

it is really central to the way that we think about things.

jest to podstawą naszego rozumienia różnych spraw.

Now for instance,

Dla przykładu,

some of the wars that took place

niektóre z wojen, które trwały

when I was in office,

kiedy sprawowałam swoją funkcję,

a lot of them, the women were the main victims of it.

w wielu z nich głównymi ofiarami były kobiety.

For instance, when I started,

Na przykład, kiedy zaczynałam,

there were wars in the Balkans.

trwały wojny na Bałkanach.

The women in Bosnia were being raped.

Kobiety w Bośni były gwałcone.

We then managed to set up a war crimes tribunal

Udało nam się ustanowić trybunał ds. zbrodni wojennych,

to deal specifically with those kinds of issues.

aby zajął się tego typu sprawami.

And by the way, one of the things that I did at that stage

A przy okazji, jedną z rzeczy jakie zrobiłam na tym etapie

was, I had just arrived at the U.N.,

było, właśnie pojawiłam się w ONZ,

and when I was there, there were 183 countries in the U.N.

i kiedy tam byłam było 183 krajów członkowskich.

Now there are 192.

Teraz jest 192.

But it was one of the first times that I didn't have to cook lunch myself.

Ale to był pierwszy raz kiedy nie musiałam sobie przygotowywać lanczu.

So I said to my assistant,

Wiec powiedziałam asystentowi,

"Invite the other women permanent representatives."

"Zaproś inne kobiety - stałych przedstawicieli."

And I thought when I'd get to my apartment

I pomyślałam, że jak wrócę do mieszkania

that there'd be a lot of women there.

będzie tam wiele kobiet.

I get there, and there are six other women, out of 183.

Wchodzę, a tam jest sześć kobiet, ze 183.

So the countries that had women representatives

Tak więc kraje reprezentowane przez kobiety

were Canada, Kazakhstan, Philippines,

to były Kanada, Filipiny

Trinidad Tobago, Jamaica,

Trinidad Tobago, Jamajka,

Lichtenstein and me.

Lichtenstein i ja.

So being an American, I decided to set up a caucus.

Jako Amerykanka postanowiłam, że założymy klikę.

(Laughter)

(Śmiech)

And so we set it up,

I zorganizowałyśmy się,

and we called ourselves the G7.

nazwałyśmy siebie G7.

(Laughter)

(Śmiech)

PM: Is that "Girl 7?" MA: Girl 7.

PM: czy to od siedmiu dziewczyn? (MA: Siedem dziewczyn <Girl Seven>.)

And we lobbied

MA: I lobbowałyśmy

on behalf of women's issues.

na rzecz kwestii kobiet.

So we managed to get two women judges

Udało nam się przyznać dwóm kobietom

on this war crimes tribunal.

fotele sędziowskie w trybunale.

And then what happened

I dzięki temu były w stanie określić,

was that they were able to declare that rape was a weapon of war,

że gwałt jest narzędziem wojny,

that it was against humanity.

skierowanym przeciwko ludzkości.

(Applause)

(Brawa)

PM: So when you look around the world

PM: Kiedy patrzysz na świat

and you see that, in many cases --

i widzisz, że w wielu sytuacjach --

certainly in the Western world --

głównie w świecie zachodnim --

women are evolving into more leadership positions,

kobiety obejmują przywódcze stanowiska,

and even other places

i w innych miejscach

some barriers are being brought down,

obalane są różne bariery,

but there's still so much violence,

ale wciąż jest tyle przemocy,

still so many problems,

tyle problemów,

and yet we hear there are more women

a jednak słyszymy, że do negocjacji

at the negotiating tables.

zasiada coraz więcej kobiet.

Now you were at those negotiating tables

Ty uczestniczyłaś w takich negocjacjach

when they weren't, when there was maybe you --

gdzie nie było, gdzie może byłaś ty --

one voice, maybe one or two others.

jeden głos, może jeszcze jeden lub dwa.

Do you believe, and can you tell us why,

Czy wierzysz, a jeśli tak to dlaczego,

there is going to be a significant shift

że mamy spodziewać się większej zmiany

in things like violence

w kwestiach takich jak przemoc,

and peace and conflict and resolution

rozwiązywanie konfliktów

on a sustainable basis?

na trwałych zasadach?

MA: Well I do think, when there are more women,

MA: Myślę, że kiedy będzie więcej kobiet,

that the tone of the conversation changes,

zmieni się ton konwersacji

and also the goals of the conversation change.

i jej cele.

But it doesn't mean that the whole world

Ale to wcale nie znaczy

would be a lot better

że świat byłby lepszy

if it were totally run by women.

gdyby był całkowicie rządzony przez kobiety.

If you think that, you've forgotten high school.

Jeśli tak uważacie to zapomniałyście jak było w liceum.

(Laughter)

(Śmiech)

But the bottom line

Ale faktycznie

is that there is a way,

jest tak,

when there are more women at the table,

że kiedy jest więcej kobiet przy stole,

that there's an attempt

pojawia się próba

to develop some understanding.

rozwinięcia porozumienia.

So for instance, what I did when I went to Burundi,

Na przykład, kiedy byłam w Burundi,

we'd got Tutsi and Hutu women together

posadziłyśmy razem kobiety Tutsi i Hutu

to talk about some of the problems

aby porozmawiać o niektórych problemach

that had taken place in Rwanda.

które miały miejsce w Rwandzie.

And so I think the capability of women

I myślę, ze umiejętność kobiet

to put themselves --

aby postawić się --

I think we're better about putting ourselves into the other guy's shoes

Myślę, że jesteśmy lepsze w stawianiu się w czyjejś sytuacji,

and having more empathy.

mamy więcej empatii.

I think it helps in terms of the support

Myślę, że to pomaga we wsparciu

if there are other women in the room.

jeśli w pokoju jest więcej kobiet.

When I was Secretary of State,

Kiedy byłam sekretarzem stanu

there were only 13 other women foreign ministers.

tylko 13 innych kobiet było ministrami spraw zagranicznych.

And so it was nice when one of them would show up.

I zawsze było miło kiedy któraś z nich się pojawiała.

For instance, she is now the president of Finland,

Na przykład obecna prezydent Finlandii,

but Tarja Halonen was the foreign minister of Finland

Tarja Halonen była ministrem spraw zagranicznych Finlandii

and, at a certain stage, head of the European Union.

i na pewnym etapie głową Unii Europejskiej.

And it was really terrific.

I to było świetne.

Because one of the things I think you'll understand.

Jest jedna rzecz, którą na pewno zrozumiecie.

We went to a meeting,

Poszliśmy na spotkanie,

and the men in my delegation,

i mężczyźni w mojej delegacji,

when I would say, "Well I feel we should do something about this,"

kiedy mówiłam: "Musimy coś z tym zrobić".

and they'd say, "What do you mean, you feel?"

odpowiadali: "Ale co przez to rozumiesz?"

And so then Tarja was sitting across the table from me.

I Taraja siedziała na przeciwko mnie przy stole.

And all of a sudden we were talking about arms control,

i nagle rozmawiamy o kontroli zbrojeń,

and she said, "Well I feel we should do this."

i ona mówi "Musimy tak właśnie zrobić."

And my male colleagues kind of got it all of a sudden.

Moi koledzy uznali że to zbyt pośpiesznie,

But I think it really does help

Ale myślę, że to pomaga

to have a critical mass of women

aby mieć masę krytyczną kobiet

in a series of foreign policy positions.

na stanowiskach polityki zagranicznej.

The other thing that I think is really important:

Inna według mnie istotna sprawa:

A lot of national security policy

Wiele spraw bezpieczeństwa narodowego

isn't just about foreign policy,

nie dotyczy tylko polityki międzynarodowej,

but it's about budgets, military budgets,

ale budżetów, wojskowych budżetów

and how the debts of countries work out.

i jak przedstawiają się długi krajów.

So if you have women

Jeśli więc masz kobiety

in a variety of foreign policy posts,

na różnych stanowiskach polityki zagranicznej,

they can support each other

mogą się wzajemne wspierać

when there are budget decisions being made in their own countries.

kiedy podejmowane są decyzje budżetowe w ich krajach.

PM: So how do we get

PM: Jak więc uzyskać tę równowagę

this balance we're looking for, then, in the world?

na świecie, której szukamy?

More women's voices at the table?

Więcej kobiecych głosów przy stole?

More men who believe

Więcej mężczyzn, którzy wierzą

that the balance is best?

w taką równowagę?

MA: Well I think one of the things --

MA: Myślę w ten sposób:

I'm chairman of the board of an organization

Jestem przewodniczącą rady organizacji

called the National Democratic Institute

Narodowy Instytut Demokratyczny,

that works to support women candidates.

który wspiera kandydatki - kobiety.

I think that we need

Myślę, że potrzebujemy

to help in other countries

pomagać w innych krajach

to train women

szkolić kobiety

to be in political office,

aby zajmowały polityczne stanowiska,

to figure out how they can in fact

aby odkrywały jak mogą

develop political voices.

rozwijać swoje uczestnictwo w polityce.

I think we also need to be supportive

Myślę że musimy również wspierać

when businesses are being created

kiedy tworzone są biznesy

and just make sure that women help each other.

i zapewniać, aby kobiety sobie pomagały.

Now I have a saying

Mam powiedzenie

that I feel very strongly about,

w które mocno wierzę

because I am of a certain age

ze względu na swój wiek,

where, when I started in my career,

w którym, kiedy zaczynałam karierę,

believe it or not, there were other women who criticized me:

wierzcie lub nie, były kobiety, które mnie krytykowały:

"Why aren't you in the carpool line?"

"Dlaczego nie usuniesz się na bok?"

or "Aren't your children suffering

albo "Czy twoje dzieci nie cierpią

because you're not there all the time?"

ponieważ nie ma cię z nimi cały czas?"

And I think we have a tendency to make each other feel guilty.

I myślę, że mamy tendencję do wyrabiania w ludziach poczucia winy.

In fact, I think "guilt" is every woman's middle name.

Właściwie myślę, że "wina" to drugie imię każdej kobiety.

And so I think what needs to happen

I myślę, że co powinno nastąpić,

is we need to help each other.

że żebyśmy sobie wzajemnie pomagały.

And my motto is that there's a special place in hell

I moje motto mówi, że w piekle jest specjalne miejsce

for women who don't help each other.

dla kobiet, które sobie wzajemnie nie pomagają.

(Applause)

(Brawa)

PM: Well Secretary Albright, I guess you'll be going to heaven.

PM: W takim razie Pani Sekretarz Albright, Pani pójdzie do nieba.

Thank you for joining us today.

Dziękuję za przybycie.

MA: Thank you all. Thanks Pat.

MA: Dziękuje wszystkim. Dzięki Pat.

(Applause)

(Brawa)