Eve Ensler: Suddenly, my body

Tłumaczenie: Agata Leśnicka Korekta: Anna Ułanowicz

For a long time,

Od dawna

there was me, and my body.

byłam ja i moje ciało.

Me was composed of stories,

Ja było złożone z opowieści,

of cravings, of strivings,

żądz, dążeń,

of desires of the future.

pragnień przyszłości.

Me was trying

Ja próbowało

not to be an outcome of my violent past,

nie być wynikiem mojej burzliwej przeszłości,

but the separation that had already occurred

ale rozdzielenie ja i mojego ciała,

between me and my body

które już się wydarzyło

was a pretty significant outcome.

było całkiem istotnym wynikiem.

Me was always trying to become something, somebody.

Ja zawsze starało się zostać czymś, kimś.

Me only existed in the trying.

Ja istniało tylko w próbach.

My body was often in the way.

Moje ciało często stało na przeszkodzie.

Me was a floating head.

Ja było unoszącą się głową.

For years, I actually only wore hats.

Przez lata nosiłam tylko kapepusze.

It was a way of keeping my head attached.

Był to sposób na dołączenie głowy do reszty ciała.

It was a way of locating myself.

Sposób umiejscowienia siebie.

I worried that [if] I took my hat off

Obawiałam się, że jeśli zdejmę kapelusz

I wouldn't be here anymore.

to zniknę.

I actually had a therapist who once said to me,

Miałam nawet terapeutę, który raz powiedział do mnie:

"Eve, you've been coming here for two years,

"Eve, przychodzisz tu od dwóch lat,

and, to be honest, it never occurred to me that you had a body."

i, szczerze, nigdy nie przyszło mi do głowy, że masz ciało."

All this time I lived in the city

Przez cały ten czas żyłam w mieście,

because, to be honest,

ponieważ, uczciwie,

I was afraid of trees.

obawiałam się drzew.

I never had babies

Nigdy nie miałam dzieci,

because heads cannot give birth.

bo głowy nie rodzą.

Babies actually don't come out of your mouth.

Dzieci nie wyskakują z ust.

As I had no reference point for my body,

Ponieważ nie miałam punktu odniesienia dla swojego ciała

I began to ask other women about their bodies --

zaczęłam pytać inne kobiety o ich ciała --

in particular, their vaginas,

w szczególności ich pochwy,

because I thought vaginas were kind of important.

ponieważ wydawało mi się, że waginy są dość istotne.

This led to me writing "The Vagina Monologues,"

To doprowadziło mnie do napisania "Monologów waginy",

which led to me obsessively and incessantly

co spowodowało, że obsesyjnie i nieustająco

talking about vaginas everywhere I could.

mówiłam o waginach, gdzie tylko mogłam.

I did this in front of many strangers.

Robiłam to przed wieloma obcymi.

One night on stage,

Pewnej nocy na scenie,

I actually entered my vagina.

wręcz weszłam do swojej pochwy.

It was an ecstatic experience.

To było ekstatyczne doświadczenie.

It scared me, it energized me,

Wystraszyło mnie, naenergetyzowało

and then I became a driven person,

i stałam się zmotywowaną osobą,

a driven vagina.

zmotywowaną waginą.

I began to see my body like a thing,

Zaczęłam postrzegać swoje ciało jako rzecz,

a thing that could move fast,

rzecz, która może się szybko poruszać,

like a thing that could accomplish other things,

jako rzecz, która może osiągnąć inne rzeczy,

many things, all at once.

różne rzeczy, wszystkie na raz.

I began to see my body like an iPad or a car.

Zaczęłam postrzegać swoje ciało jak iPad lub samochód.

I would drive it and demand things from it.

Prowadzę je i wymagam od niego rzeczy.

It had no limits. It was invincible.

Nie miało ograniczeń. Było niezwyciężone.

It was to be conquered and mastered like the Earth herself.

Miało być podbijane i opanowywane jak sama Ziemia.

I didn't heed it;

Nie zważałam na nie.

no, I organized it and I directed it.

Nie, organizowałam je i kierowałam nim.

I didn't have patience for my body;

Nie miałam cierpliwości dla swojego ciała,

I snapped it into shape.

wtłaczałam je w dany kształt.

I was greedy.

Byłam zachłanna.

I took more than my body had to offer.

Brałam więcej niż ciało mogło dać.

If I was tired, I drank more espressos.

Jeśli byłam zmęczona, piłam więcej kawy z ekspresu.

If I was afraid, I went to more dangerous places.

Jeśli się bałam, szłam w niebezpieczniejsze miejsca.

Oh sure, sure, I had moments of appreciation of my body,

O pewnie, pewnie, momentami doceniałam swoje ciało,

the way an abusive parent

tak jak srogi rodzic

can sometimes have a moment of kindness.

może mieć czasem moment życzliwości.

My father was really kind to me

Mój ojciec był naprawdę dobry dla mnie

on my 16th birthday, for example.

na przykład na moje 16-te urodziny.

I heard people murmur from time to time

Słyszałam od czasu do czasu mruczenie innych,

that I should love my body,

że powinnam kochać swoje ciało,

so I learned how to do this.

więc nauczyłam się, jak to robić.

I was a vegetarian, I was sober, I didn't smoke.

Byłam wegetarianką, byłam trzeźwa, nie paliłam.

But all that was just a more sophisticated way

Ale było to tylko bardziej wyrafinowanym sposobem

to manipulate my body --

manipulowania moim ciałem --

a further disassociation,

dalsza dysocjacja,

like planting a vegetable field on a freeway.

jak sadzenie pola warzyw na autostradzie.

As a result of me talking so much about my vagina,

W wyniku mojego mówienia tak wiele o własnej waginie,

many women started to tell me about theirs --

wiele kobiet zaczęło mi mówić o swoich --

their stories about their bodies.

ich historie o ich ciałach.

Actually, these stories compelled me around the world,

To te historie skłoniły mnie do podróżowania

and I've been to over 60 countries.

i odwiedziłam ponad 60 krajów.

I heard thousands of stories,

Słyszałam setki historii.

and I have to tell you, there was always this moment

I muszę wam powiedzieć, że zawsze następował ten moment,

where the women shared with me

kiedy kobiety dzieliły się ze mną

that particular moment when she separated from her body --

tą szczególną chwilą, kiedy oddzielały się od ciała --

when she left home.

kiedy opuszczały dom.

I heard about women being molested in their beds,

Słyszałam o kobietach molestowanych w ich łóżkach,

flogged in their burqas,

biczowanych w burkach,

left for dead in parking lots,

zostawianych na śmierć na parkingach,

acid burned in their kitchens.

oparzonych kwasem w kuchniach.

Some women became quiet and disappeared.

Niektóre kobiety cichły i zanikały.

Other women became mad, driven machines like me.

Inne kobiety stawały się dzikimi, zmotywowanymi maszynami jak ja.

In the middle of my traveling,

W środku moich podróży

I turned 40 and I began to hate my body,

skończyłam 40 lat i zaczęłam nienawidzić swojego ciała,

which was actually progress,

co w rzeczywistości było postępem,

because at least my body existed enough to hate it.

ponieważ moje ciało przynajmniej istniało dostatecznie, by go nienawidzić.

Well my stomach -- it was my stomach I hated.

Mój brzuch -- to swojego brzucha nienawidziłam.

It was proof that I had not measured up,

Był to dowód na to, że nie dorosłam do swoich oczekiwań,

that I was old and not fabulous and not perfect

że byłam stara, a nie fantastyczna ani idealna

or able to fit into the predetermined corporate image in shape.

lub zdolna do wpasowania się w kolektywną wizję figury.

My stomach was proof that I had failed,

Mój brzuch był dowodem na to, że zawiodłam,

that it had failed me, that it was broken.

i że on mnie zawiódł.

My life became about getting rid of it and obsessing about getting rid of it.

Moje życie zaczęło się koncentrować na tym, żeby się go pozbyć i obsesyjnie do tego dążyłam.

In fact, it became so extreme

W rzeczywistości stało się to tak radykalne,

I wrote a play about it.

że napisałam o tym sztukę.

But the more I talked about it,

Ale im więcej o tym mówiłam,

the more objectified and fragmented my body became.

tym bardziej uprzedmiotowione i rozfragmentowane stawało się moje ciało.

It became entertainment; it became a new kind of commodity,

Stało się rozrywką, nowym rodzajem dobra,

something I was selling.

czymś na sprzedaż.

Then I went somewhere else.

Potem przeszłam gdzie indziej.

I went outside

Wyszłam poza

what I thought I knew.

to, co myślałam, że wiem.

I went to the Democratic Republic of Congo.

Pojechałam do Demokratycznej Republiki Konga.

And I heard stories

I usłyszałam opowieści,

that shattered all the other stories.

które zdruzgotały wszystkie inne opowieści.

I heard stories

Słyszałam historie,

that got inside my body.

które weszły mi w ciało.

I heard about a little girl

Słyszałam o małej dziewczynce,

who couldn't stop peeing on herself

która nie mogła przestać się moczyć,

because so many grown soldiers

ponieważ tak wielu dorosłych żołnierzy

had shoved themselves inside her.

weszło w jej ciało.

I heard an 80-year-old woman

Słyszałam 80-latkę,

whose legs were broken and pulled out of her sockets

której nogi zostały złamane i wyciągnięte ze stawów

and twisted up on her head

i zarzucone na jej głowę,

as the soldiers raped her like that.

kiedy żołnierze gwałcili ją w ten sposób.

There are thousands of these stories,

Są tysiące takich historii.

and many of the women had holes in their bodies --

I wiele tych kobiet miało dziury w ciałach --

holes, fistula --

otwory, przetoki --

that were the violation of war --

które były nadużyciem wojny --

holes in the fabric of their souls.

otwory w materii ich duszy.

These stories saturated my cells and nerves,

Te historie przeniknęły moje komórki i nerwy.

and to be honest,

I szczerze

I stopped sleeping for three years.

przestałam spać na trzy lata.

All the stories began to bleed together.

Wszystkie te opowieści krwawiły naraz.

The raping of the Earth,

Gwałt Ziemi,

the pillaging of minerals,

grabieże minerałów,

the destruction of vaginas --

niszczenie wagin --

none of these were separate anymore

żadne z tych nie było już odrębne

from each other or me.

od siebie lub mnie.

Militias were raping six-month-old babies

Żołnierze gwałcili sześciomiesięczne niemowlęta,

so that countries far away

by dalekie kraje

could get access to gold and coltan

miały dostęp do złota i koltanu

for their iPhones and computers.

do swoich iPhone'ów i komputerów.

My body had not only become a driven machine,

Moje ciało stało się nie tylko zmotywowaną maszyną,

but it was responsible now

ale było teraz także odpowiedzialne

for destroying other women's bodies

za niszczenie ciał innych kobiet

in its mad quest to make more machines

w swoim szalonym poszukiwaniu, by produkować więcej maszyn,

to support the speed and efficiency of my machine.

by wspierać szybkość i wydajność mojej maszyny.

Then I got cancer --

Potem zachorowałam na raka --

or I found out I had cancer.

lub dowiedziałam się, że mam raka.

It arrived like a speeding bird

To przyszło jak szybko lecący ptak

smashing into a windowpane.

roztrzaskujący się o szybę.

Suddenly, I had a body,

Nagle miałam ciało,

a body that was pricked

które było kłute

and poked and punctured,

i szturchane i przebijane.

a body that was cut wide open,

Ciało, które było rozcinane,

a body that had organs removed

ciało, z którego usuwano narządy

and transported and rearranged and reconstructed,

i przenoszono je i przekładano i rekonstruowano.

a body that was scanned

Ciało, które było skanowane

and had tubes shoved down it,

i do którego wprowadzano rury.

a body that was burning from chemicals.

Ciało, które paliło od chemii.

Cancer exploded

Rak rozsadził

the wall of my disconnection.

ścianę mojego odłączenia.

I suddenly understood that the crisis in my body

Nagle zrozumiałam, że kryzys mojego ciała,

was the crisis in the world,

był kryzysem na świecie

and it wasn't happening later,

i nie działo się to później,

it was happening now.

a teraz.

Suddenly, my cancer was a cancer that was everywhere,

Nagle mój rak był rakiem, który jest wszędzie,

the cancer of cruelty, the cancer of greed,

rakiem okrucieństwa, rakiem zachłanności,

the cancer that gets inside people

rakiem, który dostaje się do ludzi,

who live down the streets from chemical plants -- and they're usually poor --

którzy żyją na ulicach z substancji chemicznych zawartych w roślinach, a ci ludzie są zwykle biedni,

the cancer inside the coal miner's lungs,

rakiem w płucach górnika,

the cancer of stress for not achieving enough,

rakiem ze stresu spowodowanego niedostatecznymi osiągnięciami,

the cancer of buried trauma,

rakiem ukrytej traumy,

the cancer in caged chickens and polluted fish,

rakiem kurcząt w klatkach i zanieczyszczonych ryb,

the cancer in women's uteruses from being raped,

rakiem w macicach kobiet, które zostały zgwałcone,

the cancer that is everywhere from our carelessness.

rakiem, który jest wszędzie z powodu naszej niefrasobliwości.

In his new and visionary book,

W swojej nowej i wizjonerskiej książce,

"New Self, New World,"

"New Self, New World" ("Nowe Ja, nowy świat")

the writer Philip Shepherd says,

pisarz Philip Shepherd mówi,

"If you are divided from your body,

"Jeśli jesteś oddzielony od swojego ciała,

you are also divided from the body of the world,

jesteś także oddzielony od ciała świata,

which then appears to be other than you

który wówczas wydaje się inny niż ty

or separate from you,

lub odrębnym od ciebie,

rather than the living continuum

raczej niż będący żywą ciągłością,

to which you belong."

do której należysz."

Before cancer,

Przed rakiem

the world was something other.

świat był czymś innym.

It was as if I was living in a stagnant pool

To było jak gdybym żyła w stojącym stawie,

and cancer dynamited the boulder

a rak wysadziłby kamień,

that was separating me from the larger sea.

który oddzielał mnie od większego morza.

Now I am swimming in it.

Teraz w nim pływam.

Now I lay down in the grass

Teraz leżę na trawie

and I rub my body in it,

i ocieram się o nią

and I love the mud on my legs and feet.

i kocham błoto na nogach i stopach.

Now I make a daily pilgrimage

Teraz odbywam codzienną pielgrzymkę

to visit a particular weeping willow by the Seine,

by odwiedzić pewną wierzbę płaczącą w Seine

and I hunger for the green fields

i tęsknię za zielonymi polami

in the bush outside Bukavu.

między krzakami poza Bukavu.

And when it rains hard rain,

A kiedy mocno pada,

I scream and I run in circles.

krzyczę i biegam w kółko.

I know that everything is connected,

Wiem, że wszystko jest powiązane,

and the scar that runs the length of my torso

a blizna, która przebiega przez mój tors

is the markings of the earthquake.

jest śladem po trzęsieniu ziemi.

And I am there with the three million in the streets of Port-au-Prince.

I jestem z trzema milionami innych ludzi na ulicach Port-au-Prince.

And the fire that burned in me

A ogień, który we mnie płonie

on day three through six of chemo

od trzeciego do szóstego dnia chemioterapii,

is the fire that is burning

jest ogniem, który płonie

in the forests of the world.

w lasach świata.

I know that the abscess

Wiem, że ropień,

that grew around my wound after the operation,

który rozwinął się wokół mojej rany po operacji,

the 16 ounces of puss,

16 uncji ropy,

is the contaminated Gulf of Mexico,

jest zanieczyszczoną Zatoką Meksykańską.

and there were oil-drenched pelicans inside me

I były we mnie przesiąknięte ropą pelikany

and dead floating fish.

i zdechłe ryby.

And the catheters they shoved into me without proper medication

I cewniki, które wprowadzano we mnie bez odpowiedniego znieczulenia,

made me scream out

sprawiały, że krzyczałam tak,

the way the Earth cries out from the drilling.

jak Ziemia krzyczy z powodu odwiertów.

In my second chemo,

Podczas mojej drugiej chemioterapii,

my mother got very sick

moja matka bardzo się rozchorowała

and I went to see her.

i pojechałam ją odwiedzić.

And in the name of connectedness,

I w imieniu połączenia,

the only thing she wanted before she died

jedyną rzeczą, której pragnęła przed śmiercią

was to be brought home

było sprowadzenie jej do domu

by her beloved Gulf of Mexico.

nad ukochaną Zatokę Meksykańską.

So we brought her home,

Więc sprowadziliśmy ją do domu

and I prayed that the oil wouldn't wash up on her beach

i modliłam się, by ropa nie zalała jej plaży

before she died.

zanim umarła.

And gratefully, it didn't.

Szczęśliwie się to nie stało.

And she died quietly in her favorite place.

I ona zmarła cicho w swoim ulubionym miejscu.

And a few weeks later, I was in New Orleans,

A kilka tygodni potem byłam w Nowym Orleanie

and this beautiful, spiritual friend

i ta piękna, uduchowiona koleżanka

told me she wanted to do a healing for me.

powiedziała mi, że chce mnie uzdrawiać.

And I was honored.

Byłam tym zaszczycona.

And I went to her house, and it was morning,

Poszłam do jej domu, a był to ranek,

and the morning New Orleans sun was filtering through the curtains.

i rankiem słońce Nowego Orleanu przechodziło przez zasłony.

And my friend was preparing this big bowl,

A moja koleżanka przygotowywała wielką miskę.

and I said, "What is it?"

Powiedziałam: "Co to jest?".

And she said, "It's for you.

A ona powiedziała: "To dla ciebie.

The flowers make it beautiful,

Kwiaty ją upiększają,

and the honey makes it sweet."

a miód osładza."

And I said, "But what's the water part?"

I powiedziałam: "A co z tą wodą?"

And in the name of connectedness,

I w imieniu łączności,

she said, "Oh, it's the Gulf of Mexico."

ona powiedziała: "Ach! To Zatoka Meksykańska."

And I said, "Of course it is."

a ja powiedziałam: "Oczywiście.".

And the other women arrived and they sat in a circle,

Przyszły inne kobiety i usiadły w kręgu

and Michaela bathed my head with the sacred water.

i Michaela umyła moją głowę poświęconą wodą.

And she sang -- I mean her whole body sang.

I śpiewała -- chodzi mi o to, że całe jej ciało śpiewało.

And the other women sang

I inne kobiety śpiewały

and they prayed for me and my mother.

i modliły się za mnie i moją matkę.

And as the warm Gulf washed over my naked head,

I kiedy ciepła Zatoka spływała po mojej nagiej głowie

I realized that it held

zrozumiałam, że zawiera w sobie

the best and the worst of us.

to, co jest w nas najlepsze i najgorsze.

It was the greed and recklessness

Była tam chciwość i lekkomyślność,

that led to the drilling explosion.

które prowadziły do eksplozji odwiertów.

It was all the lies that got told

Były tam wszystkie kłamstwa wypowiedziane

before and after.

przed i po.

It was the honey in the water that made it sweet,

Miód w wodzie ją osładzał,

it was the oil that made it sick.

olej sprawiał, że chorowała.

It was my head that was bald --

To moja głowa była łysa

and comfortable now without a hat.

i dobrze się czułam bez kapelusza.

It was my whole self

Całe moje ja

melting into Michaela's lap.

wtapiało się w kolana Michaeli.

It was the tears that were indistinguishable from the Gulf

Łzy nieodróżnialne od Zatoki

that were falling down my cheek.

spływały po moich policzkach.

It was finally being in my body.

W końcu było to moje ciało.

It was the sorrow

To żal

that's taken so long.

zabrał tyle czasu.

It was finding my place

Odnalezienie własnego miejsca

and the huge responsibility

i wielka odpowiedzialność

that comes with connection.

przychodzą z łącznością.

It was the continuing devastating war in the Congo

To była ciągła wyniszczająca wojna w Kongo

and the indifference of the world.

i obojętność świata.

It was the Congolese women

To kobiety z Kongo,

who are now rising up.

które teraz powstają.

It was my mother leaving,

To było odejście mojej matki

just at the moment

właśnie w chwili,

that I was being born.

kiedy się rodziłam.

It was the realization

Była to świadomość,

that I had come very close to dying --

że bardzo zbliżyłam się do umierania --

in the same way that the Earth, our mother,

tak, jak Ziemia, nasza matka,

is barely holding on,

ledwo daje radę,

in the same way that 75 percent of the planet

jak 75% planety

are hardly scraping by,

ledwo udaje się przetrwać.

in the same way

Tak,

that there is a recipe for survival.

jak jest recepta na przetrwanie.

What I learned

Nauczyłam się,

is it has to do with attention and resources

że jest to związane z uwagą i zasobami,

that everybody deserves.

na które wszyscy zasługują.

It was advocating friends

To wspierający przyjaciele

and a doting sister.

i kochająca siostra.

It was wise doctors and advanced medicine

To mądrzy lekarze i zaawansowana medycyna

and surgeons who knew what to do with their hands.

i chirurdzy, którzy wiedzieli co robić.

It was underpaid and really loving nurses.

To niedofinansowane i naprawdę kochające pielęgniarki.

It was magic healers and aromatic oils.

To uzdrowiciele i aromatyczne olejki.

It was people who came with spells and rituals.

To ludzi, którzy rzucali czary i odmawiali rytuały.

It was having a vision of the future

To posiadanie wizji przyszłości

and something to fight for,

i czegoś, o co warto walczyć,

because I know this struggle isn't my own.

ponieważ wiem, że ta walka dotyczy nie tylko mnie.

It was a million prayers.

To miliony modlitw.

It was a thousand hallelujahs

Tysiące "alleluja"

and a million oms.

i milion "om".

It was a lot of anger,

To wiele złości,

insane humor,

szalonego humoru,

a lot of attention, outrage.

wiele uwagi, oburzenia.

It was energy, love and joy.

To była energia, miłość i radość.

It was all these things.

To było wszystkimi tymi rzeczami.

It was all these things.

To wszystkie te rzeczy.

It was all these things

To wszystkie te rzeczy

in the water, in the world, in my body.

w wodzie, na świecie, w moim ciele.

(Applause)

(Oklaski)