Before Avatar ... a curious boy | James Cameron

Tłumaczenie: Agnieszka Tkaczyk Korekta: Kinga Skorupska

I grew up on a steady diet of science fiction.

Wychowałem się na science fiction.

In high school, I took a bus to school

Będąc w liceum jeździłem do szkoły autobusem,

an hour each way every day.

godzinę w jedną stronę, każdego dnia.

And I was always absorbed in a book,

I zawsze byłem pochłonięty książką,

science fiction book,

książką science fiction,

which took my mind to other worlds,

która zabierała mnie do innych światów

and satisfied, in a narrative form,

i zaspakajała, w formie opowiadań,

this insatiable sense of curiosity that I had.

tą nienasyconą ciekawość, którą posiadałem.

And you know, that curiosity also manifested itself

Moja ciekawość przejawiała się także w tym,

in the fact that whenever I wasn't in school

że za każdym razem, gdy nie było mnie w szkole

I was out in the woods,

byłem w lesie.

hiking and taking "samples" --

Wędrowałem i zbierałem "próbki,"

frogs and snakes and bugs and pond water --

żaby, węże, robaki i wodę ze stawu.

and bringing it back, looking at it under the microscope.

Przynosiłem to wszystko do domu, a potem oglądałem pod mikroskopem.

You know, I was a real science geek.

Wiecie, byłem prawdziwym maniakiem naukowym.

But it was all about trying to understand the world,

W tym wszystkim chodziło mi o zrozumienie świata,

understand the limits of possibility.

o zrozumienie granic możliwości.

And my love of science fiction

Moje zamiłowanie do science fiction

actually seemed mirrored in the world around me,

wydawało się mieć odbicie w otaczającym mnie świecie

because what was happening, this was in the late '60s,

ponieważ pod koniec lat 60-tych

we were going to the moon,

podróżowaliśmy na księżyc,

we were exploring the deep oceans.

odkrywaliśmy głębiny oceanów.

Jacques Cousteau was coming into our living rooms

Jacques Cousteau pojawiał się w naszych mieszkaniach

with his amazing specials that showed us

ze swoimi niesamowitymi programami, które pokazywały nam

animals and places and a wondrous world

zwierzęta, miejsca i wspaniały świat,

that we could never really have previously imagined.

których nie mogliśmy sobie wcześniej nawet wyobrażać.

So, that seemed to resonate

Wydawało się więc, że to wszystko

with the whole science fiction part of it.

współgra z moim zamiłowaniem do science fiction.

And I was an artist.

Byłem także artystą.

I could draw. I could paint.

Potrafiłem rysować. Potrafiłem malować.

And I found that because there weren't video games

Odkryłem te zdolności ponieważ nie było jeszcze gier video,

and this saturation of CG movies and all of this

filmów naszpikowanych grafiką komputerową ani

imagery in the media landscape,

obrazów prezentowanych w krajobrazie medialnym.

I had to create these images in my head.

Musiałem tworzyć te obrazy w głowie.

You know, we all did, as kids having to

Wszyscy tak robiliśmy, jako dzieci, które musiały

read a book, and through the author's description,

czytać książkę i korzystając z opisu autora

put something on the movie screen in our heads.

wyświetlić obraz na ekranie naszej wyobraźni.

And so, my response to this was to paint, to draw

Tak więc, moją odpowiedzią na to było malowanie i rysowanie

alien creatures, alien worlds,

pozaziemskich istot i światów,

robots, spaceships, all that stuff.

robotów, statków kosmicznych i tym podobnych rzeczy.

I was endlessly getting busted in math class

Zawsze dostawałem łupnia na matematyce

doodling behind the textbook.

za to, że bazgrałem coś schowany za podręcznikiem.

That was -- the creativity

Ta kreatywność

had to find its outlet somehow.

musiała gdzieś znaleźć swoje ujście.

And an interesting thing happened: The Jacques Cousteau shows

Stała się wtedy ciekawa rzecz. Programy Jacqua Cousteau

actually got me very excited about the fact that there was

sprawiły, że podekscytowałem się faktem istnienia

an alien world right here on Earth.

pozaziemskiego świata tutaj, na Ziemi.

I might not really go to an alien world

Było raczej niemożliwe żebym kiedykolwiek poleciał

on a spaceship someday --

do jakiegoś pozaziemskiego świata.

that seemed pretty darn unlikely.

To było cholernie nieprawdopodobne.

But that was a world I could really go to,

Ale to był świat, który mogłem naprawdę odwiedzić,

right here on Earth, that was as rich and exotic

dokładnie tutaj na Ziemi, który był bogaty i egzotyczny

as anything that I had imagined

tak jak to co wyobrażałem sobie

from reading these books.

na podstawie przeczytanych książek.

So, I decided I was going to become a scuba diver

W wieku piętnastu lat zdecydowałem więc,

at the age of 15.

że zostanę nurkiem.

And the only problem with that was that I lived

Jedyny problem tkwił w tym,

in a little village in Canada,

że żyłem w niewielkiej wiosce w Kanadzie,

600 miles from the nearest ocean.

prawie 1000 kilometrów od najbliższego oceanu.

But I didn't let that daunt me.

Nie pozwoliłem jednak by mnie to zniechęciło.

I pestered my father until he finally found

Dręczyłem mojego ojca dopóki nie znalazł

a scuba class in Buffalo, New York,

zajęć z nurkowania w Buffalo w Nowym Jorku,

right across the border from where we live.

tuż po drugiej stronie granicy.

And I actually got certified

Uzyskałem certyfikat ukończenia kursu na basenie

in a pool at a YMCA in the dead of winter

jednego ze Związków Chrześcijańskiej Młodzieży Męskiej w środku zimy

in Buffalo, New York.

w Buffalo w Nowym Jorku.

And I didn't see the ocean, a real ocean,

I nie widziałem oceanu, prawdziwego oceanu,

for another two years,

przez kolejne dwa lata,

until we moved to California.

dopóki nie przeprowadziliśmy się do Kalifornii.

Since then, in the intervening

Od tamtego momentu, przez ostatnie

40 years,

40 lat

I've spent about 3,000 hours underwater,

spędziłem 3000 godzin pod wodą

and 500 hours of that was in submersibles.

z czego 500 godzin w batyskafie.

And I've learned that that deep-ocean environment,

Nauczyłem się, że te głębokie oceany,

and even the shallow oceans,

a nawet te płytkie,

are so rich with amazing life

są tak pełne różnorodnych niezwykłych form życia,

that really is beyond our imagination.

że ciężko jest nam to sobie wyobrazić.

Nature's imagination is so boundless

Wyobraźnia matki natury jest nieograniczona

compared to our own

w porównaniu z naszą

meager human imagination.

skromną ludzką wyobraźnią.

I still, to this day, stand in absolute awe

Po dziś dzień jestem pełen podziwu

of what I see when I make these dives.

dla tego, co widzę, gdy nurkuję.

And my love affair with the ocean is ongoing,

Mój romans z oceanem nadal trwa

and just as strong as it ever was.

i jest tak silny jak zawsze.

But when I chose a career as an adult,

Kiedy wybrałem karierę zawodową, już jako dorosły,

it was filmmaking.

zdecydowałem się na robienie filmów.

And that seemed to be the best way to reconcile

Wydawało się to być najlepszym sposobem pogodzenia

this urge I had to tell stories

potrzeby opowiadania historii,

with my urges to create images.

z potrzebą tworzenia obrazów.

And I was, as a kid, constantly drawing comic books, and so on.

Jako dziecko ciągle rysowałem komiksy i tym podobne.

So, filmmaking was the way to put pictures and stories

Kręcenie filmów było więc sposobem na połączenie obrazów z opowieściami.

together, and that made sense.

I to miało sens.

And of course the stories that I chose to tell

Oczywiście historie, które zdecydowałem się opowiedzieć

were science fiction stories: "Terminator," "Aliens"

były historiami science fiction: "Terminator," "Obcy"

and "The Abyss."

i "Otchłań."

And with "The Abyss," I was putting together my love

W "Otchłani" udało mi się połączyć moje zamiłowanie

of underwater and diving with filmmaking.

do świata podwodnego i nurkowania oraz kręcenia filmów.

So, you know, merging the two passions.

Moje dwie pasje.

Something interesting came out of "The Abyss,"

Coś bardzo interesującego było skutkiem nakręcenia "Otchłani."

which was that to solve a specific narrative

Aby rozwiązać problem narracyjny

problem on that film,

tego filmu,

which was to create this kind of liquid water creature,

to znaczy aby stworzyć to płynne wodne stworzenie,

we actually embraced computer generated animation, CG.

skorzystaliśmy z animacji komputerowej, grafiki komputerowej.

And this resulted in the first soft-surface

W wyniku tego zabiegu powstała pierwsza

character, CG animation

postać animowana komputerowo

that was ever in a movie.

jaka pojawiła się kiedykolwiek w filmie.

And even though the film didn't make any money --

Nawet pomimo tego, że film nie przyniósł żadnych zysków,

barely broke even, I should say --

powinienem powiedzieć, że ledwie się opłacał,

I witnessed something amazing, which is that the audience,

zostałem świadkiem czegoś niesamowitego, mianowicie widownia

the global audience, was mesmerized

na całym świecie była zafascynowana

by this apparent magic.

tą pozorną magią.

You know, it's Arthur Clarke's law

Wiecie, prawo Arthura Clarka mówi,

that any sufficiently advanced technology is indistinguishable from magic.

że każda wystarczająco zaawansowana technologia jest nieodróżnialna od magii.

They were seeing something magical.

Widzowie widzieli coś magicznego.

And so that got me very excited.

I to bardzo mnie podekscytowało.

And I thought, "Wow, this is something that needs to be embraced

Pomyślałem sobie: "Wow, to jest coś co powinno być

into the cinematic art."

wykorzystywane w kinematografii."

So, with "Terminator 2," which was my next film,

Tak więc w "Terminatorze 2," który był moim kolejnym filmem,

we took that much farther.

posunęliśmy się jeszcze dalej.

Working with ILM, we created the liquid metal dude

Współpracując z ILM stworzyliśmy w tym filmie faceta

in that film. The success hung in the balance

ze stopu mimetycznego. Sukces zależał

on whether that effect would work.

od tego czy efekt zadziała.

And it did, and we created magic again,

I zadziałał. I znów stworzyliśmy magię.

and we had the same result with an audience --

I osiągnęliśmy ten sam skutek jeśli chodzi o widownię.

although we did make a little more money on that one.

Z tą różnicą, że tym razem zarobiliśmy nieco więcej pieniędzy.

So, drawing a line through those two dots

Tak więc łącząc ze sobą te dwa punkty

of experience

doświadczenia

came to, "This is going to be a whole new world,"

okazało się, że będzie to cały nowy świat,

this was a whole new world of creativity

był to cały nowy świat kreatywności

for film artists.

dla artystów filmowych.

So, I started a company with Stan Winston,

Tak więc założyłem firmę ze Stanem Winstonem,

my good friend Stan Winston,

moim dobrym przyjacielem Stanem Winstonem,

who is the premier make-up and creature designer

który był w tym czasie twórcą charakteryzacji oraz kreatorem postaci filmowych.

at that time, and it was called Digital Domain.

Nasz spółka nazywała się Digital Domain.

And the concept of the company was

Założenie naszej firmy polegało na tym,

that we would leapfrog past

że przeskoczymy przez etap

the analog processes of optical printers and so on,

procesów analogowych drukarek optycznych i tym podobnych

and we would go right to digital production.

i przejdziemy od razu do produkcji cyfrowej.

And we actually did that and it gave us a competitive advantage for a while.

Tak też zrobiliśmy i dało nam to chwilową przewagę nad konkurencją.

But we found ourselves lagging in the mid '90s

Okazało się jednak, że w połowie lat 90-tych pozostawaliśmy w tyle

in the creature and character design stuff

w sprawach projektowania postaci i stworzeń,

that we had actually founded the company to do.

którymi tak naprawdę miała zajmować się nasza firma.

So, I wrote this piece called "Avatar,"

Napisałem więc "Avatara,"

which was meant to absolutely push the envelope

który miał przekroczyć granice możliwości

of visual effects,

efektów wizualnych,

of CG effects, beyond,

efektów grafiki komputerowej,

with realistic human emotive characters

miał przedstawić postacie wyrażające ludzkie emocje

generated in CG,

stworzone za pomocą grafiki komputerowej.

and the main characters would all be in CG,

Wszystkie główne postacie miały być stworzone przy jej użyciu,

and the world would be in CG.

tak jak i cały świat.

And the envelope pushed back,

Nie udało się jednak przekroczyć granic możliwości.

and I was told by the folks at my company

Ludzie z mojej firmy powiedzieli,

that we weren't going to be able to do this for a while.

że przez pewien czas nie będziemy w stanie tego osiągnąć.

So, I shelved it, and I made this other movie about a big ship that sinks.

Tak więc zaniechałem tego projektu i nakręciłem inny film o wielkim tonącym statku.

(Laughter)

(Śmiech)

You know, I went and pitched it to the studio as "'Romeo and Juliet' on a ship:

Wiecie, poszedłem do wytwórni i sprzedałem ten film jako '"Romeo i Julia" na statku"

"It's going to be this epic romance,

To będzie epicki romans,

passionate film."

film pełen namiętności.

Secretly, what I wanted to do was

To czego tak naprawdę chciałem,

I wanted to dive to the real wreck of "Titanic."

to zejść do wraku prawdziwego Titanica.

And that's why I made the movie.

Dlatego nakręciłem tan film.

(Applause)

(Brawa)

And that's the truth. Now, the studio didn't know that.

I taka jest prawda. Cóż, wytwórnia o tym nie wiedziała.

But I convinced them. I said,

Ale udało mi się ich przekonać. Powiedziałem:

"We're going to dive to the wreck. We're going to film it for real.

"Zejdziemy do wraku. Nakręcimy to na serio.

We'll be using it in the opening of the film.

Użyjemy tego materiału na początku filmu.

It will be really important. It will be a great marketing hook."

Będzie to naprawdę ważna część. To będzie świetny chwyt marketingowy."

And I talked them into funding an expedition.

Udało mi się przekonać wytwórnię do ufundowania ekspedycji.

(Laughter)

(Śmiech)

Sounds crazy. But this goes back to that theme

Brzmi niewiarygodnie, ale wydarzenie to nawiązuje do tematu

about your imagination creating a reality.

wyobraźni kreującej rzeczywistość.

Because we actually created a reality where six months later,

Ponieważ stworzyliśmy rzeczywistość, dzięki której pół roku później

I find myself in a Russian submersible

znalazłem się na pokładzie rosyjskiej łodzi podwodnej

two and a half miles down in the north Atlantic,

cztery kilometry pod powierzchnią wód Północnego Atlantyku,

looking at the real Titanic through a view port.

patrząc na prawdziwego Titanica -

Not a movie, not HD -- for real.

nie na filmie, nie w HD, tylko naprawdę.

(Applause)

(Brawa)

Now, that blew my mind.

Zatkało mnie z wrażenia.

And it took a lot of preparation, we had to build cameras

Wymagało to od nas wielu przygotowań. Musieliśmy zbudować kamery,

and lights and all kinds of things.

światła i wiele innych rzeczy.

But, it struck me how much

Uderzyło mnie jak bardzo

this dive, these deep dives,

to zejście pod wodę, te głębokie zejścia pod wodę

was like a space mission.

przypominały misję kosmiczną.

You know, where it was highly technical,

Wszystko opierało się na technologii

and it required enormous planning.

i wymagało ogromnej ilości planowania.

You get in this capsule, you go down to this dark

Wsiadasz do kapsuły, schodzisz w głąb tego ciemnego

hostile environment

nieprzyjaznego środowiska,

where there is no hope of rescue

gdzie, nie ma żadnej nadziei na ratunek,

if you can't get back by yourself.

jeżeli sam nie zdołasz wrócić na powierzchnię.

And I thought like, "Wow. I'm like,

Pomyślałem sobie: "Wow. Czuję się

living in a science fiction movie.

jakbym żył w filmie science fiction.

This is really cool."

To jest naprawdę świetne."

And so, I really got bitten by the bug of deep-ocean exploration.

I tak połknąłem bakcyla eksploracji głębin oceanu.

Of course, the curiosity, the science component of it --

Oczywiście chodzi o ciekawość, naukową stronę tych badań.

it was everything. It was adventure,

To było wszystkim: przygodą,

it was curiosity, it was imagination.

zaciekawieniem, wyobraźnią.

And it was an experience that

Było to też doświadczeniem, jakiego

Hollywood couldn't give me.

Hollywood nie mogło mi dać.

Because, you know, I could imagine a creature and we could

Oczywiście mogłem wyobrazić sobie jakieś stworzenie i mogliśmy

create a visual effect for it. But I couldn't imagine what I was seeing

stworzyć do tego odpowiednie efekty wizualne. Ale nie byłem w stanie

out that window.

wyobrazić sobie tego co, zobaczyłem przez to okno.

As we did some of our subsequent expeditions,

Podczas kolejnych wypraw

I was seeing creatures at hydrothermal vents

widziałem stworzenia żyjące w kominach hydrotermalnych,

and sometimes things that I had never seen before,

czasami napotykałem rzeczy, z którymi nigdy wcześniej nie miałem styczności,

sometimes things that no one had seen before,

a czasami takie, których nikt nigdy wcześniej nie widział,

that actually were not described by science

które nie były jeszcze opisane przez naukowców

at the time that we saw them and imaged them.

w momencie, gdy my je widzieliśmy i wyobrażaliśmy je sobie.

So, I was completely smitten by this,

Byłem kompletnie zauroczony tym, co zobaczyłem

and had to do more.

i wiedziałem, że chcę więcej.

And so, I actually made a kind of curious decision.

Tak więc podjąłem niecodzienną decyzję.

After the success of "Titanic,"

Po sukcesie "Tiatanica"

I said, "OK, I'm going to park my day job

powiedziałem: "OK, zamierzam na jakiś czas porzucić

as a Hollywood movie maker,

pracę producenta filmowego w Hollywood

and I'm going to go be a full-time explorer for a while."

i zostać pełnoetatowym badaczem."

And so, we started planning these

Tak więc zaczęliśmy planować

expeditions.

kolejne ekspedycje.

And we wound up going to the Bismark,

Zeszliśmy do wraku Bismarcka

and exploring it with robotic vehicles.

i zbadaliśmy go za pomocą robotów.

We went back to the Titanic wreck.

Wróciliśmy na wrak Titanica.

We took little bots that we had created

Zabraliśmy ze sobą stworzone przez nas niewielkie boty,

that spooled a fiber optic.

które rozwijały światłowody.

And the idea was to go in and do an interior

Koncepcja była taka, aby wejść do wnętrza statku

survey of that ship, which had never been done.

i zbadać je po raz pierwszy w historii.

Nobody had ever looked inside the wreck. They didn't have the means to do it,

Nikt wcześniej nie zaglądał do wnętrza wraku. Nie było do tego odpowiednich środków,

so we created technology to do it.

tak więc stworzyliśmy technologię, która byłaby w stanie temu podołać.

So, you know, here I am now, on the deck

Więc, oto jestem na pokładzie

of Titanic, sitting in a submersible,

Titanica, siedząc w batyskafie

and looking out at planks that look much like this,

i patrząc na deski wyglądające jak te,

where I knew that the band had played.

na których wiem, że grała orkiestra.

And I'm flying a little robotic vehicle

I dryfuję przez korytarze statku

through the corridor of the ship.

w niewielkim zautomatyzowanym pojeździe.

When I say, "I'm operating it,"

Kiedy mówię, że steruję nim

but my mind is in the vehicle.

mam na myśli, że duchem znajduję się w jego wnętrzu.

I felt like I was physically present

Czułem jakbym naprawdę znajdował się

inside the shipwreck of Titanic.

we wnętrzu wraku Titanica.

And it was the most surreal kind

I był to najbardziej surrealistyczny przykład

of deja vu experience I've ever had,

deja vu, jakiego kiedykolwiek doświadczyłem.

because I would know before I turned a corner

Jeszcze zanim skręciłem za róg i zanim światła pojazdu

what was going to be there before the lights

rozświetliły ciemność wiedziałem już

of the vehicle actually revealed it,

co będzie się tam znajdować,

because I had walked the set for months

ponieważ przechadzałem się po planie przez kilka miesięcy gdy nagrywaliśmy film.

when we were making the movie.

ponieważ przechadzałem się po planie przez kilka miesięcy gdy nagrywaliśmy film.

And the set was based as an exact replica

Plan filmowy był dokładną kopią statku

on the blueprints of the ship.

odwzorowaną na podstawie blueprintów.

So, it was this absolutely remarkable experience.

To było absolutnie niepowtarzalne przeżycie.

And it really made me realize that

To przeżycie pozwoliło mi zrozumieć doświadczenie teleobecności,

the telepresence experience --

To przeżycie pozwoliło mi zrozumieć doświadczenie teleobecności,

that you actually can have these robotic avatars,

że tak naprawdę można mieć zautomatyzowane avatary,

then your consciousness is injected into the vehicle,

następnie twoja świadomość zostaje wprowadzona do pojazdu,

into this other form of existence.

do tej innej formy egzystencji.

It was really, really quite profound.

To było naprawdę bardzo poruszające.

And it may be a little bit of a glimpse as to what might be happening

I może być przelotnym spojrzeniem na to, co mogłoby mieć miejsce

some decades out

za kilkadziesiąt lat,

as we start to have cyborg bodies

kiedy zaczniemy dysponować cybernetycznymi ciałami

for exploration or for other means

do przeprowadzania badań lub do innych celów

in many sort of

w różnych

post-human futures

post-ludzkich przyszłościach,

that I can imagine,

które jestem sobie w stanie wyobrazić

as a science fiction fan.

jako fan science fiction.

So, having done these expeditions,

Tak więc mając za sobą te wyprawy

and really beginning to appreciate what was down there,

i naprawdę zaczynając doceniać to, co znajduje się na dnie

such as at the deep ocean vents

jak na przykład w hydrotermalnych kominach,

where we had these amazing, amazing animals --

gdzie spotkaliśmy te niezwykłe gatunki zwierząt.

they're basically aliens right here on Earth.

Są one praktycznie niczym kosmici żyjący tutaj, na Ziemi.

They live in an environment of chemosynthesis.

Żyją w środowisku chemosyntezy.

They don't survive on sunlight-based

Nie są w stanie przetrwać w systemie

system the way we do.

opartym na świetle słonecznym jak my.

And so, you're seeing animals that are living next to

I tak napotykasz zwierzęta żyjące w pobliżu

a 500-degree-Centigrade

mających temperaturę 500 stopni Celsjusza

water plumes.

słupów wodnych.

You think they can't possibly exist.

Wydaje się, że nie mają one prawa bytu.

At the same time

W tym samym czasie

I was getting very interested in space science as well --

zacząłem się także interesować nauką o przestrzeni kosmicznej,

again, it's the science fiction influence, as a kid.

ponownie wpływ zainteresowania science fiction w dzieciństwie.

And I wound up getting involved with

Skończyło się na tym, że zaangażowałem się

the space community,

w środowisko zainteresowane kosmosem,

really involved with NASA,

szczególnie we współpracę z NASA,

sitting on the NASA advisory board,

zasiadałem w ich komitecie doradczym,

planning actual space missions,

planowałem misje kosmiczne,

going to Russia, going through the pre-cosmonaut

udałem się do Rosji, przeglądałem

biomedical protocols,

protokoły biomedyczne

and all these sorts of things,

i robiłem inne tego typu rzeczy,

to actually go and fly to the international space station

po to żeby udać się do międzynarodowej stacji kosmicznej

with our 3D camera systems.

z naszymi trójwymiarowymi systemami kamer.

And this was fascinating.

I to było fascynujące.

But what I wound up doing was bringing space scientists

Skończyło się jednak na tym, że zabierałem naukowców

with us into the deep.

z nami w głąb oceanu.

And taking them down so that they had access --

I zabierałem ich tam żeby mieli dostęp

astrobiologists, planetary scientists,

astrobiologowie, naukowcy planetarni,

people who were interested in these extreme environments --

ludzie, którzy byli zainteresowani tymi ekstremalnymi środowiskami,

taking them down to the vents, and letting them see,

zabierałem ich do kominów hydrotermalnych żeby mogli wszystko zobaczyć

and take samples and test instruments, and so on.

i pobrać próbki, przetestować przyrządy i tak dalej.

So, here we were making documentary films,

I tak kręciliśmy filmy dokumentalne,

but actually doing science,

ale tak naprawdę zajmowaliśmy się nauką

and actually doing space science.

i właściwie była to nauka o kosmosie.

I'd completely closed the loop

Udało mi się połączyć

between being the science fiction fan,

bycie fanem science fiction,

you know, as a kid,

wiecie, jako dziecko,

and doing this stuff for real.

z zajmowaniem się tym naprawdę.

And you know, along the way in this journey

I wiecie, podczas tej odkrywczej

of discovery,

podróży

I learned a lot.

wiele się nauczyłem.

I learned a lot about science. But I also learned a lot

Dowiedziałem się wiele o nauce, ale także o

about leadership.

przywództwie.

Now you think director has got to be a leader,

Myślicie zapewne, że reżyser musi być liderem,

leader of, captain of the ship, and all that sort of thing.

liderem, kapitanem statku i tego typu rzeczy.

I didn't really learn about leadership

Nie wiedziałem zbyt wiele o byciu przywódcą

until I did these expeditions.

dopóki nie wziąłem udziału w tych ekspedycjach.

Because I had to, at a certain point, say,

Ponieważ musiałem w pewnym momencie powiedzieć:

"What am I doing out here?

"Co ja tutaj robię?

Why am I doing this? What do I get out of it?"

Dlaczego to robię? Co będę z tego miał?"

We don't make money at these damn shows.

Te przeklęte programy nie przynoszą zysków.

We barely break even. There is no fame in it.

Ledwo się opłacają. Nie ma w tym żadnej sławy.

People sort of think I went away

Ludzie myślą, że pomiędzy nakręceniem

between "Titanic" and "Avatar" and was buffing my nails

'Titanica" i "Avatara" polerowałem sobie paznokcie

someplace, sitting at the beach.

gdzieś na jakiejś plaży.

Made all these films, made all these documentary films

Nakręciłem te wszystkie filmy dokumantalne

for a very limited audience.

dla bardzo ograniczonej widowni.

No fame, no glory, no money. What are you doing?

Żadnej sławy, żadnej chwały, żadnych pieniędzy. Co ty robisz?

You're doing it for the task itself,

Robisz to dla samego zadania,

for the challenge --

dla wyzwania...

and the ocean is the most challenging environment there is --

Ocean jest najbardziej wymagającym środowiskiem jaki istnieje...

for the thrill of discovery,

Dla dreszczyku odkrywania

and for that strange bond that happens

oraz dla dziwnej więzi jaka powstaje,

when a small group of people form a tightly knit team.

gdy niewielka grupa ludzi tworzy zżyty zespół.

Because we would do these things with 10, 12 people,

Ponieważ robiliśmy to współpracując z 10-12 osobami

working for years at a time,

przez wiele lat.

sometimes at sea for two, three months at a time.

Czasami przebywaliśmy przez 2-3 miesiące na morzu.

And in that bond, you realize

Dzięki tej więzi zdajesz sobie sprawę,

that the most important thing

że najważniejszą rzeczą jest

is the respect that you have for them

szacunek jakim darzysz tych ludzi

and that they have for you, that you've done a task

i jakim oni darzą ciebie za to, że zrobiłeś coś,

that you can't explain to someone else.

czego nie możesz wytłumaczyć nikomu innemu.

When you come back to the shore and you say,

Kiedy wracasz na brzeg i mówisz:

"We had to do this, and the fiber optic, and the attentuation,

"Musieliśmy zrobić to i światłowód i rozcieńczenie

and the this and the that,

i to i tamto;

all the technology of it, and the difficulty,

cała technologia, wszelkie trudności,

the human-performance aspects of working at sea,"

ludzki czynnik pracy na morzu,

you can't explain it to people. It's that thing that

nie jesteś w stanie wytłumaczyć tego innym. To właśnie jest to, co

maybe cops have, or people in combat that have gone through something together

być może posiadają policjanci lub ludzie, którzy w walce razem przez coś przeszli

and they know they can never explain it.

i wiedzą, że nie będą w stanie tego nikomu wytłumaczyć.

Creates a bond, creates a bond of respect.

To wszystko tworzy więź, więź szacunku.

So, when I came back to make my next movie,

Kiedy wróciłem więc, aby nakręcić kolejny film,

which was "Avatar,"

którym był "Avatar,"

I tried to apply that same principle of leadership,

starałem się zastosować tą samą zasadę przywództwa,

which is that you respect your team,

czyli darzyć szacunkiem swój zespół,

and you earn their respect in return.

w zamian za co otrzymujesz ich szacunek.

And it really changed the dynamic.

I to naprawdę zmieniło dynamikę.

So, here I was again with a small team,

Tak więc kręcąc "Avatara" znowu znalazłem się z niewielką grupą

in uncharted territory,

na niezbadanym terytorium,

doing "Avatar," coming up with new technology

proponując nową technologię,

that didn't exist before.

która do tej pory nie istniała.

Tremendously exciting.

Niezwykle ekscytujące.

Tremendously challenging.

Niezwykle wymagające.

And we became a family, over a four-and-half year period.

I przez ponad cztery i pół roku staliśmy się rodziną.

And it completely changed how I do movies.

Zmieniło to kompletnie sposób w jaki robię filmy.

So, people have commented on how, "Well, you know,

Ludzie wypowiadali się na temat tego,

you brought back the ocean organisms

jak odwzorowałem organizmy morskie

and put them on the planet of Pandora."

i umieściłem je na Pandorze.

To me, it was more of a fundamental way of doing business,

Dla mnie to było bardziej jakby podstawowy sposób robienia interesów,

the process itself, that changed as a result of that.

proces sam w sobie w efekcie uległ zmianie.

So, what can we synthesize out of all this?

Co możemy w takim razie z tego wywnioskować?

You know, what are the lessons learned?

Wiecie jaka nauka z tego płynie?

Well, I think number one is

Cóż, po pierwsze wydaje mi się, że jest to ciekawość.

curiosity.

Cóż, po pierwsze wydaje mi się, że jest to ciekawość.

It's the most powerful thing you own.

Jest to najbardziej potężna rzecz jaką posiadacie.

Imagination is a force

Wyobraźnia jest siłą,

that can actually manifest a reality.

która może wyrazić rzeczywistość.

And the respect of your team

Szacunek twojego zespołu

is more important than all the

jest ważniejszy niż wszystkie

laurels in the world.

laury świata.

I have young filmmakers

Młodzi producenci fimowi

come up to me and say, "Give me some advice for doing this."

przychodzą do mnie i proszą o radę.

And I say, "Don't put limitations on yourself.

A ja im odpowiadam: "Nie ograniczajcie się.

Other people will do that for you -- don't do it to yourself,

Inni ludzie zrobią to za was więc nie róbcie tego sami,

don't bet against yourself,

nie skreślajcie się.

and take risks."

I podejmujcie ryzyko."

NASA has this phrase that they like:

W NASA mają to powiedzenie, które bardzo lubią:

"Failure is not an option."

"Porażka nie wchodzi w rachubę."

But failure has to be an option

Ale porażka musi być jedną z opcji,

in art and in exploration, because it's a leap of faith.

zarówno w sztuce jak i w poszukiwaniu, ponieważ jest to skok wiary. Żadna istotna próba,

And no important endeavor

zarówno w sztuce jak i w poszukiwaniu, ponieważ jest to skok wiary. Żadna istotna próba,

that required innovation

która wymagała pewnych innowacji

was done without risk.

nie została podjęta bez ryzyka.

You have to be willing to take those risks.

Trzeba być chętnym do podejmowania tego ryzyka.

So, that's the thought I would leave you with,

Oto myśl z jaką chciałbym was pozostawić.

is that in whatever you're doing,

Czegokolwiek byście nie robili

failure is an option,

porażka wchodzi w rachubę,

but fear is not. Thank you.

ale strach nie. Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)