Before Avatar ... a curious boy | James Cameron

Translator: Zhala Najafova Reviewer: Kanan Karimzada

I grew up on a steady diet of science fiction.

Mən elmi-fantastika mühitində böyümüşəm.

In high school, I took a bus to school

Məktəbə avtobusla gedirdim,

an hour each way every day.

bu hər gün 2 saat vaxtımı alırdı.

And I was always absorbed in a book,

Bu vaxt ərzində kitabların əsiri olurdum,

science fiction book,

elmi-fantastik əsərlər,

which took my mind to other worlds,

hekayələr məni başqa aləmə aparırdı,

and satisfied, in a narrative form,

kitablara olan sonsuz marağımı və

this insatiable sense of curiosity that I had.

doyulmaz aclıq hissimi yatırırdı.

And you know, that curiosity also manifested itself

Bilirsinizmi bu maraq məndə özünü necə göstərirdi?

in the fact that whenever I wasn't in school

Mən heç vaxt məktəbdə tapılmırdım,

I was out in the woods,

meşədə olurdum,

hiking and taking "samples" --

axtarışda idim və “nümunə”lər toplayırdım:

frogs and snakes and bugs and pond water --

qurbağalar, ilanlar, həşəratlar və göldən su götürürdüm,

and bringing it back, looking at it under the microscope.

onları evə gətirib, miksroskop altında baxırdım.

You know, I was a real science geek.

Mən sanki, elmin əsiri olmuşdum.

But it was all about trying to understand the world,

Amma etdiyim hər şey dünyanı öyrənmək,

understand the limits of possibility.

mümkünlüyün sərhədlərini tapmaq üçün idi..

And my love of science fiction

Və 60-cı illərin sonlarında baş verən hadisələrdən dolayı

actually seemed mirrored in the world around me,

mənə elə gəlirdi ki,

because what was happening, this was in the late '60s,

mənim elmi-fantastikaya olan marağım deyəsən ətrafımda da əksini tapıb:

we were going to the moon,

insanlar artıq Aya gedib-çıxmışdılar,

we were exploring the deep oceans.

okeanın dibində tədqiqat aparmağa hazırlaşırdılar.

Jacques Cousteau was coming into our living rooms

Jak-Iv Kusto öz televerilişlərində,

with his amazing specials that showed us

təsəvvür edə bilməyəcəyimiz

animals and places and a wondrous world

heyvanları, təbiəti

that we could never really have previously imagined.

və möhtəşəm yerləri göstərirdi.

So, that seemed to resonate

Belə görünürdü ki, bütün bu elmi-fantastika

with the whole science fiction part of it.

çox böyük səs-küy doğuracaq.

And I was an artist.

Mən rəssam idim.

I could draw. I could paint.

Mən şəkil çəkə bilirdim. Hekayələr yazırdım.

And I found that because there weren't video games

Həmin dövrdə indi olduğu qədər video oyunlar,

and this saturation of CG movies and all of this

kinoda xüsusi effektlər yox idi

imagery in the media landscape,

və mən anladım ki,

I had to create these images in my head.

bütün bu videoları özüm beynimdə yaratmalı olacam.

You know, we all did, as kids having to

Hər birimiz

read a book, and through the author's description,

uşaqlıqda kitab oxuyarkən yazıçının nağıl etdiyi hekayəni

put something on the movie screen in our heads.

beynimizdə canlandırmışıq.

And so, my response to this was to paint, to draw

Mən isə bunların təsiri ilə şəkil çəkirdim, hekayələr yazırdım,

alien creatures, alien worlds,

yadplanetliləri, naməlum dünyaları, robotları, kosmik gəmiləri

robots, spaceships, all that stuff.

və buna bənzər bir çox şeyi təsvir edirdim.

I was endlessly getting busted in math class

Cəbr dərsi zamanı kitabın altında gizli-gizli

doodling behind the textbook.

şəkil çəkdiyimə görə həmişə tənqid edilirdim.

That was -- the creativity

Məndə olan yaradıcılıq həvəsi əvvəl-axır

had to find its outlet somehow.

hər hansı bir şəkildə özünü biruzə verməli idi.

And an interesting thing happened: The Jacques Cousteau shows

Və çox maraqlı hadisələr baş verdi,

actually got me very excited about the fact that there was

Kustonun verilişlərində gördüyüm naməlum dünyanın

an alien world right here on Earth.

Yer kürəsində də mövcud olması faktı məni çox güclü bir həyəcan içinə saldı.

I might not really go to an alien world

Bəlkə də mən kosmik gəmi ilə

on a spaceship someday --

ekzotik aləmə heç vaxt düşməyəcəm.

that seemed pretty darn unlikely.

Bu ehtimal çox azdır.

But that was a world I could really go to,

Lakin yer üzündə

right here on Earth, that was as rich and exotic

bu kitabları oxuyan zaman təsəvvür etdiyim kimi

as anything that I had imagined

çox canlı və ekzotik bir dünya vardı,

from reading these books.

mən ora düşə bilərdim.

So, I decided I was going to become a scuba diver

Beləliklə 15 yaşımda

at the age of 15.

mən dalğıc olmağa qərar verdim.

And the only problem with that was that I lived

Bircə problem var idi:

in a little village in Canada,

mən Kanadada kiçik bir kənddə yaşayırdım

600 miles from the nearest ocean.

və evimiz ən yaxın okeandan 600 mil uzaq idi.

But I didn't let that daunt me.

Amma mən geri çəkilmədim.

I pestered my father until he finally found

Mən atamı o qədər bezdirdim ki,

a scuba class in Buffalo, New York,

o axırda sərhəddin o tərəfində, Nyu-York ştatının Bufalo şəhərində,

right across the border from where we live.

dalğıc kursları tapdı.

And I actually got certified

Və mən, Nyu-York ştatının Bufalo şəhərində, qışın şaxtasında,

in a pool at a YMCA in the dead of winter

Gənc Xristianlar Assosiasiyasının (YMCA)

in Buffalo, New York.

üzgüçülük üzrə sertifikatını aldım.

And I didn't see the ocean, a real ocean,

Beləliklə mən daha iki il

for another two years,

"okeanı" görə bilmədim,

until we moved to California.

biz Kaliforniyaya köçənə qədər.

Since then, in the intervening

O vaxtdan qırx il keçib

40 years,

və mən həyatımın beş yüz saatını sualtıgəmidə olmaqla

I've spent about 3,000 hours underwater,

suyun altında

and 500 hours of that was in submersibles.

ümumilikdə üç min saat keçirmişəm.

And I've learned that that deep-ocean environment,

Mən öyrəndim ki,

and even the shallow oceans,

dərin və hətta dayaz sualtı həyat

are so rich with amazing life

o qədər zəngindir ki,

that really is beyond our imagination.

bizim təsəvvür qabiliyyətimiz bunun yanında çox zəifdir.

Nature's imagination is so boundless

Təbiətin fantaziyası

compared to our own

insanın məhdud təsəvvür qabiliyyəti ilə müqayisədə

meager human imagination.

sərhədsizdir.

I still, to this day, stand in absolute awe

Bugün hələ də suya dalanda

of what I see when I make these dives.

gördüklərimdən məni əsmə tutur.

And my love affair with the ocean is ongoing,

Mənim okeana olan sevgim indi də davam edir,

and just as strong as it ever was.

və hər zamankından daha güclüdür.

But when I chose a career as an adult,

Amma mən özümə karyera seçəndə

it was filmmaking.

yetkin bir insan kimi film sənayesini seçdim.

And that seemed to be the best way to reconcile

Və bu mənim hekayələr uydurmaq ehtirasımı

this urge I had to tell stories

personajlar yaratmaq arzum ilə birləşdirmək üçün

with my urges to create images.

ən yaxşı üsul idi.

And I was, as a kid, constantly drawing comic books, and so on.

Hələ uşaqlıqdan daim komikslər çəkərdim.

So, filmmaking was the way to put pictures and stories

Beləliklə kino mənə hekayələri və şəkilləri

together, and that made sense.

birləşdirmək imkanı verirdi. Mənim üçün əhəmiyyətu böyük idi.

And of course the stories that I chose to tell

Əlbəttə ki, çəkmək üçün seçdiyim hekayələr

were science fiction stories: "Terminator," "Aliens"

elmi-fantastik hekayələr idi: "Terminator", "Gəlmələr"

and "The Abyss."

və "Uçurum".

And with "The Abyss," I was putting together my love

"Uçurum" filmində mən sualtı dünyaya olan sevgimi

of underwater and diving with filmmaking.

və kinonu birləşdirdim.

So, you know, merging the two passions.

Və iki ehtiras birləşdi.

Something interesting came out of "The Abyss,"

“Uçurum” filminin çəkilişi zamanı maraqlı bir hadisə oldu:

which was that to solve a specific narrative

bu filmdə xüsusi bir süjet məsələsini həll etmək lazım idi

problem on that film,

mayedən olan bir varlıq düzəltməli idik,

which was to create this kind of liquid water creature,

və biz kompüter animasiyasından

we actually embraced computer generated animation, CG.

mümkün qədər istifadə etdik.

And this resulted in the first soft-surface

Nəticədə ilk elastik örtüklü bir personaj yarandı ki,

character, CG animation

bu da kino aləmində heç vaxt görünməmiş

that was ever in a movie.

bir kompüter animasiyası məhsulu idi.

And even though the film didn't make any money --

Filmin heç bir gəlir gətirməməsinə, hətta deyərdim

barely broke even, I should say --

güclə satılmasına baxmayaraq mən qeyri-adi bir şeyin

I witnessed something amazing, which is that the audience,

şahidi oldum-bu tamaşaçıların reaksiyası idi:

the global audience, was mesmerized

bütün dünya tamaşaçıları

by this apparent magic.

görükləri sehr qarşısında sanki hipnoz olmuşdular.

You know, it's Arthur Clarke's law

Bilirsiz, bu Artur Klarkın qanununudur:

that any sufficiently advanced technology is indistinguishable from magic.

hər hansı inkişaf etmiş texnologiyanın sehrdən fərqi yoxdur.

They were seeing something magical.

Onlar möcüzəvi bir şey görürdülər.

And so that got me very excited.

Bu da məni çox həvəsləndirdi.

And I thought, "Wow, this is something that needs to be embraced

Və mən düşündüm:

into the cinematic art."

“Kinomatoqrafiyaya məhz bunu gətirmək lazımdır.”

So, with "Terminator 2," which was my next film,

İkinci filmim olan “Terminator-2” filmində

we took that much farther.

biz daha da inkişaf etdik.

Working with ILM, we created the liquid metal dude

Biz ILM (Industrial Light and Magic) texnologiyası ilə işlədik,

in that film. The success hung in the balance

və maye metaldan bir adam düzəltdik.

on whether that effect would work.

Filmin uğuru bu effektin insanlara təsirindən asılı idi.

And it did, and we created magic again,

Və effekt işlədi. Biz yenidən möcüzə yaratdıq.

and we had the same result with an audience --

Tamaşaçıların reaksiyası eyni idi.

although we did make a little more money on that one.

Onu da deyim ki, biz bu dəfə bir az daha çox pul qazana bildik.

So, drawing a line through those two dots

Beləliklə, bu iki layihənin təcrübəsini birləşdirərək

of experience

belə bir nəticəyə gəldim ki,

came to, "This is going to be a whole new world,"

bu tamamilə yeni bir dünya olacaq,

this was a whole new world of creativity

kino sənayesi insanları üçün

for film artists.

yeni bir yaradıcılıq dünyası.

So, I started a company with Stan Winston,

Həmin vaxt personajların əsas dizayneri və ən yaxın dostum olan

my good friend Stan Winston,

Sten Vinstonla birlikdə

who is the premier make-up and creature designer

Digital Domain adlı

at that time, and it was called Digital Domain.

bir şirkət yaratdıq.

And the concept of the company was

Şirkətin məqsədi video ilə

that we would leapfrog past

köhnə işləmə üsulluarını geridə qoymaq

the analog processes of optical printers and so on,

və birbaşa rəqəmli istehsala doğru

and we would go right to digital production.

addım atmaq idi.

And we actually did that and it gave us a competitive advantage for a while.

Biz demək olar ki, bunu bacardıq və bu bir müddət bizim rəqabətdə üstünlüyümüzü təmin elədi.

But we found ourselves lagging in the mid '90s

Lakin 90-cı illərin ortalarında biz, şirkətimizin məqsədi olan

in the creature and character design stuff

personajların və canlıların

that we had actually founded the company to do.

yaradılması prosesində geri qalmağa başladıq.

So, I wrote this piece called "Avatar,"

Və mən “Avatar” adlı bir cızma-qara elədim,

which was meant to absolutely push the envelope

bu hekayə vizual effektlərin

of visual effects,

sərhəddini aşmalı və personajların

of CG effects, beyond,

real insan emosiyalarını

with realistic human emotive characters

kompüter qrafikası

generated in CG,

vasitəsilə canlandırmalı idi.

and the main characters would all be in CG,

Əsas qəhrəmanlar və onların yaşadıqları dünya

and the world would be in CG.

kompüter qrafikasının məhsulu olmalı idi.

And the envelope pushed back,

Lakin texnologiya hələ buna hazır deyildi.

and I was told by the folks at my company

Şirkətimdə mənimlə çalışan işçilər dedilər ki,

that we weren't going to be able to do this for a while.

biz bu ideyanı hələ ki, reallaşdıra bilməyəcəyik.

So, I shelved it, and I made this other movie about a big ship that sinks.

Mən bu ideyanı kənara qoydum və batan böyük bir gəmi haqqında film çəkdim.

(Laughter)

(Gülüşlər)

You know, I went and pitched it to the studio as "'Romeo and Juliet' on a ship:

Təsəvvür edin ki, mən filmi studiyaya “Romeo və Culyetta gəmidə” adı ilə təqdim elədim.

"It's going to be this epic romance,

Bu epik romantik hekayə,

passionate film."

ehtiras dolu bir film olmalı idi.

Secretly, what I wanted to do was

Sirr olaraq deyim ki, əslində etmək istədiyim

I wanted to dive to the real wreck of "Titanic."

əsl “Titanik”in qalıqları arasına - okeanın dibinə enmək idi.

And that's why I made the movie.

Məhz buna görə də mən bu filmi çəkdim.

(Applause)

(Alqışlar)

And that's the truth. Now, the studio didn't know that.

Və bu həqiqətdir. Həmin vaxt studiya bunu bilmirdi.

But I convinced them. I said,

Lakin, mən onları yola gətirə bildim. Mən dedim:

"We're going to dive to the wreck. We're going to film it for real.

“Biz dağıntılar arasına enəcəyik. Real dağıntıları çəkəcəyik.”

We'll be using it in the opening of the film.

Bunu da filmin açılış səhnəsi üçün istifadə edəcəyik.

It will be really important. It will be a great marketing hook."

Bu həqiqətən də vacibdir. Bu nəhəng marketinq həmləsi olacaq.

And I talked them into funding an expedition.

Və mən onları sualtı ekpedisiyanı maliyyələşdirməyə razı saldım.

(Laughter)

(Gülüşlər)

Sounds crazy. But this goes back to that theme

İnanılmaz səslənir, lakin bu,

about your imagination creating a reality.

təsəvvürün reallığı yaratdığının sübutudur.

Because we actually created a reality where six months later,

Çünki, biz demək olar ki, reallıq yaratdıq və mən

I find myself in a Russian submersible

6 ay sonra Rusiyanın sualtı gəmisində,

two and a half miles down in the north Atlantic,

şimalı Antlantikada, iki mil dərinlikdə suyun altında idim

looking at the real Titanic through a view port.

və həqiqi "Titanik"ə illümonatordan baxırdım,

Not a movie, not HD -- for real.

yox bu film deyildi, video da deyildi, reallıq idi.

(Applause)

(Alqışlar)

Now, that blew my mind.

Ağlımı başımdan alırdı.

And it took a lot of preparation, we had to build cameras

Ciddi hazırlıq tələb olunurdu: kameraları yığmaq lazım idi,

and lights and all kinds of things.

işıqlandırma və bu kimi başqa şeylər.

But, it struck me how much

Və mənə aydın oldu ki, bu sualtı səyahətlər,

this dive, these deep dives,

dərinliyə enişlər

was like a space mission.

kosmik missiyalara bənzəyirdi.

You know, where it was highly technical,

Məhz ordakı kimi, yüksək səviyyədə texnologiyalaşmış

and it required enormous planning.

və ciddi planlaşdırma tələb edən bir iş idi.

You get in this capsule, you go down to this dark

Sən kapsulun içinə girisən,

hostile environment

qaranlıq aləmə enirsən

where there is no hope of rescue

və özün üzüb çıxa bilməsən

if you can't get back by yourself.

xilas olmaq ehtimalın yoxdur.

And I thought like, "Wow. I'm like,

Və mən düşündüm:

living in a science fiction movie.

“İnanılmazdır! Mən sanki elmi-fantastik filmdəyəm.

This is really cool."

Bu həqiqətən də əladır.”

And so, I really got bitten by the bug of deep-ocean exploration.

Beləliklə, mən suya dalma xəstəliyinə tutuldum.

Of course, the curiosity, the science component of it --

Dərin maraq, elmlə bağlı elementlər, hamısı burada idi.

it was everything. It was adventure,

Bu hər şey demək idi. Bu macəra idi,

it was curiosity, it was imagination.

Bu maraq idi. Bu təsəvvürün gücü idi.

And it was an experience that

Və bu Hollivudun

Hollywood couldn't give me.

mənə verə bilməyəcəyi bir təcrübə idi.

Because, you know, I could imagine a creature and we could

Çünki, mən yaradacağım məxluqu təsəvvür edə bilirdim

create a visual effect for it. But I couldn't imagine what I was seeing

və biz bunun üçün xüsusi effektlər hazırlaya edə bilərdik. Lakin, mən

out that window.

illuminatordan gördüklərimi heç vaxt təsəvvür edə bilməzdim.

As we did some of our subsequent expeditions,

Növbəti dəfələrdə suya enərkən

I was seeing creatures at hydrothermal vents

hidrotermaların üstündə canlılar gördüm,

and sometimes things that I had never seen before,

hərdən ömrümdə görmədiyim canlıları görürdüm,

sometimes things that no one had seen before,

elə canlılar idi ki, onları əvvəllər heç kəs görməyib,

that actually were not described by science

hələ elm tərəfindən kəşf edilməyib,

at the time that we saw them and imaged them.

biz onları gördük və fotolarını çəkdik.

So, I was completely smitten by this,

Məni sanki sehrləmişdilər,

and had to do more.

mən bundan daha artığını etmək istəyirdim.

And so, I actually made a kind of curious decision.

Və mən çox maraqlı bir qərar qəbul etdim.

After the success of "Titanic,"

“Titanik”in uğurundan sonra mən dedim:

I said, "OK, I'm going to park my day job

“Yaxşı, mən hələlik Hollivudda rejissorluğu

as a Hollywood movie maker,

bir kənara qoyub,

and I'm going to go be a full-time explorer for a while."

bir müddətlik özümü tamamilə

And so, we started planning these

tədqiqatlara həsr edəcəm.” Və biz

expeditions.

ekspedisiyalar planlaşdırmağa başladıq.

And we wound up going to the Bismark,

Biz “Bismark”a endik,

and exploring it with robotic vehicles.

orada robotlar vasitəsilə tədqiqatlar aparırdıq.

We went back to the Titanic wreck.

Biz “Titanik”in dağıntıları arasına qayıtdıq.

We took little bots that we had created

Fibra-optik kabeli çarxa sarıyaraq

that spooled a fiber optic.

kiçik robotlar düzəltdik.

And the idea was to go in and do an interior

Məqsədimiz gəminin içini araşdırmaq idi,

survey of that ship, which had never been done.

burada heç vaxt tədqiqat aparılmamışdı.

Nobody had ever looked inside the wreck. They didn't have the means to do it,

Heç kəs dağıntıların arasına girməmişdi. Çünki bunun üçün avadanlıqları yox idi

so we created technology to do it.

və biz bu avadanlığı yaratdıq.

So, you know, here I am now, on the deck

Və budur, mən Titanikin göyərtəsində

of Titanic, sitting in a submersible,

bir sualtı gəmidə oturmuşam,

and looking out at planks that look much like this,

bir vaxtlar orkestrin çaldığı

where I knew that the band had played.

döşəməyə baxıram.

And I'm flying a little robotic vehicle

Mən kiçik bir robot ilə üzürəm

through the corridor of the ship.

və gəminin koridorlarında gəzirəm.

When I say, "I'm operating it,"

Robotu mən idarə edirəm,

but my mind is in the vehicle.

amma onsuzda zehnim o robotun içindədir.

I felt like I was physically present

Yəni özümü həm də fiziki olaraq

inside the shipwreck of Titanic.

Titanikin dağıntıları arasında hiss edirəm.

And it was the most surreal kind

Və bu mənim indiyə qədər hiss etdiyim

of deja vu experience I've ever had,

ən sürreal deja vü təcrübəm idi,

because I would know before I turned a corner

çünki robotun küncdən dönəndə

what was going to be there before the lights

mənə göstərəcəyi səhnəni işıqlandırmazdan əvvəl

of the vehicle actually revealed it,

orda nə olduğunu artıq bilirdim,

because I had walked the set for months

çünki filmin çəkilişləri ərzində

when we were making the movie.

bu yerlərdə aylarla gəzmişdim.

And the set was based as an exact replica

Çəkiliş meydançası isə tamamilə

on the blueprints of the ship.

gəmininin özünə uyğun hazırlanmışdı.

So, it was this absolutely remarkable experience.

Bu heç bir sözlə ifadə edə bilməyəcəyim bir təcrübə idi.

And it really made me realize that

Mən dərk elədim ki,

the telepresence experience --

düzəltdiyimiz robot avatarların köməyi ilə

that you actually can have these robotic avatars,

şüurumuz bu robotların içinə yerləşdirilir

then your consciousness is injected into the vehicle,

və televizorda bunu görüntüləməyi təmin edir,

into this other form of existence.

insanı tam başqa bir mövcudluğa keçirir.

It was really, really quite profound.

Və bu həqiqi mənada dərin hisslər idi.

And it may be a little bit of a glimpse as to what might be happening

Elmi-fantastikanın pərəstişkarı kimi,

some decades out

mən təsəvvür edə bilirəm ki,

as we start to have cyborg bodies

bunlar bəlkə də bir neçə onillikdən sonra

for exploration or for other means

baş verəcəklərin bir qığılcımıdır, bizdə tədqiqatlar

in many sort of

və başqa məqsədlər üçün

post-human futures

müxtəlif qeyri-adi

that I can imagine,

və güclü qabiliyyətləri olan

as a science fiction fan.

kiber bədənlər yaradılacaq.

So, having done these expeditions,

Beləliklə bu ekspedisiyaları tamamladım

and really beginning to appreciate what was down there,

və ondan sonra sualtı aləmə həqiqətən dəyər verməyə başladım,

such as at the deep ocean vents

orda çoxlu qəribə-qəribə heyvanlar gördüyümüz

where we had these amazing, amazing animals --

okeandibi püskürmələrə.

they're basically aliens right here on Earth.

Onlar demək olar ki, Yer kürəsi üçün gəlmədirlər.

They live in an environment of chemosynthesis.

Xemosintez şəraitində yaşayırlar.

They don't survive on sunlight-based

Bizim kimi Günəş

system the way we do.

sistemində yaşaya bilmirlər.

And so, you're seeing animals that are living next to

Və qarşında beş yüz dərəcə istilikdə

a 500-degree-Centigrade

osuda məskunlaşmış

water plumes.

canlıları görürsən.

You think they can't possibly exist.

Düşünürsən ki, onların mövcud olması belə mümkün deyil.

At the same time

Eyni vaxtda həm də

I was getting very interested in space science as well --

kosmik tədqiqatlar ilə maraqlanmağa başladım,

again, it's the science fiction influence, as a kid.

bu uşaqlıqdan qalan elmi-fantasikanın təsiri idi.

And I wound up getting involved with

Və mən kosmik cəmiyyətə qoşuldum,

the space community,

ABŞ Milli Kosmik Agentliyinə gedib-gəlirdim,

really involved with NASA,

təşkilatın

sitting on the NASA advisory board,

məsləhət iclaslarını ziyarət edirdim,

planning actual space missions,

əsl kosmik missiyalar planlaşdırırdım,

going to Russia, going through the pre-cosmonaut

Rusiyaya kosmonavtlar üçün

biomedical protocols,

tibbi yoxlanışa getmişdim

and all these sorts of things,

və buna bənzər bir çox işlər görürdüm,

to actually go and fly to the international space station

məqsədim Beynəlxalq Kosmik Stansiyaya

with our 3D camera systems.

öz 3D kameralarımızla uçmaq idi.

And this was fascinating.

Bu çox əyləncəli idi.

But what I wound up doing was bringing space scientists

Nəhayət mən kosmik mütəxəssisləri

with us into the deep.

öz sualtı tədqiqatlarımıza cəlb edə bildim.

And taking them down so that they had access --

Və onları okean dibinə düşməyə vadar etdim ki,

astrobiologists, planetary scientists,

astrobiologiyaya yaxın olsunlar.

people who were interested in these extreme environments --

Belə ekstimal mühitlərlə maraqlnanan

taking them down to the vents, and letting them see,

planet tədqiqatçılarına oradakı hidrotermalları göstərmək istəyirdim ki,

and take samples and test instruments, and so on.

nümunələr toplasınlar, avadanlığı test eləsinlər və s.

So, here we were making documentary films,

Beləliklə

but actually doing science,

biz sənədli filmlər çəkirdik,

and actually doing space science.

əslində elmlə məşğul idik,

I'd completely closed the loop

daha dəqiq desək kosmik elmlə.

between being the science fiction fan,

Və uşaqlıqdan əsiri olduğum

you know, as a kid,

elmi-fantastikaya həvəsimi

and doing this stuff for real.

və elmi birləşdirib

And you know, along the way in this journey

bir çərçivəyə saldım.

of discovery,

Mən tədqiqat səyahəti ərzində

I learned a lot.

çox şeyi bildim.

I learned a lot about science. But I also learned a lot

Mən elm o cümlədən də

about leadership.

liderlik haqqında öyrəndim.

Now you think director has got to be a leader,

Siz düşünürsüz ki,

leader of, captain of the ship, and all that sort of thing.

rejissor lider olmalıdır, sanki gəmi kapitanı kimi və s.

I didn't really learn about leadership

Əslində mən bu ekspedisiyaları həyata keçirənə qədər

until I did these expeditions.

liderlik haqqında heç nə bilmirdim.

Because I had to, at a certain point, say,

Çünki, bir vaxt gəldi və mən özümə bu sualı verdim:

"What am I doing out here?

“Mənim burada nə işim var?

Why am I doing this? What do I get out of it?"

Bunu nəyə görə edirəm? Mən bundan nə qazanacam?”

We don't make money at these damn shows.

Biz bu lənətə gəlmiş çəkilişlərdən heç nə qazanmırdıq.

We barely break even. There is no fame in it.

Nə filmlər satılır nə də şöhrət gətirirdi.

People sort of think I went away

Adamlara elə gəlirdi ki,

between "Titanic" and "Avatar" and was buffing my nails

mən “Titanik” və “Avatar” filmlərinin işlərini tərgidib,

someplace, sitting at the beach.

hardasa bir çimərlikdə oturub vaxt öldürürəm

Made all these films, made all these documentary films

və bütün bu filmləri,

for a very limited audience.

və bütün bu filmləri,

No fame, no glory, no money. What are you doing?

Şöhrət yox, məşhurluq yox, pul yox.

You're doing it for the task itself,

Bəs bunu nə üçün edirəm?

for the challenge --

Mən bunu prossesin özü üçün edirəm,

and the ocean is the most challenging environment there is --

tədqiqat üçün edirəm- okean isə tədqiq etmək üçün ən yaxşı yerdir,

for the thrill of discovery,

həyəcan verici kəşflər üçün

and for that strange bond that happens

və kiçik qruplar birləşib sıx bir komanda quran zaman

when a small group of people form a tightly knit team.

həmin adamlar arasında yaranan qəribə əlaqələr üçün edirəm.

Because we would do these things with 10, 12 people,

Çünki biz 10-12 nəfərlik qrupla

working for years at a time,

bir neçə il ərzində çalışmışıq.

sometimes at sea for two, three months at a time.

Elə hallar olub ki, 2-3 ay dənizdə qalmışıq.

And in that bond, you realize

Və bu əlaqələr zamanı başa düşürsən ki,

that the most important thing

ən vacib olanı – hörmətdir,

is the respect that you have for them

onların sizə, sizin onlara bəslədiyiniz hörmət,

and that they have for you, that you've done a task

hansı ki, bunun nəticəsində siz birlikdə elə işlər görmüsüz ki,

that you can't explain to someone else.

bunu başqa bir adama heç cür başa sala bilməzsiz.

When you come back to the shore and you say,

Sahilə çıxırsız və adamlara məlumat vermək istəyirsiz:

"We had to do this, and the fiber optic, and the attentuation,

“Biz bu əşyanı və fibra-optik kabel düzəltdik,

and the this and the that,

kölgələnməni və s.

all the technology of it, and the difficulty,

Bütün bu texnologiyaları,

the human-performance aspects of working at sea,"

fəaliyyətinizin dənizdəki çətinliyini,

you can't explain it to people. It's that thing that

siz adamlara başa sala bilməzsiz.” Buna oxşar hal

maybe cops have, or people in combat that have gone through something together

polislər və döyüşçülərdə də var, bir çox hadisələrdən birgə keçiblər,

and they know they can never explain it.

və anlayıram ki, onlar da bunu heç vaxt başa sala bilməzlər.

Creates a bond, creates a bond of respect.

Bu adamlar arasına bağlar yaranır, təməli qarşılıqlı hörmət olan sıx bağlar.

So, when I came back to make my next movie,

Mən növbəti filmimi-

which was "Avatar,"

“Avatar” -ı çəkmək üçün qayıdanda,

I tried to apply that same principle of leadership,

bu prinsipini tətbiq etməyə çalışdım-

which is that you respect your team,

işlədiyin komandaya hörmət etmək

and you earn their respect in return.

və əvəzində onların hörmətini qazanmaq.

And it really changed the dynamic.

Bu doğurdan da bütün prosesi dəyişdi.

So, here I was again with a small team,

Budur, mən yenindən kiçik komanda ilə

in uncharted territory,

məşhur olmayan bir ərazidə

doing "Avatar," coming up with new technology

“Avatar” filminin çəkilişlərindəyəm,

that didn't exist before.

əvvəllər mövcud olmayan yeni texnologiya hazırlayıram.

Tremendously exciting.

Olduqca həyəcanverici,

Tremendously challenging.

və çətin prosesdir.

And we became a family, over a four-and-half year period.

Və biz dörd il yarım vaxt ərzində bir ailə olduq.

And it completely changed how I do movies.

Mənim film çəkilişlərinə yanaşma tərzim tamamilə dəyişdi.

So, people have commented on how, "Well, you know,

Bilirsiz adamlar deyirlər ki,

you brought back the ocean organisms

mən bütün bu varlıqları okeandan götürüb

and put them on the planet of Pandora."

Pandoraya yerləşdirmişəm.

To me, it was more of a fundamental way of doing business,

Lakin, mənim daha üçün vacib olan idarəçiliyin yeni prinsipi idi,

the process itself, that changed as a result of that.

yəni prosesin özü idi ki, nəticədə tamamilə dəyişdi.

So, what can we synthesize out of all this?

Və biz bundan hansı nəticəni çıxara bilərik?

You know, what are the lessons learned?

Nə öyrəndik?

Well, I think number one is

Marağın gücü - məncə ilk növbədə bunu.

curiosity.

Sizin əsas qüvvəniz.

It's the most powerful thing you own.

Təsəvvür-

Imagination is a force

bu həqiqətən də,

that can actually manifest a reality.

reallığı müəyyən edən qüvvədir.

And the respect of your team

Və işlədiyin komandaya hörmət etmək

is more important than all the

dünyadakı

laurels in the world.

bütün mükafatlardan daha vacibdir.

I have young filmmakers

Gənc rejissorlar

come up to me and say, "Give me some advice for doing this."

məsləhət almaq üçün yanıma gəlirlər.

And I say, "Don't put limitations on yourself.

Mən onlara deyirəm: “Özünüzə sərhəd qoymayın.

Other people will do that for you -- don't do it to yourself,

Bunu sizin əvəzinizə başqaları edəcək,

don't bet against yourself,

amma özünüz bunu etməyin, özünüzə qarşı oynamayın.

and take risks."

Və risk edin!”

NASA has this phrase that they like:

ABŞ Milli Kosmik Agentliyinin işçilərinin çox sevdiyi cümlələrdən biri:

"Failure is not an option."

“Səhv etməyə haqqımız yoxdur!”

But failure has to be an option

Amma incəsənətdə və elmdə səhv etməyə haqqımız olmalıdır,

in art and in exploration, because it's a leap of faith.

çünki getdiyimiz yol sonu bəlli olmayan bir yoldur.

And no important endeavor

Və indiyə qədər

that required innovation

yenilik tələb edən böyük işlərin heç biri

was done without risk.

risksiz həyata keçməyib.

You have to be willing to take those risks.

Riskə getməyi bacarın.

So, that's the thought I would leave you with,

Bu fikirlə də sizi baş-başa qoymaq istəyirəm:

is that in whatever you're doing,

nə edirsizsə edin, səhv etməyə haqqınız var,

failure is an option,

lakin qorxub geri çəkilməyə

but fear is not. Thank you.

əsla! Təşəkkürlər.

(Applause)

(Alqışlar)