Pam Warhurst: How we can eat our landscapes

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Vertaald door: Els De Keyser Nagekeken door: Rik Delaet

The will to live life differently can start

De wil om anders te leven

in some of the most unusual places.

kan op de ongewoonste plekken ontstaan.

This is where I come from, Todmorden.

Dit is mijn thuis, Todmorden,

It's a market town in the north of England,

een marktstadje in het noorden van Engeland,

15,000 people, between Leeds and Manchester,

15.000 inwoners, tussen Leeds en Manchester,

fairly normal market town.

een gewoon marktstadje.

It used to look like this,

Het zag er vroeger zo uit,

and now it's more like this,

en nu eerder zo,

with fruit and veg and herbs sprouting up all over the place.

met fruit, groenten, kruiden die overal groeien.

We call it propaganda gardening. (Laughter)

Wij noemen het propagandatuinieren. (Gelach)

Corner row railway, station car park,

Corner Row-spoorweg, parkeerterrein,

front of a health center, people's front gardens,

voor het gezondheidscentrum, voortuintjes,

and even in front of the police station. (Laughter)

en zelfs voor het politiekantoor. (Gelach)

We've got edible canal towpaths,

We hebben eetbare jaagpaden,

and we've got sprouting cemeteries.

en kerkhoven in bloei.

The soil is extremely good. (Laughter)

Zeer vruchtbare bodem. (Gelach)

We've even invented a new form of tourism.

We hebben zelfs een nieuw soort toerisme uitgevonden:

It's called vegetable tourism, and believe it or not,

groententoerisme. Ongelooflijk maar waar,

people come from all over the world to poke around in our raised beds,

mensen van overal snuisteren in onze verhoogde plantbedden,

even when there's not much growing. (Laughter)

zelfs als er niet veel groeit. (Gelach)

But it starts a conversation. (Laughter)

Maar het breekt het ijs. (Gelach)

And, you know, we're not doing it because we're bored. (Laughter)

We doen het niet omdat we ons vervelen. (Gelach)

We're doing it because we want to start a revolution.

We doen het omdat we een revolutie willen beginnen.

We tried to answer this simple question:

Onze vraag was:

Can you find a unifying language that cuts across age

is er een taal die leeftijden verbindt,

and income and culture that will help people themselves

inkomen en cultuur, en waardoor mensen zelf

find a new way of living,

een nieuwe levenswijze vinden,

see spaces around them differently,

anders kijken naar de ruimte rondom hen,

think about the resources they use differently,

naar de middelen die ze gebruiken,

interact differently?

anders met elkaar omgaan?

Can we find that language?

Kunnen we die taal vinden?

And then, can we replicate those actions?

En kunnen we die acties herhalen?

And the answer would appear to be yes,

Het antwoord lijkt ja te zijn,

and the language would appear to be food.

en de taal lijkt voeding te zijn.

So, three and a half years ago, a few of us

3,5 jaar geleden zaten we

sat around a kitchen table and

rond de keukentafel

we just invented the whole thing. (Laughter)

en vonden het hele zaakje uit. (Gelach)

(Applause)

(Applaus)

We came up with a really simple game plan that we put to a public meeting.

We maakten een simpel plan en legden het voor aan een openbare vergadering.

We did not consult. We did not write a report.

Geen consultants. Geen geschreven rapport.

Enough of all that. (Laughter)

Genoeg daarvan. (Gelach)

And we said to that public meeting in Todmorden,

We zeiden aan de vergadering in Todmorden:

look, let's imagine that our town

beeld je in dat onze stad

is focused around three plates:

om drie schotels draait:

a community plate, the way we live our everyday lives;

een gemeenschapsschotel, ons leven van elke dag;

a learning plate, what we teach our kids in school

een leerschotel, wat we onze kinderen op school leren

and what new skills we share amongst ourselves;

en de vaardigheden die we delen;

and business, what we do with the pound in our pocket

en zaken, wat we doen met het pond op zak

and which businesses we choose to support.

en welke bedrijven we steunen.

Now, let's imagine those plates agitated

Stel je voor dat die schotels gaan draaien

with community actions around food.

door gemeenschapsacties over voeding.

If we start one of those community plates spinning,

Als we een gemeenschapsschotel doen draaien,

that's really great, that really starts to empower people,

dan is dat goed. Mensen voelen zich sterk.

but if we can then spin that community plate

Doen we de gemeenschapsschotel

with the learning plate, and then spin it with the business plate,

én de leerschotel draaien, en dan de zakenschotel,

we've got a real show there, we've got some action theater.

dan is dat een hele show, een actievoorstelling.

We're starting to build resilience ourselves.

We bouwen weerstand op.

We're starting to reinvent community ourselves,

We vinden de gemeenschap weer uit,

and we've done it all without a flipping strategy document.

zonder één verdomd strategiedocument.

(Applause)

(Applaus)

And here's the thing as well.

Moet je horen.

We've not asked anybody's permission to do this,

We hebben niemand toelating gevraagd om dit te doen.

we're just doing it. (Laughter)

We doen het gewoon. (Gelach)

And we are certainly not waiting for that check

We wachten zeker niet op de cheque

to drop through the letterbox before we start,

in de brievenbus voor we beginnen.

and most importantly of all, we are not daunted

Nog veel minder laten we ons inpakken

by the sophisticated arguments that say,

door gesofisticeerde argumenten als

"These small actions are meaningless in the face of tomorrow's problems,"

“Deze kleine acties verzinken in het niet bij de problemen van morgen",

because I have seen the power of small actions,

want ik heb de kracht van kleine acties gezien.

and it is awesome.

Ze is immens.

So, back to the public meeting. (Laughter)

Terug naar de vergadering. (Gelach)

We put that proposition to the meeting, two seconds,

We legden ons voorstel voor. Twee seconden later

and then the room exploded.

ontplofte de zaal.

I have never, ever experienced anything like that in my life.

Zoiets heb ik nooit van mijn leven meegemaakt.

And it's been the same in every single room, in every town

Het gaat zo in elke zaal, in elke stad

that we've ever told our story.

waar we ons verhaal vertellen.

People are ready and respond to the story of food.

Mensen zijn klaar voor het voedselverhaal.

They want positive actions they can engage in,

Ze willen positieve acties om zich te engageren.

and in their bones, they know it's time

Diep vanbinnen weten ze dat het tijd is

to take personal responsibility

om zelf verantwoordelijkheid op te nemen

and invest in more kindness to each other

en te investeren in vriendelijkheid voor elkaar

and to the environment.

en voor het milieu.

And since we had that meeting three and a half years ago,

Sinds die vergadering, 3,5 jaar geleden,

it's been a heck of a roller coaster.

zitten we op een roetsjbaan.

We started with a seed swap, really simple stuff,

We begonnen met zaadruiling, heel simpel.

and then we took an area of land, a strip on the side

Dan namen we een strook land, aan de rand

of our main road, which was a dog toilet, basically,

van onze hoofdstraat, een hondentoilet,

and we turned it into a really lovely herb garden.

waar we een prachtige kruidentuin van maakten.

We took the corner of the car park in the station

In de hoek van de parking in het station

that you saw, and we made vegetable beds

maakten we groentenbedden

for everybody to share and pick from themselves.

die iedereen mocht delen en plukken.

We went to the doctors. We've just had

We zochten de dokters op.

a 6-million-pound health center built in Todmorden,

Er is een nieuw gezondheidscentrum van 6 miljoen pond in Todmorden.

and for some reason that I cannot comprehend,

Om een onbegrijpelijke reden

it has been surrounded by prickly plants. (Laughter)

is het omgeven door prikplanten. (Gelach)

So we went to the doctors, said, "Would you mind us taking them up?"

We zeiden aan de dokters: “Is het oké als we daar iets aan doen?”

They said, "Absolutely fine, provided you get planning permission

Ze zeiden: “Perfect, als je maar een officiële goedkeuring krijgt,

and you do it in Latin and you do it in triplicate,"

en het in het Latijn en in drievoud doet",

so we did — (Laughter) — and now there are fruit trees

dus dat deden we. (Gelach) Nu zijn er fruitbomen

and bushes and herbs and vegetables

en struiken, kruiden en groenten

around that doctor's surgery.

rond de praktijk van die dokter.

And there's been lots of other examples, like the corn

Er zijn nog voorbeelden, zoals de maïs

that was in front of the police station,

voor het politiekantoor,

and the old people's home that we've planted it with food

en het bejaardentehuis waar we

that they can pick and grow.

voedsel plantten dat ze kunnen plukken.

But it isn't just about growing,

Het gaat niet alleen om teelt.

because we all are part of this jigsaw.

We zijn allemaal deel van de puzzel.

It's about taking those artistic people in your community

Het gaat om vragen aan de artistieke mensen in je gemeenschap

and doing some fabulous designs in those raised beds

om die verhoogde plantbedden te ontwerpen

to explain to people what's growing there,

om uit te leggen wat er groeit.

because there's so many people that don't really recognize

Want vele mensen herkennen groente niet

a vegetable unless it's in a bit of plastic

als ze niet in een plastic zakje zit

with a bit of an instruction packet on the top. (Laughter)

met een handleiding erop. (Gelach)

So we have some people who designed these things,

We hebben dus mensen die dit ontwierpen:

"If it looks like this, please don't pick it, but if it looks like this,

“Als je dit ziet, niet plukken, maar als je dit ziet,

help yourself."

bedien je maar.”

This is about sharing and investing in kindness.

Dit gaat over delen en investeren in vriendelijkheid.

And for those people that don't want to do either

Mensen die geen van beide willen doen,

of those things, maybe they can cook,

kunnen misschien koken.

so we pick them seasonally and then we go on the street,

We plukken in elk seizoen en gaan de straat op,

or in the pub, or in the church,

of de pub in, of de kerk,

or wherever people are living their lives.

of waar mensen ook maar leven.

This is about us going to the people and saying,

Het gaat erom dat we de mensen gaan zeggen:

"We are all part of the local food jigsaw,

“We zijn allemaal deel van de lokale voedselpuzzel,

we are all part of a solution."

we zijn allemaal deel van de oplossing."

And then, because we know we've got vegetable tourists

Omdat we weten dat we groententoeristen hebben

and we love them to bits and they're absolutely fantastic,

waar we dol op zijn,

we thought, what could we do to give them an even better experience?

dachten we: hoe kunnen we ze een fantastische tijd bezorgen?

So we invented, without asking, of course,

Dus ontwierpen we, uiteraard zonder te vragen,

the Incredible Edible Green Route.

de Ongelooflijk Eetbare Groene Route.

And this is a route of exhibition gardens,

Die loopt langs demonstratietuinen,

and edible towpaths, and bee-friendly sites, and the story

eetbare jaagpaden, bijenvriendelijke sites

of pollinators, and it's a route that we designed

en het verhaal van de bestuivers.

that takes people through the whole of our town,

Ze brengt mensen langs onze hele stad,

past our cafes and our small shops, through our market,

onze cafés en winkeltjes, onze markt,

not just to and fro from the supermarket,

niet gewoon van en naar de supermarkt.

and we're hoping that, in changing people's footfall

We hopen dat we door te veranderen hoe mensen

around our town, we're also changing their behavior.

rondlopen in onze stad, ook hun gedrag veranderen.

And then there's the second plate, the learning plate.

Dan is er de tweede schotel, de leerschotel.

Well, we're in partnership with a high school.

We werken samen met een middelbare school.

We've created a company. We are designing and building

We hebben een bedrijf opgericht. We ontwerpen en bouwen

an aquaponics unit in some land that was spare

een aquaponica-unit

at the back of the high school, like you do,

op een strook braakland achter de school.

and now we're going to be growing fish and vegetables

Nu gaan we vis en groenten telen

in an orchard with bees,

in een boomgaard met bijen.

and the kids are helping us build that,

De kinderen helpen ons met bouwen.

and the kids are on the board, and because the community

Ze zitten in het bestuur. Omdat de gemeenschap

was really keen on working with the high school,

echt graag met de school wilde werken,

the high school is now teaching agriculture,

wordt daar nu landbouwonderwijs gegeven.

and because it's teaching agriculture, we started to think,

Dat onderwijs zette ons weer aan het denken:

how could we then get those kids that never had a qualification

hoe kunnen we kinderen zonder diploma,

before in their lives but are really excited about growing,

die telen echt spannend vinden,

how can we give them some more experience?

wat meer ervaring geven?

So we got some land that was donated

We kregen een landschenking

by a local garden center.

van een plaatselijk tuincentrum.

It was really quite muddy, but in a truly incredible way,

Het was modderig, maar op ongelooflijke wijze,

totally voluntary-led, we have turned that

met alleen vrijwilligers, maakten we er

into a market garden training center,

een markttuin-trainingscentrum van:

and that is polytunnels and raised beds

polytunnels, verhoogde plantbedden

and all the things you need to get the soil under your fingers

al wat je grond onder je nagels geeft

and think maybe there's a job in this for me in the future.

en doet denken dat je er misschien je baan van kan maken.

And because we were doing that, some local academics said,

Omdat we dat doen, zeiden academici:

"You know, we could help design

“Wij kunnen jullie helpen

a commercial horticulture course for you.

met een commerciële tuinbouwcursus.

There's not one that we know of."

Volgens ons bestaat dat niet.”

So they're doing that, and we're going to launch it later this year,

Dat doen ze dus. We starten later dit jaar.

and it's all an experiment, and it's all voluntary.

Het is één groot vrijwillig experiment.

And then there's the third plate,

Dan is er de derde schotel.

because if you walk through an edible landscape,

Als je door een eetbaar landschap wandelt,

and if you're learning new skills, and if you start to get

en nieuwe vaardigheden leert, en interesse krijgt

interested in what's growing seasonally,

voor seizoensteelt,

you might just want to spend more of your own money

wil je misschien meer geld besteden

in support of local producers,

om plaatselijke telers te steunen,

not just veg, but meat and cheese and beer

niet alleen groenten, maar vlees en kaas en bier

and whatever else it might be.

en wat nog allemaal.

But then, we're just a community group, you know.

Maar we zijn maar een gemeenschapsgroep.

We're just all volunteers. What could we actually do?

We zijn vrijwilligers. Wat konden we doen?

So we did some really simple things.

Een paar eenvoudige dingen.

We fundraised, we got some blackboards,

We haalden geld op, en een paar borden,

we put "Incredible Edible" on the top,

waar we ‘Ongelooflijk Eetbaar’ op schreven.

we gave it every market trader that was selling locally,

Die gaven we aan de marktkramers die lokaal verkochten.

and they scribbled on what they were selling in any one week.

Zij noteerden wat ze in een week verkochten.

Really popular. People congregated around it.

Echt populair. Het bracht mensen bijeen.

Sales were up.

De verkoop zat in de lift.

And then, we had a chat with the farmers, and we said,

We spraken met de boeren:

"We're really serious about this,"

“Wij menen het echt",

but they didn't actually believe us, so we thought,

maar ze geloofden ons niet, dus dachten we:

okay, what should we do? I know. If we can create

wat nu? Ik weet het. We creëren

a campaign around one product and show them

een campagne rond één product om te tonen

there is local loyalty to that product,

dat er plaatselijke loyauteit rond is.

maybe they'll change their mind and see we're serious.

Misschien geloven ze dan wel dat we het menen.

So we launched a campaign -- because it just amuses me --

We lanceerden een campagne – gewoon omdat ik het leuk vind –

called Every Egg Matters. (Laughter)

‘Elk Ei Telt’. (Gelach)

And what we did was we put people on our egg map.

We zetten mensen op onze eierkaart,

It's a stylized map of Togmorden.

een gestileerde kaart van Todmorden.

Anybody that's selling their excess eggs

Wie zijn extra eieren verkoopt

at the garden gate, perfectly legally, to their neighbors,

aan het hek, volkomen legaal, aan de buren,

we've stuck on there. We started with four,

zetten we erop. We begonnen met vier.

and we've now got 64 on, and the result of that was

Er zijn er nu 64. Het resultaat was

that people were then going into shops

dat mensen in de winkel

asking for a local Todmorden egg, and the result of that

vroegen naar een Todmorden-ei,

was, some farmers upped the amount of flocks they got

waardoor boeren meer kippen

of free range birds, and then they went on to meat birds,

in vrije uitloop gingen houden, en daarna meer vleeskippen.

and although these are really, really small steps,

Dit zijn heel kleine stapjes,

that increasing local economic confidence

maar het vertrouwen in de lokale economie

is starting to play out in a number of ways,

verhoogt op verschillende manieren.

and we now have farmers doing cheese

Er zijn nu kaasboeren.

and they've upped their flocks and rare breed pigs,

Ze hebben meer dieren, en rasvarkens.

they're doing pasties and pies and things

Ze maken pasteien en zo,

that they would have never done before.

wat ze vroeger nooit zouden gedaan hebben.

We've got increasing market stalls selling local food,

Meer en meer marktkraampjes verkopen lokaal voedsel.

and in a survey that local students did for us, 49 percent

Studenten deden een enquête voor ons. Bleek dat 49%

of all food traders in that town said that their bottom line

van de voedselkramers zeiden dat ze meer verdienden

had increased because of what we were actually doing.

door wat wij deden.

And we're just volunteers and it's only an experiment.

We zijn maar vrijwilligers. Het is maar een experiment.

(Laughter)

(Gelach)

Now, none of this is rocket science.

Er komt geen hogere wiskunde aan te pas.

It certainly is not clever, and it's not original.

Het is niet slim en niet origineel.

But it is joined up, and it is inclusive.

Maar het hangt samen en het is inclusief.

This is not a movement for those people

Dit is geen beweging voor de mensen

that are going to sort themselves out anyway.

die het in elk geval wel redden.

This is a movement for everyone.

Dit is een beweging voor iedereen.

We have a motto: If you eat, you're in. (Laughter)

Ons motto: “Wie eet, doet mee.” (Gelach)

(Applause)

(Applaus)

Across age, across income, across culture.

Over leeftijden heen, over inkomens, over culturen heen.

It's been really quite a roller coaster experience,

We zitten op de roetsjbaan,

but going back to that first question that we asked,

maar even terug naar onze eerste vraag:

is it replicable? Yeah. It most certainly is replicable.

is het herhaalbaar? Jazeker.

More than 30 towns in England now are spinning

Meer dan 30 steden in Engeland houden nu

the Incredible Edible plate.

de Ongelooflijk Eetbare schotel draaiend.

Whichever way they want to do it, of their own volition,

Hoe ze het ook doen, uit vrije wil,

they're trying to make their own lives differently,

ze proberen hun levens te veranderen.

and worldwide, we've got communities across America

We hebben gemeenschappen in heel Amerika

and Japan -- it's incredible, isn't it? I mean,

en in Japan. Ongelooflijk, niet?

America and Japan and New Zealand.

Amerika, Japan, Nieuw-Zeeland.

People after the earthquake in New Zealand visited us

Na de aardbeving in Nieuw-Zeeland bezochten mensen ons

in order to incorporate some of this public spiritedness

om iets van die gemeenschapsgeest rondom lokale teelt

around local growing into the heart of Christchurch.

in het hart van Christchurch te planten.

And none of this takes more money

Daar is niet meer geld voor nodig,

and none of this demands a bureaucracy,

en helemaal geen bureaucratie,

but it does demand that you think things differently

maar je moet er wel anders voor denken

and you are prepared to bend budgets and work programs

en bereid zijn om budgetten en werkprogramma’s aan te passen

in order to create that supportive framework

om het ondersteunende raamwerk te creëren

that communities can bounce off.

dat een springplank is voor gemeenschappen.

And there's some great ideas already in our patch.

We hebben nog wat geweldige ideeën.

Our local authority has decided to make everywhere

Onze plaatselijke overheid wil overal

Incredible Edible, and in support of that

Ongelooflijk Eetbaar opzetten.

have decided to do two things.

Ze namen twee beslissingen.

First, they're going to create an asset register of spare land

Ze gaan een register van hun braakland opzetten

that they've got, put it in a food bank so that communities

en in een voedselbank zetten, voor gebruik door

can use that wherever they live,

gemeenschappen, waar ze ook leven,

and they're going to underpin that with a license.

onderbouwd met een licentie.

And then they've said to every single one of their workforce,

Ze hebben aan elk van hun werknemers gezegd:

if you can, help those communities grow,

als je kan, help die gemeenschappen bij de teelt,

and help them to maintain their spaces.

help ze hun ruimte onderhouden.

Suddenly, we're seeing actions on the ground

Plots zien we acties op het terrein

from local government. We're seeing this mainstreamed.

van de plaatselijke overheid. Dit wordt de norm.

We are responding creatively at last to what Rio demanded

We reageren creatief op wat Rio van ons vergt.

of us, and there's lots more you could do.

Je kan nog veel meer doen.

I mean, just to list a few. One, please stop putting

Een paar dingen. Stop alsjeblieft

prickly plants around public buildings. It's a waste of space.

met prikplanten rondom openbare gebouwen. Wat een ruimteverspilling.

(Laughter) Secondly, please create -- please, please create

(Gelach) Ten tweede, creëer alsjeblieft, alsjeblieft

edible landscapes so that our children start to walk

eetbare landschappen, zodat onze kinderen wandelen

past their food day in, day out, on our high streets,

langs hun eten, elke dag, in onze straten,

in our parks, wherever that might be.

in onze parken, waar dan ook.

Inspire local planners to put the food sites at the heart

Inspireer plaatselijke planners tot voedselsites

of the town and the city plan, not relegate them

midden in de stad. Verban ze niet

to the edges of the settlements that nobody can see.

naar de rand van de bebouwde kom, die niemand ooit ziet.

Encourage all our schools to take this seriously.

Moedig onze scholen aan om dit ernstig te nemen.

This isn't a second class exercise.

Dit is geen tweederangsoefening.

If we want to inspire the farmers of tomorrow,

Als we de boeren van morgen willen inspireren,

then please let us say to every school,

laten we dan aan iedere school zeggen:

create a sense of purpose around the importance

maak een doelstelling van het belang

to the environment, local food and soils.

van het milieu, van lokaal voedsel en lokale bodem.

Put that at the heart of your school culture,

Stel dat centraal in je schoolcultuur,

and you will create a different generation.

en je krijgt een generatie die anders is.

There are so many things you can do, but ultimately

Je kan zoveel doen, maar uiteindelijk

this is about something really simple.

draait dit om iets heel eenvoudigs.

Through an organic process, through

Via een organisch proces,

an increasing recognition of the power of small actions,

via groeiende erkenning van de kracht van kleine acties,

we are starting, at last, to believe in ourselves again,

gaan we opnieuw in onszelf geloven

and to believe in our capacity, each and every one of us,

en in het vermogen van elk van ons

to build a different and a kinder future,

om een andere en vriendelijker toekomst te bouwen.

and in my book, that's incredible.

In mijn handboek heet dat ongelooflijk.

Thank you. (Applause)

Dankuwel. (Applaus)

(Applause)

(Applaus)

Thank you very much. (Applause)

Heel hartelijk dank. (Applaus)