Why is our universe fine-tuned for life? | Brian Greene

Translator: Jenny Zurawell

Vertaald door: Rik Delaet Nagekeken door: Axel Saffran

A few months ago

Een paar maanden geleden

the Nobel Prize in physics

werd de Nobelprijs voor de natuurkunde

was awarded to two teams of astronomers

toegekend aan twee teams van astronomen

for a discovery that has been hailed

voor een ontdekking die werd geroemd

as one of the most important

als een van de belangrijkste

astronomical observations ever.

astronomische waarnemingen ooit.

And today, after briefly describing what they found,

En vandaag ga ik jullie, na een korte beschrijving van wat ze vonden,

I'm going to tell you about a highly controversial framework

iets vertellen over de hoogst controversiële context

for explaining their discovery,

voor het verklaren van hun ontdekking,

namely the possibility

namelijk de mogelijkheid

that way beyond the Earth,

dat ver buiten de Aarde,

the Milky Way and other distant galaxies,

de Melkweg en andere verafgelegen sterrenstelsels,

we may find that our universe

ons universum misschien

is not the only universe,

niet het enige universum is,

but is instead

maar deel uitmaakt

part of a vast complex of universes

van een enorm complex van universa

that we call the multiverse.

dat we het multiversum noemen.

Now the idea of a multiverse is a strange one.

Het idee van een multiversum is een vreemd idee.

I mean, most of us were raised to believe

De meesten van ons zijn opgevoed met het idee

that the word "universe" means everything.

dat het woord "heelal" alles betekent.

And I say most of us with forethought,

En ik zeg 'de meesten van ons' met in mijn achterhoofd

as my four-year-old daughter has heard me speak of these ideas since she was born.

mijn vier jaar oude dochter die mij over deze ideeën heeft horen praten sinds haar geboorte.

And last year I was holding her

Vorig jaar nam ik haar op de arm

and I said, "Sophia,

en zei: "Sophia,

I love you more than anything in the universe."

Ik hou meer van je dan van om het even wat in het universum."

And she turned to me and said, "Daddy,

Ze draaide zich naar me om en zei: "Papa,

universe or multiverse?"

universum of multiversum?"

(Laughter)

(Gelach)

But barring such an anomalous upbringing,

Maar behoudens een dergelijke abnormale opvoeding,

it is strange to imagine

is het vreemd je

other realms separate from ours,

andere ruimtes dan de onze voor te stellen,

most with fundamentally different features,

de meeste met fundamenteel verschillende eigenschappen,

that would rightly be called universes of their own.

die terecht universa op zich zouden kunnen worden genoemd.

And yet,

En hoe

speculative though the idea surely is,

speculatief het idee zeker is,

I aim to convince you

probeer ik jullie er toch van te overtuigen

that there's reason for taking it seriously,

dat er reden is om het serieus te nemen,

as it just might be right.

omdat het gewoon waar zou kunnen zijn.

I'm going to tell the story of the multiverse in three parts.

Ik ga het verhaal van het multiversum in drie delen vertellen.

In part one,

In deel één

I'm going to describe those Nobel Prize-winning results

ga ik de Nobelprijs-winnende resultaten beschrijven

and to highlight a profound mystery

en het diepgaande mysterie

which those results revealed.

dat deze resultaten onthulden.

In part two,

In deel twee

I'll offer a solution to that mystery.

zal ik een oplossing bieden voor dat mysterie.

It's based on an approach called string theory,

Die is gebaseerd op een benadering die 'snaartheorie' wordt genoemd.

and that's where the idea of the multiverse

Dat is waar het idee van het multiversum

will come into the story.

in het verhaal zal opduiken.

Finally, in part three,

Tot slot, in deel drie,

I'm going to describe a cosmological theory

ga ik een kosmologische theorie beschrijven

called inflation,

die 'inflatietheorie' wordt genoemd en

which will pull all the pieces of the story together.

die alle stukken van het verhaal in elkaar zal laten passen.

Okay, part one starts back in 1929

Oké, deel één begint in 1929

when the great astronomer Edwin Hubble

toen de grote astronoom Edwin Hubble

realized that the distant galaxies

besefte dat de verafgelegen sterrenstelsels

were all rushing away from us,

zich allemaal van ons weg haastten.

establishing that space itself is stretching,

Hij constateerde dat de ruimte zelf uitdijde,

it's expanding.

aangroeide.

Now this was revolutionary.

Dit was revolutionair.

The prevailing wisdom was that on the largest of scales

De heersende mening was dat op de grootste schaal

the universe was static.

het heelal statisch was.

But even so,

Maar toch

there was one thing that everyone was certain of:

was er één ding waar iedereen zeker van was:

The expansion must be slowing down.

de uitdijing moest vertragen.

That, much as the gravitational pull of the Earth

Net zoals de zwaartekracht van de aarde

slows the ascent of an apple tossed upward,

de stijging van een omhoog gegooide appel vertraagt

the gravitational pull

zou de gravitationele aantrekking

of each galaxy on every other

van elk sterrenstelsel op elk ander

must be slowing

de uitdijing van de ruimte

the expansion of space.

moeten vertragen.

Now let's fast-forward to the 1990s

Laten we nu even snel doorspoelen naar de jaren negentig,

when those two teams of astronomers

als die twee teams van astronomen

I mentioned at the outset

die ik in het begin noemde,

were inspired by this reasoning

door deze redenering werden geïnspireerd

to measure the rate

om de vertraging

at which the expansion has been slowing.

van deze uitdijing te gaan meten.

And they did this

Zij deden dit

by painstaking observations

door nauwgezette waarnemingen

of numerous distant galaxies,

van talrijke verafgelegen sterrenstelsels,

allowing them to chart

waardoor ze in kaart konden brengen

how the expansion rate has changed over time.

hoe de uitdijingsnelheid veranderde in de tijd.

Here's the surprise:

Hier is de verrassing:

They found that the expansion is not slowing down.

ze vonden dat de uitdijing niet vertraagt.

Instead they found that it's speeding up,

Ze vonden dat ze versnelt.

going faster and faster.

Ze gaat sneller en sneller.

That's like tossing an apple upward

Dat is als het omhoog gooien van een appel

and it goes up faster and faster.

en hem sneller en sneller omhoog zien gaan.

Now if you saw an apple do that,

Als je een appel dat zag doen,

you'd want to know why.

zou je willen weten waarom.

What's pushing on it?

Wat duwt hem?

Similarly, the astronomers' results

De resultaten van de astronomen

are surely well-deserving of the Nobel Prize,

zijn zeker een Nobelprijs waard,

but they raised an analogous question.

maar zij riepen een soortgelijke vraag op.

What force is driving all galaxies

Welke kracht drijft alle sterrenstelsels

to rush away from every other

uit elkaar

at an ever-quickening speed?

met een steeds groter wordende snelheid?

Well the most promising answer

Het veelbelovendste antwoord

comes from an old idea of Einstein's.

komt van een oud idee van Einstein.

You see, we are all used to gravity

We zijn allemaal gewoon om zwaartekracht

being a force that does one thing,

te zien als een kracht die één ding doet:

pulls objects together.

objecten naar elkaar toe trekken.

But in Einstein's theory of gravity,

Maar in Einsteins theorie van de zwaartekracht,

his general theory of relativity,

zijn algemene theorie van relativiteit,

gravity can also push things apart.

kan zwaartekracht ook dingen uit elkaar duwen.

How? Well according to Einstein's math,

Hoe? Einstein berekende

if space is uniformly filled

dat als de ruimte gelijkmatig

with an invisible energy,

met een onzichtbare energie is gevuld --

sort of like a uniform, invisible mist,

een soort uniforme, onzichtbare mist --

then the gravity generated by that mist

dan zou de daardoor ontstane zwaartekracht

would be repulsive,

afstotend werken.

repulsive gravity,

Afstotende zwaartekracht,

which is just what we need to explain the observations.

precies wat we nodig hebben om de waarnemingen te verklaren.

Because the repulsive gravity

Omdat de afstotende zwaartekracht komt

of an invisible energy in space --

van een onzichtbare energie in de ruimte --

we now call it dark energy,

wij noemen het nu donkere energie,

but I've made it smokey white here so you can see it --

maar ik heb ze hier rokerig wit gemaakt zodat je ze kunt zien.

its repulsive gravity

Die afstotende zwaartekracht

would cause each galaxy to push against every other,

zou elk sterrenstelsel doen duwen tegen elk ander,

driving expansion to speed up,

en de uitdijing doen versnellen,

not slow down.

niet vertragen.

And this explanation

Deze uitleg

represents great progress.

betekent een grote vooruitgang.

But I promised you a mystery

Maar ik beloofde jullie een mysterie

here in part one.

hier in deel één.

Here it is.

Hier komt het.

When the astronomers worked out

Toen de astronomen hadden uitgewerkt

how much of this dark energy

hoeveel van deze donkere energie

must be infusing space

de ruimte moet vullen

to account for the cosmic speed up,

om de kosmische versnelling te verklaren,

look at what they found.

vonden ze dit.

This number is small.

Dit getal is klein.

Expressed in the relevant unit,

Uitgedrukt in de juiste eenheden

it is spectacularly small.

is het spectaculair klein.

And the mystery is to explain this peculiar number.

En het mysterie is het verklaren van dit eigenaardige getal.

We want this number

Wij willen dit getal

to emerge from the laws of physics,

afleiden uit de wetten van de fysica,

but so far no one has found a way to do that.

maar tot nu toe is niemand daarin geslaagd.

Now you might wonder,

Nu zou je je kunnen afvragen

should you care?

of je daar wakker van moet liggen.

Maybe explaining this number

Misschien is de verklaring van dit getal

is just a technical issue,

slechts een technische kwestie,

a technical detail of interest to experts,

alleen van belang voor deskundigen,

but of no relevance to anybody else.

maar zonder belang voor iemand anders.

Well it surely is a technical detail,

Het is zeker een technisch detail,

but some details really matter.

maar sommige details doen er echt toe.

Some details provide

Sommige details gunnen ons

windows into uncharted realms of reality,

een blik naar onbekende rijken van de werkelijkheid,

and this peculiar number may be doing just that,

en dit eigenaardige getal doet dat wellicht.

as the only approach that's so far made headway to explain it

De enige aanpak die het tot dusver enigszins kan verklaren

invokes the possibility of other universes --

roept de mogelijkheid op van andere universa --

an idea that naturally emerges from string theory,

een idee dat van nature voortvloeit uit de snaartheorie.

which takes me to part two: string theory.

Dat brengt me bij deel twee: de snaartheorie.

So hold the mystery of the dark energy

Hou het mysterie van de donkere energie

in the back of your mind

in je achterhoofd

as I now go on to tell you

terwijl ik jullie

three key things about string theory.

drie belangrijke dingen over de snaartheorie ga vertellen.

First off, what is it?

Eerst, wat is het?

Well it's an approach to realize Einstein's dream

Het is een poging om Einsteins droom

of a unified theory of physics,

van een verenigde theorie van de natuurkunde te realiseren,

a single overarching framework

één enkel overkoepelend kader

that would be able to describe

dat alle krachten aan het werk in het universum

all the forces at work in the universe.

zou kunnen beschrijven.

And the central idea of string theory

De centrale idee van de snaartheorie

is quite straightforward.

is vrij rechttoe rechtaan.

It says that if you examine

Het zegt dat als je enig stuk materie

any piece of matter ever more finely,

steeds fijner gaat onderzoeken,

at first you'll find molecules

je eerst moleculen vindt,

and then you'll find atoms and subatomic particles.

dan atomen en subatomaire deeltjes.

But the theory says that if you could probe smaller,

Maar de theorie zegt dat als je nog dieper

much smaller than we can with existing technology,

zou gaan dan mogelijk is met de bestaande technologie,

you'd find something else inside these particles --

je iets anders binnen deze deeltjes zou vinden --

a little tiny vibrating filament of energy,

een klein vibrerend draadje energie,

a little tiny vibrating string.

een heel kleine vibrerende snaar.

And just like the strings on a violin,

En net als de snaren op een viool

they can vibrate in different patterns

zou ze in verschillende patronen kunnen trillen

producing different musical notes.

en verschillende muzikale noten produceren .

These little fundamental strings,

Deze kleine fundamentele snaren

when they vibrate in different patterns,

produceren door in verschillende patronen te trillen

they produce different kinds of particles --

verschillende soorten deeltjes --

so electrons, quarks, neutrinos, photons,

dus elektronen, quarks, neutrino's, fotonen

all other particles

en alle andere deeltjes

would be united into a single framework,

zouden worden verenigd in één enkel kader,

as they would all arise from vibrating strings.

aangezien ze allemaal voortkomen uit trillende snaren.

It's a compelling picture,

Het is een fascinerend beeld,

a kind of cosmic symphony,

een soort kosmische symfonie.

where all the richness

Alle variatie

that we see in the world around us

die we in de wereld om ons heen zien,

emerges from the music

komt van de muziek

that these little, tiny strings can play.

die deze uiterst kleine snaren produceren.

But there's a cost

Maar er hangt een prijskaartje

to this elegant unification,

aan deze elegante eenwording,

because years of research

want jaren van onderzoek

have shown that the math of string theory doesn't quite work.

hebben aangetoond dat de wiskunde van de snaartheorie niet helemaal werkt.

It has internal inconsistencies,

Ze heeft interne tegenstrijdigheden,

unless we allow

tenzij we

for something wholly unfamiliar --

iets geheel onbekends erbij halen --

extra dimensions of space.

extra dimensies van ruimte.

That is, we all know about the usual three dimensions of space.

Dat wil zeggen, we kennen allemaal de gebruikelijke drie dimensies van de ruimte.

And you can think about those

Je kent ze als

as height, width and depth.

hoogte, breedte en diepte.

But string theory says that, on fantastically small scales,

Maar de snaartheorie zegt dat er op enorm kleine schaal

there are additional dimensions

extra dimensies zijn

crumpled to a tiny size so small

opgerold tot uiterst kleine afmetingen, zo klein

that we have not detected them.

dat wij ze niet konden detecteren.

But even though the dimensions are hidden,

Maar hoewel die dimensies verborgen zijn,

they would have an impact on things that we can observe

zouden ze een impact hebben op de dingen die we kunnen waarnemen

because the shape of the extra dimensions

omdat de vorm van de extra dimensies

constrains how the strings can vibrate.

bepaalt hoe de snaren kunnen trillen.

And in string theory,

In de snaartheorie,

vibration determines everything.

bepalen trillingen alles.

So particle masses, the strengths of forces,

Zo zouden deeltjesmassa's, de sterktes van krachten,

and most importantly, the amount of dark energy

en belangrijker nog, de hoeveelheid donkere energie

would be determined

worden bepaald

by the shape of the extra dimensions.

door de vorm van die extra dimensies.

So if we knew the shape of the extra dimensions,

Als we de vorm van de extra dimensies kenden dan

we should be able to calculate these features,

zouden we deze grootheden moeten kunnen berekenen

calculate the amount of dark energy.

evenals de hoeveelheid donkere energie.

The challenge

Het probleem is

is we don't know

dat we de vorm

the shape of the extra dimensions.

van die extra dimensies niet kennen.

All we have

Alles wat we hebben

is a list of candidate shapes

is een lijst van kandidaatvormen

allowed by the math.

toegestaan door de wiskunde.

Now when these ideas were first developed,

Toen deze ideeën voor het eerst werden ontwikkeld,

there were only about five different candidate shapes,

waren er slechts ongeveer vijf mogelijke vormen.

so you can imagine

Dus je kan je voorstellen

analyzing them one-by-one

dat we ze stuk voor stuk analyseerden

to determine if any yield

om te bepalen of een ervan

the physical features we observe.

de fysieke kenmerken die we waarnemen zou kunnen opleveren.

But over time the list grew

Maar na verloop van tijd groeide de lijst

as researchers found other candidate shapes.

doordat onderzoekers andere kandidaat-vormen vonden.

From five, the number grew into the hundreds and then the thousands --

Van vijf groeide het aantal naar honderden en vervolgens naar duizenden --

A large, but still manageable, collection to analyze,

een grote, maar nog mogelijkerwijs te analyseren collectie,

since after all,

aangezien alle masterstudenten

graduate students need something to do.

iets omhanden moeten hebben.

But then the list continued to grow

Maar vervolgens bleef de lijst groeien

into the millions and the billions, until today.

naar miljoenen en miljarden.

The list of candidate shapes

De lijst van kandidaat-vormen

has soared to about 10 to the 500.

steeg tot ongeveer 10 tot de 500ste.

So, what to do?

Wat te doen?

Well some researchers lost heart,

Sommige onderzoekers verloren de moed en

concluding that was so many candidate shapes for the extra dimensions,

besloten dat met zo veel kandidaatvormen voor extra dimensies,

each giving rise to different physical features,

elk met hun eigen verschillende fysieke kenmerken,

string theory would never make

de snaartheorie nooit

definitive, testable predictions.

testbare voorspellingen zou kunnen maken.

But others turned this issue on its head,

Maar anderen keerden dit probleem om

taking us to the possibility of a multiverse.

door de mogelijkheid van een multiversum erin te betrekken.

Here's the idea.

Hier is het idee.

Maybe each of these shapes is on an equal footing with every other.

Misschien is elk van deze vormen gelijkwaardig aan alle andere.

Each is as real as every other,

Elk is zo reëel als elk ander,

in the sense

in de zin

that there are many universes,

dat er vele universa zijn,

each with a different shape, for the extra dimensions.

elk met een andere vorm voor de extra dimensies.

And this radical proposal

Dit radicale voorstel

has a profound impact on this mystery:

heeft een diepgaande invloed op dit mysterie:

the amount of dark energy revealed by the Nobel Prize-winning results.

de hoeveelheid donkere energie die bleek uit de Nobelprijswinnende resultaten.

Because you see,

Omdat,

if there are other universes,

als er andere universa zijn

and if those universes

en als die universa

each have, say, a different shape for the extra dimensions,

elk een andere vorm hebben voor die extra dimensies,

then the physical features of each universe will be different,

dan zullen de fysieke kenmerken van elk universum verschillen,

and in particular,

en in het bijzonder zal

the amount of dark energy in each universe

de hoeveelheid donkere energie in elk universum

will be different.

anders zijn.

Which means that the mystery

Dat betekent dat het mysterie van

of explaining the amount of dark energy we've now measured

het verklaren van de gemeten hoeveelheid donkere energie

would take on a wholly different character.

een heel andere aanpak zal vergen.

In this context,

In dit verband

the laws of physics can't explain one number for the dark energy

kunnen de wetten van de fysica één getal voor de donkere energie niet uitleggen

because there isn't just one number,

want er is niet slechts één getal,

there are many numbers.

er zijn er veel.

Which means

Dat betekent

we have been asking the wrong question.

dat we de verkeerde vraag stelden.

It's that the right question to ask is,

De juiste vraag om te stellen is:

why do we humans find ourselves in a universe

waarom bevinden wij mensen ons in een universum

with a particular amount of dark energy we've measured

met een bepaalde, gemeten hoeveelheid donkere energie,

instead of any of the other possibilities

in plaats van een van de andere mogelijkheden

that are out there?

die er zijn?

And that's a question on which we can make headway.

Dat is een vraag waarmee we vooruit kunnen.

Because those universes

Omdat in alle universa,

that have much more dark energy than ours,

die veel meer donkere energie hebben dan het onze,

whenever matter tries to clump into galaxies,

wanneer materie tot melkwegstelsels probeert samen te klonteren,

the repulsive push of the dark energy is so strong

de afstotingskracht van de donkere energie zo sterk is

that it blows the clump apart

dat alles uit elkaar geduwd wordt

and galaxies don't form.

en melkwegstelsels zich niet kunnen vormen.

And in those universes that have much less dark energy,

En alle universa die veel minder donkere energie hebben,

well they collapse back on themselves so quickly

zullen zo snel terug instorten

that, again, galaxies don't form.

dat zich ook geen melkwegstelsels kunnen vormen.

And without galaxies, there are no stars, no planets

Zonder melkwegstelsels zijn er geen sterren, geen planeten

and no chance

en geen kans

for our form of life

op onze vorm van leven

to exist in those other universes.

in die andere universa.

So we find ourselves in a universe

Dus we bevinden ons in een universum

with the particular amount of dark energy we've measured

met die bepaalde hoeveelheid donkere energie die we hebben gemeten

simply because our universe has conditions

gewoon omdat ons universum omstandigheden kent

hospitable to our form of life.

waarin onze vorm van leven gedijt.

And that would be that.

Dat zou het moeten zijn.

Mystery solved,

Mysterie opgelost,

multiverse found.

multiversum gevonden.

Now some find this explanation unsatisfying.

Nu vinden sommigen deze uitleg onbevredigend.

We're used to physics

We zijn het gewoon dat de natuurkunde

giving us definitive explanations for the features we observe.

ons definitieve verklaringen geeft voor waarnemingen.

But the point is,

Maar het punt is

if the feature you're observing

dat als datgene wat je waarneemt

can and does take on

een grote verscheidenheid aan waarden

a wide variety of different values

kan aannemen

across the wider landscape of reality,

over het bredere landschap van de werkelijkheid,

then thinking one explanation

dan is één uitleg bedenken

for a particular value

voor één bepaalde waarde

is simply misguided.

gewoonweg misplaatst.

An early example

Een vroeg voorbeeld

comes from the great astronomer Johannes Kepler

komt van de grote astronoom Johannes Kepler.

who was obsessed with understanding

Die was geobsedeerd door

a different number --

een ander getal:

why the Sun is 93 million miles away from the Earth.

waarom is de zon 150 miljoen km van de aarde verwijderd.

And he worked for decades trying to explain this number,

Hij werkte decennialang om er een verklaring voor te vinden,

but he never succeeded, and we know why.

zonder erin te slagen en wij weten nu waarom.

Kepler was asking

Kepler stelde

the wrong question.

de verkeerde vraag.

We now know that there are many planets

We weten nu dat er veel planeten zijn

at a wide variety of different distances from their host stars.

op allerlei afstanden van hun gastheersterren.

So hoping that the laws of physics

Hopen dat de wetten van de fysica

will explain one particular number, 93 million miles,

één bepaalde waarde, 150 miljoen km, zal verklaren,

well that is simply wrongheaded.

is zoeken in de verkeerde richting.

Instead the right question to ask is,

De juiste vraag is:

why do we humans find ourselves on a planet

waarom bevinden wij mensen ons op een planeet

at this particular distance,

op precies deze afstand,

instead of any of the other possibilities?

in plaats van op een van de andere mogelijkheden?

And again, that's a question we can answer.

Dat is een vraag die we kunnen beantwoorden.

Those planets which are much closer to a star like the Sun

Planeten die veel dichter bij een ster als de zon bewegen,

would be so hot

zouden zo heet zijn

that our form of life wouldn't exist.

dat onze vorm van leven er niet zou bestaan.

And those planets that are much farther away from the star,

Planeten die veel verder weg van die ster zijn,

well they're so cold

zijn zo koud

that, again, our form of life would not take hold.

dat onze vorm van leven er ook niet zou kunnen gedijen.

So we find ourselves

Dus zitten we

on a planet at this particular distance

op een planeet op deze bepaalde afstand

simply because it yields conditions

gewoon omdat die de omstandigheden biedt

vital to our form of life.

die essentieel zijn voor onze vorm van leven.

And when it comes to planets and their distances,

Als het gaat om planeten en hun afstanden tot hun zon

this clearly is the right kind of reasoning.

is dit duidelijk de juiste soort redenering.

The point is,

Het punt is dat

when it comes to universes and the dark energy that they contain,

als het gaat om universa en de donkere energie die zij bevatten,

it may also be the right kind of reasoning.

dit ook de juiste manier van redeneren kan zijn.

One key difference, of course,

Één belangrijk verschil is natuurlijk dat we

is we know that there are other planets out there,

afweten van het bestaan van andere planeten

but so far I've only speculated on the possibility

maar tot nu toe heb ik alleen maar gespeculeerd

that there might be other universes.

over de mogelijkheid van andere universa.

So to pull it all together,

Om het allemaal aannemelijk te maken

we need a mechanism

hebben we een mechanisme nodig

that can actually generate other universes.

dat andere universa kan laten ontstaan.

And that takes me to my final part, part three.

Dat brengt me bij mijn laatste deel, deel drie.

Because such a mechanism has been found

Een dergelijk mechanisme is namelijk ontdekt

by cosmologists trying to understand the Big Bang.

door kosmologen die de Oerknal probeerden te begrijpen.

You see, when we speak of the Big Bang,

Wanneer we spreken van de Oerknal

we often have an image

hebben we vaak een idee

of a kind of cosmic explosion

van een soort kosmische explosie

that created our universe

die ons universum creëerde

and set space rushing outward.

en de ruimte liet uitdijen.

But there's a little secret.

Maar er is een klein geheimpje.

The Big Bang leaves out something pretty important,

De Oerknaltheorie vergeet iets vrij belangrijks,

the Bang.

namelijk de 'Knal'.

It tells us how the universe evolved after the Bang,

De theorie vertelt ons hoe het heelal evolueerde na de Knal,

but gives us no insight

maar geeft ons geen inzicht

into what would have powered the Bang itself.

in wat de Knal zelf zou hebben aangedreven.

And this gap was finally filled

Uiteindelijk werd deze leemte opgevuld

by an enhanced version of the Big Bang theory.

door een verbeterde versie van de Oerknaltheorie.

It's called inflationary cosmology,

Ze heet de 'inflatoire kosmologie'.

which identified a particular kind of fuel

Ze voorziet in een bepaald soort 'brandstof'

that would naturally generate

die van nature de ruimte

an outward rush of space.

zou doen uitdijen.

The fuel is based on something called a quantum field,

Die brandstof is gebaseerd op wat een kwantumveld wordt genoemd,

but the only detail that matters for us

maar het enige detail dat voor ons van belang is,

is that this fuel proves to be so efficient

is dat deze brandstof zo efficiënt blijkt te zijn

that it's virtually impossible

dat het vrijwel onmogelijk is

to use it all up,

om ze helemaal op te gebruiken.

which means in the inflationary theory,

Dat betekent dat in de inflatoire theorie,

the Big Bang giving rise to our universe

de Oerknal die aanleiding gaf tot ons universum

is likely not a one-time event.

waarschijnlijk geen eenmalige gebeurtenis is.

Instead the fuel not only generated our Big Bang,

Die brandstof genereerde niet alleen onze Oerknal

but it would also generate countless other Big Bangs,

maar zou tevens talloze andere Oerknallen opwekken.

each giving rise to its own separate universe

Elk aan de basis van zijn eigen aparte universum

with our universe becoming but one bubble

met ons universum als slechts één bel

in a grand cosmic bubble bath of universes.

in een groot kosmisch bubbelbad van universa.

And now, when we meld this with string theory,

Als we dit koppelen aan de snaartheorie

here's the picture we're led to.

geeft dat het volgende beeld.

Each of these universes has extra dimensions.

Elk van deze universa heeft extra dimensies.

The extra dimensions take on a wide variety of different shapes.

De extra dimensies nemen een breed scala van verschillende vormen aan.

The different shapes yield different physical features.

De verschillende vormen leveren verschillende fysische eigenschappen op.

And we find ourselves in one universe instead of another

Wij bevinden ons in dit universum en niet in een ander,

simply because it's only in our universe

simpelweg omdat in ons universum

that the physical features, like the amount of dark energy,

de fysische eigenschappen, zoals de hoeveelheid donkere energie,

are right for our form of life to take hold.

kloppen om onze vorm van leven te laten ontstaan.

And this is the compelling but highly controversial picture

Dit is het fascinerende, maar hoogst controversiële beeld

of the wider cosmos

van de uitgebreidere kosmos

that cutting-edge observation and theory

die de meest geavanceerde observatie en theorie

have now led us to seriously consider.

ons nu serieus doen overwegen.

One big remaining question, of course, is,

Een grote resterende vraag is natuurlijk:

could we ever confirm

kunnen we het bestaan van andere universa

the existence of other universes?

ooit bevestigen?

Well let me describe

Ik zal een manier beschrijven

one way that might one day happen.

hoe dat ooit zou kunnen gebeuren.

The inflationary theory

De inflatoire theorie

already has strong observational support.

heeft een al krachtige observationele ondersteuning.

Because the theory predicts

Want de theorie voorspelt

that the Big Bang would have been so intense

dat de oerknal zo intens zou zijn geweest

that as space rapidly expanded,

dat als de ruimte snel uitdijde

tiny quantum jitters from the micro world

kleine kwantumschommelingen uit de microwereld

would have been stretched out to the macro world,

zouden zijn uitgerekt tot de macrowereld.

yielding a distinctive fingerprint,

Dat zou een kenmerkende vingerafdruk opleveren,

a pattern of slightly hotter spots and slightly colder spots,

een patroon van iets warmere en iets koudere vlekken

across space,

doorheen de ruimte.

which powerful telescopes have now observed.

Krachtige telescopen hebben dat nu waargenomen.

Going further, if there are other universes,

Als er andere universa zouden bestaan

the theory predicts that every so often

dan voorspelt de theorie dat

those universes can collide.

deze universa af en toe kunnen botsen.

And if our universe got hit by another,

Als ons universum door een ander werd geraakt,

that collision

dan zou die botsing

would generate an additional subtle pattern

een extra subtiel patroon

of temperature variations across space

van temperatuurschommelingen over de ruimte genereren.

that we might one day

Ooit zullen we die misschien

be able to detect.

kunnen detecteren.

And so exotic as this picture is,

Hoe exotisch deze voorstelling ook is,

it may one day be grounded

ooit zal ze misschien ondersteund worden

in observations,

door waarnemingen

establishing the existence of other universes.

die het bestaan van andere universa zouden bevestigen.

I'll conclude

Ik zal afsluiten

with a striking implication

met een in het oog springend gevolg

of all these ideas

van al deze ideeën

for the very far future.

voor de zeer verre toekomst.

You see, we learned

We hebben gezien

that our universe is not static,

dat ons universum niet statisch is,

that space is expanding,

dat de ruimte uitdijt,

that that expansion is speeding up

dat die uitdijing versnelt,

and that there might be other universes

en dat er mogelijk andere universa bestaan.

all by carefully examining

Dit alles door het zorgvuldig onderzoeken

faint pinpoints of starlight

van zwakke bundeljes sterrenlicht

coming to us from distant galaxies.

die ons bereiken vanuit verafgelegen sterrenstelsels.

But because the expansion is speeding up,

Maar omdat de uitdijing versnelt,

in the very far future,

zullen in de zeer verre toekomst

those galaxies will rush away so far and so fast

die sterrenstelsels zo ver en zo snel van ons weg bewegen

that we won't be able to see them --

dat we ze niet meer kunnen zien --

not because of technological limitations,

niet vanwege technologische beperkingen,

but because of the laws of physics.

maar vanwege de wetten van de fysica.

The light those galaxies emit,

Het licht dat die sterrenstelsels uitzenden,

even traveling at the fastest speed, the speed of light,

zal zelfs met de grootste snelheid, die van het licht,

will not be able to overcome

niet meer de groeiende kloof

the ever-widening gulf between us.

tussen ons en hen kunnen overbruggen.

So astronomers in the far future

Astronomen in de verre toekomst zullen,

looking out into deep space

starend in de diepe ruimte,

will see nothing but an endless stretch

niets anders zien dan een eindeloze uitgestrektheid

of static, inky, black stillness.

van statische, inktzwarte stilte,

And they will conclude

en concluderen

that the universe is static and unchanging

dat het heelal statisch en onveranderlijk is

and populated by a single central oasis of matter

en bevolkt door één enkele centrale oase van materie

that they inhabit --

waar ze wonen --

a picture of the cosmos

een beeld van de kosmos

that we definitively know to be wrong.

waarvan wij nu absoluut weten dat het niet klopt.

Now maybe those future astronomers will have records

Misschien zullen die toekomstige astronomen beschikken

handed down from an earlier era,

over verslagen uit een vroeger tijdperk

like ours,

als het onze.

attesting to an expanding cosmos

Verslagen die getuigen van een uitdijende kosmos

teeming with galaxies.

vol melkwegstelsels.

But would those future astronomers

Maar zullen die toekomstige astronomen

believe such ancient knowledge?

die oude kennis geloven?

Or would they believe

Of zullen ze geloven

in the black, static empty universe

in het zwarte, statische, lege heelal

that their own state-of-the-art observations reveal?

dat ze met hun eigen technolgie kunnen waarnemen?

I suspect the latter.

Ik vermoed het laatste.

Which means that we are living

Wat betekent dat we leven

through a remarkably privileged era

in een opmerkelijk bevoorrecht tijdperk

when certain deep truths about the cosmos

nu bepaalde diepe waarheden over de kosmos

are still within reach

nog steeds binnen het bereik vallen

of the human spirit of exploration.

van de menselijke geest van exploratie.

It appears that it may not always be that way.

Het lijkt erop dat het niet altijd zo zal zijn.

Because today's astronomers,

Want hedendaagse astronomen hebben,

by turning powerful telescopes to the sky,

door hun krachtige telescopen op de hemel te richten,

have captured a handful of starkly informative photons --

een handvol erg informatieve fotonen ingevangen --

a kind of cosmic telegram

een soort kosmisch telegram

billions of years in transit.

dat miljarden jaren onderweg was.

and the message echoing across the ages is clear.

De boodschap die over de eonen heen weerklinkt, is duidelijk.

Sometimes nature guards her secrets

Soms bewaakt de natuur haar geheimen

with the unbreakable grip

onder het onverbreekbare slot

of physical law.

van fysische wetten.

Sometimes the true nature of reality beckons

Soms gloort de ware aard van werkelijkheid

from just beyond the horizon.

net voorbij de horizon.

Thank you very much.

Hartelijk dank.

(Applause)

(Applaus)

Chris Anderson: Brian, thank you.

Chris Anderson: Brian, dank je.

The range of ideas you've just spoken about

De ideeën die je zojuist hebt voorgesteld

are dizzying, exhilarating, incredible.

zijn duizelingwekkend, opwindend, ongelooflijk.

How do you think

Waar denk je

of where cosmology is now,

dat de huidige kosmologie

in a sort of historical side?

in een historische context moet worden geplaatst?

Are we in the middle of something unusual historically in your opinion?

Zitten we volgens jou bij een historisch omslagpunt?

BG: Well it's hard to say.

BG: Dat is moeilijk te zeggen.

When we learn that astronomers of the far future

Wanneer we leren we dat astronomen in de verre toekomst

may not have enough information to figure things out,

wellicht niet genoeg informatie meer zullen hebben,

the natural question is, maybe we're already in that position

dan komt de vraag bij je op of nu al

and certain deep, critical features of the universe

bepaalde diepe, kritieke eigenschappen van het heelal

already have escaped our ability to understand

zijn ontsnapt aan ons vermogen om ze ooit te begrijpen,

because of how cosmology evolves.

door de manier waarop de kosmologie evolueert.

So from that perspective,

Vanuit dat perspectief

maybe we will always be asking questions

zullen we ons misschien altijd vragen blijven stellen

and never be able to fully answer them.

en ze nooit volledig kunnen beantwoorden.

On the other hand, we now can understand

Aan de andere kant weten we nu

how old the universe is.

hoe oud het universum is.

We can understand

We kunnen nu

how to understand the data from the microwave background radiation

de gegevens van de achtergrondstraling,

that was set down 13.72 billion years ago --

die 13,72 miljard jaar geleden vrij kwam, begrijpen --

and yet, we can do calculations today to predict how it will look

en toch kunnen wij vandaag rekenen om te voorspellen hoe het er zal uitzien

and it matches.

en het klopt nog ook.

Holy cow! That's just amazing.

Dat is gewoon geweldig.

So on the one hand, it's just incredible where we've gotten,

Aan de ene kant is het ongelooflijk waar we al zijn geraakt,

but who knows what sort of blocks we may find in the future.

maar wie weet wat voor soort hindernissen we in de toekomst nog gaan tegenkomen.

CA: You're going to be around for the next few days.

CA: Je blijft hier nog enkele dagen.

Maybe some of these conversations can continue.

Misschien kunnen sommige van deze gesprekken blijven doorgaan.

Thank you. Thank you, Brian. (BG: My pleasure.)

Bedankt. Dank je, Brian. (BG: Het genoegen was helemaal voor mij.)

(Applause)

(Applaus)