Holly Morris: Why stay in Chernobyl? Because it's home.

Vertaald door: Michael van Rhee Nagekeken door: Els De Keyser

Three years ago, I was standing about a hundred yards

Drie jaar geleden stond ik zowat 90 meter af

from Chernobyl nuclear reactor number four.

van Tsjernobyl-kernreactor nummer vier.

My Geiger counter dosimeter, which measures radiation,

M'n geigerteller-dosimeter, die straling meet,

was going berserk,

sloeg op hol.

and the closer I got, the more frenetic it became,

Hoe dichterbij ik kwam, hoe meer het tekeer ging.

and frantic. My God.

Krankzinnig, mijn God.

I was there covering the 25th anniversary

Ik deed daar verslag van de 25e verjaardag

of the world's worst nuclear accident,

van 's werelds ernstigste kernramp.

as you can see by the look on my face,

Zoals je kunt zien aan m'n gezicht

reluctantly so, but with good reason,

met tegenzin, maar wel met een goede reden,

because the nuclear fire that burned for 11 days

want bij de nucleaire brand die 11 dagen woedde

back in 1986 released 400 times as much radiation

in 1986, kwam er 400 keer zoveel straling vrij

as the bomb dropped on Hiroshima,

als bij de bom op Hiroshima.

and the sarcophagus, which is the covering

De sarcofaag, dat is de bedekking

over reactor number four,

over reactor nummer vier

which was hastily built 27 years ago,

die haastig werd gebouwd, 27 jaar geleden,

now sits cracked and rusted

is nu gebarsten en verroest, en het lekt straling.

and leaking radiation.

is nu gebarsten en verroest, en het lekt straling.

So I was filming.

Ik was aan het filmen.

I just wanted to get the job done

Ik wilde de klus klaren en daar snel wegkomen.

and get out of there fast.

Ik wilde de klus klaren en daar snel wegkomen.

But then, I looked into the distance,

Maar toen keek ik in de verte,

and I saw some smoke coming from a farmhouse,

en zag ik wat rook bij een boerderij.

and I'm thinking, who could be living here?

Ik dacht: wie zou daar kunnen leven?

I mean, after all, Chernobyl's soil, water and air,

Immers, Tsjernobyls grond, water en lucht

are among the most highly contaminated on Earth,

zijn de meest besmette op Aarde,

and the reactor sits at the the center of

en de reactor zit in het midden van

a tightly regulated exclusion zone, or dead zone,

een sterk gereguleerde verboden zone.

and it's a nuclear police state, complete with border guards.

Het is een nucleaire politiestaat, met grensbewakers en al.

You have to have dosimeter at all times, clicking away,

Je hebt te allen tijde een dosimeter nodig.

you have to have a government minder,

Je hebt een bewaker nodig.

and there's draconian radiation rules

Er is strenge stralingsbescherming

and constant contamination monitoring.

en er zijn voortdurend stralingscontroles.

The point being, no human being

Het punt is, geen enkel mens

should be living anywhere near the dead zone.

moet in de buurt leven van die verboden zone.

But they are.

Maar toch gebeurt het.

It turns out an unlikely community

Het blijkt dat er een gemeenschap

of some 200 people are living inside the zone.

van 200 mensen leeft in die zone.

They're called self-settlers.

Ze heten zelf-kolonisten.

And almost all of them are women,

Het zijn bijna allemaal vrouwen.

the men having shorter lifespans

De mannen hebben een kortere levensduur,

in part due to overuse of alcohol, cigarettes,

deels door alcohol, sigaretten, of straling.

if not radiation.

deels door alcohol, sigaretten, of straling.

Hundreds of thousands of people were evacuated

Honderdduizenden mensen werden geëvacueerd

at the time of the accident,

ten tijde van het ongeval,

but not everybody accepted that fate.

maar niet iedereen accepteerde dat lot.

The women in the zone, now in their 70s and 80s,

De vrouwen in de zone, inmiddels 70 en 80,

are the last survivors of a group who defied authorities

zijn de laatsten van een groep die de autoriteiten trotseerde,

and, it would seem, common sense,

en het gezonde verstand,

and returned to their ancestral homes inside the zone.

en terugkeerden naar hun ouderlijke huizen.

They did so illegally.

Dat was illegaal.

As one woman put it to a soldier

Zoals een vrouw zei tegen een soldaat

who was trying to evacuate her for a second time,

die haar weer probeerde te evacueren:

"Shoot me and dig the grave.

"Schiet me neer en graaf het graf.

Otherwise, I'm going home."

Anders ga ik naar huis."

Now why would they return to such deadly soil?

Waarom zouden ze teruggaan naar zo'n gebied?

I mean, were they unaware of the risks

Waren ze zich niet bewust van de risico's,

or crazy enough to ignore them, or both?

gek genoeg om ze te negeren, of beide?

The thing is, they see their lives

Zij zien hun levens en de risico's beslist anders.

and the risks they run decidedly differently.

Zij zien hun levens en de risico's beslist anders.

Now around Chernobyl, there are scattered ghost villages,

Rondom Tsjernobyl zijn er spookdorpen;

eerily silent, strangely charming, bucolic,

griezelig stil, akelig charmant, herderlijk,

totally contaminated.

totaal vervuild.

Many were bulldozed under at the time of the accident,

Vele zijn platgewalst bij het ongeluk,

but a few are left like this,

maar een paar zien er zo uit,

kind of silent vestiges to the tragedy.

als stille overblijfselen van de tragedie.

Others have a few residents in them,

Andere hebben een paar bewoners,

one or two "babushkas," or "babas,"

een of twee 'babushka's', of 'baba's',

which are the Russian and Ukrainian words for grandmother.

de Russische en Oekraïense woorden voor oma.

Another village might have six or seven residents.

Een ander dorp heeft zes of zeven bewoners.

So this is the strange demographic of the zone --

Dit is de vreemde demografie van de zone --

isolated alone together.

gezamenlijk geïsoleerd.

And when I made my way to that piping chimney

Op weg naar die rokende schoorsteen in de verte,

I'd seen in the distance,

Op weg naar die rokende schoorsteen in de verte,

I saw Hanna Zavorotnya, and I met her.

ontmoette ik Hanna Zavorotnya.

She's the self-declared mayor of Kapavati village,

Zij is de zelfbenoemde burgemeester van Kapavati,

population eight.

met acht bewoners.

(Laughter)

(Gelach)

And she said to me, when I asked her the obvious,

Ze zei, toen ik haar het voor de hand liggende vroeg:

"Radiation doesn't scare me. Starvation does."

"Straling beangstigt me niet. Uithongering wel."

And you have to remember, these women have

Vergeet niet dat deze vrouwen

survived the worst atrocities of the 20th century.

de wreedste toestanden hebben overleefd.

Stalin's enforced famines of the 1930s, the Holodomor,

Stalins gedwongen hongersnoden van de jaren 30

killed millions of Ukrainians,

heeft miljoenen Oekraïners vermoord,

and they faced the Nazis in the '40s,

en ze hebben de nazi's getrotseerd in de jaren 40,

who came through slashing, burning, raping,

die de boel platgebrand en verkracht hebben.

and in fact many of these women

Veel van deze vrouwen

were shipped to Germany as forced labor.

werden vervoerd naar Duitsland voor dwangarbeid.

So when a couple decades into Soviet rule,

Toen een paar decennia later Tsjernobyl gebeurde,

Chernobyl happened,

Toen een paar decennia later Tsjernobyl gebeurde,

they were unwilling to flee in the face of an enemy

wilden ze niet vluchten voor een tegenstander

that was invisible.

die onzichtbaar was.

So they returned to their villages

Ze keerden terug naar hun dorpen,

and are told they're going to get sick and die soon,

en hoorden dat ze spoedig zouden overlijden.

but five happy years, their logic goes,

Maar 5 blije jaren is volgens hen

is better than 10 stuck in a high rise

beter dan 10 in een torenflat

on the outskirts of Kiev,

in de buitenwijken van Kiev,

separated from the graves of their mothers

gescheiden van de graven van hun moeders, vaders, en baby's,

and fathers and babies,

gescheiden van de graven van hun moeders, vaders, en baby's,

the whisper of stork wings on a spring afternoon.

het gefladder van een ooievaar op een lentemiddag.

For them, environmental contamination

Voor hen is milieuvervuiling

may not be the worst sort of devastation.

niet de ergste soort verwoesting.

It turns out this holds true

Het blijkt dat dit ook geldt voor andere diersoorten.

for other species as well.

Het blijkt dat dit ook geldt voor andere diersoorten.

Wild boar, lynx, moose, they've all returned

Wilde zwijnen, lynxen, elanden, ze zijn allemaal teruggegaan naar die regio.

to the region in force,

Wilde zwijnen, lynxen, elanden, ze zijn allemaal teruggegaan naar die regio.

the very real, very negative effects of radiation

De zeer reële, negatieve effecten van straling

being trumped by the upside of a mass exodus

wegen op tegen de massale uittocht van mensen.

of humans.

wegen op tegen de massale uittocht van mensen.

The dead zone, it turns out, is full of life.

De verboden zone, zo blijkt, zit vol met leven.

And there is a kind of heroic resilience,

Er is een soort heldhaftige veerkracht,

a kind of plain-spoken pragmatism to those

een uitgesproken zakelijkheid bij diegenen

who start their day at 5 a.m.

die hun dag beginnen om 05:00

pulling water from a well

met water halen uit een put,

and end it at midnight

en eindigen om middernacht,

poised to beat a bucket with a stick

klaar om een emmer te slaan met een stok

and scare off wild boar that might mess with their potatoes,

om zwijnen af te schrikken die hen lastigvalt.

their only company a bit of homemade moonshine vodka.

Hun enige gezelschap is wat zelfgemaakte wodka.

And there's a patina of simple defiance among them.

Ze hebben een glans van opstandigheid over zich.

"They told us our legs would hurt, and they do. So what?"

"Ze zeiden dat onze benen pijn zouden doen. En wat dan nog?"

I mean, what about their health?

Hoe staat het met hun gezondheid?

The benefits of hardy, physical living,

De voordelen van een taai, fysiek leven,

but an environment made toxic

maar een omgeving vergiftigd

by a complicated, little-understood enemy, radiation.

door een ingewikkelde, slecht begrepen vijand: straling.

It's incredibly difficult to parse.

Het is heel moeilijk te ontleden.

Health studies from the region

Gezondheidsonderzoeken uit de regio

are conflicting and fraught.

zijn tegenstrijdig en beladen.

The World Health Organization

De Wereldgezondheidsorganisatie

puts the number of Chernobyl-related deaths

schat het aantal Tsjernobyl-doden op 4.000.

at 4,000, eventually.

schat het aantal Tsjernobyl-doden op 4.000.

Greenpeace and other organizations

Greenpeace en andere organisaties

put that number in the tens of thousands.

schatten dat aantal op tienduizenden.

Now everybody agrees that thyroid cancers

Iedereen weet dat schildklierkanker

are sky high, and that Chernobyl evacuees

de pan uit vliegt, en dat Tsjerbobyl-evacuées

suffer the trauma of relocated peoples everywhere:

lijden aan trauma's van verplaatste volkeren:

higher levels of anxiety, depression, alcoholism,

hogere niveaus van angst, depressie, alcoholisme,

unemployment and, importantly,

werkloosheid en, belangrijker nog,

disrupted social networks.

verstoorde sociale netwerken.

Now, like many of you,

Net zoals velen van jullie

I have moved maybe 20, 25 times in my life.

ben ik wel 20-25 keer verhuisd in m'n leven.

Home is a transient concept.

Thuis is een vergankelijk concept.

I have a deeper connection to my laptop

Ik heb een diepere band met m'n laptop

than any bit of soil.

dan met welk stukje land dan ook.

So it's hard for us to understand, but home

Het is moeilijk te begrijpen, maar thuis

is the entire cosmos of the rural babushka,

is de hele kosmos voor de babushka.

and connection to the land is palpable.

De band met het land is tastbaar.

And perhaps because these Ukrainian women

Doordat deze Oekraïense vrouwen

were schooled under the Soviets

geschoold werden onder de Sovjets,

and versed in the Russian poets,

en Russische dichters kennen,

aphorisms about these ideas

laten ze hier voortdurend spreuken over los.

slip from their mouths all the time.

laten ze hier voortdurend spreuken over los.

"If you leave, you die."

"Als je vertrekt, sterf je."

"Those who left are worse off now.

"Degenen die vertrokken zijn slechter af.

They are dying of sadness."

Ze sterven van verdriet."

"Motherland is motherland. I will never leave."

"Moederland is moederland. Ik zal nooit vertrekken."

What sounds like faith, soft faith,

Wat klinkt als geloof, mild geloof,

may actually be fact,

kan toch een feit zijn,

because the surprising truth --

want de verrassende waarheid --

I mean, there are no studies, but the truth seems to be

er is geen bewijs, maar het lijkt wel zo

that these women who returned to their homes

dat de vrouwen die teruggingen naar hun huizen

and have lived on some of the most radioactive land

en leefden op het meest radioactieve land

on Earth for the last 27 years,

in de afgelopen 27 jaar,

have actually outlived their counterparts

langer hebben geleefd dan hun tegenhangers

who accepted relocation,

die instemden met verhuizing,

by some estimates up to 10 years.

volgens schattingen tot wel 10 jaar.

How could this be?

Hoe kan dit?

Here's a theory: Could it be

Dit is een theorie: zou het kunnen

that those ties to ancestral soil,

dat die band met hun ouderlijke grond,

the soft variables reflected in their aphorisms,

de milde variabelen weerspiegeld in hun spreuken,

actually affect longevity?

invloed hebben op de duur van hun leven?

The power of motherland

De kracht van het moederland,

so fundamental to that part of the world

die zo fundamenteel is daar,

seems palliative.

lijkt wel een geneesmiddel.

Home and community are forces

Thuis en gemeenschap zijn krachten

that rival even radiation.

die het hoofd kunnen bieden aan straling.

Now radiation or not,

Straling of niet,

these women are at the end of their lives.

deze vrouwen zijn aan het eind van hun leven.

In the next decade, the zone's human residents will be gone,

In het volgende decennium zullen de menselijke bewoners verdwijnen,

and it will revert to a wild, radioactive place,

en verandert het in een wilde, radioactieve plaats,

full only of animals and occasionally

vol met dieren, en van tijd tot tijd

daring, flummoxed scientists.

moedige, verwarde wetenschappers.

But the spirit and existence of the babushkas,

Maar de geest en het bestaan van de babushka's,

whose numbers have been halved

die al in aantallen gehalveerd zijn

in the three years I've known them,

in de drie jaar die ik ze nu ken,

will leave us with powerful new templates

laten voor ons krachtige ideeën achter

to think about and grapple with,

om over na te denken en mee te worstelen,

about the relative nature of risk,

over de relativiteit van risico,

about transformative connections to home,

over veranderlijke banden met thuis,

and about the magnificent tonic

en over de verwikkende kracht

of personal agency and self-determination.

van persoonlijke bemiddeling en zelfbeschikking.

Thank you.

Hartelijk bedankt.

(Applause)

(Applaus)