Holly Morris: Why stay in Chernobyl? Because it's home.

Holly Morris: Neden Çernobil'de kalınır? Çünkü orası ev.

Çeviri: ilker gül Gözden geçirme: Emre Kocahan

Three years ago, I was standing about a hundred yards

3 yıl önce, 4 numaralı Çernobil nükleer reaktöründen yaklaşık

from Chernobyl nuclear reactor number four.

91 metre uzaklıkta duruyordum .

My Geiger counter dosimeter, which measures radiation,

Radyasyonu ölçen Geiger sayacımın dozimetresi

was going berserk,

çılgına dönmüştü

and the closer I got, the more frenetic it became,

ve yaklaştıkça sayacım daha çılgın ve telaşlı

and frantic. My God.

hale geliyordu. Tanrım.

I was there covering the 25th anniversary

Oraya, dünyanın en kötü nükleer kazasını

of the world's worst nuclear accident,

25. yılında, anlatmaya gitmiştim.

as you can see by the look on my face,

Yüzümdeki ifadeden de görebildiğiniz gibi

reluctantly so, but with good reason,

isteksizce, fakat iyi nedenlerle,

because the nuclear fire that burned for 11 days

çünkü nükleer ateş, 1986 yılında 11 gün boyunca

back in 1986 released 400 times as much radiation

yanmıştı ve Hiroşima'da atılan bombadan 400 kat

as the bomb dropped on Hiroshima,

daha fazla radrasyon yaymış ve

and the sarcophagus, which is the covering

4 numaralı reaktörü belirten, 27 yıl lahit

over reactor number four,

önce hızla yapılmış olan lahit

which was hastily built 27 years ago,

şimdi çatlamış, paslanmış olarak

now sits cracked and rusted

durmakta ve radyasyon

and leaking radiation.

yaymakta.

So I was filming.

Çekim yapıyordum.

I just wanted to get the job done

Sadece işimi bitirip oradan

and get out of there fast.

hemen uzaklaşmak istiyordum.

But then, I looked into the distance,

Fakat sonra, ileriye baktım,

and I saw some smoke coming from a farmhouse,

çiftlik evinden dumanların geldiğini gördüm

and I'm thinking, who could be living here?

ve orada kim yaşıyor olabilir diye düşündüm.

I mean, after all, Chernobyl's soil, water and air,

Yani, neticede, Çernobil'in toprağı, suyu

are among the most highly contaminated on Earth,

ve havası Dünyanın en çok kirletilmiş olanlar arasındandadır

and the reactor sits at the the center of

ve en ortada reaktörün olduğu

a tightly regulated exclusion zone, or dead zone,

sıkıca oluşturulmuş yasak bölge veya ölü bölge,

and it's a nuclear police state, complete with border guards.

aynı zamanda tüm sınırları korumalarla çevrilmiş nükleer polis bölgesi.

You have to have dosimeter at all times, clicking away,

Devamlı etrafı tarayan bir dozölçeriniz olmalı,

you have to have a government minder,

devamlı bir hükümet görevlisiyle olmalısınız,

and there's draconian radiation rules

acımasız radyasyon kuralları ve

and constant contamination monitoring.

sürekli kirlilik izlemesi var.

The point being, no human being

Asıl nokta, hiç bir insanın

should be living anywhere near the dead zone.

ölü bölge yakınların yaşamıyor olması gerektiği.

But they are.

Ama yaşıyorlar.

It turns out an unlikely community

Ama pek ihtimal dışı gözükse de

of some 200 people are living inside the zone.

200 kişi kadar bir topluluğun ölü bölgenin içinde yaşadığı ortaya çıkıyor.

They're called self-settlers.

Kendilerine öz-yerleşimciler diyorlar.

And almost all of them are women,

Ve neredeyse hepsi kadın,

the men having shorter lifespans

erkeklerin kısa bir hayat döngüsü var

in part due to overuse of alcohol, cigarettes,

kısmi olarak aşırı alkol kullanımı, sigara

if not radiation.

tabi radyasyon değilse.

Hundreds of thousands of people were evacuated

Kaza olduğu yıllarda yüz binlerce insan

at the time of the accident,

buradan nakil edildi,

but not everybody accepted that fate.

ama hepsi bu kaderi kabullenmedi.

The women in the zone, now in their 70s and 80s,

Bu kadınlar şimdilerde 70-80'lerindeler

are the last survivors of a group who defied authorities

ve yetkililere meydan okup,

and, it would seem, common sense,

ki sağduyu gibi görünüyor,

and returned to their ancestral homes inside the zone.

bölge içindeki atalarının evlerine dönmüşler.

They did so illegally.

Bunu yasa dışı olarak yaptılar.

As one woman put it to a soldier

Bir kadın, kendisini

who was trying to evacuate her for a second time,

ikinci kez tahliye etmek askere şöyle karşı koyuyor,

"Shoot me and dig the grave.

"Bir mezar kaz ve öldür beni,

Otherwise, I'm going home."

Aksi halde, ben evime gidiyorum."

Now why would they return to such deadly soil?

Şimdi, Neden böyle ölümcül bir toprağa dönmek istiyorlardı ki?

I mean, were they unaware of the risks

Demek istediğim, tehlikenin farkında değiller mi

or crazy enough to ignore them, or both?

veya bunu göz ardı edecek kadar çılgınlar mı, veya ikisi birden?

The thing is, they see their lives

Mesele, hayatlarını ve risk görüşleri

and the risks they run decidedly differently.

kesinlikle farklı.

Now around Chernobyl, there are scattered ghost villages,

Şu an Çernobil etrafında, dağınık halde hayalet köyler var,

eerily silent, strangely charming, bucolic,

ürkütücü bir sessizlik, garip bir çekicilik, pastoral,

totally contaminated.

ve tamamıyla kirlenmiş.

Many were bulldozed under at the time of the accident,

Bir çoğu kaza zamanında yıkılmış,

but a few are left like this,

bir kaçı bu şekilde kalabilmiş,

kind of silent vestiges to the tragedy.

bir çeşit sessiz trajedi izleriyle.

Others have a few residents in them,

Kalanlarda bir kaç yaşayan var,

one or two "babushkas," or "babas,"

bir iki "babushka" veya "baba" ki bunlar

which are the Russian and Ukrainian words for grandmother.

Rusça ve Ukraynaca'da babaanne anlamına gelen kelimeler.

Another village might have six or seven residents.

Bir başka kasaba 6 veya 7 sakine sahip.

So this is the strange demographic of the zone --

Bu bölgenin ilginç demografik özellikleri--

isolated alone together.

yalıtılmış tek başına birlikte.

And when I made my way to that piping chimney

Bu bacalara doğru yol aldığım zaman

I'd seen in the distance,

Uzaktan fark ettim,

I saw Hanna Zavorotnya, and I met her.

Hanna Zavorotnya'yı gördüm ve onunla buluştum.

She's the self-declared mayor of Kapavati village,

Kendiliğinden Kapative köyünün başkanı ilan edilmiş,

population eight.

ki nüfusu 8

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And she said to me, when I asked her the obvious,

Ona açıkça ortada olanı sorduğum da bana dedi ki,

"Radiation doesn't scare me. Starvation does."

"Radyasyon beni korkutmuyor. Açlık korkutuyor."

And you have to remember, these women have

Ve şunu unutmamalısınız, bu kadınlar

survived the worst atrocities of the 20th century.

20. yüzyılın en büyük zulümlerinden kurtuldu.

Stalin's enforced famines of the 1930s, the Holodomor,

Stalin'in 1930'larda zorladığı kıtlıklar, Holodomor,

killed millions of Ukrainians,

milyonlarca Ukraynalıyı öldürdü,

and they faced the Nazis in the '40s,

ve 40'larda Nazilerle karşı karşıya kaldılar,

who came through slashing, burning, raping,

ki beraberinde tecavüzler, yakıp yıkma ile

and in fact many of these women

ve gerçek şu ki bu kadınların bir çoğu

were shipped to Germany as forced labor.

Almanya'ya zorunlu işçi olarak gönderildi.

So when a couple decades into Soviet rule,

Ve bir kaç on yıl önce Sovyet yönetiminde,

Chernobyl happened,

Çernobil oldu,

they were unwilling to flee in the face of an enemy

Bu düşman karşısında kaçmaya isteksizlerdi,

that was invisible.

bu sefer ki görülmezdi.

So they returned to their villages

Bu yüzden köylerine döndüler

and are told they're going to get sick and die soon,

ve onlara hasta olacakları çok yakında da ölecekleri söylendi

but five happy years, their logic goes,

ama beş mutlu yıl, mantıkları gider,

is better than 10 stuck in a high rise

Kiev'in eteklerinde bir gökdelene 10 yıl

on the outskirts of Kiev,

tıkalı kalmaktan daha iyi,

separated from the graves of their mothers

annelerinin babalarının ve bebeklerinin

and fathers and babies,

mezarlarından ayrılmaktan,

the whisper of stork wings on a spring afternoon.

bir baharda öğle sonrası bir leyleğin kanat fısıltısından.

For them, environmental contamination

Onlar için çevresel kirlenme,

may not be the worst sort of devastation.

yıkımlar sıralamasında en kötüsü olmayabilir.

It turns out this holds true

Bunun aynı zamanda

for other species as well.

diğer türler içinde doğru olduğu ortaya çıkıyor.

Wild boar, lynx, moose, they've all returned

Yaban domuzu, başak, geyik , hepsi

to the region in force,

bölgeye geri döndüler,

the very real, very negative effects of radiation

radyasyonun çok ciddi ve olumsuz etkilerine

being trumped by the upside of a mass exodus

büyük insan göçünün aksine

of humans.

karşı geldiler.

The dead zone, it turns out, is full of life.

Ölü bölge tamamıyla hayata dönüyor.

And there is a kind of heroic resilience,

Ve bir çeşit kahramanca esneklik var,

a kind of plain-spoken pragmatism to those

bir çeşit açık açık konuşulan pragmatizm ki

who start their day at 5 a.m.

günlerine sabahın beşinde

pulling water from a well

kuyudan su çekerek

and end it at midnight

ve gece yarısı

poised to beat a bucket with a stick

bir kova ve sopa ile

and scare off wild boar that might mess with their potatoes,

patateslerini yaban domuzlarından korumak için hazırlanıyorlar

their only company a bit of homemade moonshine vodka.

ve geceleri tek arkadaşları ev yapımı kaçak votka.

And there's a patina of simple defiance among them.

Ve aralarında basit bir meydan okumanın parlaklığı var

"They told us our legs would hurt, and they do. So what?"

"Bize bacaklarımızın incileceğini söylediler ve oldu. Ne olmuş yani?"

I mean, what about their health?

Demek istediğim, ya sağlıkları?

The benefits of hardy, physical living,

Fiziksel ve zorlu yaşamın yararları

but an environment made toxic

ama karmaşık ve çok az anlaşılabilen bir düşman

by a complicated, little-understood enemy, radiation.

ile zehirli atık yaratan bir çevre, radyasyon.

It's incredibly difficult to parse.

Ayrımını yapabilmek inanılmaz derecede zor.

Health studies from the region

Bölgedeki sağlığa yönelik çalışmalar

are conflicting and fraught.

çelişkili ve kaygı verici.

The World Health Organization

Dünya Sağlık Örgütü

puts the number of Chernobyl-related deaths

Çernobil ile ilişkili ölü sayısını

at 4,000, eventually.

yaklaşık 4.000 olarak veriyor.

Greenpeace and other organizations

Greenpeace ve diğer örgütler ise

put that number in the tens of thousands.

on binler olarak veriyor.

Now everybody agrees that thyroid cancers

Herkes tiroit kanserinin çok yüksek

are sky high, and that Chernobyl evacuees

olduğunda hem fikir ve aynı zamanda Çernobil mağdurlarının

suffer the trauma of relocated peoples everywhere:

bir çok yere tekrardan iskan edilen insanlarda bulunan travmalardan görüldüğüne de:

higher levels of anxiety, depression, alcoholism,

yüksek seviyelerde kaygı, depresyon, alkolizm,

unemployment and, importantly,

issizlik ve en önemlisi,

disrupted social networks.

sosyal iletişimde çöküntü.

Now, like many of you,

Şimdi, bir çoğunuz gibi,

I have moved maybe 20, 25 times in my life.

Bende hayatımda belkide 20,25 kere taşınmışımdır.

Home is a transient concept.

Ev geçici bir kavramdır.

I have a deeper connection to my laptop

Dizüstü bilgisayarımla herhangi bir toprak

than any bit of soil.

parçasından daha derin bir bağlantıya sahibim.

So it's hard for us to understand, but home

Bunu anlamak bizim için zor ama

is the entire cosmos of the rural babushka,

kırsal babushkaların tüm evreni ev

and connection to the land is palpable.

ve toprakla olan bağları ortada.

And perhaps because these Ukrainian women

Belkide buna sebep olan Ukraynalı kadınların

were schooled under the Soviets

Sovyet döneminde eğitim görmesi

and versed in the Russian poets,

ve yetenekli Rus şairlerdir,

aphorisms about these ideas

bu fikirleri hakkında aforizmalar

slip from their mouths all the time.

ağızlarından sürekli dökülüyor.

"If you leave, you die."

"Eğer terk edersen, ölürsün."

"Those who left are worse off now.

"Bırakıp gidenler şimdi daha kötü halde.

They are dying of sadness."

Üzüntüden ölüyorlar."

"Motherland is motherland. I will never leave."

"Ana vatan, ana vatandır. Asla terk etmeyeceğim."

What sounds like faith, soft faith,

Bu kulağa inanç, saf inanç gibi gelebilir,

may actually be fact,

belki de gerçeğin ta kendidir,

because the surprising truth --

çünkü şok edici gerçek--

I mean, there are no studies, but the truth seems to be

Demek istediğim, herhangi bir yapılmış çalışma yok ama

that these women who returned to their homes

yaptıkları doğru gibi gözüküyor evlerine döndüler

and have lived on some of the most radioactive land

ve dünyanın en radyoaktif bölgesinde

on Earth for the last 27 years,

son 27 yıldır yaşamaktalar,

have actually outlived their counterparts

taşınmayı kabul edip dışarda yaşayan

who accepted relocation,

benzerlerinden ise

by some estimates up to 10 years.

tahmini 10 yıl fazla yaşamış.

How could this be?

Bu nasıl olabilir?

Here's a theory: Could it be

Bir teori var: Bu olay

that those ties to ancestral soil,

atalarının toprağına bağlı olabilir,

the soft variables reflected in their aphorisms,

yumuşak değişkenler onların aforizmalarını etkileyeyip

actually affect longevity?

uzun yaşamalarını uzatmış olabilir mi?

The power of motherland

Ata topraklarının gücü

so fundamental to that part of the world

geçici gözükse de dünyanın bu kısmında

seems palliative.

aslında esastır.

Home and community are forces

Yuva ve halk rakibe karşı üstün geliyor ki

that rival even radiation.

rakip radyasyon.

Now radiation or not,

Radyasyon veya değil,

these women are at the end of their lives.

bu kadınlar hayatlarının sonunda.

In the next decade, the zone's human residents will be gone,

Gelecek on yılda, bölgenin insan yerleşimcileri gitmiş olacak

and it will revert to a wild, radioactive place,

ve vahşi, radyoaktif, hayvanlarla dolu, nadiren

full only of animals and occasionally

cesur ve şaşkınlığa uğrayan bilim adamları

daring, flummoxed scientists.

olduğu bir yere dönecek.

But the spirit and existence of the babushkas,

Ne var ki, onları tanıdığım son üç yılda

whose numbers have been halved

sayıları yarıya inen babuşkaların

in the three years I've known them,

ruhları ve varlıkları,

will leave us with powerful new templates

bizlere hakkında düşünmek ve mücadele etmek için

to think about and grapple with,

güçlü ve yeni şu örnekleri bırakıyor;

about the relative nature of risk,

riskin göreceli doğası,

about transformative connections to home,

eve olan dönüştürücü bağlar,

and about the magnificent tonic

ve hür irade ve kendi geleceğini tayin etmenin

of personal agency and self-determination.

müthiş canlandırıcılığı...

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)