Holly Morris: Why stay in Chernobyl? Because it's home.

Holly Morris: Tại sao ở lại Chernobyl? Bởi vì đó là nhà.

Translator: Uyen Le Nguyen Tuong Reviewer: Nhu PHAM

Three years ago, I was standing about a hundred yards

Ba năm trước, tôi từng đứng cách lò phản ứng hạt nhân số bốn ở Chernobyl

from Chernobyl nuclear reactor number four.

khoảng một trăm mét.

My Geiger counter dosimeter, which measures radiation,

Máy đo mức độ bức xạ Geiger của tôi,

was going berserk,

kêu lên điên cuồng,

and the closer I got, the more frenetic it became,

và khi tôi tiến lại gần hơn, nó càng kêu dữ dội

and frantic. My God.

và điên cuồng hơn. Lạy chúa.

I was there covering the 25th anniversary

Tôi đã ở đó để thực hiện kỷ niệm 25 năm

of the world's worst nuclear accident,

tai nạn hạt nhân tồi tệ nhất thế giới,

as you can see by the look on my face,

các bạn có thể thấy vẻ mặt của tôi,

reluctantly so, but with good reason,

miễn cưỡng như vậy, nhưng với một lý do chính đáng,

because the nuclear fire that burned for 11 days

vì ngọn lửa hạt nhân đã cháy trong 11 ngày

back in 1986 released 400 times as much radiation

vào năm 1986 phát tán lượng bức xạ gấp 400 lần so với

as the bomb dropped on Hiroshima,

bức xạ của quả bom được thả xuống Hiroshima,

and the sarcophagus, which is the covering

và lớp vỏ bọc như một ngôi mộ bao trùm

over reactor number four,

lò phản ứng số bốn,

which was hastily built 27 years ago,

đã được xây dựng vội vã cách đây 27 năm,

now sits cracked and rusted

hiện đang nứt và rỉ sét

and leaking radiation.

và rò rỉ phóng xạ

So I was filming.

Tôi thực hiện quay phim.

I just wanted to get the job done

Tôi chỉ muốn kết thúc công việc

and get out of there fast.

và nhanh chóng ra khỏi đó.

But then, I looked into the distance,

Nhưng sau đó, tôi nhìn vào khoảng xa,

and I saw some smoke coming from a farmhouse,

và tôi thấy khói bốc ra từ một ngôi nhà trong trang trại,

and I'm thinking, who could be living here?

và tôi nghĩ, ai có thể sống ở đây chứ?

I mean, after all, Chernobyl's soil, water and air,

Ý tôi là, sau tất cả, đất, nước và không khí ở Chernobyl,

are among the most highly contaminated on Earth,

là một trong những thứ bị ô nhiễm cao nhất trên trái đất,

and the reactor sits at the the center of

và lò phản ứng nằm ở trung tâm của

a tightly regulated exclusion zone, or dead zone,

một vùng bị loại trừ nghiêm ngặt, hay vùng đất chết,

and it's a nuclear police state, complete with border guards.

và đó là một vùng bị kiểm soát bởi cảnh sát và bảo vệ biên giới.

You have to have dosimeter at all times, clicking away,

Bạn phải có máy đo phóng xạ tại mọi thời điểm

you have to have a government minder,

bạn cần phải có một người của chính phủ đi kèm,

and there's draconian radiation rules

và có những quy tắc nghiêm khắc về bức xạ

and constant contamination monitoring.

và giám sát liên tục về phơi nhiễm.

The point being, no human being

Vấn đề là, con người

should be living anywhere near the dead zone.

không nên sống ở bất cứ nơi nào gần khu vực chết

But they are.

Nhưng họ đang sống ở đó.

It turns out an unlikely community

Hóa ra có một cộng đồng

of some 200 people are living inside the zone.

gồm khoảng 200 người đang sống tại khu vực này.

They're called self-settlers.

Họ được gọi là tự định cư.

And almost all of them are women,

Và gần như tất cả trong số họ là phụ nữ,

the men having shorter lifespans

những người đàn ông thì có tuổi thọ ngắn hơn

in part due to overuse of alcohol, cigarettes,

một phần là do lạm dụng bia rượu, thuốc lá,

if not radiation.

nếu chưa kể đến phóng xạ.

Hundreds of thousands of people were evacuated

Hàng trăm ngàn người đã được sơ tán

at the time of the accident,

tại thời điểm xảy ra tai nạn,

but not everybody accepted that fate.

nhưng không phải ai cũng chấp nhận số phận đó.

The women in the zone, now in their 70s and 80s,

Những người phụ nữ trong khu vực, hiện ở tuổi 70, 80,

are the last survivors of a group who defied authorities

là những người sống sót cuối cùng của một nhóm người bất chấp chính quyền

and, it would seem, common sense,

và theo lẽ thường

and returned to their ancestral homes inside the zone.

đã trở về ngôi nhà của tổ tiên họ trong vùng đất chết.

They did so illegally.

Đương nhiên họ đã làm điều đó một cách bất hợp pháp.

As one woman put it to a soldier

Một người phụ nữ đã nói với một người lính

who was trying to evacuate her for a second time,

người mà đang cố gắng sơ tán cô lần thứ hai,

"Shoot me and dig the grave.

"Bắn tôi đi và chôn tôi ở đây.

Otherwise, I'm going home."

Nếu không, tôi sẽ về nhà. "

Now why would they return to such deadly soil?

Tại sao họ quay trở lại vùng đất chết như vậy?

I mean, were they unaware of the risks

Ý tôi là, liệu có phải họ không nhận thức được những rủi ro

or crazy enough to ignore them, or both?

hoặc đủ điên để bỏ qua chúng, hay cả hai?

The thing is, they see their lives

Trên thực tế, họ thấy cuộc sống của họ

and the risks they run decidedly differently.

và những rủi ro mà họ chạy trốn rõ ràng là khác nhau.

Now around Chernobyl, there are scattered ghost villages,

Giờ đây xung quanh Chernobyl, rải rác có những ngôi làng ma,

eerily silent, strangely charming, bucolic,

im lặng đến kỳ lạ, quyến rũ lạ lùng , thôn dã,

totally contaminated.

và hoàn toàn bị ô nhiễm.

Many were bulldozed under at the time of the accident,

Nhiều ngôi làng đã bị san phẳng tại thời điểm xảy ra tai nạn,

but a few are left like this,

nhưng còn lại một số ít như thế này,

kind of silent vestiges to the tragedy.

như bóng ma của tấn thảm kịch.

Others have a few residents in them,

Những ngôi làng khác có một vài người dân,

one or two "babushkas," or "babas,"

một hoặc hai "babushkas," hay "Babas"

which are the Russian and Ukrainian words for grandmother.

đó là những từ mà người Nga và Ukraina gọi là "bà".

Another village might have six or seven residents.

Một ngôi làng khác có thể có sáu hoặc bảy người dân.

So this is the strange demographic of the zone --

Đây là khu vực có nhân khẩu học kỳ lạ--

isolated alone together.

tự cô lập mình với nhau.

And when I made my way to that piping chimney

Và khi tôi tiến về đường ống khói

I'd seen in the distance,

Tôi đã nhìn thấy ở xa xa,

I saw Hanna Zavorotnya, and I met her.

Tôi thấy Hanna Zavorotnya, và tôi gặp cô ấy

She's the self-declared mayor of Kapavati village,

Cô ấy tự tuyên bố là thị trưởng của làng Kapavati,

population eight.

với dân số gồm 8 người.

(Laughter)

(cười)

And she said to me, when I asked her the obvious,

Và cô ấy nói với tôi, khi được hỏi,

"Radiation doesn't scare me. Starvation does."

"Phóng xạ không khiến tôi sợ hãi. Chính nạn đói làm điều đó"

And you have to remember, these women have

Và bạn phải nhớ, những người phụ nữ này

survived the worst atrocities of the 20th century.

sống sót sau tội ác tồi tệ nhất của thế kỷ 20.

Stalin's enforced famines of the 1930s, the Holodomor,

Nạn đói Holodomor được gây ra bởi chế độ Stalin vào những năm 1930,

killed millions of Ukrainians,

giết chết hàng triệu người Ukraina,

and they faced the Nazis in the '40s,

và họ phải đối mặt với phát xít Đức trong thập niên 40,

who came through slashing, burning, raping,

những người đã đi qua những chém, đốt, hãm hiếp,

and in fact many of these women

và trên thực tế, nhiều người trong số họ

were shipped to Germany as forced labor.

đã được xuất sang Đức như lao động cưỡng bức.

So when a couple decades into Soviet rule,

Vì vậy, một vài thập kỷ của chế độ Xô Viết,

Chernobyl happened,

Chernobyl xảy ra,

they were unwilling to flee in the face of an enemy

họ không muốn bỏ chạy khi đối mặt với một kẻ thù

that was invisible.

vô hình.

So they returned to their villages

Vì vậy, họ trở về làng quê

and are told they're going to get sick and die soon,

và họ được cảnh báo về những căn bệnh và suy giảm tuổi thọ

but five happy years, their logic goes,

nhưng trái tim của họ đã nói với họ, 5 năm sống vui vẻ ở đây

is better than 10 stuck in a high rise

sẽ là tốt hơn là 10 năm bị mắc kẹt ở các tòa nhà cao tấng

on the outskirts of Kiev,

ở ngoại ô Kiev,

separated from the graves of their mothers

và bị chia lì với nơi chôn nhau cắt rốn,

and fathers and babies,

nơi chôn cất mẹ, cha và con trẻ của họ,

the whisper of stork wings on a spring afternoon.

chia cắt khỏi tiếng thì thầm của cánh cò vào một buổi chiều mùa xuân.

For them, environmental contamination

Đối với họ, ô nhiễm môi trường

may not be the worst sort of devastation.

có thể không phải là sự tàn phá tồi tệ nhất.

It turns out this holds true

Hóa ra điều này cũng đúng

for other species as well.

đối với các loài khác.

Wild boar, lynx, moose, they've all returned

Lợn rừng, mèo rừng, nai sừng tấm Bắc Mỹ, tất cả chúng đã trở lại

to the region in force,

khu vực bị ảnh hưởng,

the very real, very negative effects of radiation

nơi mà những tác động rất thực tế, rất tiêu cực của bức xạ

being trumped by the upside of a mass exodus

đã gây ra sự di cư hàng loạt

of humans.

của con người.

The dead zone, it turns out, is full of life.

Vùng chết đã được phủ đầy sự sống.

And there is a kind of heroic resilience,

Và có một khả năng phục hồi khác thường,

a kind of plain-spoken pragmatism to those

một loại chủ nghĩa hiện thực của

who start their day at 5 a.m.

những người bắt đầu một ngày lúc 05:00

pulling water from a well

kéo nước từ một cái giếng

and end it at midnight

và kết thúc vào lúc nửa đêm

poised to beat a bucket with a stick

sẵn sàng khua xô chậu inh ỏi

and scare off wild boar that might mess with their potatoes,

để xua đuổi lợn rừng có thể làm hư hại khoai tây,

their only company a bit of homemade moonshine vodka.

và người đồng hành duy nhất là một ít rượu vodka lậu tự chế của mình .

And there's a patina of simple defiance among them.

Và tồn tại một sự thách thức bên trong họ.

"They told us our legs would hurt, and they do. So what?"

"Họ nói chân của chúng tôi sẽ bị tổn thương, và sự thật là chúng đã bị như vậy. Thì sao nào?"

I mean, what about their health?

Ý tôi là, còn sức khỏe của họ thì sao?

The benefits of hardy, physical living,

Những lợi ích của cuộc sống khỏe mạnh, vật chất

but an environment made toxic

nhưng một môi trường bị nhiễm độc

by a complicated, little-understood enemy, radiation.

bởi một kẻ thù phức tạp và ít được hiểu rõ là bức xạ.

It's incredibly difficult to parse.

Vô cùng khó khăn để phân tích.

Health studies from the region

Nghiên cứu y tế từ khu vực

are conflicting and fraught.

thì đầy mâu thuẫn.

The World Health Organization

Tổ chức Y tế Thế giới

puts the number of Chernobyl-related deaths

đưa ra con số các ca tử vong liên quan đến Chernobyl

at 4,000, eventually.

cuối cùng là 4.000.

Greenpeace and other organizations

Tổ chức hòa bình xanh và các tổ chức khác

put that number in the tens of thousands.

đưa con số này lên tới hàng chục ngàn.

Now everybody agrees that thyroid cancers

Bây giờ tất cả mọi người đồng ý rằng ung thư tuyến giáp

are sky high, and that Chernobyl evacuees

là rất nhiều, và rằng người di tản khỏi Chernobyl

suffer the trauma of relocated peoples everywhere:

hứng chịu sự tổn thương tâm lý của những người phải di cư khắp mọi nơi:

higher levels of anxiety, depression, alcoholism,

cấp độ cao hơn của sự lo âu, trầm cảm, nghiện rượu,

unemployment and, importantly,

thất nghiệp, và quan trọng là,

disrupted social networks.

phá vỡ các mạng xã hội.

Now, like many of you,

Bây giờ, như nhiều người trong số các bạn,

I have moved maybe 20, 25 times in my life.

Tôi đã di chuyển khoảng 20, 25 lần trong đời.

Home is a transient concept.

Ngôi nhà là một khái niệm thoáng qua.

I have a deeper connection to my laptop

Tôi có một kết nối sâu sắc hơn với máy tính xách tay của mình

than any bit of soil.

hơn bất kỳ mảnh đất nào.

So it's hard for us to understand, but home

Vì vậy, thật khó cho chúng ta để có thể hiểu nó, nhưng nhà

is the entire cosmos of the rural babushka,

là toàn bộ thế giới của người dân quê Babushka,

and connection to the land is palpable.

và sự kết nối với đất là có thể cảm nhận được.

And perhaps because these Ukrainian women

Và có lẽ bởi vì những người phụ nữ Ukraina

were schooled under the Soviets

được theo học dưới thời Liên Xô

and versed in the Russian poets,

và thành thạo những vần thơ Nga,

aphorisms about these ideas

cách ngôn về những ý tưởng này

slip from their mouths all the time.

tuôn trào từ miệng họ mọi nơi mọi lúc

"If you leave, you die."

"Nếu bạn đi, bạn sẽ chết."

"Those who left are worse off now.

"Những người trước đây quyết định rời khỏi bây giờ còn tồi tệ hơn nhiều.

They are dying of sadness."

Họ đang chết vì nỗi buồn. "

"Motherland is motherland. I will never leave."

"Quê hương là quê hương. Tôi sẽ không bao giờ đi khỏi."

What sounds like faith, soft faith,

Nghe có vẻ giống như là đức tin, hay viễn tưởng

may actually be fact,

nhưng có thể là sự thật

because the surprising truth --

vì sự thật đáng ngạc nhiên -

I mean, there are no studies, but the truth seems to be

Ý tôi là, không có những nghiên cứu, nhưng sự thật có vẻ là

that these women who returned to their homes

những phụ nữ này đã trở về nhà

and have lived on some of the most radioactive land

và đã sống trên một vùng đất bị nhiễm phóng xạ nặng nhất

on Earth for the last 27 years,

trên trái đất trong 27 năm qua,

have actually outlived their counterparts

đã thực sự sống lâu hơn những người đồng hương của họ

who accepted relocation,

những người người đã chấp nhận di dời,

by some estimates up to 10 years.

ước tính lên đến 10 năm.

How could this be?

Sao lại có thể như thế được?

Here's a theory: Could it be

Dưới đây là một lý thuyết:

that those ties to ancestral soil,

rằng có thể những mối quan hệ với mảnh đất của tổ tiên,

the soft variables reflected in their aphorisms,

niềm tin phản ánh trong những câu cách ngôn của họ

actually affect longevity?

thực sự ảnh hưởng đến tuổi thọ?

The power of motherland

Sức mạnh của đất mẹ

so fundamental to that part of the world

là một phần quan trọng giúp nỗi đau của họ

seems palliative.

dường như được giảm nhẹ.

Home and community are forces

Quê hương và cộng đồng là lực lượng

that rival even radiation.

thậm chí là đối thủ của bức xạ .

Now radiation or not,

Bây giờ dù có bức xạ hay không,

these women are at the end of their lives.

những phụ nữ này đang ở những năm tháng cuối đời.

In the next decade, the zone's human residents will be gone,

Trong thập kỷ tới, các cư dân của khu vực sẽ biến mất,

and it will revert to a wild, radioactive place,

và nó sẽ trở lại thành một nơi hoang dã bị nhiễm phóng xạ, ,

full only of animals and occasionally

chỉ có duy nhất động vật và đôi khi

daring, flummoxed scientists.

là các nhà khoa học táo bạo.

But the spirit and existence of the babushkas,

Nhưng tinh thần và sự tồn tại của các babushkas,

whose numbers have been halved

mà con số đó đã giảm đi một nửa

in the three years I've known them,

trong ba năm mà tôi được biết đến họ,

will leave us with powerful new templates

sẽ để lại cho chúng ta những bằng chứng mới có tác động to lớn

to think about and grapple with,

để suy nghĩ và đánh vật

about the relative nature of risk,

về bản chất tương đối của các rủi ro,

about transformative connections to home,

về những sự kết nối biến đổi với quê hương,

and about the magnificent tonic

và về sự tuyệt vời

of personal agency and self-determination.

của phẩm chất cá nhân và sự tự quyết.

Thank you.

Cảm ơn các bạn.

(Applause)

(Vỗ tay)