Holly Morris: Why stay in Chernobyl? Because it's home.

70,012 views ・ 2013-10-31

TED


Mesedez, egin klik bikoitza beheko ingelesezko azpitituluetan bideoa erreproduzitzeko.

Translator: Silvia Ribés Reviewer: Begoña Laka
00:12
Three years ago, I was standing about a hundred yards
0
12400
3089
Duela 3 urte, 100 metrora neukan
00:15
from Chernobyl nuclear reactor number four.
1
15489
3626
4 zenbakiko Txernobilgo erreaktore nuklearra.
00:19
My Geiger counter dosimeter, which measures radiation,
2
19115
3147
Erradiazio neurtzen duen dosimetro Geiger hau
00:22
was going berserk,
3
22262
1588
erritmo frenetikoa hartzen ari zen.
00:23
and the closer I got, the more frenetic it became,
4
23850
3447
Hurbildu ahala, erritmoa gero eta frenetikoagoa zen.
00:27
and frantic. My God.
5
27297
2796
Zoratu egin zen, izan ere.
00:30
I was there covering the 25th anniversary
6
30093
2750
Munduko istripu nuklear larrienaren 25. urteurrena zen
00:32
of the world's worst nuclear accident,
7
32843
3150
eta hara joan nintzen horren berri ematera.
00:35
as you can see by the look on my face,
8
35993
1949
Aurpegian ikusiko didazuenez, ez nuen joateko gogorik
00:37
reluctantly so, but with good reason,
9
37942
2891
eta arrazoi sendoak neuzkan!
00:40
because the nuclear fire that burned for 11 days
10
40833
3463
1986an 11 egunez sutan egon zen suak
00:44
back in 1986 released 400 times as much radiation
11
44296
4416
400 bider erradiazio gehiago izurtzen zuen
00:48
as the bomb dropped on Hiroshima,
12
48712
2216
Hiroshiman lehertu zen bonbak baino.
00:50
and the sarcophagus, which is the covering
13
50928
2474
Gainera, sarkofagoa,
00:53
over reactor number four,
14
53402
1577
4. erreaktorea estaltzen duena,
00:54
which was hastily built 27 years ago,
15
54979
2882
orain dela 27 urte azkar eraikita,
00:57
now sits cracked and rusted
16
57861
1918
hor dago, apurtuta eta herdoilduta,
00:59
and leaking radiation.
17
59779
1716
erradiazioa isurtzen.
01:01
So I was filming.
18
61495
1678
Hor nengoen ni, filmatzen.
01:03
I just wanted to get the job done
19
63173
1306
Lana amaitu besterik ez nuen nahi
01:04
and get out of there fast.
20
64479
2587
eta hortik ahalik eta azkarren aldendu.
01:07
But then, I looked into the distance,
21
67066
2284
Momentu horretan, urrunean ikusi nuen
01:09
and I saw some smoke coming from a farmhouse,
22
69350
3277
landetxe batetik irteten zen kea.
01:12
and I'm thinking, who could be living here?
23
72627
2543
Nor demontre bizi daiteke hemen?
01:15
I mean, after all, Chernobyl's soil, water and air,
24
75170
3592
Txernobilgo lurra, ura eta airea
01:18
are among the most highly contaminated on Earth,
25
78762
2710
planetako kutsatuenetarikoak dira,
01:21
and the reactor sits at the the center of
26
81472
1618
eta erreaktorea kokatuta dagoen esklusio-eremua
01:23
a tightly regulated exclusion zone, or dead zone,
27
83090
3646
hilda eta gogor erregulatuta dago.
01:26
and it's a nuclear police state, complete with border guards.
28
86736
3345
Polizia eta mugako zaindariz betetako estatu nuklearra da.
01:30
You have to have dosimeter at all times, clicking away,
29
90081
2547
Dosimetroa erabili behar da une guztietan,
01:32
you have to have a government minder,
30
92628
1921
gobernuko eskolta bat behar duzu,
01:34
and there's draconian radiation rules
31
94549
2636
erradiazio erregulazio oso zorrotza dago,
01:37
and constant contamination monitoring.
32
97185
4705
eta etengabeko kutsaduraren kontrola egiten da.
01:41
The point being, no human being
33
101890
2152
Gauzak horrela, eremu hil honetatik hurbil
01:44
should be living anywhere near the dead zone.
34
104042
2886
inork ez luke bizi beharko.
01:46
But they are.
35
106928
1593
Baina egon, badago.
01:48
It turns out an unlikely community
36
108521
2653
Antza, 200 lagunek osatutako talde bat
01:51
of some 200 people are living inside the zone.
37
111174
3453
eremuan bizi da, sinesgaitza bada ere.
01:54
They're called self-settlers.
38
114627
1858
Samosely -edo okupak- deitzen dira.
01:56
And almost all of them are women,
39
116485
2640
Gehienak emakumezkoak dira.
01:59
the men having shorter lifespans
40
119125
1868
Gizonezkoen bizi-itxaropena txikiagoa da
02:00
in part due to overuse of alcohol, cigarettes,
41
120993
2317
alkohola gehiegi edateagatik, tabakoa
02:03
if not radiation.
42
123310
1988
edo erradiazioagatik.
02:05
Hundreds of thousands of people were evacuated
43
125298
2238
Ehunka mila pertsona ebakuatu egin zuten
02:07
at the time of the accident,
44
127536
1620
istripua gertatu zenean
02:09
but not everybody accepted that fate.
45
129156
2461
baina batzuek ez zuten erabaki hori onartu.
02:11
The women in the zone, now in their 70s and 80s,
46
131617
2793
Eremuko emakumeak, orain 70-80 urtekoak,
02:14
are the last survivors of a group who defied authorities
47
134410
2995
agintariei aurre egin zien taldeko azkenak dira.
02:17
and, it would seem, common sense,
48
137405
1950
Sen onari jaramonik ez eginez,
02:19
and returned to their ancestral homes inside the zone.
49
139355
3690
bueltatu ziren eremu barruan dauden arbasoen etxeetara.
02:23
They did so illegally.
50
143045
2484
Legez kontra bueltatu ziren.
02:25
As one woman put it to a soldier
51
145529
1917
Zera esan zion emakume batek
02:27
who was trying to evacuate her for a second time,
52
147446
2814
bigarren aldiz ebakuatu nahi zuen soldadu bati:
02:30
"Shoot me and dig the grave.
53
150260
1823
"Tiro egin niri eta hilobia prestatu.
02:32
Otherwise, I'm going home."
54
152083
2578
Bestela, etxera joango naiz".
02:34
Now why would they return to such deadly soil?
55
154661
2535
Zergatik nahiko zuten eremu hil horretara bueltatu?
02:37
I mean, were they unaware of the risks
56
157196
1908
Ez zituzten arriskuak ezagutzen?
02:39
or crazy enough to ignore them, or both?
57
159104
3011
Kasurik ez egiteraino zoratu al ziren? Edo biak?
02:42
The thing is, they see their lives
58
162115
1472
Kontua da oso ikuspegi desberdina dutela
02:43
and the risks they run decidedly differently.
59
163587
3532
bizitzari buruz eta arriskuei buruz.
02:47
Now around Chernobyl, there are scattered ghost villages,
60
167119
3253
Orain Txernobil inguruan herri fantasma sakabanatuak daude,
02:50
eerily silent, strangely charming, bucolic,
61
170372
4331
isiltasun beldurgarrian, arraroki xarmagarriak, bukolikoak,
02:54
totally contaminated.
62
174703
1923
eta kutsatuak oso.
02:56
Many were bulldozed under at the time of the accident,
63
176626
3139
Batzuk eraitsi egin zituzten istripua gertatu zenean,
02:59
but a few are left like this,
64
179765
2033
baina beste batzuk horrela jarraitzen dute;
03:01
kind of silent vestiges to the tragedy.
65
181798
3553
istripuaren aztarna isilak dira, nolabait.
03:05
Others have a few residents in them,
66
185351
2311
Beste batzuetan biztanle batzuk daude,
03:07
one or two "babushkas," or "babas,"
67
187662
2465
"babushka" edo "baba" bat edo bi,
03:10
which are the Russian and Ukrainian words for grandmother.
68
190127
3189
horrela deitzen diete-eta amonei, errusieraz eta ukraineraz.
03:13
Another village might have six or seven residents.
69
193316
3083
Beste herri batek sei edo zazpi biztanle izan ditzake.
03:16
So this is the strange demographic of the zone --
70
196399
2730
Horrela da eremuaren demografia bitxia:
03:19
isolated alone together.
71
199129
2869
isolatua, bakartua, elkarrekin.
03:21
And when I made my way to that piping chimney
72
201998
2203
Urrutian ikusi nuen
03:24
I'd seen in the distance,
73
204201
1671
kea zerion tximiniaranzko bidean,
03:25
I saw Hanna Zavorotnya, and I met her.
74
205872
3246
Hanna Zavorotnyia ikusi eta beregana joan nintzen.
03:29
She's the self-declared mayor of Kapavati village,
75
209118
3066
Kapavati herriko alkatea da, berak bere burua izendatu zuen.
03:32
population eight.
76
212184
1962
Zortzi biztanle ditu herriak.
03:34
(Laughter)
77
214146
1963
(Barreak)
03:36
And she said to me, when I asked her the obvious,
78
216109
3233
Agerikoa galdetu nionean, zera esan zidan:
03:39
"Radiation doesn't scare me. Starvation does."
79
219342
4009
"Erradiazioak ez nau beldurtzen. Goseteak bai."
03:43
And you have to remember, these women have
80
223351
1633
Kontuan izatekoa da emakume hauek
03:44
survived the worst atrocities of the 20th century.
81
224984
3868
20.mendeko basatikeria larrienak biziraun dituztela.
03:48
Stalin's enforced famines of the 1930s, the Holodomor,
82
228852
3571
30ko hamarkadan Stalinek eragindako goseteek, Holomodorrek,
03:52
killed millions of Ukrainians,
83
232423
1831
milioika ukraniar hil zituzten,
03:54
and they faced the Nazis in the '40s,
84
234254
2023
eta 40ko hamarkadan naziei egin zieten aurre.
03:56
who came through slashing, burning, raping,
85
236277
2976
Azken hauek ebaki, erre, bortxatu egin zituzten.
03:59
and in fact many of these women
86
239253
1616
Izan ere, hauetariko emakume batzuk
04:00
were shipped to Germany as forced labor.
87
240869
3085
Alemaniara bidali zituzten lanera gogoz kontra.
04:03
So when a couple decades into Soviet rule,
88
243954
2460
Beraz, sobietarren menpe bi hamarkadan egonda,
04:06
Chernobyl happened,
89
246414
1195
Txernobilekoa gertatu zenean,
04:07
they were unwilling to flee in the face of an enemy
90
247609
3062
ez zuten alde egin izan nahi
04:10
that was invisible.
91
250671
2178
ikusezina zen etsai batengatik.
04:12
So they returned to their villages
92
252849
1989
Haien herrietara bueltatu eta gero,
04:14
and are told they're going to get sick and die soon,
93
254838
3220
gaixotu eta hil egingo zirela esan zietenean,
04:18
but five happy years, their logic goes,
94
258058
2565
zera pentsatu zuten: poztasuneko 5 urte hobeak dira
04:20
is better than 10 stuck in a high rise
95
260623
2555
10 urte Kieveko kanpoaldean baino,
04:23
on the outskirts of Kiev,
96
263178
1860
etxe-orratz batean sartuta,
04:25
separated from the graves of their mothers
97
265038
2178
eta arbasoen hilobietatik bananduta,
04:27
and fathers and babies,
98
267216
2320
ama, aita eta umeen hilobietatik,
04:29
the whisper of stork wings on a spring afternoon.
99
269536
3956
zikoinen hegoen murmurretik udaberriko arratsaldetan.
04:33
For them, environmental contamination
100
273492
2398
Haien ustez, ingurumenaren kutsadura
04:35
may not be the worst sort of devastation.
101
275890
2550
ez da hondamendirik larriena.
04:38
It turns out this holds true
102
278440
1320
Eta kontua da,
04:39
for other species as well.
103
279760
2091
beste espezie batzuentzat ere hau egia dela.
04:41
Wild boar, lynx, moose, they've all returned
104
281851
2947
Basurdeak, katamotzak, altzeak...
04:44
to the region in force,
105
284798
1750
Denak bueltatu ziren eremura.
04:46
the very real, very negative effects of radiation
106
286548
3255
Erradiazioaren eragin benetan kaltegarriek
04:49
being trumped by the upside of a mass exodus
107
289803
3558
partida galdu zuten
04:53
of humans.
108
293361
1751
gizakien exodo masiboen aurka.
04:55
The dead zone, it turns out, is full of life.
109
295112
4693
Eremu hilari, antza, bizitza dario.
04:59
And there is a kind of heroic resilience,
110
299805
3058
Pertsona hauek erresilientzia heroikoa dute,
05:02
a kind of plain-spoken pragmatism to those
111
302863
2871
benetako pragmatismo moduko bat,
05:05
who start their day at 5 a.m.
112
305734
2492
5:00etan hasten dute eguna
05:08
pulling water from a well
113
308226
2243
putzu batetik ura ateratzen;
05:10
and end it at midnight
114
310469
1704
eta gauerdian bukatzen dute
05:12
poised to beat a bucket with a stick
115
312173
2064
makilarekin ontzi bati kolpeak ematen
05:14
and scare off wild boar that might mess with their potatoes,
116
314237
2900
patatak hondatuko dituen basurde bat uxatzeko.
05:17
their only company a bit of homemade moonshine vodka.
117
317137
5152
Haiek egindako legez kanpoko vodka dute lagun bakarra.
05:22
And there's a patina of simple defiance among them.
118
322289
3410
Eta badago haiengan desafio kutsu bat.
05:25
"They told us our legs would hurt, and they do. So what?"
119
325699
3838
"Esan ziguten hanketan mina izango genuela, eta hala da. Eta zer?"
05:29
I mean, what about their health?
120
329537
1702
Zer du-eta haien osasunak?
05:31
The benefits of hardy, physical living,
121
331239
2822
Bizitza fisiko eta gogor baten abantailak,
05:34
but an environment made toxic
122
334061
1604
eta ingurumen toxiko bat
05:35
by a complicated, little-understood enemy, radiation.
123
335665
3983
gutxi ulertutako eta zaila den etsai batek kutsatuta: erradiazioa.
05:39
It's incredibly difficult to parse.
124
339648
2135
Oso zaila da arazoa aztertzea.
05:41
Health studies from the region
125
341783
1817
Eremuan egindako osasun ikerketak
05:43
are conflicting and fraught.
126
343600
2740
ez datoz bat.
05:46
The World Health Organization
127
346340
1393
Munduko Osasun Erakundeak, azkenean,
05:47
puts the number of Chernobyl-related deaths
128
347733
2730
Txernobilgo eraginagatik,
05:50
at 4,000, eventually.
129
350463
2318
4.000 hildako zenbatu zituen.
05:52
Greenpeace and other organizations
130
352781
2638
Greenpeacek eta beste erakunde batzuek
05:55
put that number in the tens of thousands.
131
355419
3158
hamaika mila zenbatzen dituzte.
05:58
Now everybody agrees that thyroid cancers
132
358577
2992
Denok dakigu tiroideko minbizi kasuak
06:01
are sky high, and that Chernobyl evacuees
133
361569
2617
izugarrizkoak direla, eta Txernobilgo ebakuatuek
06:04
suffer the trauma of relocated peoples everywhere:
134
364186
3067
leku guztietako ebakuatuen traumak dituztela:
06:07
higher levels of anxiety, depression, alcoholism,
135
367253
3278
antsietate-maila altua, depresioa, alkoholismoa,
06:10
unemployment and, importantly,
136
370531
2180
langabezia eta, bereziki,
06:12
disrupted social networks.
137
372711
3243
gizarte-sare nahastuak.
06:15
Now, like many of you,
138
375954
2406
Zuetariko askok bezala,
06:18
I have moved maybe 20, 25 times in my life.
139
378360
4625
ni ere etxez aldatu naiz 20-25 aldiz bizitza osoan.
06:22
Home is a transient concept.
140
382985
3422
"Etxea" oso kontzeptu iragankorra da.
06:26
I have a deeper connection to my laptop
141
386407
2177
Ordenagailuarekin daukadan lotura sakonagoa da
06:28
than any bit of soil.
142
388584
4342
edozein lurrekin daukadana baino.
06:32
So it's hard for us to understand, but home
143
392926
2239
Zaila egiten zaigu ulertzea
06:35
is the entire cosmos of the rural babushka,
144
395165
3173
baina etxea da babushkaren kosmos osoa,
06:38
and connection to the land is palpable.
145
398338
3456
bere lurrarekiko lotura agerikoa da.
06:41
And perhaps because these Ukrainian women
146
401794
1791
Emakume ukrainar hauek
06:43
were schooled under the Soviets
147
403585
2003
sobietarren garaian ikasi zuten
06:45
and versed in the Russian poets,
148
405588
2242
eta olerkari errusiarrak ezagutzen zituzten.
06:47
aphorisms about these ideas
149
407830
1558
Horregatik, hain zuzen ere,
06:49
slip from their mouths all the time.
150
409388
2197
aforismo ugari erabiltzen dituzte.
06:51
"If you leave, you die."
151
411585
3007
"Alde egiten baduzu, hil egingo zara."
06:54
"Those who left are worse off now.
152
414592
1967
"Alde egin zutenak orain okerrago daude.
06:56
They are dying of sadness."
153
416559
1641
Tristurak akabatuta daude."
06:58
"Motherland is motherland. I will never leave."
154
418200
4487
"Aberria da aberria. Nik inoiz ez dut alde egingo."
07:02
What sounds like faith, soft faith,
155
422687
3256
Fede-kontua ematen du, fede biguna,
07:05
may actually be fact,
156
425943
3125
baina egia bihur daiteke.
07:09
because the surprising truth --
157
429068
1622
Ikerketak ez egon arren,
07:10
I mean, there are no studies, but the truth seems to be
158
430690
2386
ematen du egia bihurtu dela,
07:13
that these women who returned to their homes
159
433076
2572
eta etxera bueltatu diren emakume hauek,
07:15
and have lived on some of the most radioactive land
160
435648
2080
azken 27 urtean planetako lur erradiaktiboenean
07:17
on Earth for the last 27 years,
161
437728
2206
bizi izan diren emakumeak,
07:19
have actually outlived their counterparts
162
439934
2355
etxez aldatzea onartu zutenak baino
07:22
who accepted relocation,
163
442289
2047
gehiago bizi izan direla
07:24
by some estimates up to 10 years.
164
444336
4126
10 urte baino gehiago, batzuen kalkuluen arabera.
07:28
How could this be?
165
448462
2180
Nola izan daiteke?
07:30
Here's a theory: Could it be
166
450642
1699
Hona hemen teoria bat:
07:32
that those ties to ancestral soil,
167
452341
3065
Lurrarekiko lotura honek
07:35
the soft variables reflected in their aphorisms,
168
455406
2566
eta aforismoetan islatzen diren aldagaiek,
07:37
actually affect longevity?
169
457972
2864
bizitzaren iraupenean eragina izan al dezakete?
07:40
The power of motherland
170
460836
1759
Aberriak duen boterea,
07:42
so fundamental to that part of the world
171
462595
2458
munduko leku horietan hain oinarrizkoa dena,
07:45
seems palliative.
172
465053
1812
antza, aringarria da.
07:46
Home and community are forces
173
466865
2797
Etxea eta komunitatea botereak dira
07:49
that rival even radiation.
174
469662
4060
erradioaktibitateari ere aurre egiten diotenak.
07:53
Now radiation or not,
175
473722
2478
Erradioaktibitatea alde batera utzita,
07:56
these women are at the end of their lives.
176
476200
2604
emakume hauek bizitzaren amaieran daude.
07:58
In the next decade, the zone's human residents will be gone,
177
478804
3993
Hurrengo hamarkadan, bertako egoiliarrak desagertu egingo dira
08:02
and it will revert to a wild, radioactive place,
178
482797
4227
eta hura eremu basati eta erradioaktibo bihurtuko da.
08:07
full only of animals and occasionally
179
487024
3114
Animaliak eta, noizbehinka, zientzialari ausartak
08:10
daring, flummoxed scientists.
180
490138
3092
eta despistatuak besterik ez dira egongo.
08:13
But the spirit and existence of the babushkas,
181
493230
3102
Baina babushken existentziak eta izpirituak
08:16
whose numbers have been halved
182
496332
1707
zeinen kopurua erdira murriztu den
08:18
in the three years I've known them,
183
498039
2142
ni eurekin egon naizen hiru urteetan,
08:20
will leave us with powerful new templates
184
500181
2198
gogoeta eta hausnarketarako
08:22
to think about and grapple with,
185
502379
2016
eredu indartsu berriak utziko dizkigute
08:24
about the relative nature of risk,
186
504395
3663
arriskuaren izaeraren erlatibitateari buruz,
08:28
about transformative connections to home,
187
508058
3847
etxearekiko lotura eraldatzaileari buruz,
08:31
and about the magnificent tonic
188
511905
3546
eta suspergarri zoragarriak diren
08:35
of personal agency and self-determination.
189
515451
3853
autokontzientzia eta autodeterminazioari buruz.
08:39
Thank you.
190
519304
1935
Eskerrik asko.
08:41
(Applause)
191
521239
4000
(Txaloak)
Webgune honi buruz

Gune honek ingelesa ikasteko erabilgarriak diren YouTube bideoak aurkeztuko dizkizu. Mundu osoko goi mailako irakasleek emandako ingeleseko ikasgaiak ikusiko dituzu. Egin klik bikoitza bideo-orri bakoitzean bistaratzen diren ingelesezko azpitituluetan, hortik bideoa erreproduzitzeko. Azpitituluak bideoaren erreprodukzioarekin sinkronizatuta mugitzen dira. Iruzkin edo eskaerarik baduzu, jar zaitez gurekin harremanetan harremanetarako formulario hau erabiliz.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7