Where good ideas come from | Steven Johnson

1,636,888 views ・ 2010-09-21

TED


Dubbelklik op de Engelse ondertitels hieronder om de video af te spelen.

Vertaald door: Friedolin van Geenen Nagekeken door: Rik Delaet
00:15
Fifty-two minutes ago, I took this picture about 10 blocks from here.
0
15871
4224
Maar een paar minuten geleden nam ik deze foto,
een straat of tien hier vandaan.
00:20
This is the Grand Café here in Oxford.
1
20119
3044
Dit is het Grand Café, hier in Oxford.
00:23
I took this picture
2
23187
1298
Ik heb deze foto genomen, omdat dit
00:24
because this turns out to be the first coffeehouse to open in England,
3
24509
4745
het eerst geopende koffiehuis bleek te zijn
in Engeland in 1650.
00:29
in 1650.
4
29278
1159
00:30
That's its great claim to fame.
5
30461
2117
Zo staat het wijd en zijd bekend.
00:32
And I wanted to show it to you,
6
32602
1508
En ik wilde jullie dit laten zien,
00:34
not because I want to give you the Starbucks tour
7
34134
2582
niet omdat ik jullie een soort Starbucks tour wil geven
00:36
of historic England --
8
36740
1182
van historisch Engeland,
00:37
(Laughter)
9
37946
1109
maar meer omdat
00:39
but rather because the English coffeehouse was crucial
10
39079
3448
het Engelse koffiehuis van doorslaggevende betekenis was
00:42
to the development and spread of one of the great intellectual flowerings
11
42551
4758
voor de ontwikkeling en verspreiding
van een van de grootste intellectuele bloeiperioden van de laatste vijfhonderd jaar,
00:47
of the last 500 years,
12
47333
1766
wat we nu de Verlichting noemen.
00:49
what we now call the Enlightenment.
13
49123
1805
00:51
And the coffeehouse played such a big role in the birth of the Enlightenment
14
51421
4083
En het koffiehuis speelde zo'n grote rol
in het ontstaan van de Verlichting
00:55
in part because of what people were drinking there.
15
55528
2495
deels vanwege hetgeen mensen er dronken.
Immers, voor de verspreiding
00:58
Because, before the spread of coffee and tea through British culture,
16
58047
5257
van koffie en thee binnen de Britse cultuur,
01:03
what people drank -- both elite and mass folks drank --
17
63328
3243
was hetgeen mensen dronken -- zowel de elite als het gewone volk --
01:06
day in and day out, from dawn until dusk,
18
66595
2373
dag in dag uit, van 's morgens tot 's avonds
01:08
was alcohol.
19
68992
1225
alcohol.
01:10
Alcohol was the daytime beverage of choice.
20
70241
2049
Alcohol was overdags de eerste keuze als drankje.
01:12
You would drink a little beer with breakfast
21
72314
2074
Je dronk wat bier bij het ontbijt en nam een beetje wijn bij de lunch,
01:14
and have a little wine at lunch,
22
74412
1555
01:15
a little gin, particularly around 1650,
23
75991
2298
een beetje gin -- vooral rond 1650 --
01:18
and top it off with a little beer and wine at the end of the day.
24
78313
3108
en rondde het af met wat bier en wijn aan het einde van de dag.
Dat was de gezonde keuze, nietwaar,
01:21
That was the healthy choice, because the water wasn't safe to drink.
25
81445
3224
omdat water niet veilig drinkbaar was.
01:24
And so, effectively, until the rise of the coffeehouse,
26
84693
3093
En zo had je eigenlijk, tot aan de opkomst van het koffiehuis,
01:27
you had an entire population that was effectively drunk all day.
27
87810
3144
een hele bevolking
die in feite de hele dag dronken was.
01:30
(Laughter)
28
90978
1196
01:32
And you can imagine what that would be like in your own life --
29
92198
2992
En je kunt je voorstellen hoe dat zou zijn, toch, in je eigen leven --
en ik weet dat dit waar is voor sommigen van jullie --
01:35
and I know this is true of some of you -- if you were drinking all day --
30
95214
3456
als je de hele dag dronken zou zijn en je zou dan van een depressivum
01:38
(Laughter)
31
98694
1031
01:39
and then you switched from a depressant to a stimulant in your life.
32
99749
3277
overschakelen naar een opwekkend middel in je leven,
dan zou je betere ideeën hebben.
01:43
You would have better ideas.
33
103050
1544
01:44
You would be sharper and more alert.
34
104618
2064
Je zou scherper zijn en meer alert.
01:46
So it's not an accident that a great flowering of innovation happened
35
106706
3363
En dus is het niet per ongeluk dat er een grote opbloei van innovatie was
toen Engeland overstapte op thee en koffie.
01:50
as England switched to tea and coffee.
36
110093
2168
01:52
But the other thing that makes the coffeehouse important
37
112285
2809
Maar wat koffiehuizen ook nog belangrijk maakt
01:55
is the architecture of the space.
38
115118
2011
is de architectuur van de ruimte.
01:57
It was a space where people would get together,
39
117548
2203
Het was een ruimte waar mensen samenkwamen
01:59
from different backgrounds, different fields of expertise,
40
119775
2739
vanuit verschillende achtergronden,
verschillende expertisegebieden en ideeën uitwisselden.
02:02
and share.
41
122538
1161
02:03
It was a space, as Matt Ridley talked about, where ideas could have sex.
42
123723
3403
Het was een ruimte, zoals Matt Ridley erover sprak, waar ideeën sex konden hebben.
Dit was als het ware, hun huwelijksbed.
02:07
This was their conjugal bed, in a sense; ideas would get together there.
43
127150
3481
Ideeën kwamen daar samen.
02:10
And an astonishing number of innovations from this period
44
130655
2692
En een verbazingwekkend aantal innovaties uit deze periode
02:13
have a coffeehouse somewhere in their story.
45
133371
3154
heeft een koffiehuis ergens in zijn verhaal.
Ik heb heel wat tijd nagedacht over koffiehuizen
02:17
I've been spending a lot of time thinking about coffeehouses
46
137001
2849
02:19
for the last five years
47
139874
1189
gedurende de laatse vijf jaar,
02:21
because I've been kind of on this quest
48
141087
2958
omdat ik op een soort van zoektocht ben geweest
om de vraag te onderzoeken
02:24
to investigate this question of where good ideas come from.
49
144069
3718
waar goede ideeën vandaan komen.
02:27
What are the environments that lead to unusual levels of innovation,
50
147811
5252
Wat zijn de omgevingen
die leiden tot ongekende hoogten van innovatie,
ongekende mate van creativiteit?
02:33
unusual levels of creativity?
51
153087
2305
02:35
What's the kind of environmental -- what is the space of creativity?
52
155416
3727
Wat is het soort omgeving --
wat is de plaats voor creativiteit?
02:39
And what I've done is,
53
159777
1825
En wat ik gedaan heb is dat
02:41
I've looked at both environments like the coffeehouse,
54
161626
2543
ik heb gekeken naar omgevingen als het koffiehuis;
én ik heb gekeken naar media omgevingen, zoals het World Wide Web,
02:44
I've looked at media environments like the World Wide Web,
55
164193
2726
die uitzonderlijk innovatief zijn geweest;
02:46
that have been extraordinarily innovative;
56
166943
2008
ik ben teruggegaan naar de geschiedenis van de eerste steden;
02:48
I've gone back to the history of the first cities;
57
168975
2401
Ik ben zelfs naar biologische omgevingen gegaan,
02:51
I've even gone to biological environments, like coral reefs and rain forests,
58
171400
3620
zoals het koraalriffen en regenwouden,
die ongewone niveaus van biologische innovatie met zich meebrengen;
02:55
that involve unusual levels of biological innovation.
59
175044
2571
02:57
And what I've been looking for is shared patterns,
60
177639
2888
en waar ik naar heb gezocht is overeenkomstige patronen
03:00
signature behavior that shows up again and again
61
180551
3459
een soort van karakteristiek gedrag dat keer op keer
in al deze omgevingen naar voren komt.
03:04
in all of these environments.
62
184034
1401
03:05
Are there recurring patterns that we can learn from,
63
185459
2632
Zijn er terugkerende patronen waar we van kunnen leren,
03:08
that we can take and apply to our own lives
64
188115
2478
die we kunnen oppakken en kunnen toepassen op onze eigen levens,
03:10
or our own organizations or our own environments
65
190617
2405
onze eigen organisaties,
of onze eigen omgevingen om ze meer creatief en innovatief te maken?
03:13
to make them more creative and innovative?
66
193046
2008
En ik denk dat ik er wat gevonden heb.
03:15
And I think I've found a few.
67
195078
1433
03:16
But what you have to do to make sense of this
68
196535
2764
Maar wat je moet doen om er wat zinnigs van te maken
03:19
and to really understand these principles is,
69
199323
2313
en deze principes echt te begrijpen
03:21
you have to do away with
70
201660
2231
is dat je moet zien af te geraken van
03:23
the way in which our conventional metaphors and language steers us
71
203915
3126
de manier waarop onze gebruikelijke metaforen en taal
ons sturen in de richting van
03:27
towards certain concepts of idea creation.
72
207065
3267
bepaalde concepten over het ontstaan van ideeën.
03:30
We have this very rich vocabulary to describe moments of inspiration.
73
210356
4742
We hebben deze rijke woordenschat
om momenten van inspiratie te beschrijven.
We hebben zo af en toe een "flits van inzicht",
03:35
We have the "flash" of insight,
74
215122
2446
03:37
the "stroke" of insight,
75
217592
1510
het "plotsklapse inzicht",
03:39
we have "epiphanies,"
76
219126
1686
we hebben "openbaringen", we hebben "eureka!" momenten,
03:40
we have eureka moments,
77
220836
1711
03:42
we have the "light bulb" moments, right?
78
222571
2014
we hebben de momenten dat er "een lichtje gaat branden", toch?
03:44
All of these concepts, as rhetorically florid as they are,
79
224609
4990
Al deze concepten,
zo gekunsteld en bloemig als ze zijn,
03:49
share this basic assumption,
80
229623
1357
hebben de basale aanname gemeen
03:51
which is that an idea is a single thing.
81
231004
2504
dat een idee een enkel ding is,
03:54
It's something that happens often in a wonderful, illuminating moment.
82
234021
5555
het is iets dat vaak voorvalt
in een heerlijk moment van verlichting. Maar in feite,
03:59
But, in fact, what I would argue and what you really need to begin with
83
239600
3424
wat ik zou willen bepleiten, en waar je werkelijk zo ongeveer
mee moet beginnen, is het idee dat een idee een netwerk is
04:03
is this idea that an idea is a network on the most elemental level.
84
243048
4378
op het meest elementaire niveau.
04:07
I mean, this is what is happening inside your brain.
85
247450
2510
Ik bedoel, dit is wat er zich afspeelt in je hersenen.
04:09
An idea -- a new idea -- is a new network of neurons
86
249984
2538
Een idee, een nieuw idee, is een nieuw netwerk van neuronen
04:12
firing in sync with each other inside your brain.
87
252546
2340
die synchroon met elkaar signalen afvuren in je brein.
04:14
It's a new configuration that has never formed before.
88
254910
3244
het is een nieuwe configuratie die nog nooit eerder gevormd werd.
04:18
And the question is: How do you get your brain into environments
89
258178
3203
En de vraag is: hoe krijg je je brein in omgevingen
04:21
where these new networks are going to be more likely to form?
90
261405
2877
waar het waarschijnlijker gaat zijn dat deze nieuwe netwerken zich vormen?
04:24
And it turns out that, in fact, the network patterns of the outside world
91
264306
3677
En het blijkt in feite, dat het soort netwerkpatronen van de buitenwereld
een hoop netwerkpatronen nabootst
04:28
mimic a lot of the network patterns of the internal world of a human brain.
92
268007
4172
van de interne wereld van het menselijk brein.
04:32
So the metaphor I'd like to use,
93
272203
2965
Dus de metafoor die ik graag zou gebruiken
kan ik ontlenen aan een verhaal
04:35
I can take from a story of a great idea that's quite recent --
94
275192
4423
van een geweldig idee dat tamelijk recent is --
04:39
a lot more recent than the 1650s.
95
279639
2589
veel recenter dan de jaren 1650.
04:43
A wonderful guy named Timothy Prestero
96
283461
2040
Een geweldige gast Timothy Prestero genaamd, die een bedrijf heeft
04:45
has an organization called Design That Matters.
97
285525
2631
genaamd "Design that Matters" (Design dat Ertoe Doet)
04:48
They decided to tackle this really pressing problem
98
288636
3594
Zij besloten het werkelijk urgente probleem te tackelen
04:52
of the terrible problems we have with infant mortality rates
99
292254
3532
van het verschrikkelijke probleem dat we hebben met sterfteciijfers
04:55
in the developing world.
100
295810
1857
van jonge kinderen in de ontwikkelingslanden.
04:57
One of the things that's very frustrating about this
101
297691
2449
Een van de dingen die hieraan flink frustrerend zijn is dat we weten,
05:00
is that we know by getting modern neonatal incubators into any context,
102
300164
5377
dat we met moderne couveuses
in welke context dan ook, als we premature baby's
05:05
if we can keep premature babies warm, basically -- it's very simple --
103
305565
3303
warm kunnen houden, eigenlijk is het heel eenvoudig, dan kunnen
05:08
we can halve infant mortality rates in those environments.
104
308892
2743
we de sterftecijfers van jonge kinderen in deze omgevingen halveren.
05:11
So the technology is there.
105
311659
1793
De technologie is er.
05:13
These are standard in all the industrialized worlds.
106
313476
2811
Deze is standaard in alle geïndustrialiseerde landen.
05:16
The problem is, if you buy a $40,000 incubator,
107
316311
3435
Het probleem is, als je een couveuze koopt
05:19
and you send it off to a midsized village in Africa,
108
319770
3379
van 40.000 dollar, en je stuurt ze
naar een dorpje van gemiddelde omvang in Afrika,
05:23
it will work great for a year or two years,
109
323173
2511
dan zal die een paar jaar geweldig werken,
05:25
and then something will go wrong and it will break,
110
325708
2429
en dan zal er wat verkeerd gaan, en hij gaat kapot,
05:28
and it will remain broken forever,
111
328161
2136
en hij zal voor eeuwig kapot blijven,
05:30
because you don't have a whole system of spare parts,
112
330321
2737
omdat je er niet een heel systeem van reserveonderdelen hebt,
05:33
and you don't have the on-the-ground expertise
113
333082
2167
en je hebt niet de aanwezige kennis
05:35
to fix this $40,000 piece of equipment.
114
335273
2443
om dit stuk techniek van 40.000 dollar te repareren.
05:37
So you end up having this problem where you spend all this money
115
337740
3048
En dus zit je opgezadeld met het probleem dat je al dat geld uitgeeft
om hulp en al deze geavanceerde elektronica naar deze landen te brengen,
05:40
getting aid and all these advanced electronics to these countries,
116
340812
3133
en dan eindigt het ermee dat het nutteloos is.
05:43
and it ends up being useless.
117
343969
1400
Dus wat Prestero en zijn team besloten te doen
05:45
So what Prestero and his team decided to do
118
345393
2017
is rond te kijken en uit te kijken naar volop aanwezige hulpmiddelen
05:47
was to look around and see: What are the abundant resources
119
347434
2775
in de context van deze ontwikkelingslanden?
05:50
in these developing world contexts?
120
350233
1700
05:51
And what they noticed was,
121
351957
1265
En wat ze merkten was: ze hebben niet veel digitale video recorders,
05:53
they don't have a lot of DVRs, they don't have a lot of microwaves,
122
353246
3214
ze hebben niet veel magnetrons,
05:56
but they seem to do a pretty good job of keeping their cars on the road.
123
356484
3401
maar ze lijken een prima klus te klaren om hun auto's op de weg te houden.
05:59
There's a Toyota 4Runner on the street in all these places.
124
359909
3281
Er is een overjarige Toyota
op de weg in al deze dorpen.
06:03
They seem to have the expertise to keep cars working.
125
363214
3331
Ze lijken de expertise te bezitten om auto's werkend te houden.
06:06
So they started to think,
126
366569
1285
Dus begonnen ze te denken,
06:07
"Could we build a neonatal incubator
127
367878
2908
"Zouden we een couveuse kunnen bouwen
06:10
that's built entirely out of automobile parts?"
128
370810
2551
die volledig is opgebouwd uit auto-onderdelen?"
06:13
And this is what they came up with.
129
373988
1729
En dit is waar ze mee uit de strijd kwamen.
06:15
It's called the NeoNurture device.
130
375741
1639
Het heet een "couveusekindje-koester-apparaat".
06:17
From the outside, it looks like a normal little thing
131
377404
2493
Van de buitenkant, ziet het eruit als een normaal klein ding
06:19
you'd find in a modern Western hospital.
132
379921
2161
dat je in een modern westers ziekenhuis zou aantreffen.
Binnenin is alles auto-onderdelen.
06:22
In the inside, it's all car parts.
133
382106
1633
06:23
It's got a fan, it's got headlights for warmth,
134
383763
2218
Het heeft een ventilator, het heeft koplampen voor warmte,
het heeft deurbellen als alarm.
06:26
it's got door chimes for alarm,
135
386005
1619
06:27
it runs off a car battery.
136
387648
1666
Het loopt op een autoaccu.
06:29
And so all you need is the spare parts from your Toyota
137
389338
2987
En dus alles wat je nodig hebt, zijn de reserveonderdelen van je Toyota
en de vaardigheid om een koplamp te vervangen
06:32
and the ability to fix a headlight,
138
392349
1708
en je kunt dit ding repareren.
06:34
and you can repair this thing.
139
394081
1509
06:35
Now that's a great idea,
140
395614
1152
Nu, dit is een geweldig idee, maar wat ik zou willen zeggen is in feite,
06:36
but I'd like to say that, in fact,
141
396790
1666
06:38
this is a great metaphor for the way ideas happen.
142
398480
2356
dat dit een geweldige metafoor is voor de manier waarop ideeën tot stand komen.
06:40
We like to think our breakthrough ideas, you know,
143
400860
2362
We denken graag dat onze baanbrekende ideeën, je weet wel,
van die hagelnieuwe couveuses van 40.000 dollar zijn,
06:43
are like that $40,000, brand-new incubator,
144
403246
2024
de nieuwste technologie,
06:45
state-of-the-art technology.
145
405294
1345
06:46
But more often than not, they're cobbled together
146
406663
2291
maar over het algemeen, zijn ze samengelapt
06:48
from whatever parts that happen to be around nearby.
147
408978
2447
uit om het even welke onderdelen er toevallig dichtbij voorhanden waren.
We nemen ideeën van andere mensen waar we van
06:51
We take ideas from other people,
148
411449
1531
hebben geleerd, van mensen die we tegen 't lijf lopen in koffiehuizen,
06:53
people we've learned from, people we run into in the coffee shop,
149
413004
3065
en we naaien ze aan elkaar tot nieuwe vormen, en we creëren iets nieuws.
06:56
and we stitch them together into new forms and we create something new.
150
416093
3339
Dat is echt waar innovatie plaatsvindt.
06:59
That's really where innovation happens.
151
419456
1871
07:01
And that means we have to change some of our models
152
421351
2396
En dat betekent dat we enkele van onze modellen
07:03
of what innovation and deep thinking really looks like, right?
153
423771
2927
over hoe innovatie en diep denken er werkelijk uitzien moeten veranderen, toch.
07:06
I mean, this is one vision of it.
154
426722
1594
Ik bedoel, dit is één kijk erop.
07:08
Another is Newton and the apple, when Newton was at Cambridge.
155
428340
3573
Een andere is Newton en de appel, toen Newton op Cambridge zat.
07:11
This is a statue from Oxford.
156
431937
1483
Dit is een standbeeld uit Oxford.
07:13
You know, you're sitting there, thinking a deep thought,
157
433444
2679
Je weet wel, je zit daar een diepe gedachte te hebben,
en de appel valt uit de boom, en je hebt de theorie van de zwaartekracht.
07:16
the apple falls from the tree, and you have the theory of gravity.
158
436147
3192
In feite, de plekken die historisch hebben geleid tot innovatie
07:19
In fact, the spaces that have historically led to innovation tend to look like this.
159
439363
4014
hebben de neiging er zo uit te zien, toch.
07:23
This is Hogarth's famous painting of a kind of political dinner at a tavern,
160
443401
3610
Dit is Hogarth's beroemde schilderij van een soort politiek diner in een taveerne,
maar dit is hoe de koffiehuizen er toentertijd uit zagen.
07:27
but this is what the coffee shops looked like back then.
161
447035
2632
07:29
This is the kind of chaotic environment where ideas were likely to come together,
162
449691
3939
Dit is het soort chaotische omgevingen
waar ideeën aannemelijkerwijs konden samenkomen.
07:33
where people were likely to have new, interesting, unpredictable collisions,
163
453654
3609
waar mensen aannemelijkerwijs onvoorspelbaar nieuwe,
interessante mensen met verschillende achtergronden tegen het lijf liepen.
07:37
people from different backgrounds.
164
457287
1621
07:38
So if we're trying to build organizations that are more innovative,
165
458932
3163
Dus als we organisaties proberen te bouwen die innovatiever zijn
dan moeten we plekken bouwen die er, vreemd genoeg, een beetje
07:42
we have to build spaces that, strangely enough, look a bit more like this.
166
462119
3490
meer als dit uitzien. Een deel van de boodschap hier is dat
07:45
This is what your office should look like, it's part of my message here.
167
465633
3407
dit is hoe je kantoor eruit zou moeten zien.
En een van de problemen hiermee is dat
07:49
And one of the problems with this is that, when you research this field,
168
469064
3407
mensen in feite -- als je dit gebied onderzoekt
07:52
people are notoriously unreliable
169
472495
2088
-- dat mensen opvallend onbetrouwbaar zijn
07:54
when they actually self-report on where they have their own good ideas,
170
474607
3393
als ze in feite zelf verslag doen
over waar ze hun eigen goede ideeën hebben,
07:58
or their history of their best ideas.
171
478024
2720
of hun ontstaansgeschiedenis van hun ideeën.
08:00
And a few years ago, a wonderful researcher named Kevin Dunbar
172
480768
3335
En een paar jaar geleden, besloot een geweldige onderzoeker,
Kevin Dunbar genaamd, erop uit te gaan
08:04
decided to go around and basically do the Big Brother approach
173
484127
3633
en in wezen de Big Brother benadering te doen
08:07
to figuring out where good ideas come from.
174
487784
2004
om uit te vinden waar goede ideeën vandaan komen.
08:09
He went to a bunch of science labs around the world
175
489812
2438
Hij ging naar een hoop wetenschapslaboratoria over de hele wereld
08:12
and videotaped everyone as they were doing every little bit of their job:
176
492274
3632
en nam iedereen op video op
terwijl ze ieder klein onderdeel van hun functie uitvoerden.
08:15
when they were sitting in front of the microscope,
177
495930
2357
Dus terwijl ze voor de microscoop zaten,
08:18
when they were talking to colleagues at the watercooler ...
178
498311
2804
terwijl ze met hun collega's praatten bij de waterkoeler en al dit soort dingen.
En hij nam al deze gesprekken op
08:21
And he recorded all these conversations
179
501139
1882
en probeerde uit te vogelen waar de belangrijkste ideeën
08:23
and tried to figure out where the most important ideas happened.
180
503045
3116
te voorschijn kwamen.
08:26
And when we think about the classic image of the scientist in the lab,
181
506185
3311
En als we aan het klassieke plaatje denken van de wetenschapper in het lab,
08:29
we have this image -- you know, they're poring over the microscope,
182
509520
3187
dan hebben we dit plaatje -- je weet wel, van hoe ze over de microscoop turen,
08:32
and they see something in the tissue sample,
183
512731
2075
en iets zien in een weefselstaal.
08:34
and -- "Eureka!" -- they've got the idea.
184
514830
2107
En "oh, eureka!", ze hebben het idee gekregen.
08:36
What happened, actually, when Dunbar looked at the tape,
185
516961
3309
Wat werkelijk gebeurde, toen Dunbar zeg maar naar de tape keek
08:40
is that, in fact, almost all of the important breakthrough ideas
186
520294
3238
is dat, in feite, bijna alle belangrijke baanbrekende ideeën
08:43
did not happen alone in the lab, in front of the microscope.
187
523556
3095
niet in het lab alleen voorvielen, achter de microscoop.
08:46
They happened at the conference table at the weekly lab meeting,
188
526675
3357
Ze deden zich voor aan de vergadertafel
tijdens de wekelijkse lab-vergadering, als iedereen samenkwam
08:50
when everybody got together and shared their latest data and findings,
189
530056
3623
om elkaar hun laatste gegevens en resultaten mee te delen,
08:53
oftentimes when people shared the mistakes they were having,
190
533703
2865
vaak als mensen vertelden over de vergissingen die ze maakten,
de fouten, de ruis in het signaal dat ze ontdekten
08:56
the error, the noise in the signal they were discovering.
191
536592
2708
En iets van zo'n omgeving --
08:59
And something about that environment --
192
539324
1969
09:01
and I've started calling it the "liquid network,"
193
541317
2305
en ik ben het "the liquid network" (het vloeibare netwerk) gaan noemen,
09:03
where you have lots of different ideas that are together,
194
543646
2946
waar je veel verschillende ideeën bijeen hebt,
09:06
different backgrounds, different interests,
195
546616
2029
verschillende achtergronden, verschillende interesses,
09:08
jostling with each other, bouncing off each other --
196
548669
2441
met elkaar wedijverend, elkaar afstotend --
die omgeving is, in feite,
09:11
that environment is, in fact, the environment that leads to innovation.
197
551134
3464
de omgeving die leidt tot innovatie.
09:14
The other problem that people have is,
198
554622
1823
Het andere probleem dat mensen hebben is
09:16
they like to condense their stories of innovation
199
556469
2367
dat ze de neiging hebben hun verhalen over innovatie te verdichten
09:18
down to shorter time frames.
200
558860
1668
samen te persen in kortere stukjes tijd.
09:20
So they want to tell the story of the eureka moment.
201
560552
2666
Ze willen je dus het "eureka!" moment vertellen
09:23
They want to say, "There I was, I was standing there,
202
563242
2489
Ze willen zeggen: "Daar was ik, ik stond daar
09:25
and I had it all, suddenly, clear in my head."
203
565755
2164
en ineens had ik het helder in mijn hoofd."
09:27
But, in fact, if you go back and look at the historical record,
204
567943
2958
Maar ga je terug en kijk je naar de geschiedenis van de opname,
09:30
it turns out that a lot of important ideas have very long incubation periods.
205
570925
5534
dan blijkt dat veel belangrijke ideeën
hele lange incubatieperioden hebben.
09:36
I call this the "slow hunch."
206
576483
1905
Ik noem dit "de langzame ingeving"
09:38
We've heard a lot recently about hunch and instinct
207
578412
4531
De laatste tijd hebben we veel gehoord
over ingeving en instinct
09:42
and blink-like sudden moments of clarity,
208
582967
3101
en oogwenk-achtige plotselinge heldere momenten,
maar in feite, blijven veel geweldige ideeën
09:46
but, in fact, a lot of great ideas linger on, sometimes for decades,
209
586092
4052
soms wel tientallen jaren rondhangen
in het hoofd van de bedenker.
09:50
in the back of people's minds.
210
590168
1457
09:51
They have a feeling that there's an interesting problem,
211
591649
2629
Ze hebben een gevoel dat er een interessant probleem is,
maar ze hebben nog niet echt het gereedschap om het uit te werken.
09:54
but they don't quite have the tools yet to discover them.
212
594302
2675
Ze werken al die tijd aan bepaalde problemen,
09:57
They spend all this time working on certain problems,
213
597001
2486
09:59
but there's another thing lingering there that they're interested in,
214
599511
3284
maar er blijft nog een ander ding hangen waar ze in
geïnteresseerd zijn, maar wat ze niet helemaal kunnen oplossen.
10:02
but can't quite solve.
215
602819
1191
Darwin is hier een geweldig voorbeeld van.
10:04
Darwin is a great example of this.
216
604034
1635
10:05
Darwin himself, in his autobiography,
217
605693
2004
Darwin zelf vertelt in zijn autobiografie
10:07
tells the story of coming up with the idea for natural selection
218
607721
3544
het verhaal van het ontstaan van het idee
van natuurlijke selectie
10:11
as a classic eureka moment.
219
611289
1977
als een klassiek "eureka!" moment.
10:13
He's in his study, it's October of 1838,
220
613290
3691
Hij is in zijn studeerkamer,
het is oktober 1838,
10:17
and he's reading Malthus, actually, on population.
221
617005
2855
en hij is Malthus aan het lezen, in feite, over bevolking,
10:19
And all of a sudden,
222
619884
1184
En plotseling, springt het basale algoritme
10:21
the basic algorithm of natural selection kind of pops into his head,
223
621092
3191
van natuurlijke selectie zeg maar ineens op in zijn hoofd,
10:24
and he says, "Ah, at last, I had a theory with which to work."
224
624307
3155
en hij zegt: "Ah, eindelijk, heb ik een theorie om mee te werken."
10:27
That's in his autobiography.
225
627486
1871
Dat staat in zijn autobiografie.
10:29
About a decade or two ago,
226
629381
1325
Een jaar of twintig geleden, is
10:30
a wonderful scholar named Howard Gruber
227
630730
1976
een geweldige geleerde, Howard Gruber, terug gaan kijken
10:32
went back and looked at Darwin's notebooks from this period.
228
632730
3659
in Darwin's aantekenboekjes uit deze periode.
10:36
Darwin kept these copious notebooks,
229
636413
1767
Darwin hield er van die lijvige aantekenboeken op na
10:38
where he wrote down every little idea he had, every little hunch.
230
638204
3091
waar hij ieder klein idee dat hij had in opschreef,
10:41
And what Gruber found was that Darwin had the full theory of natural selection
231
641319
5293
elke kleine ingeving. En wat Gruber vond was
dat Darwin de hele theorie van natuurlijke selectie
10:46
for months and months and months
232
646636
1609
al maanden en maanden eerder in zijn hoofd
10:48
before he had his alleged epiphany reading Malthus in October of 1838.
233
648269
4901
had dan zijn zogezegde openbaring
bij het lezen Malthus in 1838.
10:53
There are passages where you can read it,
234
653194
1978
Er zijn passages waar je het kunt lezen,
10:55
and you think you're reading from a Darwin textbook,
235
655196
3101
als in een Darwinistisch leerboek,
10:58
from the period before he has his epiphany.
236
658321
2454
uit de periode voordat hij zijn "openbaring" kreeg.
11:00
And so what you realize is that Darwin, in a sense,
237
660799
2457
En wat je je dus realiseert is dat Darwin, in zekere zin,
11:03
had the idea, he had the concept,
238
663280
1803
het idee had, hij had het concept,
11:05
but was unable to fully think it yet.
239
665107
3230
maar was nog niet in staat om het volledig te overdenken.
11:08
And that is, actually, how great ideas often happen --
240
668361
2883
En dat is in feite hoe geweldige ideeën vaak voorvallen:
11:11
they fade into view over long periods of time.
241
671268
2531
ze doemen langzaam op over een langere periode.
11:13
Now the challenge for all of us is:
242
673823
1844
Nou is de uitdaging:
11:15
How do you create environments
243
675691
1442
hoe creëer je omgevingen
11:17
that allow these ideas to have this long half-life?
244
677157
2747
die toelaten dat ideeën zo'n slapend bestaan leiden?
11:19
It's hard to go to your boss and say,
245
679928
1775
Het valt niet mee om naar je baas te gaan en te zeggen:
11:21
"I have an excellent idea for our organization.
246
681727
2221
"Ik heb een uitstekend idee voor onze organsiatie.
11:23
It will be useful in 2020."
247
683972
1371
Het zal van pas komen in 2020.
11:25
(Laughter)
248
685367
1419
11:26
"Could you just give me some time to do that?"
249
686810
2212
Kan je me gewoon wat tijd geven om het wat uit te werken?"
Welnu een aantal bedrijven, zoals Google,
11:29
Now a couple of companies like Google have innovation time off, 20 percent time.
250
689046
3842
geven innovatieverlof, twintig procent van de tijd,
11:32
In a sense, those are hunch-cultivating mechanisms in an organization.
251
692912
3338
daar hebben ze, in zekere zin, ingevings-cultiverende
mechanismen in een organsiatie. Maar dat is cruciaal.
11:36
But that's a key thing.
252
696274
1773
11:38
And the other thing is to allow those hunches
253
698071
2403
En het andere is toe te staan dat deze ingevingen
11:40
to connect with other people's hunches;
254
700498
1881
aansluiten bij andermans ingevingen; dat is wat vaak gebeurt.
11:42
that's what often happens.
255
702403
1255
11:43
You have half of an idea, somebody else has the other half,
256
703682
2778
Jij hebt de helft van een idee en iemand anders heeft de andere helft,
en als je in de juiste omgeving bent,
11:46
and if you're in the right environment,
257
706484
1866
dan loopt dat uit op iets dat groter is dan de som der delen.
11:48
they turn into something larger than the sum of their parts.
258
708374
2820
Dus, in zekere zin,
11:51
So in a sense,
259
711218
1152
hebben we het vaak over de waarde
11:52
we often talk about the value of protecting intellectual property --
260
712394
3228
van het beschermen van intellectueel eigendom
11:55
you know, building barricades,
261
715646
1435
je weet wel, drempels opwerpen, verborgen
11:57
having secretive R and D labs, patenting everything that we have
262
717105
3850
onderzoeks- en ontwikkelingslabs hebben, alles wat we hebben patenteren
12:00
so that those ideas will remain valuable,
263
720979
2467
opdat deze ideeën hun waarde blijven behouden,
12:03
and people will be incentivized to come up with more ideas,
264
723470
2855
en mensen aangespoord zullen worden tot meer ideeën
en de cultuur meer innovatief zal worden.
12:06
and the culture will be more innovative.
265
726349
2203
12:08
But I think there's a case to be made
266
728576
1776
Maar ik denk dat het belangrijk is dat we minstens
12:10
that we should spend at least as much time, if not more,
267
730376
2636
evenveel tijd, zoniet meer, zouden moeten spenderen
12:13
valuing the premise of connecting ideas
268
733036
1941
aan het waarderen van het verbinden van ideeën
12:15
and not just protecting them.
269
735001
1826
en ze niet alleen maar beschermen.
12:17
And I'll leave you with this story,
270
737809
1688
En ik besluit met dit verhaal,
12:19
which I think captures a lot of these values.
271
739521
2352
dat, naar ik meen, veel van deze waarden omvat,
12:21
It's just a wonderful tale of innovation, and how it happens in unlikely ways.
272
741897
5510
en het is gewoon een geweldig soort verhaal over innovatie,
en hoe die op onwaarschijnlijke manieren tot stand komt.
12:27
It's October of 1957,
273
747431
3159
Het is oktober 1957,
12:30
and Sputnik has just launched.
274
750614
2103
en de Spoetnik is zojuist opgestegen,
12:32
And we're in Laurel, Maryland,
275
752741
2045
en we zijn in Laurel Maryland,
12:34
at the Applied Physics Lab associated with Johns Hopkins University.
276
754810
4480
in het laboratorium voor toegepaste natuurkunde
verbonden aan de Johns Hopkins Universiteit.
Het is maandagmorgen en
12:39
It's Monday morning,
277
759314
1223
12:40
and the news has just broken about this satellite
278
760561
2736
het nieuws is net uit over die satelliet
die nu om de planeet heen draait.
12:43
that's now orbiting the planet.
279
763321
1578
12:44
And, of course, this is nerd heaven, right?
280
764923
2530
En natuurlijk, is dit het Walhalla voor nerds, nietwaar?
12:47
There are all these physics geeks who are there,
281
767477
2310
Allemaal van die doorgeslagen natuurkundigen die denken:
12:49
thinking, "Oh my gosh! This is incredible. I can't believe this has happened."
282
769811
3695
"Oh, gossie! Dit is onvoorstelbaar. Ik kan niet geloven
dat dit is gebeurd." En twee onderzoekers
12:53
And two of them, two twentysomething researchers at the APL,
283
773530
2818
bij het APL (lab voor toegepaste natuurkunde),
12:56
are there at the cafeteria table,
284
776372
2088
twintigers, zitten daar in de kantine
12:58
having an informal conversation with a bunch of their colleagues.
285
778484
3056
wat te babbelen met een stel collega's.
13:01
And these two guys are named Guier and Weiffenbach.
286
781564
2417
Ze heten Guir en Weiffenbach.
13:04
They start talking, and one of them says,
287
784005
1959
Een zegt: "Hè, heeft er iemand
13:05
"Hey, has anybody tried to listen for this thing?
288
785988
2913
geprobeerd naar dit ding te luisteren?
13:08
There's this, you know, man-made satellite up there in outer space
289
788925
3391
Die kunstmatige satelliet daarboven
geeft vast en zeker een of ander signaal.
13:12
that's obviously broadcasting some kind of signal.
290
792340
2355
We zouden kunnen proberen erop af te stemmen."
13:14
We could probably hear it, if we tune in."
291
794719
2008
13:16
So they ask around to a couple of their colleagues,
292
796751
2387
Ze vragen dat na bij een paar van hun collega's,
en iedereen gaat van "Nee, daar had ik nog niet aan gedacht.
13:19
and everybody's like, "No, I hadn't thought of doing that.
293
799162
2739
Dat is een interessant idee."
13:21
That's an interesting idea."
294
801925
1342
Toeval wil dat Weiffenbach een expert is
13:23
And it turns out Weiffenbach is kind of an expert in microwave reception,
295
803291
3929
op het gebied van ontvangst van microgolven,
13:27
and he's got a little antenna set up with an amplifier in his office.
296
807244
3864
en hij laat in zijn kantoor
een kleine antenne met een versterker opzetten.
13:31
So Guier and Weiffenbach go back to Weiffenbach's office,
297
811132
2704
Daarmee gaan ze
13:33
and they start noodling around -- "hacking," as we might call it now.
298
813860
3296
een beetje beginnen rondneuzen -- te hacken, zoals we het nu zouden noemen.
En na een paar uur proberen vinden ze het signaal
13:37
And after a couple of hours, they start picking up the signal,
299
817180
3101
omdat de Sowjets hun Spoetnik
13:40
because the Soviets made Sputnik very easy to track;
300
820305
3046
heel makkelijk te traceren hadden gemaakt.
13:43
it was right at 20 MHz, so you could pick it up really easily,
301
823375
2963
Precies op 20 megahertz.
13:46
because they were afraid people would think it was a hoax, basically,
302
826362
3250
Opdat niemand zou denken dat het verlakkerij was
hadden ze 'm echt gemakkelijk vindbaar gemaakt.
13:49
so they made it really easy to find.
303
829636
1736
Die twee kerels zitten daar naar dat signaal te luisteren,
13:51
So these guys are sitting there, listening to this signal,
304
831396
2878
en er beginnen mensen het kantoor binnen te komen en ze zeggen,
13:54
and people start coming into the office and saying,
305
834298
2395
"Wauw, dat is best stoer. Mag ik luisteren? Wauw, da's machtig."
13:56
"That's pretty cool. Can I hear?"
306
836717
1598
13:58
And before long, they think, "Jeez, this is kind of historic.
307
838339
2921
Binnen de korste keren denken ze: "Maar jee, dit is iets historisch.
14:01
We may be the first people in the United States listening to this.
308
841284
3116
We zouden weleens de eerste mensen in de Verenigde Staten kunnen zijn
die hiernaar zitten te luisteren. We zouden dit moeten opnemen."
14:04
We should record it."
309
844424
1159
14:05
So they bring in this big, clunky analog tape recorder
310
845607
2548
Ze halen er zo'n ouwe analoge bandrecorder bij
en beginnen de kleine bliep-bliepjes op te nemen.
14:08
and start recording these little bleep, bleeps.
311
848179
2394
14:10
And they start writing down the date stamp, time stamps
312
850597
2639
Ze noteren de datum- en tijdgegevens
14:13
for each little bleep that they record.
313
853260
2323
voor elke kleine bliep die ze opnemen.
14:16
And then they start thinking,
314
856643
1401
En denken: "Tja, gossie, weet je, we zien
14:18
"Well, gosh, we're noticing small little frequency variations here.
315
858068
3243
hier kleine, korte variaties in frequentie.
14:21
We could probably calculate the speed that the satellite is traveling
316
861335
4991
We zouden waarschijnlijk de snelheid kunnen berekenen
waarmee de satelliet zich voortbeweegt,
14:26
if we do a little basic math here using the Doppler effect."
317
866350
4030
als we er een beetje elementaire rekenkunde op toepassen
en gebruikmaken van het Dopplereffect."
14:30
And they played around with it a little bit more
318
870904
2256
Na nog wat spelen metde idee
overlegden ze met wat collega's
14:33
and talked to a couple of their colleagues who had other specialties.
319
873184
3809
die andere specialismen hadden
En ze zeiden: "Jeh, weet je wat,
14:37
And they said, "You know,
320
877017
1211
14:38
we could actually look at the slope of the Doppler effect
321
878252
2721
door te kijken naar de helling
14:40
to figure out the points at which the satellite is closest to our antenna
322
880997
3524
van de Dopplercurve kunnen we de punten uitvogelen
waarop de satelliet het dichtst bij onze antenne is
14:44
and the points at which it's furthest away.
323
884545
2124
en de punten waarop hij het verst verwijderd is.
14:46
That's pretty cool."
324
886693
1152
Dat is nogal wat.
14:47
Eventually, they get permission -- this is all a little side project
325
887869
3224
En uiteindelijk krijgen ze permissie -- dit alles is een klein nevenproject
dat formeel geen onderdeel was geweest van hun functieomschrijving.
14:51
that hadn't been officially part of their job description --
326
891117
2829
14:53
they get permission to use the new UNIVAC computer
327
893970
2499
Ze krijgen toestemming om, je weet wel, de nieuwe UNIVAC computer te gebruiken
14:56
that takes up an entire room that they'd just gotten at the APL.
328
896493
3030
die ze juist hadden gekregen bij het APL en die een hele kamer inneemt.
14:59
And they run some more of the numbers,
329
899547
1819
Ze doen wat meer berekeneningen en tegen het einde van ongeveer drie, vier weken,
15:01
and at the end of about three or four weeks,
330
901390
2050
blijken ze de precieze baan in kaart te hebben gekregen,
15:03
turns out they have mapped the exact trajectory
331
903464
2206
15:05
of this satellite around the Earth,
332
905694
1672
van deze satelliet rond de aarde.
15:07
just from listening to this one little signal,
333
907390
2170
alleen maar door naar dit ene kleine signaaltje te luisteren,
15:09
going off on this little side hunch that they'd been inspired to do
334
909584
3379
afgaand op deze kleine zijdelingse ingeving waartoe ze geinspireerd waren
15:12
over lunch one morning.
335
912987
1811
tijdens de lunch op die ene ochtend.
15:15
A couple weeks later, their boss, Frank McClure,
336
915810
2500
En paar weken later haalt hun baas, Frank McClure,
15:18
pulls them into the room and says,
337
918334
1642
hen naar zijn kamer en zegt:
15:20
"Hey, you guys, I have to ask you something
338
920000
2271
"He, mannen, ik moet jullie wat vragen
15:22
about that project you were working on.
339
922295
1875
over dat project waar jullie aan werken.
15:24
You've figured out an unknown location
340
924194
3034
Jullie hebben een onbekende locatie uitgevogeld
van een satelliet die om de aarde draait
15:27
of a satellite orbiting the planet from a known location on the ground.
341
927252
4392
vanaf een bekende plaats op de grond.
Zou het andersom ook werken?
15:32
Could you go the other way?
342
932034
1602
15:33
Could you figure out an unknown location on the ground
343
933660
2549
Zou je een onbekende locatie op de grond kunnen uitvogelen,
als je de locatie van de satelliet wist?"
15:36
if you knew the location of the satellite?"
344
936233
2073
15:38
And they thought about it and they said,
345
938838
1910
En ze dachten erover na en zeiden: "Nou, ik denk
15:40
"Well, I guess maybe you could. Let's run the numbers here."
346
940772
2984
van wel. Laten we eens wat berekeningen maken."
15:43
So they went back and thought about it
347
943780
1829
Dus ze gingen terug en ze dachten erover na.
15:45
and came back and said, "Actually, it'll be easier."
348
945633
2438
En ze kwamen terug en zeiden: "Eigenlijk zal het makkelijker zijn."
En hij zei: "Oh da's geweldig.
15:48
And he said, "Oh, that's great,
349
948095
1528
15:49
because, see, I have these new nuclear submarines"
350
949647
2508
Want kijk, het gaat hier om deze nieuwe onderzeeërs
15:52
(Laughter)
351
952179
1002
die ik aan het bouwen ben.
15:53
"that I'm building.
352
953205
1347
15:54
And it's really hard to figure out how to get your missile
353
954576
2869
En het is echt moeilijk om uit te vinden hoe je je raket
15:57
so that it will land right on top of Moscow
354
957469
2093
precies op Moskou laat neerkomen,
15:59
if you don't know where the submarine is in the middle of the Pacific Ocean.
355
959586
3589
als je niet precies weet waar je onderzeeër midden op de Grote Oceaan zit.
Dus we zitten te denken, dat als we een stelletje satellieten lanceren
16:03
So we're thinking we could throw up a bunch of satellites
356
963199
2734
16:05
and use it to track our submarines
357
965957
2703
we ze kunnen gebruiken om onze onderzeeërs te volgen
16:08
and figure out their location in the middle of the ocean.
358
968684
2681
en hun positie midden op de oceaan te bepalen.
Zouden jullie aan dat probleem kunnen werken?"
16:11
Could you work on that problem?"
359
971389
1529
16:12
And that's how GPS was born.
360
972942
2241
En dat is hoe het GPS ontstond.
Dertig jaar later, heeft Ronald Reagan het
16:16
Thirty years later,
361
976168
1167
16:17
Ronald Reagan, actually, opened it up and made it an open platform
362
977359
3466
ontsloten en maakte hij er een open navigatiesysteem van
16:20
that anybody could build upon,
363
980849
1620
waar iedereen zo'n beetje op kon voortborduren
16:22
and anybody could come along and build new technology
364
982493
2554
om er nieuwe technologie op te bouwen
16:25
that would create and innovate on top of this open platform,
365
985071
4041
die uitgaande van dit open navigatiesysteem
allerlei toepassingen zou creëren en innoveren.
16:29
left it open for anyone to do pretty much anything they wanted with it.
366
989136
3780
Hij liet het open zodat iedereen
er zo'n beetje alles mee kon doen wat ze wilden.
16:32
And now, I guarantee you, certainly half of this room, if not more,
367
992940
5079
En nou garandeer ik jullie
dat zeker de helft in deze zaal, zo niet meer
op dit moment zo'n toestel in zijn zak heeft
16:38
has a device sitting in their pocket right now
368
998043
2175
dat praat met deze satellieten in de ruimte.
16:40
that is talking to one of these satellites in outer space.
369
1000242
2759
En ik wed je dat één van jullie, zo niet meer
16:43
And I bet you one of you, if not more,
370
1003025
2761
16:45
has used said device and said satellite system
371
1005810
3122
dat toestel en dat satellietsysteem gebruikt heeft
16:48
to locate a nearby coffeehouse somewhere in the last --
372
1008956
3544
om een nabijgelegen koffiehuis te vinden --
(Gelach)
16:52
(Laughter)
373
1012524
1430
16:53
in the last day or last week, right?
374
1013978
2808
-- nietwaar?
16:56
(Applause)
375
1016810
3273
(Applaus)
En dat, zo denk ik,
17:00
And that, I think,
376
1020107
1572
17:01
is a great case study, a great lesson
377
1021703
2549
is een geweldige casus, een geweldige les
17:04
in the power -- the marvelous, unplanned, emergent, unpredictable power --
378
1024276
4944
over de kracht, de wonderbaarlijke soort van niet geplande,
onbedoelde, onvoorspelbare kracht,
17:09
of open innovative systems.
379
1029244
1994
van open innovatieve systemen.
17:11
When you build them right,
380
1031262
1240
Als je ze goed bouwt, zullen ze volstrekt nieuwe wendingen nemen
17:12
they will be led to completely new directions
381
1032526
2106
waar de ontwerpers nooit van hadden gedroomd.
17:14
the creators never even dreamed of.
382
1034656
1671
Ik bedoel, hier heb je die kerels
17:16
I mean, here you have these guys
383
1036351
1525
17:17
who basically thought they were just following this hunch,
384
1037900
2720
die in wezen dachten dat ze alleen maar deze ingeving volgden
en die hobby waar ze op kwamen
17:20
this little passion that had developed,
385
1040644
1880
toen ze dachten dat ze de Koude Oorlog aan het uitvechten waren
17:22
then they thought they were fighting the Cold War,
386
1042548
2343
en toen bleken ze alleen maar iemand geholpen hebben
17:24
and then, it turns out, they're just helping somebody find a soy latte.
387
1044915
3371
om een koffie verkeerd met soyamelk te vinden.
(Gelach)
17:28
(Laughter)
388
1048310
1134
17:29
That is how innovation happens.
389
1049468
2139
Zo gebeurt innovatie.
17:31
Chance favors the connected mind.
390
1051631
2171
Toeval begunstigt het verbonden brein.
17:33
Thank you very much.
391
1053826
1309
Dank u zeer.
17:35
(Applause)
392
1055159
5378
(Applaus)
Over deze website

Deze site laat u kennismaken met YouTube-video's die nuttig zijn om Engels te leren. U ziet Engelse lessen gegeven door topdocenten uit de hele wereld. Dubbelklik op de Engelse ondertitels op elke videopagina om de video af te spelen. De ondertitels scrollen synchroon met het afspelen van de video. Heeft u opmerkingen of verzoeken, neem dan contact met ons op via dit contactformulier.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7