Fighting with non-violence | Scilla Elworthy

Translator: Timothy Covell Reviewer: Morton Bast

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

In half a century of trying to help prevent wars,

စစ်ပွဲတွေကို တားဆီးကူညီဖို့ ရာစုဝက်အတွင်းမှာ

there's one question that never leaves me:

ကြိုးပမ်းရင်း ကျွန်မစိတ်ထဲမှ ထွက်မသွားတဲ့ မေးခွန်းရှိတယ်၊

How do we deal with extreme violence

အင်မတန် ပြင်းထန်တဲ့ အင်အားကို တန်ပြန်လျက်အင်အားကို

without using force in return?

မသုံးပဲနဲ့ ဘယ်လို ရင်ဆိုင်ကြမလဲ။

When you're faced with brutality,

လူမဆန်မှုနဲ့ ရင်ဆိုင်ရတဲ့အခါ၊

whether it's a child facing a bully on a playground

ကလေးတစ်ဦး ကစားကွင်းမှာ အနိုင်ကျင့်သူကို ရင်ဆိုင်တာပဲဖြစ်ဖြစ်၊

or domestic violence --

ပြည်တွင်း အကြမ်းဖက်မှုပဲ ဖြစ်ဖြစ်၊

or, on the streets of Syria today,

ဒီနေ့ Syria ရဲ့ လမ်းတွေပေါ်မှာ ရင်ဆိုင်နေရတဲ့

facing tanks and shrapnel,

တင့်ကားတွေ၊ အမြှောက်ဆန်တွေပဲ ဖြစ်ဖြစ်

what's the most effective thing to do?

အထိရောက်ဆုံး လုပ်ဖို့အရာက ဘာလဲ။

Fight back? Give in?

ပြန်တိုက်မလား၊ အလျှော့ပေးမလား။

Use more force?

အင်အားပိုသုံးမလား။

This question: "How do I deal with a bully

ဒီမေးခွန်းဖြစ်တဲ့ "အနိုင်ကျင့်သူတစ်ဦးကို

without becoming a thug in return?"

လူရမ်းကား ဖြစ်မလာစေပဲ ဘယ်လို ရင်ဆိုင်မလဲ"

has been with me ever since I was a child.

ဆိုတာဟာ ကလေးဘဝထဲက ကျွန်မနဲ့အတူ ရှိခဲ့တာပါ။

I remember I was about 13,

ကျွန်မ ၁၃ နှစ်လောက်တုန်းက အစက်အပြောက်ထနေတဲ့

glued to a grainy black and white television in my parents' living room

အဖြူအမည်း တီဗီကို မျက်စိက မခွာတမ်း ကြည့်နေတာကို မှတ်မိသေးတယ်။

as Soviet tanks rolled into Budapest,

ဆိုဗီယက်တင့်ကားတွေ ဘူဒါပတ်စ် ကို လှိမ့်ဝင်အလာ

and kids not much older than me

ကျွန်မထက် အရမ်းကြီးတဲ့ ကလေးတွေဟာ

were throwing themselves at the tanks

တင့်ကားတွေဆီ စုံပစ်ဝင်နေကြပြီး

and getting mown down.

အပြုံလိုက်ကြီး အသေခံနေကြတယ်။

And I rushed upstairs and started packing my suitcase.

ကျွန်မလည်း အပေါ်ထပ်ကို ပြေးတက်ပြီး ကိုယ့်သေတ္တာကို ထုပ်ပိုးတော့တာပေါ့။

And my mother came up and said, "What on Earth are you doing?"

အမေတက်လာပြီး ပြောတာက " ဟဲ့ နင်ဘာတွေလုပ်နေတာတုန်း"

And I said, "I'm going to Budapest."

ကျွန်မက " ဘူဒါပတ်စ် သွားမလို့ပါ။"

And she said, "What on Earth for?"

ပြီးတော့ အမေက " ဘာအတွက်တုန်း အေ။"

And I said, "Kids are getting killed there.

ကျွန်မက "အဲဒီမှာ ကလေးတွေ အသေခံနေကြတယ်။

There's something terrible happening."

ဆိုးဆိုးဝါးဝါး တစ်ခုတော့ ဖြစ်နေတယ်။"

And she said, "Don't be so silly."

ဒီတော့သူမက " ဒီလောက် မရူးစမ်းပါနဲ့ အေ။"

And I started to cry.

ဒါနဲ့ ကျွန်မ စငိုပါလေရော။

And she got it, she said,

ဒါကို သူမ သိတော့ ပြောတာက

"Okay, I see it's serious.

"ကောင်းပြီ၊ ဒါဟာ အရေးပါကြီးပေမဲ့

You're much too young to help.

နင်ဟာ ကူညီပေးဖို့ ငယ်လွန်းပါတယ်။

You need training. I'll help you.

သင်ပေးဖို့လိုတယ်၊ ငါကူညီပါ့မယ်။

But just unpack your suitcase."

ဒါပေမဲ့ နင့်သေတ္တာကို ရှင်းလိုက်ဦး။"

And so I got some training

ဒီလိုနဲ့ ကျွန်မ လေ့ကျင့်လိုက်ပြီး

and went and worked in Africa during most of my 20s.

ကျွန်မရဲ့ အသက် ၂၀ အများစုကို အာဖရိကမှာ သွား အလုပ်လုပ်ခဲ့တယ်။

But I realized that what I really needed to know

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မသဘောပေါက်ခဲ့တာက ကျွန်မတကယ် သိဖို့လိုတာကို

I couldn't get from training courses.

သင်တန်းတွေကနေ မရနိုင်ဘူးဆိုတာပါ။

I wanted to understand

အကြမ်းဖက်တာဟာ ဘယ်လို၊ ဖိနှိပ်မှုဟာ

how violence, how oppression, works.

ဘယ်လို အလုပ်လုပ်တယ်ဆိုတာကို နားလည်ချင်ခဲ့တယ်။

And what I've discovered since is this:

အဲဒီကတည်းက ကျွန်မ ရှာဖွေတွေ့ရှိတာက၊

Bullies use violence in three ways.

အနိုင်ကျင့်သူတွေဟာ အကြမ်းဖက်တာကို နည်း ၃ နည်းနဲ့ အသုံးပြုတယ်။

They use political violence to intimidate,

ခြိမ်းခြောက်ဖို့ နိုင်ငံရေး အကြမ်းဖက်မှုကို သုံးတယ်။

physical violence to terrorize

အထိတ်တလန့်ဖြစ်ဖို့ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မှုသုံးတယ်။

and mental or emotional violence to undermine.

စိတ်ယိမ်းယိုင်သွားဖို့ စိတ်ပိုင်း (သို့) စိတ်ခံစားမှုဆိုင်ရာ အကြမ်းဖက်မှုသုံးတယ်။

And only very rarely in very few cases

ပြီးတော့ အင်မတန်ရှားပါးတဲ့ ကိစ္စအချို့မှာ

does it work to use more violence.

ပိုပ​ြီး အကြမ်းဖက်တာကို သုံးကြတယ်။

Nelson Mandela went to jail believing in violence,

နယ်လ်ဆင် မန်ဒဲလား ဟာ အကြမ်းဖက်တာကို ယုံကြည်ရင်းနဲ့ ထောင်ကျခဲ့ပြီး

and 27 years later

နောက် ၂ရ နှစ်အကြာမှာ

he and his colleagues

သူနဲ့ သူ့လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်တွေဟာ

had slowly and carefully

တဖြည်းဖြည်း၊ ဂရုတစိုက်နဲ့

honed the skills, the incredible skills, that they needed

သူတို့ရဲ့ ကျွမ်းကျင်မှုတွေကို ကမ္ဘာပေါ် မှာ အရက်စက်ဆုံး အစိုးရတွေထဲက

to turn one of the most vicious governments the world has known

တစ်ခုလို့သိထားတဲ့ အစိုးရကို ဒီမိုကရေစီ အသွင်ပြောင်းဖို့ လိုအပ်တဲ့ မယုံနိုင်စရာ

into a democracy.

ကျွမ်းကျင်မှုတွေကို သွေးယူခဲ့တယ်။

And they did it in a total devotion to non-violence.

ဒါကို အကြမ်းမဖက်ရေးကို လုံးဝ ရည်စူးချက်နဲ့ လုပ်ခဲ့ကြတယ်။

They realized that using force against force

အင်အားကို အင်အားသုံး ဆန့်ကျင်တာဟာ

doesn't work.

အလုပ်မဖြစ်ဘူးဆိုတာ နားလည်ခဲ့ကြတယ်။

So what does work?

ဒီတော့ အလုပ်လုပ်တာက ဘာလဲ။

Over time I've collected about a half-dozen methods

တကယ်ကို အလုပ်ဖြစ်တဲ့နည်းပေါင်း ဒါဇင်ဝက်လောက်ကို စုလိုက်တယ်။

that do work -- of course there are many more --

တကယ်တော့ အလုပ်ဖြစ်ပြီး၊

that do work and that are effective.

ထိရောက်တာတွ​ေ အများကြီး ရှိပါသေးတယ်။

And the first is

ပထမဆုံးတစ်ခုက

that the change that has to take place

ဖြစ်ဖို့လိုတဲ့ အပြောင်းအလဲကို ဟောဒီမှာ

has to take place here, inside me.

ဖြစ်ဖို့လိုတာပါ။ ကျွန်မ ကိုယ်ရဲ့ အတွင်းမှာလေ။

It's my response, my attitude, to oppression

ဒါဟာ ကျွန်မထိန်းချုပ်ထားတဲ့ ဖိနှိပ်မှုကို

that I've got control over,

ကျွန်မရဲ့ တုံပြန်မှု၊ ကျွန်မရဲ့ သဘောထားဖြစ်ပြီး

and that I can do something about.

ကျွန်မလုပ်နိုင်တာ တစ်ခုခုပါ။

And what I need to develop is self-knowledge to do that.

ကျွန်မ ဖွံ့ဖြိုးဖို့ လိုအပ်တာက ဒါလုပ်ဖို့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို အသိရှိဖို့ပါ။

That means I need to know how I tick,

ဆိုလိုတာက ကိုယ်ပြိုလဲတဲ့အခါ ဘယ်လို အရှိန်မပျက်

when I collapse,

ဆက်လုပ်ရမယ်ဆိုတာ သိဖို့လိုတာပါ။

where my formidable points are,

ကိုယ့်ရဲ့ အထင်ကြီးစရာ အချက်တွေ ဘယ်မှာ၊

where my weaker points are.

ကိုယ့်ရဲ့ ပိုအားနည်းတဲ့အချက်တွေက ဘယ်မှာ

When do I give in?

ဘယ်အချိန်မှာ လက်လျှော့ရမလဲ။

What will I stand up for?

ဘာအတွက် ကိုယ်ရပ်တည်မလဲ။

And meditation or self-inspection

အလေးအနက် ဆင်ခြင်ခြင်း (သို့) မိမိကိုယ်ကို စစ်ဆေးခြင်းဟာ

is one of the ways -- again it's not the only one --

နည်းလမ်းတွေထဲက တစ်ခု ထပ်ပြောရရင် တစ်နည်းတည်းမဟုတ်ဘူး

it's one of the ways

အတွင်းအားကိုရယူဖို့

of gaining this kind of inner power.

နည်းလမ်းတွေထဲက တစ်ခုပါ။

And my heroine here -- like Satish's --

ကျွန်မရဲ့ သူရဲကောင်းက.. Satish's လိုမျိုး

is Aung San Suu Kyi in Burma.

မြန်မာပြည်က အောင်ဆန်းစုကြည်ပါ။

She was leading a group of students

သူမဟာ ရန်ကုန် လမ်းတွေပေါ်က ကန့်ကွက်ပွဲတစ်ခုမှာ

on a protest in the streets of Rangoon.

ကျောင်းသားတစ်စုကို ဦးဆောင်နေခဲ့တာပါ။

They came around a corner faced with a row of machine guns.

သူတို့တွေဟာ လမ်းထောင့်ကိုလာပြီး စက်သေနတ် တစ်သီကြီးကို ရင်ဆိုင်ပါတယ်။

And she realized straight away

သူမ ချက်ချင်း နားလည်တာက

that the soldiers with their fingers shaking on the triggers

သေနတ်မောင်းတွေပေါ်မှာ တုန်ယင်နေတဲ့ လက်ချောင်းတွေနဲ့ စစ်သားတွေဟာ

were more scared than the student protesters behind her.

သူမနောက်က ကျောင်းသားဆန့်ကျင် သူတွေထက် ပိုလန့်နေတာကိုပါ။

But she told the students to sit down.

ဒါပေမဲ့ သူမက ကျောင်းသားတွေကို ထိုင်ခိုင်းလိုက်ပါတယ်။

And she walked forward with such calm and such clarity

နောက်ပြီး တည်ငြိမ်လှတဲ့ ၊ ပြတ်သားလှတဲ့ ပထမဆုံး သေနတ်

and such total lack of fear

တည့်တည့်ကိုသွားနိုင်လောက်တဲ့ လုံးဝ

that she could walk right up to the first gun,

အကြောက်တရား ကင်းမှုနဲ့ ရှေ့ကို တက်သွားလိုက်ပြီး

put her hand on it and lower it.

သူမရဲ့လက်ကို သေနတ်ပေါ် တင်လိုက်ကာ နိမ့်ချလိုက်ပါတယ်။

And no one got killed.

တစ်ယောက်မှ အပစ်သတ် မခံရဘူးလေ။

So that's what the mastery of fear can do --

ဒီတော့ ကြောက်ရွံ့မှုကို ထိန်းချုပ်နိုင် ခြင်းက စက်သေနတ်တွေကို

not only faced with machine guns,

ရင်ဆိုင်နိုင်ရုံမက လမ်းထဲမှာ ဓားတစ်ချောင်းနဲ့

but if you meet a knife fight in the street.

တိုက်ခိုက်တာကြုံရင်လဲ တတ်နိုင်ပါတယ်။

But we have to practice.

ဒါပေမဲ့ လေ့ကျင့်ဖို့တော့ လိုတာပေါ့နော်။

So what about our fear?

ဒီတော့ ကျွန်မတို့ရဲ့ ကြောက်ရွံ့မှုကရော။

I have a little mantra.

ကျွန်မှာ ဂါထာလေးတစ်ပုဒ် ရှိတယ်။

My fear grows fat

ကျွန်မရဲ့ အကြောက်တရားဟာ ကျွန်မ ကျွေးတဲ့

on the energy I feed it.

စွမ်းအင်ပေါ်မှာ ဝဖြိုးလာတယ်။

And if it grows very big

ပြီးတော့ အရမ်း ကြီးထွားလာရင်

it probably happens.

ဒါက ဖြစ်တတ်တာပါ။

So we all know the three o'clock in the morning syndrome,

ဒီတော့ မနက် ၃ နာရီ ရောဂါလက္ခဏာစုကို အားလုံး သိကြပါတယ်။

when something you've been worrying about wakes you up --

ကိုယ်တွေး ပူနေတဲ့ တစ်ခုခုက ကိုယ့်ကို နှိုးတဲ့အခါမှာပေါ့၊

I see a lot of people --

လူအများကြီးတွေ့ဖူးတယ်၊

and for an hour you toss and turn,

တစ်နာရီလောက် လူးလိုက်၊ လှိမ့်လိုက်နဲ့လေ၊

it gets worse and worse,

ဒါက ပို ပို ဆိုးလာတော့

and by four o'clock you're pinned to the pillow

၄ နာရီရောက်ရော အဲလောက်ကြီးတဲ့ သတ္တဝါကြီးကြောင့်

by a monster this big.

ကိုယ်ဟာ ခေါင်းအုံးနဲ့ ပိညပ်နေတာလေ။

The only thing to do

တစ်ခုတည်းသော လုပ်စရာက အိပ်ရာထပြီး

is to get up, make a cup of tea

လက်ဖက်ရည် တစ်ခွက်လောက်ဖျော်၊

and sit down with the fear like a child beside you.

ဘေးမှာ ကလေးတစ်ယောက်ရှိနေသလို ကြောက်ရွံ့ခြင်းနဲ့ အတူထိုင်လိုက်ရုံပဲ

You're the adult.

သင်ဟာ လူကြီးပါ။

The fear is the child.

ကြောက်ရွံ့မှုက ကလေးလေ။

And you talk to the fear

ကြောက်ရွံ့မှုကို စကားပြောပြီး

and you ask it what it wants, what it needs.

သူလိုချင်တာ၊ သူလိုအပ်တာ မေးလိုက်ပါ။

How can this be made better?

ဒါက ဘယ်လို ပိုကောင်းအောင် လုပ်နိုင်မှာလဲ။

How can the child feel stronger?

ကလေးက ဘယ်လို ပိုအားကောင်း နိုင်မလဲ။

And you make a plan.

အစီအစဉ်တစ်ခု သင် လုပ်ပေါ့။

And you say, "Okay, now we're going back to sleep.

သင်က " ကောင်းပြီ၊ ငါတို့ ပြန်အိပ်တော့မယ်။

Half-past seven, we're getting up and that's what we're going to do."

၇ နာရီခွဲမှာ ငါတို့ အိပ်ရာထမယ်၊ ငါတို့လုပ်မှာ ဒါပဲလေ။"

I had one of these 3 a.m. episodes on Sunday --

ကျွန်မမှာ အဲဒီလိုဖြစ်စဉ် တစ်ခု တနင်္ဂနွေ မနက် ၃ နာရီမှာ ကြုံခဲ့တယ်။

paralyzed with fear at coming to talk to you.

ရှင်တို့ကို ပြောဖို့လာရာမှာ ကြောက်စိတ်နဲ့ မဝံ့မရဲ့ ဖြစ်ခဲ့တာပေါ့။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

So I did the thing.

ဒီတော့ ကျွန်မလုပ်ခဲ့တာက

I got up, made the cup of tea, sat down with it, did it all

အိပ်ရာကထ၊ လက်ဖက်ရည်ဖျော်၊ ဒီစိတ်နဲ့ ထိုင်လိုက်တယ်၊ ဒါပဲလုပ်ပြီး

and I'm here -- still partly paralyzed, but I'm here.

ဒီမှာရောက်နေတယ်၊ တစ်စိတ်တစ်ဒေသ မဝံ့မရဲ ဖြစ်နေသေးပေမဲ့ ဒီမှာ ရှိနေပြီ၊

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

So that's fear. What about anger?

ဒီတော့ ဒါက ကြောက်စိတ်၊ ဒေါသကျတော့ရော။

Wherever there is injustice there's anger.

တရားမမျှတမှု ရှိရာမှာ ဒေါသဆိုတာရှိတယ်။

But anger is like gasoline,

ဒါပေမဲ့ ဒေါသဟာ ဓာတ်ဆီလိုပဲလေ၊

and if you spray it around and somebody lights a match,

ဒါကို ဘေးပတ်ဝန်းကျင်မှာ ဖြန်းလိုက်ပြီး တစ်ယောက်ယောက်က မီးခြစ်လိုက်ရင်

you've got an inferno.

တဟုန်းဟုန်း တောက်ရောလေ။

But anger as an engine -- in an engine -- is powerful.

ဒါပေမဲ့ ဒေါသက အင်ဂျင်လို၊ အင်ဂျင်ထဲမှာ အားပြင်းတယ်၊

If we can put our anger inside an engine,

ဒေါသကို အင်ဂျင်ထဲထည့်နိုင်ရင်၊

it can drive us forward,

ရှေ့ကို မောင်းပေးနိုင်တယ်လေ။

it can get us through the dreadful moments

ကြောက်စရာ ကာလတွေကို ဖြတ်ကျော်စေပြီး

and it can give us real inner power.

တကယ့်အတွင်းအားကို ပေးနိုင်တယ်လေ။

And I learned this in my work

ဒါကို နျူးကလီးယား လက်နက် မူဝါဒချမှတ်သူတွေနဲ့

with nuclear weapon policy-makers.

လုပ်တဲ့ ကျွန်မ အလုပ်ထဲမှာ သင်ယူခဲ့တာပါ။

Because at the beginning I was so outraged

အကြောင်းက အစမှာ ကျွန်မဟာ ဒါတွေက ကျွန်မတို့ကို ထိတွေ့နေတဲ့

at the dangers they were exposing us to

အန္တရာယ်တွေ နာကြည်းလွန်းတော့

that I just wanted to argue and blame and make them wrong.

ငြင်းခုံ၊ အပြစ်တင်ပြီး သူတို့ကို မှားအောင်လုပ်တယ်လေ။

Totally ineffective.

လုံးဝကို မထိရောက်ဘူး။

In order to develop a dialogue for change

ပြောင်းလဲခြင်းအတွက် ဆွေးနွေးမှုတစ်ခုကို တိုးတက်အောင်လုပ်ဖို့ရာမှာ

we have to deal with our anger.

ကျွန်မတို့ရဲ့ ဒေါသကို ကိုင်တွယ်ဖို့လိုတယ်။

It's okay to be angry with the thing --

ဒီဟာနဲ့ ဒေါသဖြစ်တာ ကိစ္စမရှိပါဘူး။

the nuclear weapons in this case --

ဒီကိစ္စမှာတော့ နျူးကလီးယား လက်နက်တွေပေါ့..

but it is hopeless to be angry with the people.

ဒါပေမဲ့ လူတွေကို ဒေါသဖြစ်တာကျတော့ သုံးမရတော့ဘူးလေ။

They are human beings just like us.

သူတို့တွေဟာ ကျွန်မတို့လို လူသားတွေပဲလေ။

And they're doing what they think is best.

သူတို့ထင်တဲ့ အကောင်းဆုံးကို လုပ်နေတာပဲလေ။

And that's the basis on which we have to talk with them.

ဒါကတော့ သူတို့နဲ့ဆွေးနွေးဖို့ အခြေခံပါ။

So that's the third one, anger.

ဒီတော့ ဒါက တတိယ တစ်ခု၊ ဒေါသပါ။

And it brings me to the crux

ဒါက ကျွန်မကို ယနေ့ လောကမှာ

of what's going on, or what I perceive as going on,

ဆက်ဖြစ်တာတွေရဲ့ (သို့) ဆက်ဖြစ်မယ်လို့ သိမြင်တဲ့ ချက်ကျရာဆီ

in the world today,

ခေါ်သွားတယ်။

which is that last century was top-down power.

ဒါကတော့ ပြီးခဲ့တဲ့ ရာစုနှစ်ဟာ အာဏာကို အထက်ကနေ အောက် ထိန်းချုပ်တာပါ။

It was still governments telling people what to do.

လူတွေကို ဘာလုပ်ဖို့ ပြောနေတဲ့ အစိုးရတွေ ရှိခဲ့တုန်းပါ။

This century there's a shift.

ဒီရာစုမှာတော့ အပြောင်းအလဲ ရှိတယ်။

It's bottom-up or grassroots power.

အောက်ကနေ အထက် (သို့) အခြေခံကျတဲ့ မာဏာပေါ့။

It's like mushrooms coming through concrete.

ကွန်ကရစ်က ထိုးထွက်လာတဲ့ မှိုပွင့်လိုပေါ့။

It's people joining up with people, as Bundy just said, miles away

Bundy ခုနကပြောသလို အပြောင်းလဲဖြစ်ထွန်းဖို့

to bring about change.

မိုင်တွေချီပြီး လူတွေကို တွဲဆက်ထားသလိုပေါ့။

And Peace Direct spotted quite early on

Peace Direct အဖွဲ့ အစောကြီး သတိထားမိတာက

that local people in areas of very hot conflict

အရမ်းကို ပြင်းထန်တဲ့ ပဋိပက္ခဖြစ်တဲ့ ဒေသက လူတွေဟာ

know what to do.

ဘာလုပ်ဖို့လိုတာ သိတယ်ဆိုတာပါ။

They know best what to do.

ဘာကို အကောင်းဆုံး လုပ်ဖို့ဆိုတာ သူတို့သိတယ်။

So Peace Direct gets behind them to do that.

ဒါနဲ့ Peace Direct က ဒါကိုလုပ်ဖို့ သူတို့နောက်က ရပ်တည်တယ်။

And the kind of thing they're doing

သူတို့လုပ်နေတဲ့ အမျိုးအစားက

is demobilizing militias,

စစ်မှုထမ်းကနေ နှုတ်ထွက်ခြင်း၊

rebuilding economies,

စီးပွားရေးကို ပြန်တည်ဆောက်ခြင်း၊

resettling refugees,

ဒုက္ခသည်တွေကို ပြန်နေရာချခြင်း၊

even liberating child soldiers.

ကလေးစစ်သားတွေကို ပြန်လွှတ်ပေးတာတောင်ပါတယ်။

And they have to risk their lives almost every day

ဒါကိုလုပ်ဖို့ နေ့တိုင်းနီးပါး သူတို့ အသက်တွေကို

to do this.

ရင်းဖို့ လိုပါတယ်။

And what they've realized

သူတို့ သဘောပေါက် ထားတာက

is that using violence in the situations they operate in

သူတို့လုပ်ဆောင်တဲ့ အခြေအနေတွေမှာ အကြမ်းဖက်နည်းကို သုံးတာဟာ

is not only less humane,

လူတွေ အချင်းချင်း ဆက်သွယ်၊ ပြန်လည်

but it's less effective

တည်ဆောက်တဲ့ နည်းတွေ သုံးတာထက်

than using methods that connect people with people, that rebuild.

လူသားဆန်မှု နည်းပါးရုံမက ထိရောက်မှုလည်း ပိုနည်းတယ် ဆိုတာပါ။

And I think that the U.S. military

ပြီးတော့ U.S စစ်တပ်ဟာ နောက်ဆုံးမှာ

is finally beginning to get this.

ဒါကို စတင်တော့မယ်လို့ ထင်မိတယ်။

Up to now their counter-terrorism policy

အခုလက်ရှိအထိ သူတို့ရဲ့ တန်ပြန် အကြမ်းဖက်မှုဟာ

has been to kill insurgents at almost any cost,

ဘာဖြစ်နေနေ သောင်းကျန်းသူ ဟူသမျှကို သတ်ဖို့ဖြစ်ကာ

and if civilians get in the way,

လမ်းမှာ အရပ်သားတွေပါသွားရင်တော့

that's written as "collateral damage."

"နှစ်ဦးနှစ်ဖက် ထိခိုက်မှုလို့ ရေးသားပါတယ်။

And this is so infuriating and humiliating

ဒါဟာ အာဖဂန်နစ္စတန်ရဲ့ လူတွေအတွက်

for the population of Afghanistan,

ဒေါသထွက်စရာ၊ အရှက်ရစရာ ဖြစ်လွန်းလို့

that it makes the recruitment for al-Qaeda very easy,

အယ်ကေးဒါး တပ်သားသစ် စုစောင်းတာဟာ အရမ်းလွယ် သွားစေတယ်လေ။

when people are so disgusted by, for example,

ဥပမာ Koran ကျမ်းကို မီးရှို့တာကြောင့်

the burning of the Koran.

လူတွေဟာ အရမ်း စက်ဆုပ်တဲ့အခါမှာပေါ့။

So the training of the troops has to change.

ဒီတော့ စစ်သည်တွေကို လေ့ကျင့်ပေးတာ ပြောင်းဖို့လိုပါတယ်။

And I think there are signs that it is beginning to change.

ပြောင်းလဲဖို့ အစပြုတဲ့ လက္ခဏာတွေ ရှိနေတယ်လို့ ထင်ပါတယ်။

The British military have always been much better at this.

ဒီမှာတော့ ဗြိတိသျှ စစ်တပ်က အမြဲတမ်း အပုံကြီးသာပါတယ်။

But there is one magnificent example for them to take their cue from,

ဒါပေမဲ့ သူတို့အတွက် အချက်ပြတာယူဖို့ ကြီးကျယ်တဲ့ နမူနာတစ်ခု ရှိပြီး

and that's a brilliant U.S. lieutenant colonel

ဒါကတော့ အရမ်းတော်တဲ့ Chris Hughes လို့ခေါ်တဲ့

called Chris Hughes.

အမေရိကန် ဒုဗိုလ်မှုကြီးပါ။

And he was leading his men down the streets of Najaf --

သူဟာ တကယ်တော့ အီရတ်က Najaf ရဲ့လမ်းတွေပေါ်ကို

in Iraq actually --

ဦးဆောင်နေတာဖြစ်ပြီး

and suddenly people were pouring out of the houses on either side of the road,

ဘေးတစ်ဘက် တစ်ချက် လမ်းတွေကနေ ရုတ်တရက် လူတွေ ပြုံထွက်လာပြီး၊

screaming, yelling, furiously angry,

ဒေါသတကြီးနဲ့ အော်ဟစ်ကြကာ

and surrounded these very young troops who were completely terrified,

ပတ်ဝိုင်းလိုက်တယ်၊ အရမ်းထိတ်လန့်နေတဲ့ လူငယ် စစ်သည်တွေဟာ ဘာဆက်ဖြစ်မှာကို

didn't know what was going on, couldn't speak Arabic.

မသိကြတော့ဘူး၊ အာရပ်စကားလည်း မပြောတတ်နဲ့လေ။

And Chris Hughes strode into the middle of the throng

ဒီတော့ Chris Hughes က လူအုပ်ထဲဝင်လာပြီး

with his weapon above his head, pointing at the ground,

ခေါင်းပေါ်က လက်နက်ကို မြေကိုစိုက်ထားကာ

and he said, "Kneel."

ပြောတာက "ဒူးထောက်လိုက်ကြ"တဲ့။

And these huge soldiers

ဒါနဲ့ ကျောပိုးအိတ်တွေ၊ ကျည်ကာတွေနဲ့

with their backpacks and their body armor,

စစ်သားကြီးတွေဟာ

wobbled to the ground.

မြေကြီးပေါ်မှာ ဒယီးဒယိုင်ဖြစ်သွားတယ်။

And complete silence fell.

နောက် ပကတိ တိတ်ဆိတ်သွားတယ်။

And after about two minutes,

၂ မိနစ်လောက်အကြာမှာတော့

everybody moved aside and went home.

လူတွေအသီးသီးဟာ ဘေးကို ရှဲသွားကာ အိမ်ပြန်သွားကြတယ်။

Now that to me is wisdom in action.

ဒါက ကျွန်မအတွက်တော့ ပညာသားပါတဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်ပါ။

In the moment, that's what he did.

အခိုက်အတန့်အတွင်းမှာ သူလုပ်ခဲ့တာပါ။

And it's happening everywhere now.

အခုတော့ ဒါဟာ နေရာတိုင်းမှာ ဖြစ်နေပါတယ်။

You don't believe me?

ကျွန်မပြောတာ မယုံဘူးလား။

Have you asked yourselves

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၃၀ ကျော်မှာ ဘာဖြစ်လို့

why and how so many dictatorships have collapsed

များပြားလှတဲ့ အာဏာရှင်စနစ်တွေ ပြိုလဲကုန်တာလဲလို့

over the last 30 years?

ကိုယ့်ကိုယ်ကို မေးခွန်းထုတ်ဖူးလား။

Dictatorships in Czechoslovakia, East Germany,

အာဏာရှင် စနစ်တွေဖြစ်တဲ့ ချက်ကိုစလိုဗေးကီးယား၊ အရှေ့ဂျာမဏီ၊

Estonia, Latvia, Lithuania,

အက်စတိုးနီးယား၊ လတ်ဗီယား၊ လီသူးယေးနီးယား၊

Mali, Madagascar,

မာလီ၊ မာဒါဂါးစကား၊

Poland, the Philippines,

ပိုလန်၊ ဖိလစ်ပိုင်

Serbia, Slovenia, I could go on,

ဆားဗီယား၊ စလိုဗေးနီးယား ဆက်ပြောလို့ရသေးတယ်၊

and now Tunisia and Egypt.

ပြီးတော့ အခုတူနီးရှားနဲ့ အီဂျစ် နိုင်ငံတွေပါ။

And this hasn't just happened.

ပြီးတော့ မဖြစ်သေးတာ ရှိသေးတယ်။

A lot of it is due to a book

အများစုဟာ ဘော့စ်တွန်က အသက် ၈၀ အဖိုးအို

written by an 80-year-old man in Boston, Gene Sharp.

Gene Sharp ရေးသားတဲ့ စာအုပ်တစ်အုပ်ကြောင့်ပါ။

He wrote a book called "From Dictatorship to Democracy"

သူက "အာဏာရှင်စနစ်မှသည် ဒီမိုကရေစီသို့" လို့ခေါ်တဲ့ အကြမ်းမဖက်တဲ့နည်း

with 81 methodologies for non-violent resistance.

၈၁ နည်း ပါတဲ့စာအုပ်တစ်အုပ် ရေးခဲ့တယ်။

And it's been translated into 26 languages.

ဒါကို ဘာသာပေါင်း ၂၅ ဘာသာခုနဲ့ ပြန်ဆိုပြီး

It's flown around the world.

ကမ္ဘာတစ်လွှား ပြန့်နှံ့သွားတယ်။

And it's being used by young people and older people everywhere,

ဒါကို နေရာတိုင်းက လူကြီး၊ လူငယ် မရွေး အသုံးပြုကြတယ်။

because it works and it's effective.

အကြောင်းက ဒါက အလုပ်ဖြစ်ပြီး ထိရောက်လို့ပါ။

So this is what gives me hope --

ဒီတော့ ဒါက ကျွန်မကို မျှော်လင့်ချက် ပေးတဲ့ အရာပါ။

not just hope, this is what makes me feel very positive right now.

မျှော်လင့်ချက်တင်မဟုတ်ဘူး၊ အခုဖြစ်နေတဲ့ အရမ်း အကောင်းမြင်မှုကိုလည်းပေးပါတယ်။

Because finally human beings are getting it.

အကြောင်းက နောက်ဆုံး လူသားတွေ ဟာ ဒါကို ရလာနေလို့ပါ။

We're getting practical, doable methodologies

ကျွန်မရဲ့ မေးခွန်းကိုဖြေဖို့ လက်တွေ့ကျတဲ့၊ ဆောင်ရွက်လို့ရတဲ့

to answer my question:

နည်းနာတွေကို ရနေပါတယ်။

How do we deal with a bully without becoming a thug?

အနိုင်ကျင့်သူတစ်ယောက်ကို လူရမ်းကား ဖြစ်မလာစေပဲ ဘယ်လို ရင်ဆိုင်မလဲ။

We're using the kind of skills that I've outlined:

ကျွန်မ အနှစ်ချုပ်ထားတဲ့ ကျွမ်းကျင်မှု တွေကို သုံးနေပါတယ်။

inner power -- the development of inner power -- through self-knowledge,

အတွင်းအား၊ ကိုယ့်ကိုယ်ကို သိစေခြင်းကရတဲ့ အတွင်းအားဖွံ့ဖြိုးမှု၊

recognizing and working with our fear,

ကိုယ့်ရဲ့ ကြောက်စိတ်ကို အသိအမှတ်ပြုပြီး ဒါနဲ့ အလုပ်လုပ်ဖို့၊

using anger as a fuel,

ဒေါသကို လောင်စာအဖြစ် သုံးဖို့၊

cooperating with others,

သူများတွေနဲ့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့၊

banding together with others,

သူများတွေနဲ့ အတူတကွ စုရုံးကြဖို့၊

courage,

သတ္တိရှိဖို့နဲ့

and most importantly, commitment to active non-violence.

အရေးအကြီးဆုံးက တက်ကြွတဲ့ အကြမ်းမဖက်ရေးကို ကျင့်သုံးဖို့ပါ။

Now I don't just believe in non-violence.

အခုတော့ အကြမ်းမဖက်ရေးဆိုတာကို ယုံကြည်တာတင် မဟုတ်ပဲ

I don't have to believe in it.

ယုံတယ်လို့ကို မဆိုရလောက်အောင် ဖြစ်နေပါတယ်။

I see evidence everywhere of how it works.

ဒါက နေရာတိုင်းမှာ ဘယ်လို အလုပ် ဖြစ်တယ် ဆိုတဲ့သက်သေကို မြင်ရပါတယ်။

And I see that we, ordinary people,

နောက်ပြီး ကျွန်မတို့ သာမန်လူတွေဟာ

can do what Aung San Suu Kyi and Ghandi and Mandela did.

အောင်ဆန်းစုကြည်၊ ဂန္ဓီနဲ့ မန်ဒဲလ်လားတို့ လုပ်ခဲ့သလို လုပ်နိုင်ပါတယ်။

We can bring to an end

သွေးစွန်းမှု အများဆုံးလို့ လူတွေသိတဲ့

the bloodiest century that humanity has ever known.

ရာစုနှစ်ကို အဆုံးသတ်နိုင်ပါတယ်။

And we can organize to overcome oppression

ကျွန်မတို့ နှလုံးသားတွေကို ဖွင့်လိုက်ကြရင်းနဲ့ ဖိနှိပ်မှုကို

by opening our hearts

ကျော်လွှားဖို့ စုစည်းနိုင်ပါတယ်။

as well as strengthening this incredible resolve.

ဒီ မယုံနိုင်လောက်စရာ သန္နိဋ္ဌာန်ကိုလည်း ခိုင်မာအောင်လုပ်ရင်းပေါ့။

And this open-heartedness is exactly what I've experienced

ဒီနှလုံးသားပွင့်လင်းမှုဟာ မနေ့က ဒီကိုရောက် ကတည်းက ဒီစုရုံးနေတဲ့ အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုလုံး

in the entire organization of this gathering since I got here yesterday.

အတွင်းမှာ ကျွန်မတွေ့ကြုံခံစားရတာနဲ့ ထပ်တူထပ်မျှပါပဲ ရှင်။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)