Fighting with non-violence | Scilla Elworthy

Scilla Elworthy: Đấu tranh theo phương pháp phi bạo lực

Translator: Timothy Covell Reviewer: Morton Bast

Translator: Nga Vu Reviewer: Nhu PHAM

In half a century of trying to help prevent wars,

Trong nửa thế kỷ nỗ lực gìn giữ hòa bình,

there's one question that never leaves me:

tôi luôn đau đáu một câu hỏi:

How do we deal with extreme violence

Làm cách nào để giải quyết bạo lực

without using force in return?

mà không cần dùng tới bạo lực?

When you're faced with brutality,

Khi chúng ta đối mặt với sự tàn bạo,

whether it's a child facing a bully on a playground

hay khi một đứa trẻ bị bắt nạt tại sân chơi

or domestic violence --

hay chứng kiến bạo lực gia đình --

or, on the streets of Syria today,

hay, bắt gặp xe tăng và súng ống,

facing tanks and shrapnel,

như những gì đang xảy ra trên đường phố Syria gần đây,

what's the most effective thing to do?

thì giải pháp hiệu quả nhất là gì?

Fight back? Give in?

Chống trả ? Đầu hàng ?

Use more force?

Hay sử dụng bạo lực gay gắt hơn ?

This question: "How do I deal with a bully

Câu hỏi: "Làm thế nào để chống lại một kẻ ức hiếp

without becoming a thug in return?"

mà không trở thành kẻ bạo hành ?"

has been with me ever since I was a child.

đã ám ảnh tôi từ khi còn nhỏ.

I remember I was about 13,

Tôi nhớ khi 13 tuổi,

glued to a grainy black and white television in my parents' living room

tôi đã dán mắt vào chiếc TV đen trắng trong phòng khách

as Soviet tanks rolled into Budapest,

xem xe tăng của quân Liên Xô tiến vào Budapest,

and kids not much older than me

và những đứa trẻ cũng trạc tuổi tôi

were throwing themselves at the tanks

đang xông thẳng vào xe tăng

and getting mown down.

và bị xe chèn qua.

And I rushed upstairs and started packing my suitcase.

Tôi đã chạy lên lầu, xếp quần áo vào vali.

And my mother came up and said, "What on Earth are you doing?"

Mẹ tôi lại gần và hỏi: "Con đang làm cái quái gì thế?"

And I said, "I'm going to Budapest."

Và tôi nói: "Con sẽ đi Budapest."

And she said, "What on Earth for?"

Mẹ lại hỏi: "Để làm gì mới được chứ?"

And I said, "Kids are getting killed there.

Tôi trả lời: "Trẻ em ở đó đang bị giết hại.

There's something terrible happening."

Ắt hẳn có chuyện gì tệ hại đang xảy ra."

And she said, "Don't be so silly."

Và mẹ nói: "Đồ ngốc."

And I started to cry.

Tôi bật khóc.

And she got it, she said,

Mẹ hiểu ra và nói rằng:

"Okay, I see it's serious.

"Được rồi, xem ra chuyện có vẻ nghiêm trong.

You're much too young to help.

Nhưng con còn quá bé, chưa thể giúp họ được.

You need training. I'll help you.

Con cần được dạy dỗ bài bản trước đã. Mẹ sẽ giúp con.

But just unpack your suitcase."

Nhưng cứ dỡ đồ ra đã."

And so I got some training

Và tôi bắt đầu học

and went and worked in Africa during most of my 20s.

rồi đến làm việc ở Châu Phi trong suốt những năm của độ tuổi 20.

But I realized that what I really needed to know

Nhưng tôi nhận ra rằng những gì tôi thực sự muốn biết

I couldn't get from training courses.

lại không thể học được qua trường lớp.

I wanted to understand

Tôi chỉ muốn hiểu

how violence, how oppression, works.

bạo lực, và sự bóc lột, diễn ra như thế nào.

And what I've discovered since is this:

Và tôi phát hiện ra rằng:

Bullies use violence in three ways.

Bọn áp bức sử dụng bạo lực theo ba cách:

They use political violence to intimidate,

Dùng bạo lực chính trị để uy hiếp,

physical violence to terrorize

dùng vũ lực để chiếm đóng lãnh thổ,

and mental or emotional violence to undermine.

và dùng bạo lực tinh thần để làm nhụt chí.

And only very rarely in very few cases

Và trong rất ít trường hợp

does it work to use more violence.

bạo lực có thể trị được bạo lực.

Nelson Mandela went to jail believing in violence,

Nelson Mandela vào tù vì tin vào sức mạnh của bạo lực,

and 27 years later

27 năm sau,

he and his colleagues

ông và cộng sự của mình,

had slowly and carefully

đã dần dần mài giũa được

honed the skills, the incredible skills, that they needed

kỹ năng cần có, đáng kinh ngạc,

to turn one of the most vicious governments the world has known

để biến một trong những chính phủ tàn ác nhất trên thế giới

into a democracy.

thành chính quyền dân chủ.

And they did it in a total devotion to non-violence.

Và họ đã làm điều đó mà hoàn toàn không dùng tới bạo lực.

They realized that using force against force

Họ nhận ra rằng dùng bạo lực chống lại bạo lực

doesn't work.

không hề hiệu quả.

So what does work?

Thế điều gì mới có hiệu quả?

Over time I've collected about a half-dozen methods

Qua nhiều năm, tôi đã thu thập được 6 cách hiệu quả --

that do work -- of course there are many more --

tất nhiên còn rất nhiều cách khác --

that do work and that are effective.

cũng đem lại hiệu quả cao.

And the first is

Cách đầu tiên là

that the change that has to take place

thay đổi phải bắt đầu từ

has to take place here, inside me.

phải bắt đầu từ đây, từ bên trong.

It's my response, my attitude, to oppression

Đó là phản ứng, thái độ trước sự đàn áp

that I've got control over,

tôi đã kiềm chế được,

and that I can do something about.

và tôi có thể thay đổi nó.

And what I need to develop is self-knowledge to do that.

Tôi cần rèn giũa nhận thức của mình.

That means I need to know how I tick,

Điều đó có nghĩa là tôi cần biết cách mình suy nghĩ,

when I collapse,

khi nào mình gục ngã,

where my formidable points are,

khi nào tôi sợ,

where my weaker points are.

điểm yếu của mình ở đâu.

When do I give in?

Khi nào mình đầu hàng?

What will I stand up for?

Mình chiến đấu vì điều gì?

And meditation or self-inspection

Tự xem xét lại bản thân là một trong nhiều cách

is one of the ways -- again it's not the only one --

đó không phải là cách duy nhất

it's one of the ways

mà là một trong số nhiều cách

of gaining this kind of inner power.

để có được sức mạnh nội tâm này.

And my heroine here -- like Satish's --

Và người anh hùng của tôi -- hay của Satish --

is Aung San Suu Kyi in Burma.

là Aung San Suu Kyi ở Burma.

She was leading a group of students

Bà ấy đã dẫn đầu một nhóm học sinh

on a protest in the streets of Rangoon.

biểu tình trên đường phố ở Rangoon.

They came around a corner faced with a row of machine guns.

Họ đứng ở góc phố, đối mặt với một hàng súng máy.

And she realized straight away

Và Aung San Suu Kyi đã nhanh chóng nhận ra rằng

that the soldiers with their fingers shaking on the triggers

ngón tay đặt trên cò súng của những người lính đang run rẩy

were more scared than the student protesters behind her.

họ đang sợ hãi hơn cả những sinh viên biểu tình sau lưng bà.

But she told the students to sit down.

Nhưng bà đã bảo đám sinh viên ngồi xuống.

And she walked forward with such calm and such clarity

Và với vẻ bình tĩnh và dứt khoát, bà tiến về phía trước

and such total lack of fear

hoàn toàn không sợ hãi

that she could walk right up to the first gun,

bà tiến thẳng tới trước khẩu súng đầu tiên,

put her hand on it and lower it.

đặt tay lên khẩu súng và hạ thấp nó xuống.

And no one got killed.

Và đã không có đổ máu.

So that's what the mastery of fear can do --

Đó là những gì mà một người làm chủ nỗi sợ có thể làm được

not only faced with machine guns,

không chỉ là việc đối mặt với ống súng,

but if you meet a knife fight in the street.

mà còn có thể là một cuộc chiến dao găm trên đường phố.

But we have to practice.

Chúng ta phải rèn luyện kỹ năng này.

So what about our fear?

Vậy còn nỗi sợ hãi của chúng ta thì sao?

I have a little mantra.

Tôi có một cách hay dùng.

My fear grows fat

Nỗi sợ của tôi lớn dần

on the energy I feed it.

nhờ năng lượng mà tôi dành cho nó.

And if it grows very big

Và nếu nó trở nên quá lớn

it probably happens.

thì tôi sẽ dùng tới nó.

So we all know the three o'clock in the morning syndrome,

Chắc tất cả mọi người đều biết hội chứng 3 giờ sáng

when something you've been worrying about wakes you up --

nghĩa là khi ta có chuyện lo lắng, nó sẽ khiến bạn tỉnh giấc

I see a lot of people --

tôi đã thấy nhiều người mắc hội chứng này

and for an hour you toss and turn,

trong vòng một tiếng quay ngang quay ngửa

it gets worse and worse,

hội chứng sẽ trở nên tệ hơn

and by four o'clock you're pinned to the pillow

và tới lúc 4 giờ bạn sẽ vùi mình vào gối

by a monster this big.

như thế này.

The only thing to do

Điều duy nhất có thể làm

is to get up, make a cup of tea

là thức dậy, uống một tách trà

and sit down with the fear like a child beside you.

và ngồi xuống cùng với nỗi sợ mà bạn coi là một đứa trẻ con.

You're the adult.

Bạn là người lớn.

The fear is the child.

Và nỗi sợ chỉ là một đứa bé.

And you talk to the fear

Bạn sẽ nói chuyện với nó

and you ask it what it wants, what it needs.

và hỏi rằng nó muốn gì, hay cần gì.

How can this be made better?

Làm thế nào để nó thấy thoải mái hơn?

How can the child feel stronger?

Để đứa bé trở nên mạnh mẽ hơn?

And you make a plan.

Rồi bạn hãy lên kế hoạch.

And you say, "Okay, now we're going back to sleep.

Hãy nói rằng, "Được rồi, giờ chúng ta sẽ đi ngủ tiếp.

Half-past seven, we're getting up and that's what we're going to do."

Và chúng ta sẽ thức dậy lúc 7h30."

I had one of these 3 a.m. episodes on Sunday --

Tôi đã trải nghiệm hội chứng này hôm Chủ nhật

paralyzed with fear at coming to talk to you.

khi thấy sợ hãi việc tới nói chuyện với mọi người hôm nay.

(Laughter)

(tiếng cười)

So I did the thing.

Và tôi đã làm điều đó.

I got up, made the cup of tea, sat down with it, did it all

Tôi tỉnh dậy, uống một tách trà, ngồi nói chuyện với nỗi sợ hãi

and I'm here -- still partly paralyzed, but I'm here.

và giờ thì tôi đang ở đây, tuy có phần sợ hãi, nhưng vẫn đứng đây.

(Applause)

(tiếng vỗ tay)

So that's fear. What about anger?

Đó là sự sợ hãi. Còn sự tức giận thì sao?

Wherever there is injustice there's anger.

Nơi nào không có sự công bằng ắt sẽ có sự tức giận.

But anger is like gasoline,

Nhưng sự tức giận giống như xăng dầu vậy,

and if you spray it around and somebody lights a match,

nếu bạn xịt nó quanh mình và ai đó đánh một que diêm,

you've got an inferno.

thì cả người bạn sẽ bị bốc cháy.

But anger as an engine -- in an engine -- is powerful.

Nhưng sự tức giận cũng là một loại động cơ - một động cơ rất khỏe

If we can put our anger inside an engine,

Nếu ta có thể biến thứ xăng đó thành động cơ

it can drive us forward,

nó có thể giúp ta tiến xa về phía trước,

it can get us through the dreadful moments

nó có thể giúp ta vượt qua những khoảnh khắc khủng khiếp

and it can give us real inner power.

và trao cho ta nguồn sức mạnh nội tại.

And I learned this in my work

Đó là điều tôi đã học được

with nuclear weapon policy-makers.

từ một công trình của mình, hợp tác với các nhà lập sách năng lượng nguyên tử.

Because at the beginning I was so outraged

Bởi ban đầu tôi đã quá bất bình

at the dangers they were exposing us to

với những mối nguy hiểm mà họ khiến chúng tôi gặp phải,

that I just wanted to argue and blame and make them wrong.

bất bình tới nỗi tôi chỉ muốn tranh cãi, đổ lỗi, và chứng minh rằng họ đã sai.

Totally ineffective.

Nhưng cách đó hoàn toàn công cốc.

In order to develop a dialogue for change

Để phát triển một cuộc đối thoại đòi hỏi sự thay đổi đạt được hiệu quả

we have to deal with our anger.

chúng ta cần kiểm soát sự tức giận của bản thân.

It's okay to be angry with the thing --

Hoàn toàn bình thường khi tức giận với những thứ như

the nuclear weapons in this case --

vũ khí nguyên tử trong trường hợp của tôi,

but it is hopeless to be angry with the people.

nhưng tức giận với người khác là vô nghĩa.

They are human beings just like us.

Họ cũng chỉ là con người như chúng ta.

And they're doing what they think is best.

Và làm những gì mà họ cho là tốt nhất.

And that's the basis on which we have to talk with them.

Đó là nền tảng để ta trò chuyện với họ.

So that's the third one, anger.

Sự tức giận chính là cách thứ ba.

And it brings me to the crux

Nó trao cho tôi chìa khóa

of what's going on, or what I perceive as going on,

về vấn đề gì đang xảy ra, hay giúp tôi nhận thức được chuyện đang xảy ra

in the world today,

trên thế giới ngày hôm nay,

which is that last century was top-down power.

đó là điều cần thiết ở thế kỷ này.

It was still governments telling people what to do.

Con người từng phải làm theo những gì mà chính phủ ra lệnh.

This century there's a shift.

Còn ở thế kỷ này, mọi việc đã khác.

It's bottom-up or grassroots power.

Người dân có sức mạnh gây ảnh hưởng với chính phủ.

It's like mushrooms coming through concrete.

Giống như việc nấm mọc lên từ bê tông.

It's people joining up with people, as Bundy just said, miles away

Giống như Bundy đã nói, người dân giờ đây từ ngàn dặm cách xa nhau

to bring about change.

đã hội tụ lại và tạo nên những thay đổi.

And Peace Direct spotted quite early on

Tổ chức Peace Direct đã sớm chỉ ra rằng

that local people in areas of very hot conflict

những người sống ở vùng hay có xung đột

know what to do.

thường biết họ phải làm gì.

They know best what to do.

Họ biết những điều gì là tốt nhất.

So Peace Direct gets behind them to do that.

Vì thế Peace Direct chỉ đứng phía sau để giúp đỡ họ.

And the kind of thing they're doing

Và những gì mà họ đang làm

is demobilizing militias,

là giúp binh lính giải ngũ,

rebuilding economies,

tái xây dựng các nền kinh tế,

resettling refugees,

và giúp những người di tản tái định cư,

even liberating child soldiers.

hay thậm chí giải phóng những binh lính vẫn còn là trẻ con.

And they have to risk their lives almost every day

Họ phải cược cả mạng sống của mình mỗi ngày

to do this.

để làm vậy.

And what they've realized

Và họ nhận ra rằng

is that using violence in the situations they operate in

sử dụng bạo lực trong những trường hợp trên

is not only less humane,

không chỉ là phi nhân đạo,

but it's less effective

mà còn không hiệu quả

than using methods that connect people with people, that rebuild.

bằng những phương pháp kết nối con người lại với nhau.

And I think that the U.S. military

Và tôi nghĩ rằng quân đội Hoa Kỳ

is finally beginning to get this.

cuối cùng cũng bắt đầu hiểu được điều này.

Up to now their counter-terrorism policy

Cho tới ngày nay, chính sách chống khủng bố của Hoa Kỳ

has been to kill insurgents at almost any cost,

đã dùng mọi cách để giết chết những kẻ gây rối,

and if civilians get in the way,

và nếu người dân nhìn nhận chính sách đó theo hướng này,

that's written as "collateral damage."

thì việc này sẽ được coi là "sự thiệt hại bên lề".

And this is so infuriating and humiliating

Và sự thiệt hại này khiến người dân Afghanistan

for the population of Afghanistan,

cảm thấy nhục nhã và tức giận,

that it makes the recruitment for al-Qaeda very easy,

giúp tổ chức khủng bố Al-Qaeda gia tăng lực lượng,

when people are so disgusted by, for example,

ví dụ như khi người dân cảm thấy ghê tởm

the burning of the Koran.

với tục thiêu chết của đạo Hồi.

So the training of the troops has to change.

Thế nên phải thay đổi việc huấn luyện quân đội.

And I think there are signs that it is beginning to change.

Thiết nghĩ đã có những dấu hiệu cho thấy sự việc đang bắt đầu thay đổi.

The British military have always been much better at this.

Về mặt này, quân đội Anh luôn làm tốt hơn cả.

But there is one magnificent example for them to take their cue from,

Nhưng có một ví dụ điển hình khiến họ làm vậy,

and that's a brilliant U.S. lieutenant colonel

đó là một đại tá xuất sắc người Mỹ

called Chris Hughes.

có tên là Chris Hughes.

And he was leading his men down the streets of Najaf --

Ông ấy đã dẫn đội quân của mình xuống những con phố ở Najaf,

in Iraq actually --

tại Irắc.

and suddenly people were pouring out of the houses on either side of the road,

Và đột nhiên người dân từ trong các ngôi nhà đổ ra hai bên đường.

screaming, yelling, furiously angry,

Họ la hét với vẻ tức giận tột độ,

and surrounded these very young troops who were completely terrified,

bao vây những người lính trẻ, những con người đang vô cùng hoảng sợ.

didn't know what was going on, couldn't speak Arabic.

không biết chuyện gì đang diễn ra, bởi họ không biết nói tiếng Ả rập.

And Chris Hughes strode into the middle of the throng

Và Chris Hughels đã bước vào giữa đám đông

with his weapon above his head, pointing at the ground,

với vũ khí giơ cao trên đầu, mũi súng hướng xuống đất,

and he said, "Kneel."

và ông nói, "Tất cả quỳ xuống."

And these huge soldiers

Cả đội quân hùng hậu

with their backpacks and their body armor,

đeo ba lô và vũ khí đầy mình

wobbled to the ground.

lần lượt quỳ gối xuống mặt đất.

And complete silence fell.

Một sự tĩnh lặng hoàn toàn.

And after about two minutes,

Hai phút sau,

everybody moved aside and went home.

người dân bỏ đi và trở về nhà.

Now that to me is wisdom in action.

Với tôi, đó là một hành động khôn ngoan.

In the moment, that's what he did.

Cái cách mà ông ấy làm tại thời khắc đó.

And it's happening everywhere now.

Và nó đang diễn ra ở mọi nơi.

You don't believe me?

Các bạn không tin lời tôi nói ư ?

Have you asked yourselves

Vậy bạn đã bao giờ tự hỏi mình

why and how so many dictatorships have collapsed

tại sao và làm như thế nào các chế độ độc tài lại sụp đổ

over the last 30 years?

trong hơn 30 năm qua chưa ?

Dictatorships in Czechoslovakia, East Germany,

Tại Czechoslovakia, Đông Đức,

Estonia, Latvia, Lithuania,

Estonia, Latvia, Lithuania,

Mali, Madagascar,

Mali, Madagascar,

Poland, the Philippines,

Phần Lan, Philipin,

Serbia, Slovenia, I could go on,

Serbia, Slovenia, nhiều nơi khác nữa,

and now Tunisia and Egypt.

và hiện tại là Tunisia và Ai Cập.

And this hasn't just happened.

Sự việc không xảy ra ngẫu nhiên.

A lot of it is due to a book

Tại rất nhiều nơi đều bắt đầu từ một cuốn sách

written by an 80-year-old man in Boston, Gene Sharp.

được viết bởi một người đàn ông 80 tuổi sống tại Boston có tên là Gene Sharp.

He wrote a book called "From Dictatorship to Democracy"

Cuốn sách có tên là "Từ độc tài tới nền dân chủ"

with 81 methodologies for non-violent resistance.

với 82 phương pháp phản kháng phi bạo lực.

And it's been translated into 26 languages.

Cuốn sách đã được dịch ra 26 thứ tiếng

It's flown around the world.

trên toàn thế giới.

And it's being used by young people and older people everywhere,

Và nhiều người trẻ cũng như già ở khắp mọi nơi đều đang đọc nó,

because it works and it's effective.

bởi vì những phương pháp được đưa ra đều rất hiệu quả.

So this is what gives me hope --

Chính điều này đã khiến tôi hy vọng

not just hope, this is what makes me feel very positive right now.

không chỉ là hy vọng, mà còn cảm thấy lạc quan hơn.

Because finally human beings are getting it.

Bởi vì cuối cùng, nhân loại cũng đang dần hiểu ra điều đó.

We're getting practical, doable methodologies

Và chúng ta đang tiến tới sử dụng những phương pháp hòa bình hiệu quả

to answer my question:

để trả lời cho câu hỏi :

How do we deal with a bully without becoming a thug?

Làm thế nào để giải quyết bạo lực mà không trở thành kẻ bạo lực?

We're using the kind of skills that I've outlined:

Đó chính là sử dụng các kỹ năng mà tôi đã nhắc tới: sức mạnh nội tại

inner power -- the development of inner power -- through self-knowledge,

sự phát triển của sức mạnh đó qua việc nhận thức được bản thân,

recognizing and working with our fear,

nhìn nhận và chấp nhận nỗi sợ hãi của bản thân,

using anger as a fuel,

sử dụng sự tức giận làm nhiên liệu,

cooperating with others,

kết nối với mọi người,

banding together with others,

tập hợp mọi người lại với nhau,

courage,

sự dũng cảm,

and most importantly, commitment to active non-violence.

và trên hết, sự cam kết với phi bạo lực.

Now I don't just believe in non-violence.

Lúc này đây, tôi không chỉ tin vào phi bạo lực.

I don't have to believe in it.

Tôi không phải tin vào nó.

I see evidence everywhere of how it works.

Mà còn thấy những bằng chứng chứng minh nó hiệu quả ở khắp mọi nơi.

And I see that we, ordinary people,

Tôi thấy chúng ta, những người bình thường,

can do what Aung San Suu Kyi and Ghandi and Mandela did.

đều có thể làm những gì mà Aung San Suu Kyi, Ghandi,

We can bring to an end

và Mandela đã làm. Chúng ta có thể chấm dứt

the bloodiest century that humanity has ever known.

thế kỉ đẫm máu nhất mà nhân loại từng biết tới.

And we can organize to overcome oppression

Và chúng ta có thể vượt qua sự đàn áp

by opening our hearts

bằng việc mở rộng trái tim mình

as well as strengthening this incredible resolve.

cũng như lan truyền cách giải quyết đáng kinh ngạc này.

And this open-heartedness is exactly what I've experienced

Mở rộng trái tim chính là những gì mà tôi đã trải nghiệm

in the entire organization of this gathering since I got here yesterday.

trong cả tổ chức tại đây từ lúc có mặt tại đây từ hôm qua.

Thank you.

Cám ơn vì đã lắng nghe.

(Applause)

(tiếng vỗ tay)