Fighting with non-violence | Scilla Elworthy

Translator: Timothy Covell Reviewer: Morton Bast

Tłumaczenie: Capa Girl Korekta: Marta Krzeminska

In half a century of trying to help prevent wars,

W przeciągu pół wieku odkąd staram się zapobiegać wojnom,

there's one question that never leaves me:

nie opuszcza mnie jedno pytanie:

How do we deal with extreme violence

Jak przeciwdziałać przemocy,

without using force in return?

nie używając przemocy w zamian?

When you're faced with brutality,

Stając w obliczu okrucieństwa,

whether it's a child facing a bully on a playground

niezależnie czy jest to dzieciak na placu zabaw,

or domestic violence --

czy przemoc domowa

or, on the streets of Syria today,

czy też dzisiejsze ulice Syrii

facing tanks and shrapnel,

w obliczu czołgów i szrapneli...

what's the most effective thing to do?

Co jest najbardziej skuteczne, co robić?

Fight back? Give in?

Walczyć? Poddać się?

Use more force?

Więcej przemocy?

This question: "How do I deal with a bully

Pytanie jak walczyć ze złym

without becoming a thug in return?"

samemu nie stając się złym,

has been with me ever since I was a child.

dręczy mnie od dzieciństwa.

I remember I was about 13,

Pamiętam, jak jako 13-latka

glued to a grainy black and white television in my parents' living room

przyklejona do czarno-białego telewizora w salonie,

as Soviet tanks rolled into Budapest,

patrzyłam jak sowieckie czołgi wtaczają się do Budapesztu,

and kids not much older than me

a dzieciaki niewiele starsze ode mnie

were throwing themselves at the tanks

rzucają się na nie,

and getting mown down.

i giną.

And I rushed upstairs and started packing my suitcase.

Pobiegłam na górę i zaczęłam się pakować.

And my mother came up and said, "What on Earth are you doing?"

Moja mama przyszła i spytała: "Co ty do diaska robisz?"

And I said, "I'm going to Budapest."

Odpowiedziałam: "Jadę do Budapesztu."

And she said, "What on Earth for?"

A ona na to: "Po co?"

And I said, "Kids are getting killed there.

Odpowiedziałam: "Zabija się tam dzieci.

There's something terrible happening."

Dzieją się tam straszne rzeczy."

And she said, "Don't be so silly."

"Nie bądź śmieszna" - powiedziała.

And I started to cry.

Rozpłakałam się.

And she got it, she said,

Zrozumiała i powiedziała:

"Okay, I see it's serious.

"OK, widzę, że to poważna sprawa,

You're much too young to help.

ale jesteś za młoda żeby pomóc.

You need training. I'll help you.

Potrzebujesz przeszkolenia. Pomogę ci w tym.

But just unpack your suitcase."

Tylko rozpakuj walizkę."

And so I got some training

Uzyskałam wymagane kwalifikacje

and went and worked in Africa during most of my 20s.

i przepracowałam w Afryce sporą część młodzieńczych lat.

But I realized that what I really needed to know

Zrozumiałam jednak, że tego czego muszę się dowiedzieć,

I couldn't get from training courses.

nie dowiem się na żadnym szkoleniu.

I wanted to understand

Chciałam zrozumieć

how violence, how oppression, works.

jak rodzi się przemoc, jak działa ucisk.

And what I've discovered since is this:

I odkryłam,

Bullies use violence in three ways.

że używający przemocy stosują ją na 3 sposoby.

They use political violence to intimidate,

Używają przemocy politycznej, by zastraszać,

physical violence to terrorize

fizycznej, by terroryzować,

and mental or emotional violence to undermine.

a przemocy psychicznej lub emocjonalnej, by poniżać.

And only very rarely in very few cases

I tylko w bardzo nielicznych przypadkach,

does it work to use more violence.

odpowiadanie przemocą na przemoc, odnosi skutek.

Nelson Mandela went to jail believing in violence,

Nelson Mandela poszedł do więzienia wiarząc w przemoc,

and 27 years later

a 27 lat później,

he and his colleagues

on i jego koledzy,

had slowly and carefully

powoli i stopniowo

honed the skills, the incredible skills, that they needed

doskonalili te niesamowite umiejętności,

to turn one of the most vicious governments the world has known

które potrzebne im były do zmiany jednego z najbardziej

into a democracy.

okrutnych rządów w historii w demokrację.

And they did it in a total devotion to non-violence.

Zdołali tego dokonać nie stosując przemocy.

They realized that using force against force

Wiedzieli, że używanie siły przeciwko sile

doesn't work.

nie działa.

So what does work?

Co zatem działa?

Over time I've collected about a half-dozen methods

Z biegiem czasu odkryłam około pół tuzina sposobów,

that do work -- of course there are many more --

które się sprawdzają i są skuteczne.

that do work and that are effective.

Oczywiście jest ich więcej.

And the first is

Pierwszy dotyczy zmiany,

that the change that has to take place

która musi zajść,

has to take place here, inside me.

najpierw głęboko w środku mnie.

It's my response, my attitude, to oppression

To moja odpowiedź, mój stosunek do ucisku,

that I've got control over,

który kontroluję

and that I can do something about.

i przekonanie, że mogę coś zrobić.

And what I need to develop is self-knowledge to do that.

Potrzebuję poznać siebie, by wiedzieć jak to zrobić.

That means I need to know how I tick,

Muszę wiedzieć co mnie napędza,

when I collapse,

co sprawia, że opadam z sił,

where my formidable points are,

gdzie są moje mocne,

where my weaker points are.

a gdzie słabe punkty.

When do I give in?

Kiedy się poddaję?

What will I stand up for?

W obronie jakich wartości stanę?

And meditation or self-inspection

Medytacja i samokontrola,

is one of the ways -- again it's not the only one --

to jedne, nie jedyne, ze sposobów

it's one of the ways

to jedne, nie jedyne, ze sposobów

of gaining this kind of inner power.

osiągnięcia tej wewnętrznej mocy.

And my heroine here -- like Satish's --

Moim idolem, podobnie jak Satisha,

is Aung San Suu Kyi in Burma.

jest birmańska opozycjonistka Aung San Suu Kyi.

She was leading a group of students

Przewodziła studenckiemu protestowi

on a protest in the streets of Rangoon.

na ulicach Rangunu.

They came around a corner faced with a row of machine guns.

Wychodząc zza zakrętu stanęli w obliczu szeregu karabinów maszynowych.

And she realized straight away

Błyskawicznie zauważyła,

that the soldiers with their fingers shaking on the triggers

że żołnierze, z trzęsącymi się na spustach palcami,

were more scared than the student protesters behind her.

byli bardziej przestraszeni niż protestujący.

But she told the students to sit down.

Ale powiedziała studentom aby usiedli.

And she walked forward with such calm and such clarity

A sama skierowała się w stronę żołnierzy,

and such total lack of fear

ze spokojem, z całkowitym brakiem strachu,

that she could walk right up to the first gun,

podeszła do pierwszej wycelowanej lufy,

put her hand on it and lower it.

położyła na niej rękę i obniżyła ją.

And no one got killed.

Nikogo nie zabito.

So that's what the mastery of fear can do --

Oto co może zdziałać opanowanie strachu...

not only faced with machine guns,

Nie tylko w przypadku karabinu maszynowego,

but if you meet a knife fight in the street.

ale również noża na ulicy.

But we have to practice.

Jednak by to osiągnąć należy ćwiczyć.

So what about our fear?

Co z naszym strachem?

I have a little mantra.

Mam swoją mantrę.

My fear grows fat

Mój strach obrasta w tłuszcz

on the energy I feed it.

z energii, którą go żywię.

And if it grows very big

A jeśli rozrośnie się bardzo,

it probably happens.

wtedy zapewne mnie ogarnie.

So we all know the three o'clock in the morning syndrome,

Wszyscy znamy syndrom "trzeciej nad ranem",

when something you've been worrying about wakes you up --

kiedy nasze niepokoje budzą nas ze snu.

I see a lot of people --

Widzę, że wiecie o czym mówię...

and for an hour you toss and turn,

Godzinami przewracacie się z boku na bok,

it gets worse and worse,

czujecie się coraz gorzej i gorzej,

and by four o'clock you're pinned to the pillow

i gdzieś około 4 wczepieni w poduszkę,

by a monster this big.

zmagacie się z potwornym strachem.

The only thing to do

Jedyne co możecie zrobić to wstać,

is to get up, make a cup of tea

zrobić kubek herbaty

and sit down with the fear like a child beside you.

i usiąść z tym strachem jak z dzieckiem, obok siebie.

You're the adult.

Jesteś dorosłym.

The fear is the child.

Strach to dziecko.

And you talk to the fear

Mówisz do niego,

and you ask it what it wants, what it needs.

pytasz czego chce, czego potrzebuje.

How can this be made better?

Co zrobić by było lepiej?

How can the child feel stronger?

Jak sprawić by poczuło się silniejsze?

And you make a plan.

Tworzysz plan.

And you say, "Okay, now we're going back to sleep.

Mówisz: "OK, wracam do łóżka i zasypiam.

Half-past seven, we're getting up and that's what we're going to do."

O 7.30 wstaję i tak własnie będzie".

I had one of these 3 a.m. episodes on Sunday --

Miałam podobną sytuację w niedzielę.

paralyzed with fear at coming to talk to you.

Sparaliżowana strachem, by tu dziś wystąpić.

(Laughter)

(Śmiech)

So I did the thing.

Powtórzyłam rytuał.

I got up, made the cup of tea, sat down with it, did it all

Wstałam, zrobiłam herbatę, usiadłam i...

and I'm here -- still partly paralyzed, but I'm here.

I jestem tutaj, częściowo sparaliżowana, ale jestem.

(Applause)

(Brawa)

So that's fear. What about anger?

To strach. A co z gniewem?

Wherever there is injustice there's anger.

Tam, gdzie jest niesprawiedliwość, jest też gniew.

But anger is like gasoline,

Jednak gniew jest jak benzyna,

and if you spray it around and somebody lights a match,

jeśli rozleje się ją wokół i ktoś zapali zapałkę,

you've got an inferno.

rozpęta się piekło.

But anger as an engine -- in an engine -- is powerful.

Jednak gniew to potężna siła napędowa.

If we can put our anger inside an engine,

Jeśli uda nam się umieścić nasz gniew wewnątrz silnika,

it can drive us forward,

zawiezie nas dalej,

it can get us through the dreadful moments

pomoże przejść najcięższe momenty,

and it can give us real inner power.

da nam prawdziwą wewnętrzną siłę.

And I learned this in my work

Doświadczyłam tego podczas mojej pracy

with nuclear weapon policy-makers.

z decydentami w sprawach broni jądrowej.

Because at the beginning I was so outraged

Na początku byłam oburzona

at the dangers they were exposing us to

ogromem niebezpieczeństw na jakie nas narażają.

that I just wanted to argue and blame and make them wrong.

Chciałam się kłócić, udowodnić, że się mylą.

Totally ineffective.

Strategia całkowicie nieskuteczna

In order to develop a dialogue for change

Właściwy dialog na rzecz zmian

we have to deal with our anger.

zaczyna się od opanowania naszego gniewu.

It's okay to be angry with the thing --

Można się wściekać na rzecz,

the nuclear weapons in this case --

w tym przypadku na broń nuklearną,

but it is hopeless to be angry with the people.

ale nie ma sensu wściekać się na ludzi.

They are human beings just like us.

To tylko ludzie, tacy sami jak my.

And they're doing what they think is best.

Robią to, co ich zdaniem jest najlepsze.

And that's the basis on which we have to talk with them.

Oto podstawy do dialogu na rzecz zmiany.

So that's the third one, anger.

To właśnie trzeci sposób - opanowanie gniewu.

And it brings me to the crux

Dochodzę do sedna tego,

of what's going on, or what I perceive as going on,

co możemy zaobserwować

in the world today,

w dzisiejszym świecie.

which is that last century was top-down power.

Mianowicie to, że w ubiegłym stuleciu władza sprawowana była odgórnie.

It was still governments telling people what to do.

To rządy narzucały ludziom swoją wolę.

This century there's a shift.

W tym stuleciu następuje zmiana.

It's bottom-up or grassroots power.

Władza zaczyna mieć charakter oddolny, obywatelski.

It's like mushrooms coming through concrete.

Szybko się rozprzestrzenia.

It's people joining up with people, as Bundy just said, miles away

Jak trafnie zauważył Bundy, ludzie łączą się ze sobą,

to bring about change.

aby do tej zmiany doprowadzić.

And Peace Direct spotted quite early on

Organizacja Peace Direct szybko dostrzegła,

that local people in areas of very hot conflict

że społeczności obszarów krwawych konfliktów

know what to do.

wiedzą jak postępować.

They know best what to do.

Wiedzą najlepiej co należy robić.

So Peace Direct gets behind them to do that.

Dlatego organizacja wspiera ich działania.

And the kind of thing they're doing

Wszelkie inicjatywy jak:

is demobilizing militias,

demobilizacja grup paramilitarnych,

rebuilding economies,

odbudowa gospodarek,

resettling refugees,

przesiedlenia uchodźców,

even liberating child soldiers.

a nawet wyzwalanie dzieci-żołnierzy.

And they have to risk their lives almost every day

Pracownicy Peace Direct ryzykują życiem każdego dnia

to do this.

aby tego dokonać.

And what they've realized

Zdali sobie również sprawę,

is that using violence in the situations they operate in

że stosowanie przemocy w tych warunkach,

is not only less humane,

jest nie tylko mało humanitarne,

but it's less effective

ale również mniej skuteczne

than using methods that connect people with people, that rebuild.

niż metody łączące wysiłki ludzi na rzecz odbudowy.

And I think that the U.S. military

Wydaje mi się, że armia USA

is finally beginning to get this.

w końcu to zrozumiała.

Up to now their counter-terrorism policy

Do tej pory ich antyterrorystyczna strategia

has been to kill insurgents at almost any cost,

była prosta - zlikwidować rebeliantów za wszelką cenę,

and if civilians get in the way,

a jeśli przy okazji giną jacyś cywile,

that's written as "collateral damage."

to pisze się o "zniszczeniach ubocznych".

And this is so infuriating and humiliating

Dla ludności Afganistanu to niesłychanie upokarzające

for the population of Afghanistan,

i rozbudzające wściekłość do takiego stopnia,

that it makes the recruitment for al-Qaeda very easy,

że rekrutacja do Al-Kaidy to naprawdę prosta sprawa.

when people are so disgusted by, for example,

Szczególnie kiedy ludzie są tak oburzeni

the burning of the Koran.

kolejnym spaleniem Koranu.

So the training of the troops has to change.

Zatem szkolenia wojskowe muszą ulec zmianie.

And I think there are signs that it is beginning to change.

Wydaje się, że to już powoli następuje.

The British military have always been much better at this.

Brytyjskie wojsko zawsze było w tym dużo lepsze.

But there is one magnificent example for them to take their cue from,

Jednak wspaniały przykład do naśladowania

and that's a brilliant U.S. lieutenant colonel

dał znakomity amerykański podpułkownik,

called Chris Hughes.

Chris Hughes.

And he was leading his men down the streets of Najaf --

Kiedy prowadził swoich ludzi ulicami An-Nadżafu

in Iraq actually --

w Iraku,

and suddenly people were pouring out of the houses on either side of the road,

nagle po obu stronach ulicy, ludzie zaczęli wysypywać się z domów

screaming, yelling, furiously angry,

krzycząc i wrzeszcząc.

and surrounded these very young troops who were completely terrified,

Młodzi żołnierze otoczeni i kompletnie przerażeni,

didn't know what was going on, couldn't speak Arabic.

nie znający arabskiego, nie wiedzieli co się dzieje.

And Chris Hughes strode into the middle of the throng

Chris Hughes stanął po środku tłumu

with his weapon above his head, pointing at the ground,

ze swą bronią ponad głową skierowaną w ziemię

and he said, "Kneel."

i rozkazał żołnierzom - "klękać".

And these huge soldiers

I ci pokaźnych rozmiarów mężczyźni,

with their backpacks and their body armor,

z plecakami i całym osprzętem,

wobbled to the ground.

chwiejnie przywarli do podłoża.

And complete silence fell.

Zapadła całkowita cisza.

And after about two minutes,

Po około 2 minutach

everybody moved aside and went home.

wszyscy rozeszli się do domów.

Now that to me is wisdom in action.

Oto mądrość w akcji.

In the moment, that's what he did.

Tym się właśnie wykazał.

And it's happening everywhere now.

I to dzieje się obecnie wszędzie.

You don't believe me?

Nie wierzycie?

Have you asked yourselves

Zadaliście sobie kiedyś pytanie:

why and how so many dictatorships have collapsed

jak i dlaczego w przeciągu ostatnich 30 lat

over the last 30 years?

upadło tak wiele dyktatur?

Dictatorships in Czechoslovakia, East Germany,

Reżimy Czechosłowacji, NRD,

Estonia, Latvia, Lithuania,

Estonii, Łotwy, Litwy,

Mali, Madagascar,

Mali, Madagaskaru,

Poland, the Philippines,

Polski, Filipin,

Serbia, Slovenia, I could go on,

Serbii, Słowenii i tak dalej...

and now Tunisia and Egypt.

A ostatnio jeszcze Tunezji i Egiptu.

And this hasn't just happened.

To nie wydarzyło się tak po prostu.

A lot of it is due to a book

Spory wkład wniosła w tym przypadku książka

written by an 80-year-old man in Boston, Gene Sharp.

napisana przez 80-letniego bostończyka, Gena Sharpa,

He wrote a book called "From Dictatorship to Democracy"

o tytule "Od dyktatury do demokracji".

with 81 methodologies for non-violent resistance.

Książka opisuje 81 metod biernego oporu.

And it's been translated into 26 languages.

Została przetłumaczona na 26 języków.

It's flown around the world.

Rozprzestrzeniła się na cały świat.

And it's being used by young people and older people everywhere,

Metody w niej zawarte używane są przez młodych i starych na całym świecie,

because it works and it's effective.

ponieważ są skuteczne.

So this is what gives me hope --

Daje mi to nadzieję...

not just hope, this is what makes me feel very positive right now.

Nadzieję i pewność.

Because finally human beings are getting it.

W końcu ludzie zaczynają rozumieć,

We're getting practical, doable methodologies

że otrzymaliśmy wykonalne i praktyczne metody

to answer my question:

stanowiące odpowiedź na moje pytanie:

How do we deal with a bully without becoming a thug?

jak walczyć ze złem, samemu nie stając się złym?

We're using the kind of skills that I've outlined:

Możemy wykorzystywać wymienione wcześniej narzędzia:

inner power -- the development of inner power -- through self-knowledge,

wewnętrzną siłę, rozwijaną dzięki technikom samopoznania,

recognizing and working with our fear,

rozpoznając i pracując nad własnym strachem,

using anger as a fuel,

używając gniewu jako katalizatora,

cooperating with others,

współpracując z innymi,

banding together with others,

współpracując z innymi,

courage,

wykorzystując odwagę

and most importantly, commitment to active non-violence.

oraz co najważniejsze, dzięki zaangażowaniu biernego oporu.

Now I don't just believe in non-violence.

Nie tylko wierzę w bierny opór.

I don't have to believe in it.

Nawet nie muszę w niego wierzyć,

I see evidence everywhere of how it works.

ponieważ dowody jego skuteczności widzę wszędzie.

And I see that we, ordinary people,

Widzę również, że my, zwykli ludzie,

can do what Aung San Suu Kyi and Ghandi and Mandela did.

możemy robić to co Aung San Suu Kyi, Ghandi czy Mandela.

We can bring to an end

Możemy zakończyć

the bloodiest century that humanity has ever known.

jedno z najkrwawszych stuleci znanych ludzkości.

And we can organize to overcome oppression

I możemy przezwyciężyć ucisk

by opening our hearts

otwierając nasze serca

as well as strengthening this incredible resolve.

oraz wzmacniając to niesamowite postanowienie.

And this open-heartedness is exactly what I've experienced

Serdeczność to właśnie to czego doświadczyłam

in the entire organization of this gathering since I got here yesterday.

w trakcje organizacji całego dzisiejszego spotkania.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)