Matthew Childs' 9 life lessons from rock climbing

Translator: Maung Maung Reviewer: Paing Hein Htet

It's pretty simple. There are nine, sort of, rules

အတော့်ကို ရိုးရှင်းပါတယ်၊ စည်းမျည်းစည်းကမ်းလို့ ပြောရမယ့် အချက် ၉-ချက်ရှိပါတယ်

that I discovered after 35 years of rock climbing.

ကျွန်တော် ၃၅-နှစ်ကြာ ကျောက်တောင်တွေတက်ပြီး တွေ့ရှိလာတာတွေပါ

Most of them are pretty basic.

အချက်အားလုံးကတော့ တော်တော်လေး အခြေခံကျပါတယ်

Number one: don't let go --

နံပါတ်-၁ ကတော့ လက်လုံးဝ မလွှတ်ဖို့ပါ

very sure success method.

ဒါဟာအောင်မြင်ဖို့ သိပ်သေချာတဲ့ နည်းလမ်းပါ

But really, truly -- often you think about

ဒါပေမယ့် တကယ် စစ်စစ်မှန်မှန်ပြောရရင်

letting go way before your body does.

ခင်ဗျားတို့ ခန္ဓာကိုယ်က တကယ်မလုပ်သေးခင်မှာ ခင်ဗျားတို့ လွှတ်ချလိုက်ဖို့ ခဏခဏတွေးတတ်ပါတယ်

So hang in there,

ဒါကြောင့် အဲဒီနေရာလေးမှာပဲ တွယ်ထားပါ

and you come up with some pretty peculiar solutions.

အဲဒီအခါ ခင်ဗျားတို့ တကယ့်ကို ထူးခြားတဲ့ အဖြေတွေ ပေါ်လာပါလိမ့်မယ်

Number two: hesitation is bad.

နံပါတ်-၂ ကတော့ တုံ့နှေး တုံ့နှေးလုပ်ခြင်းဟာ ဆိုးပါတယ်

This is a friction climb, up in Tuolumne Meadows,

ဒါက ကျောက်တောင်စောင်းမှာ ဖိနပ်အားနဲ့တက်နေတာ၊ ထွော်လမ်န်မြစ် မြက်ခင်းပြင်အထက်မှာပါ

in the Yosemite high country.

ယော်ဆမ်းမတီ ကုန်းမြင့်ဒေသ မှာပါ

Friction climbing doesn't have any sort of hard positive edges.

ဖိနပ်အားပြုပြီး ကျောက်တောင်စောင်းမှာတက်ရင် မာကျောတဲ့ ကိုင်စရာအစွန်းတွေ ရှိမနေပါဘူး

You're climbing on little dimples and nubbins in the rock.

ကျောက်သားက ချိုင့်ခွက်လေးတွေကို အားပြုပြီး တက်ရတာပါ

The most friction you have is when you first put your hand

အကောင်းဆုံးတွန်းအားကို ကျောက်သားထဲ ပထမဆုံး လက်နှိုက်လိုက်တဲ့ အချိန်နဲ့

or your foot on the rock.

ခြေထောက်ကို ကျောက်သားပေါ်ပထမဆုံး ချလိုက်တဲ့ အချိန်တွွေမှာပဲ ရပါတယ်

And then from that point on, you're basically falling.

အဲဒီနေရာကစပြီး ခင်ဗျားတို့ လျောကျတော့တာပဲ

So momentum is good. Don't stop.

အရှိန်အဟုန်နဲ့တက်ရင် ကောင်းပါတယ်၊ မရပ်လိုက်ဖို့ပါပဲ

Rule number three: have a plan.

စည်းမျဉ်းနံပါတ်-၃ ကတော့ ကြိုတင်ကြံဆချက် ရှိဖို့ပါ

This is a climb called the Naked Edge,

ဒီလို တောင်တက်တာမျိုးကို တောင်ဗလာစွန်းတက်တယ်လို့ခေါ်ပါတယ်

in El Dorado Canyon, outside of Boulder.

ဘိုလ်ဒါမြို့ပြင်က အယ်လ်ဒိုရာဒိုချောက် မှာပါ

This climber is on the last pitch of it.

တောင်တက်သမားက တောင်ရဲ့ နောက်ဆုံးအထွတ်မှာပါ

He's actually right about where I fell.

သူက တကယ်တော့ ကျွန်တော် ပြုတ်ကျခဲ့တဲ့ နေရာနားလောက်မှာ

There is about 1,000 feet of air below him.

သူ့အောက်မှာ ပေ ၁-ထောင်လောက်မြင့်တဲ့ လေထုကရှိနေတယ်

And all the hard pitches are actually below him.

ခက်ခဲပါတယ်ဆိုတဲ့ တောင်ဇောင်းတွေ အကုန်လုံးက သူ့အောက်မှာ

Often what happens is

ဒါပေမယ့် ဖြစ်လေ့ဖြစ်ထ ရှိတာက

you're planning so hard for like,

ခင်ဗျားတို့က ခက်ခက်ခဲခဲ တွေးတတ်ကြတယ်၊ ဘယ်လိုဟာမျိုးလဲဆိုရင်

"How do I get through the hardest part? How do I get through the hardest part?"

"ငါ အခက်ခဲဆုံးအပိုင်းကို ဘယ်လိုများ ကျော်ဖြတ်ရပါ့မလဲ" ပေါ့

And then what happens?

အဲဒီတော့ ဘာဖြစ်လာသလဲ

You get to the last pitch. It's easy.

ခင်ဗျားတို့ နောက်ဆုံး တောင်ထွတ်ကိုတော့ ရောက်လာတယ်၊ ဒါက လွယ်တယ်

And you're completely flamed out. Don't do it.

အဲဒီမှာ ခင်ဗျား လုံးဝ အားကုန်သွားပြီ၊ အဲဒါမျိုး မလုပ်ပါနဲ့

You have to plan ahead to get to the top.

ထိပ်ဆုံးကိုရောက်ဖို့ ကြိုတင်ပြီး အစီအစဉ်ချထားရမယ်

But you also can't forget that each individual move

ဒါပေမယ့် လှုပ်ရှားမှုတစ်ခုချင်းစီကို

you have to be able to complete.

ပြီးဆုံးအောင် လုပ်နိုင်ရမယ်

This is a climb called the Dike Route,

ဒါက "ဒိုက် လမ်းကြောင်း"လို့ခေါ်တဲ့ တောင်တက်လမ်းပါ

on Pywjack Dome, up in the Yosemite high country.

ယော်ဆမ်းမတီ ကုန်းမြင့်ဒေသက ပီးရတ်တောင်ခုံးကြီးပေါ်မှာပါ

The interesting thing about this climb is it's not that hard.

ဒီတောင်တက်တဲ့ ဟာမျိုးအတွက် စိတ်ဝင်စားစရာကောင်းတာကတော့ တက်ရတာ မခက်ခဲတာပါ

But if you're the leader on it,

ဒါပေမယ့် ကိုယ်က ခေါင်းဆောင်ဆိုရင်

at the hardest move, you're looking at about 100 foot fall,

အဆိုးဆုံး အခြေအနေကတော့ ပေ-၁၀၀ အမြင့် လောက်ကနေ

onto some low angle slabs.

အောက်မှာရှိတဲ့ သိပ်မစောင်းတဲ့ ကျောက်ပြားတွေပေါ်ကိုကျသွားမှာ

So you've got to focus.

ဒါကြောင့် အာရုံစူးစိုက် ရပါမယ်

You don't want to stop in the middle like

အလယ်ခေါင်ကြီးမှာတော့ မရပ်ချင်ဘူးမဟုတ်လား

Coleridge's Kubla Kahn.

ကိုလာရစ်ဂျ်မြို့ရဲ့ ကူဗလာခါန်းတောင်လိုမျိုးလေ

You've got to keep going.

ဆက်သွားနေရမယ်

Rule number five: know how to rest.

စည်းမျဉ်းနံပါတ်-၅ ကတော့ ဘယ်လို နားရမယ်ဆိုတာ သိခြင်းပါ

It's amazing. The best climbers

တကယ်အံ့သြစရာပါ၊ အတော်ဆုံး တောင်တက်သမားဆိုတာ

are the ones that in the most extreme situations

အရေးအကြီးဆုံး အခြေအနေတွေမှာ

can get their bodies into some position

ခန္ဓာကိုယ်ကို ပုံစံအနေအထားတစ်မျိုးရအောင် လုပ်နို်င်ကြတယ်

where they can rest,

သူတို့ နားတဲ့ နေရာအနေအထားအရ

regroup, calm themselves, focus,

ပြန်စုစည်းတယ်၊ စိတ်အေးအေးထားတယ်၊ စူးစိုက်တယ်

and keep going.

ပြီးတော့ ဆက်သွားတယ်

This is a climb in the Needles, again in California.

ဒါက နီးဒယ်(စ) ကယ်လီဖိုးနီးယားမှာပါပဲ

Fear really sucks because what it means is

ကြောက်စိတ်က တကယ်ဒုက္ခပေးတယ်၊ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့

you're not focusing on what you're doing.

ကိုယ်လုပ်နေတာကို အာရုံမစိုက်ဘုူးလို့ အဓိပ္ပါယ် ရနေပါတယ်

You're focusing on the consequences of

အကျိုးဆက်တွေကိုပဲ အာရုံသွားစိုက်နေတာ

failing at what you're doing

ကိုယ်လုပ်နေတာကနေ ပြုတ်ကျသွားရင် ဖြစ်လာမယ့်ဟာကိုပေါ့

because any given move should require

ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ လှုပ်ရှားမှုတိုင်းက

all your concentration and thought processes

ကို်ယ်ရဲ့ အလုံးစုံ အာရုံစူးစိုက်မှုနဲ့

to execute it effectively.

အလုပ်ကို ထိထိရောက်ရောက် ဆောင်ရွက်ဖို့ အတွေးဖြစ်စဉ်တွေ လိုအပ်ပါတယ်

One of the things in climbing is, most people

တောင်တက်တာမှာ လူအများစု အများဆုံးလုပ်တာက

sort of take it straight on. And they follow the most obvious solution.

သာမန်လိုပဲ သဘောထားကြပြီး အထင်ရှားဆုံးအဖြေနောက်ကိုပဲ လိုက်ကြတယ်

This is the Devils Tower in Wyoming,

ဒါက ၀ိုင်အိုမင်မြို့က မကောင်းဆိုးဝါး မျှော်စင်ပါ

which is a columnar basalt formation

ဒေါင်လိုက်ပုံ ဗဆော့ကျောက်တောင်ကြီးပါ

that most of you probably know from "Close Encounters."

ခင်ဗျားတို့ အများစုကတော့ "နဖူးတွေ့ဒူးတွေ့ကြုံကြိုက်ခြင်း" ဆိုတဲ့ ရုပ်ရှင်ကနေ ဒီကောျက်တောင်ကြီးကိုသိတာ ဖြစ်ချင်ဖြစ်မယ်

With this, typically crack climbers

ဒီတောင်မှာ အများအားဖြင့် အက်ကြောင်းတွေသုံးပြီး တောင်တက်တဲ့သူတွေက

would put their hands in and their toes in

သူတို့ လက်တွေ၊ ခြေချောင်းလေးတွေကို အက်ကွဲကြောင်းလေးတွေထဲတည့်ပြီး

and just start climbing.

စတက်ကြရော

The cracks are too small to get your toes into

အက်ကြောင်းတွေက ခြေချောင်းလေးတွေဝင်နိုင်ဖို့အတွက် သေးလွန်းပါတယ်

so the only way to climb is using your fingertips

ဒါကြောင့် တက်ဖို့ တစ်ခုတည်းသော နည်းကတော့ လက်ချောင်းထိပ်လေးတွေကို သုံးပြီး

in the cracks,

အက်ကြောင်းထဲနှို်က်ဖို့ပါ

and using opposing pressure

ပြီးတော့ ဆန့်ကျင်ဘက် ဖိအားကို သုံးပြီး

and forcing yourself up.

ကိုယ်ကို အပေါ်ကို ဆွဲတွန်းရပါမယ်

Rule number eight: strength doesn't always equal success.

စည်းမျည်းနံပါတ်-၈ ကတော့ ခွန်အားရှိခြင်းနဲ့ အောင်မြင်မှုတို့ဟာ အမြဲ ညီမနေဘူးဆိုတာပါ

In the 35 years I've been a climbing guide

၃၅-နှစ်လုံး ကျွန်တော် တောင်တက် လမ်းညွန်လုပ်လာတယ်

and taught on indoor walls, and stuff like that,

မိုးလုံလေလုံ နံရံတွေပေါ်မှာ သင်ပေးခဲ့တာ၊ ဒါမျိုးတွေပေါ့

the most important thing I've learned

ကျွန်တော်သိရှိလာတဲ့ အရေးအကြီးဆုံးအရာကတော့

was, guys will always try to do pull-ups.

ယောကျ်ားတွေဟာ လက်မောင်းအားနဲ့ဆွဲတင်တာမျိုးကို အမြဲတမ်း လုပ်ကြည့်တတ်ကြပါတယ်

Beginning guys, it's like, they thrash, they thrash,

အခုမှ စလုပ်တဲ့ ယောက်ျားတွေဆို၊ သူတို့ ဆွဲတင်တယ်၊ ဆွဲတင်တယ်

they get 15 feet up --

၁၅-ပေအမြင့်လောက်တော့ သူတို့ရောက်သွားတယ်

and they can do about 15 pull-ups right --

သူတို့တွေ ၁၅-ခါလောက်တော့ ဆွဲတင်နိုင်တယ်လေ၊ ဟုတ်တယ်မဟုတ်လား

And then they just flame out.

ပြီးတာနဲ့ သူတို့ အားကုန်သွားရော

Women are much more in balance

အမျိုးသမီးတွေက ဟန်ချက်ကို ပိုထိန်းတတ်ကြတယ်

because they don't have that idea

ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ သူတို့မှာ အဲဒီလို လုပ်ဖို့အကြံ မရှိဘူး

that they're going to be able to do 100 pull-ups.

သူတို့ အခါ-၁၀၀ လောက်ဆွဲတင်နိုင်လိမ့်မယ်ဆိုတဲ့ အကြံပေါ့

They think about how to get the weight over their feet

သူတို့က ကိုယ်အလေးချိန်ကို ခြေထောက်ပေါ်မှာ ဘယ်လိိုထိန်းထားရမယ်ဆိုတာပဲ တွေးတယ်

because it's sort of natural -- they carry you all day long.

ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ဒါဟာ သဘာဝဆန်တယ်၊ ခြေထောက်တွေက ခင်ဗျားတို့ကို တစ်နေကုန် သယ်ပေးနေတာကိုး

So balance is really critical,

ဟန်ချက်ဟာ တကယ့်ကို အခရာကျပါတယ်

and keeping your weight on your feet,

ကိုယ်အလေးချိန်ကို ကိုယ့်ခြေထောက်ပေါ်မှာ ထိန်းထားနိုင်တာက

which is your strongest muscle.

ကိုယ့်ရဲ့ အသန်စွမ်းဆုံး ကြွက်သားတွေကြောင့်ပါ

And of course there is rule number nine.

စည်းမျဉ်းနံပါတ်-၉ လည်း ရှိပါတယ်

I came up with rule number nine after

ကျွန်တော် စည်းမျဉ်းနံပါတ်-၉ ကို အကြံရခဲ့တာဟာ

I actually didn't plan for a fall,

ဘယ်လို ပြုတ်ကျရမယ်ဆိုတာ မပြင်ဆင်ခဲ့မိလို့

and went about 40 feet and cracked a rib.

ပေ-၄၀ လောက်အထိ ပြုတ်ကျသွားပြီး နံရိုးအက်သွားတဲ့ နောက်ပိုင်းမှာပါ

Once you get to that point where you know it's going to happen,

ကျိန်းသေဖြစ်တော့မယ်ဆိုတာ ကိုယ့်ဖာသာသိလာတဲ့ အချိန်ရောက်ရင်

you need to start thinking about how you're going to let go

ဘယ်လို လွှတ်ချလိုက်မယ် ဆိုတာကို စစဉ်းစားဖို့ လိုလာပြီ

because that is the critical piece

ဒါဟာ တကယ်အရေးပါတဲ့ အစိတ်အပိုင်းပါ

of not getting hurt --

ထိခိုက်ဒဏ်ရာ မရအောင်ပေါ့

how you're going to fall onto the rope,

ကြိုးတွဲလောင်းနဲ့ ဘယ်လိုပြုတ်ကျမလဲဆိုတာရယ်

or if you're climbing without a rope,

တကယ်လို့ ကိုယ်က ကြိုးမပါပဲ တက်နေတာဆိုရင်

fall to a place where you can actually control the fall.

အကျကို ကိုယ်အမှန်တကယ် ထိန်းချုပ်နိုင်တဲ့ နေရာကို ပြုတ်ကျပါ

So don't hang on till the bitter end.

နောက်ဆုံးခါးသီးတဲ့ ဇာတ်သိမ်းရောက်တဲ့ထိတော့ တွယ်မထားပါနဲ့

Thank you very much.

ကျေးဇူး အများကြီး တင်ပါတယ်

(Applause)

(လက်ခုပ်ဩဘာသံများ)