Matthew Childs' 9 life lessons from rock climbing

Translator: Namuun Nella Reviewer: Munkhbaatar Lkhagvaa

It's pretty simple. There are nine, sort of, rules

Маш энгийн 9 дүрмийг

that I discovered after 35 years of rock climbing.

би 35 жилийн турш хаданд авирснаар нээсэн.

Most of them are pretty basic.

Ихэнх нь үнэхээр энгийн.

Number one: don't let go --

Дүрэм 1: Битгий бууж өг. (Инээд)

very sure success method.

Маш хэрэгтэй арга.

But really, truly -- often you think about

Гэвч яг үнэндээ сэтгэлийн тэнхээ

letting go way before your body does.

бие махбодиос түрүүлж бууж өгдөг.

So hang in there,

Тийм болохоор тэсээрэй.

and you come up with some pretty peculiar solutions.

Тэгж чадвал өвөрмөц арга замыг олох болно.

Number two: hesitation is bad.

Дүрэм 2: Эргэлзэхээ боль.

This is a friction climb, up in Tuolumne Meadows,

Энэ бол Йосемитын үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнгийн

in the Yosemite high country.

Туолумн ууланд байдаг авиралтын хад.

Friction climbing doesn't have any sort of hard positive edges.

Хад нь ямар ч хурц ирмэг, өнцөггүй.

You're climbing on little dimples and nubbins in the rock.

Хадан дээрх жижиг хонхорхой, мөрийг дагаж авирах ёстой.

The most friction you have is when you first put your hand

Гар эсвэл хөлөө чулуун дээр тавиад

or your foot on the rock.

барьц олж авна.

And then from that point on, you're basically falling.

Харин цаашаа зүгээр л унах болно.

So momentum is good. Don't stop.

Энэ мөч тун чухал, битгий зогс.

Rule number three: have a plan.

Дүрэм 3: Төлөвлөгөөтэй бай.

This is a climb called the Naked Edge,

Энэ бол Нүцгэн ирмэг нэртэй хад.

in El Dorado Canyon, outside of Boulder.

Эльдорадогийн хөндийд Боулдероос холгүй байдаг.

This climber is on the last pitch of it.

Энэ уулчин авиралтын сүүлийн шатан дээр зогсож байна.

He's actually right about where I fell.

Үнэндээ энд миний яг унасан газар байна.

There is about 1,000 feet of air below him.

Тэр 350 орчим метрийн өндөрт гарсан байгаа.

And all the hard pitches are actually below him.

Ихэнх хүнд хэцүү авиралтууд нь ард хоцорсон байна.

Often what happens is

Ер нь ихэнхдээ

you're planning so hard for like,

бид маш нарийн төлөвлөдөг.

"How do I get through the hardest part? How do I get through the hardest part?"

"Хамгийн хэцүү даваанд хэрхэн хүрч, түүнийг хэрхэн давах вэ?"

And then what happens?

Харин дараа нь юу болдог гээч?

You get to the last pitch. It's easy.

Хамгийн сүүлийн амархан даваан дээр очиход

And you're completely flamed out. Don't do it.

хамаг хүч чадлаа барсан байх болно. Тэгж болохгүй шүү.

You have to plan ahead to get to the top.

Та уулын оргил дээр гарах хүртэл л төлөвлөх ёстой.

But you also can't forget that each individual move

Гэхдээ та хийх алхам бүрээ

you have to be able to complete.

хянаж байхаа мартаж болохгүй.

This is a climb called the Dike Route,

Энэ Сувгийн зам нь

on Pywjack Dome, up in the Yosemite high country.

Йосемитын Пьюак хадны оройд байдаг.

The interesting thing about this climb is it's not that hard.

Сонирхолтой нь, энэ авиралт тийм ч хэцүү биш.

But if you're the leader on it,

Гэхдээ та цувааг тэргүүлж яваа бол

at the hardest move, you're looking at about 100 foot fall,

хамгийн хэцүү үе дээр очоод доошоо харахад

onto some low angle slabs.

30 метрийн доор мухар тавцан харагдана.

So you've got to focus.

Тиймээс төвлөрөх хэрэгтэй.

You don't want to stop in the middle like

Гэхдээ та Колериджийн шүлэгт гардаг Хубилай Хаан шиг

Coleridge's Kubla Kahn.

замын голд зогсох хэрэггүй.

You've got to keep going.

Та зогсолтгүй үргэлжүүлэх ёстой.

Rule number five: know how to rest.

Дүрэм 5: Хэрхэн амрахаа мэддэг байх.

It's amazing. The best climbers

Энэ үнэхээр гайхалтай.

are the ones that in the most extreme situations

Шилдэг авирагчид хамгийн хүнд хэцүү нөхцөл байдалд ч

can get their bodies into some position

биеэ махбодио чангалах, амраах,

where they can rest,

тайвшруулах эсвэл анхаарлаа төвлөрүүлэх

regroup, calm themselves, focus,

үйлдлүүдийг хэрхэн хийхийг мэддэг хүмүүс байдаг.

and keep going.

Тэгээд л цааш үргэлжлүүлнэ.

This is a climb in the Needles, again in California.

Энэ мөн Калифорнид байдаг Зүүн хад.

Fear really sucks because what it means is

Айдас бол үнэхээр дургүй хүрмээр зүйл.

you're not focusing on what you're doing.

Учир нь энэ хийж байгаа зүйлдээ төвлөрөх боломж олгодоггүй.

You're focusing on the consequences of

Та зөвхөн амжилтгүй алхам хийснээр гарах

failing at what you're doing

муу үр дагавар дээрээ төвлөрөөд байдаг.

because any given move should require

Гэтэл та алхам бүр дээрээ төвлөрч

all your concentration and thought processes

алхмаа хэрхэн үр дүнтэй хийхэд

to execute it effectively.

бүх хүч, анхаарлаа төвлөрүүлэх ёстой байдаг.

One of the things in climbing is, most people

Хаданд авиралтын нэг онцлог нь ихэнх хүмүүс

sort of take it straight on. And they follow the most obvious solution.

харагдаж буй хамгийн амар хялбар замыг сонгож үүнийгээ дагадаг.

This is the Devils Tower in Wyoming,

Энэ бол Вайомин мужийн Чөтгөрийн цамхаг.

which is a columnar basalt formation

Галт уулын чулуунаас бүрдсэн баганан хэлбэртэй

that most of you probably know from "Close Encounters."

энэ хадыг та "Харь гаригийн довтолгоо" киноноос үзсэн байх.

With this, typically crack climbers

Авирахад ан цав ихтэй болохоор

would put their hands in and their toes in

авирагчид гар хөлөөрөө зуураад

and just start climbing.

шууд л авирч эхэлдэг.

The cracks are too small to get your toes into

Ан цав нь хөлийн хуруу багтахааргүй жижиг байвал

so the only way to climb is using your fingertips

зөвхөн гарын хурууны үзүүрээр л барьж

in the cracks,

авирах боломжтой.

and using opposing pressure

Эсрэг даралтыг ашиглан

and forcing yourself up.

өөд хүчлэн зүтгэнэ.

Rule number eight: strength doesn't always equal success.

Дүрэм 8: Хүч чадал үргэлж амжилт авчирдаггүй.

In the 35 years I've been a climbing guide

35 жилийн турш хаданд авиралтын хөтөч,

and taught on indoor walls, and stuff like that,

хиймэл хаданд авиралтын багш хийхдээ

the most important thing I've learned

би нэг чухал зүйлийг сурч авсан.

was, guys will always try to do pull-ups.

Залуучууд үргэлж хурдтай үсэрч авирахыг хичээдэг.

Beginning guys, it's like, they thrash, they thrash,

Эхэндээ тэд үсэрч, хурдтай авирдаг.

they get 15 feet up --

Тэд 4.5 метрийн өндрийг

and they can do about 15 pull-ups right --

15 удаагийн огцом үсрэлтээр л туулна.

And then they just flame out.

Тэгээд л ямар ч хүчгүй болтлоо туйлддаг.

Women are much more in balance

Харин эмэгтэйчүүд илүү ухаалаг хөдөлнө.

because they don't have that idea

Тэд оргил хүртэл 100 удаа огцом хүчтэй үсрэлт хийж

that they're going to be able to do 100 pull-ups.

авирч чадахгүй гэдгээ мэддэг.

They think about how to get the weight over their feet

Тэд хөл дээрээ бүх жингээ төвлөрүүлж авирахыг илүүд үзнэ.

because it's sort of natural -- they carry you all day long.

Энэ угаасаа бидний өдрийн турш хийдэг зүйл болохоор хэцүү биш.

So balance is really critical,

Тэгэхээр тэнцвэрээ олж,

and keeping your weight on your feet,

хамгийн хүчтэй булчин болох хөл дээрээ

which is your strongest muscle.

биеийн жингээ төвлөрүүлэх нь маш чухал.

And of course there is rule number nine.

Хамгийн сүүлийн 9 дэх дүрэм.

I came up with rule number nine after

Би дүрэм 9-ийг

I actually didn't plan for a fall,

үнэндээ хэзээ ч унана гэж төсөөлөөгүй

and went about 40 feet and cracked a rib.

12 метрийн өндрөөс унаж хавиргаа хугалсны дараа бодож олсон юм.

Once you get to that point where you know it's going to happen,

Нэгэнт ийм зүйл тохиолдож, та унах нь тодорхой болсон бол

you need to start thinking about how you're going to let go

хэрхэн унах талаар бодох хэрэгтэй.

because that is the critical piece

Энэ нь гэмтэхгүйн тулд мэдэж байх шаардлагатай

of not getting hurt --

маш чухал зүйл.

how you're going to fall onto the rope,

Унаж байхдаа олсноос хэрхэн барьж тогтох

or if you're climbing without a rope,

эсвэл олсгүй авирч байгаа бол

fall to a place where you can actually control the fall.

уналтаа хянаж чадах газар луу хэрхэн унах чадвар тун чухал.

So don't hang on till the bitter end.

Заримдаа тавилгүй зууралдах нь бүр ч муу төгсгөлд хүргэж байдаг.

Thank you very much.

Маш их баярлалаа.

(Applause)

(Алга ташилт)