John McWhorter: Txtng is killing language. JK!!!

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Myo Aung Reviewer: sann tint

We always hear that texting is a scourge.

စာသားရိုက်နှိပ်မှုဟာ ကပ်ဆိုးကြီး တစ်ခုပဲလို ပြောသံံတွေကို ကျွန်တော်တို့ တချိန်လုံး ကြားနေရပါတယ်။

The idea is that texting spells the decline and fall

အဲဒီလို စာသားကို ရိုက်နှိပ်မှုဟာ စာကြီးပေကြီး ရေးသားမှု ကျဆုံးလာခြင်းကို

of any kind of serious literacy, or at least writing ability,

ဒါမှမဟုတ် အနည်းဆုံးအားဖြင့် စာရေးသားမှု စွမ်းရည်ကို

among young people in the United States

အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုထဲက လူငယ်တွေ အကြားမှာ

and now the whole world today.

အခုတော့ ဒီနေ့မှာ တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာ ကျဆင်းလာစေနေတယ်လို့ ယူဆကြပါတယ်။

The fact of the matter is that it just isn't true,

လက်တွေ့မှာကျတော့ အဲဒီလို ယူဆချက်ဟာ မမှန်ပါဘူး၊

and it's easy to think that it is true,

တကယ်တော့ အဲဒါဟာ မှန်တယ်လို့ အလွယ်စလို ထင်နေကြတာပါ၊

but in order to see it in another way,

ဒါပေမယ့် ဒါကို ကျွန်တော်တို့က နောက်ရှုဒေါင့် တစ်ခုုမှ မြင်လိုကြပါက၊

in order to see that actually texting is a miraculous thing,

စာသားရိုက်နှိပ်မှုကို တကယ်တမ်းတွင် အံ့သြစရာကြီး တစ်ခုအဖြစ် မြင်လိုရင်၊

not just energetic, but a miraculous thing,

အားမာန်ပါတဲ့ အံ့သြဖွယ် အရာတစ်ခုသာမက၊

a kind of emergent complexity

ရှုပ်ထွေးခက်ခဲလှတဲ့ အချင်းအရာ အဖြစ် ထင်ရှားလာနေခြင်းကို

that we're seeing happening right now,

အခုလက်ရှိ အချိန်မှာကို ဖြစ်ပျက်နေတာကို မြင်တွေ့လိုကြပါက၊

we have to pull the camera back for a bit

ကျွန်တော်တို့ဟာ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ကင်မရာကို နည်းနည်းလေး နောက်ကြောင်းပြန်လှည့်လျက်

and look at what language really is,

ဘာသာစကား ဆိုတာ တကယ်တမ်းမှာ ဘာများပါလိမ့် ဆိုတာ ဆန်းစစ်ကြည့်ကြပါစို့၊

in which case, one thing that we see

အဲဒီလိုသာဆိုရင်၊ ကျွန်တော်တို့ တစ်ခု မြင်ကြရမှာက

is that texting is not writing at all.

အဲဒီလို စာသားရိုက်နှိပ်မှုဟာ စာရေးသားမှု လုံးဝ မဟုတ်ဘူး။

What do I mean by that?

ဒိလို ပြောလိုက်ခြင်းက ဘာကိုဆိုလိုချင်တာလဲ။

Basically, if we think about language,

အခြေံကျကျ ပြောရသော်၊ ကျွန်တော်တို့ဟာ ဘာသာစကား အကြောင်း စဉ်းစားလိုက်ပြီ ဆိုရင်၊

language has existed for perhaps 150,000 years,

ဘာသာစကားဟာ နှစ်ပေါင်း ၁၅၀ ၀၀၀ ခန့်၊

at least 80,000 years,

အနည်းဆုံးအားဖြင့် နှစ်ပေါင်း ၈၀၀၀၀ ခန့် ရှိလာခဲ့ပြီနဲ့ တူပါတယ်၊

and what it arose as is speech. People talked.

အဲဒါ စတင်ခဲ့တာက စကားပြောဆိုမုှုမှ ဖြစ်ပါတယ်။ လူတွေဟာ စကားပြောဆိုခဲ့ကြပါတယ်။

That's what we're probably genetically specified for.

အဲဒီအချက်ကမှ ကျွန်တော်တို့အားလုံးရဲ့ မျိုးရိုးဗီဇဆိုင်ရာ ထူးခြားချက်လက္ခဏာပါ။

That's how we use language most.

ကျွန်တော်တို့ ဘာသာစကားကို အများဆုံး သုံးကြတာက အဲဒီလိုပါ။

Writing is something that came along much later,

ရေးသားခြင်း အတတ်ကျတော့ များစွာမှ နောက်ကျပြီးမှ ပေါ်လာခဲ့ပါတယ်၊

and as we saw in the last talk,

ပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့ပြီးခဲ့တဲ့ ပြောဆိုမှုထဲ မြင်ခဲ့ကြရသလို၊

there's a little bit of controversy as to exactly when that happened,

စာရေးသားမှု အတတ် စပေါ်ပေါက်လာခဲ့ခြင်း အချိန်ကာလနှင့် ပတ်သက်ပြီး အငြင်းပွားစရာ ရှိပေမဲ့၊

but according to traditional estimates,

အစဉ်အလာ ခန့်မှန်းမှုများ အရ၊

if humanity had existed for 24 hours,

လူသားတွေ ပေါ်ပေါက် ရပ်တည်လာခဲ့တဲ့ သက်တမ်းဟာ ၂၄ နာရီ ကြာသွားပြီလို့ သတ်မှတ်လိုက်ရင်၊

then writing only came along at about 11:07 p.m.

စာရေးမှု အတတ်ဟာ ညပိုင်း ၁၁ နာရီ ၀၇ မိနစ်တုန်းကမှသာ ပေါ်လာခဲ့တာပါ။

That's how much of a latterly thing writing is.

ဒီတော့ စာရေးသားမှု ဆိုတာ သိပ်ကို နောက်ကျပြီးမှ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့တဲ့ အရာပါ။

So first there's speech, and then writing comes along

ဒီတော့ နှုတ်စကား ဆိုတာ အရင် ပေါ်လာခဲ့တယ်၊ ပြီးမှ စာရေးသားမှု လိုက်ပါလာခဲ့တာ

as a kind of artifice.

နောက်ပိုင်း တီထွင်မှု တစ်ခုပါ။

Now don't get me wrong, writing has certain advantages.

ဒါပေမယ့်၊ ကျွန်တော့်ကို တလွဲမထင်မိစေလိုပါ၊ စာရေးသားခြင်းမှာ အချို့ သော တစ်ပန်းသာမှုတွေ ရှိပါတယ်။

When you write, because it's a conscious process,

ကျွန်တော်တို့ စာရေးကြတဲ့ အခါမှာ၊ အသိစိတ်ဖြင့် လုပ်ရတဲ့ အလုပ်ဖြစ်တာမို့၊

because you can look backwards,

ကျွန်တော်တို့ လိုချင်ရင် နောက်ကို ပြန်ကြည့်နိုင်ကြတယ်၊

you can do things with language that are much less likely

စကားပြောနေစဉ် လုပ်ဖို့ မလွယ်တဲ့ အရာတွေကို

if you're just talking.

လုပ်လို့ ရနိုင်ပါတယ်။

For example, imagine a passage from Edward Gibbon's

ဥပမာ၊ အက်ဒွပ် ဂီဘွန်းရဲ့ လက်ရာထဲက စာပိုဒ် တစ်ပိုဒ်ကို စိတ်ကူးကြည့်ကြည့်ပါ

"The Decline and Fall of the Roman Empire:"

"The Decline and Fall of the Roman Empire:" ဆိုတဲ့ စာအုပ်ထဲမှ ယူထားတာပါ။

"The whole engagement lasted above twelve hours,

"ထိုတိုက်ပွဲ တစ်ခုလုံးသည် ဆယ့်နှစ်နာရီ ကျော်မျှသာ ကြာခဲ့သည်။

till the graduate retreat of the Persians was changed

ပါရှား လူမျိုးများ၏ မသိမသာ နောက်ဆုတ်မှုသည်

into a disorderly flight, of which the shameful example

ဖရိုဖရဲ ပြေးလွှားမှုအဖြစ် ပြောင်းလဲမသွားမီ ကာလအထိ သာ ကြာခဲ့သည်၊

was given by the principal leaders and the Surenas himself."

ထိုအကြောင်းစုံံကို အဓိကရ ခေါင်းဆောင်များ ကိုယ်တိုင် နှင့် ဆူရဲနာစ် ကိုယ်တိုင် ရေးသား ဖေါ်ပြခဲ့ကြသည်။"

That's beautiful, but let's face it, nobody talks that way.

ရေးသားထားပုံ တကယ့်ကို လှပါတယ်၊ ဒါပေမဲ့ ဘယ်သူကမှ အဲဒီလို မပြောကြဘူး။

Or at least, they shouldn't if they're interested

ဒါမှမဟုတ်၊ အနည်းဆုံးအားဖြင့်၊ အဲဒါကို သူတို့ နားလည်စေချင်ရင်

in reproducing. That --

အဲဒီလို မပြောသင့်ပါဘူး။ အဲဒါဟာ --

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

is not the way any human being speaks casually.

လူသား တစ်ယောက်ဟာ နေ့စဉ်ဘဝထဲမှာ အဲဒီလို ပုံစံမျိုးနဲ့ မပြောတတ်ပါဘူး။

Casual speech is something quite different.

နေ့စဉ်ဘဝထဲက ပြောစကားဟာ တော်တော်လေးခြာနားပါတယ်။

Linguists have actually shown

ဘယ်သူမှ စောင့်ကြည့်ခြင်း မရှိတဲ့ အခြေအနေမျိုးထဲမှာ

that when we're speaking casually in an unmonitored way,

ကျွန်တော်တို့ နေ့စဉ်ဘဝဆိုင်ရာများကို ပြောဆိုကြရာမှာ

we tend to speak in word packets of maybe

ကျွန်တော်တို့ဟာ စကားလုံး ခုနစ်လုံး မှ ဆယ်လုံးအထိ ရှိတဲ့ စကားလုံးစုများဖြင့် ပြောဆိုလေ့ ရှိကြတာကို

seven to 10 words.

ဘာသာဗေဒ ပညာရှင်များက သက်သေထူပြထားကြပါပြီ။

You'll notice this if you ever have occasion to record

မိတ်ဆွေတို့ဟာ ကိုယ့်ကိုကိုယ် ဒါမှမဟုတ် လူတစ်စု ပြောနေတာကို အသံသွင်း လေ့လာခဲ့ရင်

yourself or a group of people talking.

အဲဒီလို တွေ့လာမှာပါ။

That's what speech is like.

နှုတ်ပြော စကားက အဲဒီလို ရှိပါတယ်။

Speech is much looser. It's much more telegraphic.

နှုတ်စကားဟာ လျော့ရဲရဲ ရှိပါတယ်။ ကြေးနန်းစာနဲ့ ပိုတူချင်ပါတယ်။

It's much less reflective -- very different from writing.

ဆင်ခြင်မှု နည်းကာ စာရေးခြင်းနဲ့ အတော့်ကို မတူကွဲပြားပါတယ်။

So we naturally tend to think, because we see language

ကျွန်တော်တို့ဟာ ရေးထားတဲ့ စာနဲ့ ပတ်သက်လာရင် စဉ်းစားချင်ကြပါတယ်

written so often, that that's what language is,

ဘာသာစကား ဆိုတာကိုက အဲဒီလို ဖြစ်တာမို့လို့ပါ၊

but actually what language is, is speech. They are two things.

ဒါပေမဲ့၊ တကယ့်တကယ်ကျတော့၊ ဘာသာစကားဆိုတာ နှုတ်ပြော စကားပါပဲ။ စဉ်းစားစရာ နှစ်ခု ရှိပါတယ်။

Now of course, as history has gone by,

သမိုင်းတလျှောက်ကို ကျွန်တော်တို့ လေ့လာကြည့်မယ်ဆိုရင်

it's been natural for there to be a certain amount of bleed

နှုတ်စကား နဲ့ စာရေးခြင်း တို့အကြားမှာ

between speech and writing.

တိုက်ပွဲတွေ အများကြီး ဖြစ်ပွားခဲ့တကာ စီးခဲ့ရတဲ့ သွေးတွေ မနည်းခဲ့ပါဘူး။

So, for example, in a distant era now,

ဒီတော့၊ ဥပမာ၊ မကြာသေးတဲ့ ခေတ်တုန်းက

it was common when one gave a speech

တစ်ယောက်ယောက်ဟာ မိန့်ခွန်းပေးရာမှာ

to basically talk like writing.

အခြေခံအားဖြင့် စာရေးတဲ့ ပုံစံမျိုးနဲ့ ပြောခဲ့ရပါတယ်။

So I mean the kind of speech that you see someone giving

ကျွန်တော် ပြောချင်တဲ့ မိန့်ခွန်း ပုံစံက

in an old movie where they clear their throat, and they go,

ရုပ်ရှင်ဟောင်းတွေကို ကြည့်ကြတဲ့ အခါမှာ၊ လည်ချောင်းကို ရှင်းပစ်လိုက်တဲ့ နောက်

"Ahem, ladies and gentlemen," and then they speak

"အမ်၊ လေးစားအပ်သော ဂုဏ်သရေရှိ အမျိုးသမီးများ နှင့် အမျိုးသားများ ခင်ဗျာ" ဖြင့် အစချီလျက်

in a certain way which has nothing to do with casual speech.

မိန့်ခွန်းကို ချွေခဲ့ကြပါတယ်၊ တကယ်တမ်းတွင် အဲဒါဟာ ပြောနေကျ စကားနဲ့ ဘယ်လိုမှ ဆက်စပ်မှု မရှိခဲ့ပါဘူး။

It's formal. It uses long sentences like this Gibbon one.

အဲဒါဟာ သမရိုးကျ ပုံစံဆန်ခဲ့ပါတယ်။ အဲဒီမှာ ဒီမှာ မြင်နေကြရတဲ့ ဂီဘွန်ရဲ့ စာတမ်းထဲကလို ဝါကျ အရှည်ကြီးတွေကို သုံးခဲ့ကြပါတယ်။

It's basically talking like you write, and so, for example,

ခြုံပြောရမယ်ဆိုရင် အဲဒါဟာ စာရေးတဲ့ ပုံစံကို လိုက်ပြီး နှုတ်ကနေ ပြောခြင်းသာ ဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။

we're thinking so much these days about Lincoln

ဥပမာ၊ ကျွန်တော်တို့ဟာ ဒီရက်ပိုင်းထဲမှာ လင်ကွန် အကြောင်း အတော်ကလေး စဉ်းစားပြောဆိုနေကြပါတယ်၊

because of the movie.

(သူ့အကြောင်းရိုက်ထားတဲ့)ရုပ်ရှင်ကြောင့် ဖြစ်ပါတယ်။

The Gettysburg Address was not the main meal of that event.

Gettysburg Address လို့ခေါ်တဲ့ မိန့်ခွန်းဟာ အဲဒီတုန်းက အရေးကြီးဆုံး ဖြစ်ရပ် မဟုတ်ခဲ့ပါဘူး။

For two hours before that, Edward Everett spoke

အဲဒီ မတိုင်မီ နှစ်နာရီတုန်းက Edward Everett ဆိုသူဟာ

on a topic that, frankly, cannot engage us today

အကြောင်းအရာ တစ်ခုနဲ့ မိန့်ခွန်း ပြောကြားခဲ့ပါသေးတယ်၊ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ပြောရရင် အဲဒီ အကြောင်းအရာကို

and barely did then.

ကျွန်တော်တို့ စိတ်ဝင်စားကြမှာ မဟုတ်သလို၊ ထိုစဉ်တုန်းကလည်း စိတ်မဝင်စားခဲ့ကြပါဘူး။

The point of it was to listen to him

ကျွန်တော် ထောက်ပြချင်တာက၊ စာရေးတဲ့ ပုံစံနဲ့ ပြောကြားသွားတာကို

speaking like writing.

လူတွေကနားထောင်ခဲ့ကြရတာကိုး။

Ordinary people stood and listened to that for two hours.

သာမန် ပြည်သူတိုတွေဟာ မတ်တတ်ရပ်ပြီး အဲဒါကို နှစ်နာရီခန့် နားထောင်ခဲ့ကြပါတယ်။

It was perfectly natural.

အဲဒါဟာ လုံးဝကို သဘာဝကျခဲ့ပါတယ်။

That's what people did then, speaking like writing.

အဲဒီတုန်းက လူတွေအားလုံးဟာ စာရေးသလိုပဲ မိန့်ခွန်း ပေးခဲ့ကြတာပါ။

Well, if you can speak like writing,

ကောင်းပါပြီ၊ ကျွန်တော်တို့က စာရေးသလို ပြောဆိုကြတယ်ဆိုတော့၊

then logically it follows that you might want to also

တစ်ခါတစ်ရံမှာ စကားပြောသလို

sometimes write like you speak.

စာရေးနိုင်ဖွယ်ရာကော မရှိနိုင်ဘူးလားလို့ မေးစရာ ရှိနိုင်ပါတယ်။

The problem was just that in the material,

တကယ့် ပြဿနာက ဒြပ်ဝတ္ထုရဲ့ သဘာဝနဲ့၊

mechanical sense, that was harder back in the day

စက်ပစ္စည်းရဲ့ သဘောအရ၊ အဲဒီခေတ်မှာတုန်းက ခဲယဉ်းခဲ့ပါတယ်။

for the simple reason that materials don't lend themselves to it.

ရှိခဲ့ကြတဲ့ အရာဝတ္ထုများက သူတို့ကို အဲဒီလို လုပ်နိုင်ခွင့်ကို အလောက်အကူမပေးခဲ့ကြလို့ပါ။

It's almost impossible to do that with your hand

အဲဒါကို ကျွန်တော်ရဲ့ လက်တွေနဲ့ချည်း လုပ်ဖို့ဆိုတာ၊ လက်ရေးတိုသမားသာ မဟုတ်ဘူးဆိုရင်၊

except in shorthand, and then communication is limited.

မလွယ်ခဲ့တဲ့ အပြင် ဆက်သွယ်ရေး အလားအလာဟာလည်း ကန့်သတ်ချက် ရှိခဲ့ပါတယ်။

On a manual typewriter it was very difficult,

လက်နဲ့ ရိုက်ရတဲ့ လက်နှိပ်စက်နဲ့ ဆိုရင် သိပ်ကို ခက်ခဲခဲ့ပါတယ်၊

and even when we had electric typewriters,

လျှပ်စစ် လက်နှိပ်စက်တွေ ပေါ်လာခဲ့ကာ နောက်ပိုင်းမှာ

or then computer keyboards, the fact is

ကွန်ပျူတာ ကီးဘုတ် ပေါ်လာခဲ့တာတောင်မှ ခဲယဉ်းခဲ့ပါသေးတယ်၊

that even if you can type easily enough to keep up

လက်တွေ့မှာတော့ သင်ဟာ နှုတ်ပြော နှုန်းအတိုင်း တိုက်ရိုက်နိုင်တာတောင်

with the pace of speech, more or less, you have to have

သင်ရဲ့ သဝဏ်လွှာကို လျင်မြန်စွာ လက်ခံယူနိုင်မယ့် သူလည်း

somebody who can receive your message quickly.

ရှိနေရန် လိုအပ်ခဲ့တာကို သိဖို့ လိုအပ်ပါတယ်။

Once you have things in your pocket that can receive that message,

အဲဒီလို သဝဏ်လွှာကို လက်ခံယူနိုင်မယ့် အရာတွေ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အိတ်ကပ်ထဲမှာ ရှိလာတဲ့ အခါမှာတော့၊

then you have the conditions that allow

ကျွန်တော်တို့ဟာ စကားပြောသလို စာရေးနိုင်လာတဲ့

that we can write like we speak.

အခြေအနေတွေ ရရှိလာကြခြင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

And that's where texting comes in.

အဲဒီကျမှ စာသားရိုက်နှိပ်မှုဆိုတာ ပေါ်လာရပါတယ်။

And so, texting is very loose in its structure.

ဒီတော့၊ စာသားရိုက်နှိပ်မှုဟာ တည်ဆောက်မှု ပုံစံ အရကိုက လျော့ရဲရဲ ဖြစ်ပါတယ်။

No one thinks about capital letters or punctuation when one texts,

အဲဒီလို စာသားကို ရိုက်နှိပ်နေစဉ်မှာ ဘယ်သူမှာမှ စာလုံး အကြီးအသေး ဒါမှမဟုတ် ပုဒ်ဖြတ်ပုဒ်မ စတာတွေကို စဉ်းစာမနေတော့ပါ၊

but then again, do you think about those things when you talk?

ပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့ စကားပြောကြတဲ့ အခါမှာလည်း အဲဒါတွေ အကြောင်းကို စဉ်းစားကြပါသလား။

No, and so therefore why would you when you were texting?

မစဉ်းစားကြပါဘူး၊ ဒီတော့ စာသားကို ရိုက်နှိပ်တဲ့ အခါမှာရော ဘာဖြစ်လို့ စဉ်းစားရမလဲ။

What texting is, despite the fact that it involves

ဒီတော့၊ အဲဒီလို စာသားကို ရိုက်နှိပ်မှုဟာ၊

the brute mechanics of something that we call writing,

အဲဒီထဲမယ် စာရေးခြင်းနဲ့ ဆင်တူတဲ့ လှုပ်ရှာမှု တချို့ ရှိနေတာတောင်၊

is fingered speech. That's what texting is.

လက်ရေး နှုတ်စကားပဲ ဖြစ်နေပါတယ်။ စာသားကို ရိုက်နှိပ်မှုရဲ့ သဘာဝဟာ အဲဒီလိုပါ။

Now we can write the way we talk.

အခုတော့ ကျွန်တော်တို့ဟာ စကားပြောသလို ရေးလို့ရလာပါပြီ။

And it's a very interesting thing, but nevertheless

အဲဒီအချက် ကိုယ်နှိုက်ကိုက သိပ်ကို စိတ်ဝင်စားဖို့ ကောင်းတာမှန်ပေမဲ့၊

easy to think that still it represents some sort of decline.

အဲဒါဟာ ကျဆင်းမှု တစ်စုံတစ်ခု ဖြစ်တယ်လို့ အလွယ်တကူ ထင်မြင်စရာ ရှိနေပါတယ်။

We see this general bagginess of the structure,

ကျွန်တော်တို့ဟာ တည်ဆောက်ပုံ တစ်ခုလုံး လျော့ရဲရဲ ဖြစ်နေခြင်း၊

the lack of concern with rules and the way that we're used to

စည်းစနစ်တွေ နည်းပါးနေလို့ စိုးရိမ်မှုတွေ ရှိနေခြင်း၊ ပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့ကသင်ပုန်းကြီးနဲ့မှ သင်ယူခဲ့ကြတဲ့

learning on the blackboard, and so we think

အလေ့အကျင့် ရှိနေခြင်းတို့နဲ ပေါင်းလိုက်တော့

that something has gone wrong.

တစ်ခုခုတော့ လွဲမှားနေပြီလို့ ထင်စရာ ဖြစ်လာပါတယ်။

It's a very natural sense.

သိပ်ကို သဘာဝကျတဲ့ တွေးခေါ်မှုပါ။

But the fact of the matter is that what is going on

တကယ် လက်တွေ့မှာကျတော့ အခု ့ ဖြစ်ပျက်လာနေတဲ့ အရာဟာ

is a kind of emergent complexity.

ပေါ်ထွန်းစ ရှုပ်ထွေးတဲ့ အချင်းအရာ ဖြစ်ပါတယ်။

That's what we're seeing in this fingered speech.

ကျွန်တော်တို့ဖက်က ကြည့်ကြမယ်ဆိုရင် လက်ချောင်း နှုတ်စကားထဲမှာ အဲဒီလို မြင်လာကြပါမယ်။

And in order to understand it, what we want to see

အဲဒါကို နားလည်နိုင်ဖို့အတွက် ကျွန်တော်တုုိ့ ကြည့်ချင်တာက

is the way, in this new kind of language,

အဲဒီ ဘာသာစကား ပုံစံအသစ်ရဲ့

there is new structure coming up.

ဖွဲ့စည်းပုံ အနေအထားကိုပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

And so, for example, there is in texting a convention,

အဲဒီလို ဥပမာ တစ်ခုအဖြစ် စာသားကို ရိုက်နှိပ်မှုထဲက

which is LOL.

LOL ဆိုတဲ့ တီထွင်မှုကို ကြည့်နိုင်ပါတယ်။

Now LOL, we generally think of

အဲဒီ LOL ဟာ၊ "laughing out loud" ဆိုတဲ့

as meaning "laughing out loud."

ပြောစကားကနေ ပေါ်ထွန်းလာခဲ့တယ်လို့ ထင်ကြပါတယ်။

And of course, theoretically, it does,

ဟုတ်ပါတယ်၊ သီဝရီအရ အဲဒီလို ဟုတ်တာတော့ မှန်ပါတယ်၊

and if you look at older texts, then people used it

အရင်တုန်းက အဲဒီလို စာသားတွေကို ယူကြည့်ကြမယ် ဆိုရင်

to actually indicate laughing out loud.

လူတွေဟာ တအား ရယ်ချင်လိုတဲ့ အခါမှာ တကယ်ပဲ သုံးခဲ့ကြပါတယ်။

But if you text now, or if you are someone who

ဒါပေမဲ့၊ ဒီနေ့ ကျွန်တော်တို့က စာသားကို ရိုက်နှိပ်ကြတဲ့ အခါမှာ၊ ဒါမှမျမဟုတ် သင်ဟာ အဲဒီလို

is aware of the substrate of texting the way it's become,

အသုံးအနှုန်း ပေါ်ထွက်လာခဲ့ပုံ သမိုင်းကြောင်းကို သိထားသူ ဖြစ်တယ် ဆိုရင်၊

you'll notice that LOL

အဲဒီ LOL ဟာ အခုတော့

does not mean laughing out loud anymore.

တအား ရယ်ချင်လိုက်တာ ဆိုတဲ့ သဘောမဆောင်တော့တာကို သတိထားမိပါလိမ့်မယ်။

It's evolved into something that is much subtler.

ဒီအရာဟာ ပိုလို့ကို သိမ်မွေ့တဲ့ သဘောရှိနေပါတယ်။

This is an actual text that was done

ဒီနေရာမှာ ကျွန်တော်ဟာ တကယ့် လက်တွေ့ စာသား တစ်ခုကို ပြချင်ပါတယ်၊

by a non-male person of about 20 years old

အသက် ၂၀ ခန့်ရှိတဲ့ အမျိုးသား မဟုတ်သူ တစ်ယောက်

not too long ago.

မကြာခင်လေးတင်တုန်းက ရေးခဲ့တဲ့ အထဲကပါ။

"I love the font you're using, btw."

"စကားမစပ်၊ နင်သုံးတဲ့ စကားလုံးပုံစံကို ငါတော့ ကြိုက်တယ်၊"

Julie: "lol thanks gmail is being slow right now"

ဂျူလီ: "lol ကျေးဇူးပဲ၊ ဂျီမေးလ်ဟာ အခု နှေးလာနေပြီ"

Now if you think about it, that's not funny.

အဲဒီအကြောင်းကို အခု ကျွန်တော်တို့ စဉ်းစားကြည့်မယ် ဆိုရင် ရယ်စရာလုံးဝ မဟုတ်ပါ။

No one's laughing. (Laughter)

ရယ်နေသူ တစ်ယောက်မှ မရှိပါ။ (ရယ်မောသံများ)

And yet, there it is, so you assume

ဒါတောင်၊ အဲဒါကို အဲဒီမှာ တွေ့နေရပါတယ်၊

there's been some kind of hiccup.

ဒီတော့ အဲဒီမှာ တစ်ခုခုတော့ မဟုတ်တော့ဘူး။

Then Susan says "lol, I know,"

အဲဒီနောက်မှာ ဆူဇန် ပြောလိုက်ပုံက "lol၊ ငါသိပါတယ်၊"

again more guffawing than we're used to

ထပ်ပြီးတော့၊ အဲဒီလို အဆင်မပြေမှုတွေ အကြောင်းကို ပြောဆိုနေစဉ်မှာ

when you're talking about these inconveniences.

ရယ်မောရမှာထက်ကို ပိုလို့ကို ရယ်မောချင်နေကြသလို ထင်ရပါတယ်။

So Julie says, "I just sent you an email."

အဲဒါနဲ့ ဂျူလီက၊ "ငါခုလေးတင် နင့်ဆီကို အီးမေးလ် ပို့လိုက်တယ်။"

Susan: "lol, I see it."

ဆူဇန်: "lol၊ ငါ အဲဒါကို မြင်တယ်။"

Very funny people, if that's what LOL means.

တကယ့်ကို ထူးဆန်းတဲ့ သူတွေပါပဲ၊ ဒါတွေဟာ LOL ရဲ့ အဓိပ္ပါယ်နဲ့ ဆိုင်လို့လား။

This Julie says, "So what's up?"

ခုနက ဂျူလီက၊ "အဲဒါ ဘာဖြစ်သွားလဲ။"

Susan: "lol, I have to write a 10 page paper."

Sဆူဇန်: "lol၊ ငါစာရွက် ၁၀ရွက်ရှိတဲ့ စာတမ်းကို ရေးရမှာ။"

She's not amused. Let's think about it.

သူမဟာ ရယ်မော မနေပါ။ ဒီအကြောင်းကို စဉ်းစားကြည့်ကြပါစို့။

LOL is being used in a very particular way.

LOL ကို သူတို့ အသုံးပြုပုံဟာ အတော့်ကို ထူးဆန်းနေပါတယ်။

It's a marker of empathy. It's a marker of accommodation.

အဲဒါဟာ ခင်မင်မှုကို ပြတဲ့ အချက် ဖြစ်တယ်။ တစ်ဖက်သား ကို လိုက်လျောပေးလိုတာကို ပြပါတယ်။

We linguists call things like that pragmatic particles.

ကျွန်တော်တို့ ဘာသာဗေဒ ပညာရှင်တွေက အဲဒီလိုဟာမျိုးကို လက်တွေ့ကျတဲ့ နိပါတ်ပုဒ်များလို ခေါ်ပါတယ်။

Any spoken language that's used by real people has them.

ဘယ် နှုတ်ပြော စကားထဲမှာမဆို တကယ့်လူသားက ပြောရိုးမှန်ရင် အဲဒါတွေ ပါတတ်ပါတယ်။

If you happen to speak Japanese, think about

ခင်ဗျားတို့ အထဲမှာ ဂျပန်လို ပြောတတ်သူ ရှိရင်၊ "နေ" ဆိုတဲ့ စကားလုံးလေး အကြောင်း စဉ်းစားကြည့်ပါ၊

that little word "ne" that you use at the end of a lot of sentences.

ဝါကျတော်တော်များများရဲ့ အဆုံးမှာ အဲဒါကို အတော်ကလေး သုံးပါတယ်။

If you listen to the way black youth today speak,

တကယ်လို့များ လူမည်း လူငယ်တွေ ဒီနေ့ စကားပြောဆိုကြပုံကို နားထောင်ကြည့်မယ်ဆိုရင်လည်း၊

think about the use of the word "yo."

သူတို့က "ယို" ဆိုတဲ့ အသံကို သုံးကြပုံကို စဉ်းစာကြည့်ပါ။

Whole dissertations could be written about it,

အဲဒီ အကြောင်းကို ဘွဲ့ယူစာတမ်းကြီးတွေကို ပြုစုလို့ ရနိုင်ပါတယ်၊

and probably are being written about it.

ရေးလည်း ရေးနေကြပြီနဲ့ တူပါတယ်။

A pragmatic particle, that's what LOL has gradually become.

ဒီတော့ LOL ဟာ တဖြည်းဖြည်းနဲ့ အဲဒီလို လက်တွေ့ကျတဲ့ နိပါတ်ပုဒ် တစ်ခု ဖြစ်လာပါတယ်။

It's a way of using the language between actual people.

တကယ့် လူသားတွေက စကားပြောကြတဲ့ အခါမှာ အဲဒီလို သုံးနှုန်းတတ်ကြပါတယ်။

Another example is "slash."

နောက် ဥပမာ တစ်ခုက "slash" ပါပဲ။

Now, we can use slash in the way that we're used to,

အခုတော့ ကျွန်တော်တို့ဟာ slash ကို လက်တွေ့မှာ အတော်ကလေး သုံးနေကြပြီ ဖြစ်ရာ၊

along the lines of, "We're going to have

"ကျွန်တော်တို့ဟာ ပါတီပွဲ-slash-ကွန်ယက် တွေ့ဆုံပွဲကို

a party-slash-networking session."

သွားကြတော့မလို" ဆိုပြီး သုံးနှုန်း ပြောဆိုကြပါတယ်။

That's kind of like what we're at.

ကျွန်တော်တို့ဟာ အဲဒီလို သုံးနှုန်းရတာကို နှစ်ကြိုက်ကြပါတယ်။

Slash is used in a very different way

ဒီနေ့ လူငယ်တွေ စာကို ရိုက်နှိပ်ကြရာမှာ အဲဒီ slash ကို

in texting among young people today.

သုံးကြပုံဟာ လုံးဝတစ်မျိုး ဖြစ်ပါတယ်။

It's used to change the scene.

အကြောင်းအရာကို ပြောင်းလဲပစ်ဖို့ အဲဒါကို သုံးကြပါတယ်။

So for example, this Sally person says,

ဥပမာ ပြရမယ်ဆိုရင်၊ စဲလီ ဆိုသူက၊

"So I need to find people to chill with"

"ငါတော့ အချိန်ဖြုန်းဖို့အတွက် လူတွေကို ရှာရမယ်"

and Jake says, "Haha" --

အဲဒါကို ဂျက် ဖြေပုံက၊"ဟာဟာ" --

you could write a dissertation about "Haha" too, but we don't have time for that —

ခုနက ကြားလိုက်ရတဲ့ "Haha" အကြောင်းကိုလည်း ဘွဲ့ယူစာတမ်း တစ်ခု ရေးမယ်ဆို ရေးနိုင်မှာပါ၊ အဲဒါအတွက် အချိန် ရှိတယ်ဆိုရင်ပေါ့လေ —

"Haha so you're going by yourself? Why?"

"ဟာဟာ ဒီတော့ နင် ကိုယ့်ဘာသာကိုယ် သွားမှာလား။ ဘာဖြစ်လို့လဲ။"

Sally: "For this summer program at NYU."

စဲလီ: "NYU က ဒီနွေရာသီ ပရိုဂရမ်အတွက်ပါ။"

Jake: "Haha. Slash I'm watching this video with suns players

ဂျက်: "ဟာဟာ။ Slash ငါကတော့ ဆန်းစ် ကစားကြသူတွေနဲ့အတူ ဗီဒီယိုကို ကြည့်နေတယ်၊

trying to shoot with one eye."

မှေးရင်းနဲ့ မျက်လုံး တစ်ဖက်နဲ့ ကြည့်ဖို့ ကြိုးစားနေတယ်။"

The slash is interesting.

ဒီတော့ အဲဒီ slash ဟာစိတ်ဝင်စားစရာ ကောင်းပါတယ်။

I don't really even know what Jake is talking about after that,

အဲဒီမှာ ဂျက် ပြောလိုက်တာက ဘာကိုဆိုလိုမှန်း ကျွန်တော် တကယ် နားမလည်ပေမဲ့၊

but you notice that he's changing the topic.

သူဟာ အကြောင်းအရာကို ပြောင်းလိုက်တာကို ကျွန်တော်တို့ မြင်ကြရပါတယ်။

Now that seems kind of mundane,

အခုတော့ အဲဒါဟာ အားလုံး သိရှိလက်ခံလာကြပါတယ်၊

but think about how in real life,

ကျွန်တော်တို့တွေ လက်တွေ့ဘဝထဲကို ပြန်သွားကြည့်ရအောင်၊

if we're having a conversation and we want to change the topic,

ကျွန်တော်တို့က စကားပြောဆိုနေစဉ်မှာ အကြောင်းအရာကို ပြောင်းလဲချင်ကြရင်၊

there are ways of doing it gracefully.

အဲဒါကို ယဉ်ကျေးစွာ လုပ်လို့ရနိုင်တဲ့ နည်းလမ်းတွေ အမျိုးမျိုး ရှိပါတယ်။

You don't just zip right into it.

ကျွန်တော်တို့ဟာ တစ်ချက်တည်းနဲ့ ပြောင်းလွဲလိုက်ကြတာ မဟုတ်ပါဘူး။

You'll pat your thighs and look wistfully off into the distance,

သင်ဟာ သင့်ပေါင်တွေ ပုတ်နေရင်းနဲ့ အဝေး တစ်နေရာကို မျှော်ကြည့်နေမယ်၊

or you'll say something like, "Hmm, makes you think --"

ဒါမှမဟုတ်၊ "ဟင်၊ မင်း ထင်နေတာက --" စသဖြင့် ပြောပါလိမ့်မယ်၊

when it really didn't, but what you're really --

တကယ်တမ်းမတော့ ထိုသူဟာ မထင်ခဲ့ပါဘူး။ သင်က တကယ် လုပ်ချင်တာက --

(Laughter) —

(ရယ်မောသံများ) —

what you're really trying to do is change the topic.

သင်ဟာ တကယ်တမ်းမှာ အကြောင်းအရာကို ပြောင်းပစ်လိုပါတယ်။

You can't do that while you're texting,

စာကို လက်ဖြင့် ရိုက်နှိပ်နေစဉ် အဲဒီလို လုပ်မရနိုင်ပါ၊

and so ways are developing of doing it within this medium.

အဲဒါကြောင့်မို့လို့ ဒီလို စနစ် အတွင်းမှာပါ သုံးလို့ ရမယ့် နည်းလမ်းတွေ ပေါ်လာနေနေကြပါတယ်။

All spoken languages have what a linguist calls

နှုတ်ပြော ဘာသာစကား အားလုံးတို့ထဲမှာ၊ ဘာသာဗေဒ ပညာရှင်တွေက

a new information marker -- or two, or three.

အချက်အလက်ပြ မှတ်သားစရာ အသစ်လို့ ခေါ်ကြတဲ့ အရာတွေ ရှိတတ်ပါတယ်၊ နှစ်ခု၊ သုံးခု ရှိနိုင်ပါတယ်။

Texting has developed one from this slash.

စာသားကို ရိုက်နှိပ်မှုက ခုနက ပြောခဲ့တဲ့ slash ကနေပြီးတစ်ခုကို တီထွင် ယူလိုက်ပါတယ်။

So we have a whole battery of new constructions

ဒီတော့ ရေးသားဖွဲ့စည်းမှု ပုံစံတွေ တသီကြီးဟာ ကျွန်တော်တို့ ရှေ့မှောက်မှာကို

that are developing, and yet it's easy to think,

တိုးတက်ပေါ်ပေါက်လာနေကြကာ ဆက်ပြီးတော့လည်း ပေါ်ပေါက်လာကြဦးမှာ ဖြစ်ပေမဲ့၊

well, something is still wrong.

တစ်ခုခုတော့ မဟုတ်သေးပါဘူးလို့ ထင်စရာ ရှိနေတုန်းပါ။

There's a lack of structure of some sort.

ဖွဲ့စည်းပုံထဲမယ် အားနည်းချက်တွေ ရှိနေပါသေးတယ်။

It's not as sophisticated

အဲဒါဟာ သိမ့်မွေ့နူးညံ့မှု မရှိသေးပါ။

as the language of The Wall Street Journal.

The Wall Street Journal ထဲက ဘာသာစကားမျိုး မဟုတ်သေးပါ။.

Well, the fact of the matter is,

ကောင်းပါပြီ၊ ကျွန်တော်တို့က လက်တွေ့ကျကျ လေ့လာလိုကြပါက၊

look at this person in 1956,

၁၉၅၆ ခုနှစ်တုန်းက ဒီလူကို ကြည့်ကြည့်ပါ၊

and this is when texting doesn't exist,

အဲဒါဟာ စာသားကို ရိုက်နှိပ်ရမှု မရှိခဲ့စဉ်တုန်းကပါ၊

"I Love Lucy" is still on the air.

"ငါ လူစီကို ချစ်တယ်" စာသားမျိုး အားလုံးအသိပါ။

"Many do not know the alphabet or multiplication table,

"လူ တော်တော်များက သင်ပုန်း မကျေခဲ့ကြပါ၊ အလီတိုင်ဇယားကို မသိခဲ့ကြပါ၊

cannot write grammatically -- "

သဒ္ဒါနည်းကျစွာ မရေးတတ်ခဲ့ကြပါ -- "

We've heard that sort of thing before,

ပြီးတော့ အဲဒီလို အရာမျိုးကို ကျွန်တော်တို့ဟာ

not just in 1956. 1917, Connecticut schoolteacher.

၁၉၅၆ ခုနှစ်မှာတင်မက၊ အဲဒီအရင် ၁၉၁၇ ခုနှစ်မှာလည်း ကြားခဲ့ကြရပါတယ်။

1917. This is the time when we all assume

၁၉၁၇။ အဲဒီ ခေတ်တုန်းက စာရေးခြင်း ကိစ္စထဲမှာ အားလုံးဟာ စနစ်ကျခဲ့တယ် ဆိုပြီး

that everything somehow in terms of writing was perfect

ဒီနေ့တွင် ကျွန်တော်တို့က ထင်မှတ်နိုင်ကြပါတယ်၊

because the people on "Downton Abbey" are articulate,

"Downton Abbey" မှာ နေထိုင်ခဲ့ကြသူတို့ဟာ စကားပြောရာတွင် သိပ်ကို တော်ခဲ့ကြတယ်၊

or something like that.

စသဖြင့် ကျွန်တော်တို့ ယူဆလာခဲ့ကြပါတယ်။

So, "From every college in the country goes up the cry,

အဲဒါကြောင့်မို့လို့၊ "နိုင်ငံ့ထဲက ကောလိပ်ကျေင်းတိုင်းမျာ ငိုယိုသများကို ကြားနိုင်သည်၊

'Our freshmen can't spell, can't punctuate.'"

'ကျွန်တော်တို့၏ ကျောင်းသား အသစ်များသည် အသံထွက် မပြောနိုင်၊ စားလုံးပေါင်း မမှန်နိုင်ပါ။'"

And so on. You can go even further back than this.

အလားတူ အရာတွေ ရှာတွေ့နိုင်ပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့ဟာ အဲဒီထက်ကို ပိုစောတဲ့ ကာလဆီကို သွားလို့ ရပါသေးတယ်။

It's the President of Harvard. It's 1871.

ဒါကတော့ သမ္မတ ဟားဝါဒ် ပါပဲ။ ၁၈၇၁ ခုနှစ်ပါ။

There's no electricity. People have three names.

လျှပ်စစ်ဆိုတာ မရှိသေးပါ။ လူတွေဟာ အကြောင်းအရာ သုံးခုကိုသာ ပြောဆိုနေခဲ့ကြပါတယ်။

"Bad spelling,

"စာကို ရေးသားရာတွင်၊ စာလုံး မပေါင်းတတ်ဘူး၊

incorrectness as well as inelegance of expression in writing."

စာကို စီကာ ရေးဖွဲ့ရာတွင် မမှန်ကန်ဘူး၊ ယဉ်ကျေးဖွယ်ရာ မရှိဘူး။"

And he's talking about people who are otherwise

သူ ပြောနေတာက ကောလိပ်ကျောင်းမှာ

well prepared for college studies.

စာကို သင်ယူဖို့ ကောင်းမွန်စွာ ပြင်ဆင်ပြီးသား သူတွေ အကြောင်း ဖြစ်ပါတယ်။

You can go even further back.

သွားချင်သေးရင် နောက်ထပ် ပိုစောတဲ့ ခေတ်ကို သွားလို့ ရပါသေးတယ်။

1841, some long-lost superintendent of schools is upset

၁၈၄၁ ခုနှစ်၊ ကျောင်းကို နှစ်ပေါင်းများစွာကြာ အုပ်ချုပ်နေရသူဟာ များစွာမှ စိတ်ပျက်နေပါတယ်

because of what he has for a long time "noted with regret

သူဟာ အချိန်အတော်ကြာအောင်ကိုပဲ "မူရင်းစာသားကို လုံးဝနီးပါးကို ဂရုမစိုက် နားမလည်မှုကို

the almost entire neglect of the original" blah blah blah blah blah.

မြင်နေရခြင်းဟာ စိတ်ပျက်စရာကြီး ဖြစ်ရပါတယ်" စသဖြင့် ညည်းညူး ပြောဆိုနေခဲ့ပါတယ်။

Or you can go all the way back to 63 A.D. -- (Laughter) --

ဒါမှမဟုတ် ကျွန်တော်တို့ဟာ အေဒီ ၆၃ ခုနှစ်ဆီကို တောင် သွားနိုင်ပါတယ်-- (ရယ်မောသံများ) --

and there's this poor man who doesn't like the way

အဲဒီမှာလည်း စိတ်ပျက်နေခဲ့ရသူ တစ်ဦးကို မြင်နိုင်ကြပါတယ်၊

people are speaking Latin.

လူတွေ လက်တင် ဘာသာစကားကို ပြောဆိုကြပုံကို အကြီးအကျယ် စိတ်ပျက်နေခဲ့သူပါ။

As it happens, he was writing about what had become French.

သူပြောနေတဲ့ဟာက နောက်ပိုင်းမယ်ကျတော့ ပြင်သစ် စကားဆိုတာ ဖြစ်လာပါတယ်။

And so, there are always — (Laughter) (Applause) —

ဒီတော့၊ အမြဲတမ်းလိုလိုပဲ — (ရယ်မောသံများ) (လက်ခုပ်တီး အားပေးသံများ) —

there are always people worrying about these things

အဲဒီလို အရာတွေ အကြောင်းကို စိုးရိမ်ပြောဆိုကြမယ့် သူတွေဟာ အစဉ်ပဲ ရှိနေမှာပါ။

and the planet somehow seems to keep spinning.

ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် ကျွန်တော်တို့ ကမ္ဘာကြီးကတော့ လည်မြဲလည်ပတ်လျက် ရှိနေဆဲပါ။

And so, the way I'm thinking of texting these days is

ဒီတော့ကား၊ ဒီနေ့တွင် ကျွန်တော်တို့ မြင်နေကြရတဲ့ စာသားကို ရိုက်နှိပ်နေကြတာကို စဉ်းစားကြည့်မယ်ဆိုရင်

that what we're seeing is a whole new way of writing

ကျွန်တော်တို့ အခု တွေ့မြင်နေရတာဟာ လုံးဝကို အသစ်ဖြစ်တဲ့ ရေးသားနည်း တစ်ခု ဖြစ်တယ်၊

that young people are developing,

လူငယ်တွေက တီထွင်ပြုစုလျက် တိုးတက်အောင် လုပ်နေကြတယ်၊

which they're using alongside their ordinary writing skills,

အဲဒါကို သူတို့ဟာ အစဉ်အလာ ရေးသားမှုကိစ္စနဲ့ ယှဉ်ပြီး လုပ်ကိုင်နေကြခြင်း ဖြစ်တယ်၊

and that means that they're able to do two things.

အဲဒီလိုဆိုတော့ သူတို့ဟာ အလုပ်နှစ်မျိုးကို လုပ်နိုင်ကြခြင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

Increasing evidence is that being bilingual

ပြီးတော့ အဲဒါဟာ ဘာသာစကား နှစ်မျိုးကို သုံးစွဲမှုဖြစ်တဲ့ အထောက်အထားတွေ တိုးလာနေတယ် ဆိုတော့၊

is cognitively beneficial.

ဆင်ခြင်မှု အသိတရား အတွက်လည်း အကျိုးရှိပါတယ်။

That's also true of being bidialectal.

အဲဒါဟာ တနည်းပြောရရင် ဒေသိယစကား နှစ်မျိုးတတ်ခြင်းလည်း ဖြစ်နေပါတယ်။

That's certainly true of being bidialectal in terms of your writing.

တကယ်ပါပဲ၊ ရေးသားတဲ့ ပုံစံကို လေ့လာကြည့်ပြီး ပြောရပါက အဲဒါဟာတကယ့်ကို ဒေသိယစကား နှစ်မျိုးပါ။

And so texting actually is evidence of a balancing act

ဒါကြောင့်မို့လို့၊ စာသားကို ဒီလို ရိုက်နှိပ်မှုဟာ လက်တွေ့မှာကျတော့

that young people are using today, not consciously, of course,

ဒီနေ့လူငယ်တွေက၊ သိရှိနားလည်တဲ့ စိတ်ဖြင့် လုပ်ကိုင်နေကြတာ မဟုတ်တောင်၊ ဘဝရဲ့ လိုအပ်ချက်ကို

but it's an expansion of their linguistic repertoire.

ချင့်ချိန်လျက် သူတို့ရဲ့ ဘာသာစကားဆိုင်ရာ ကျွမ်းကျင်မှုပညာကို တိုးချဲ့ဖို့ ကြိုးစားမှုပဲ ဖြစ်ပါတယ်။

It's very simple.

သိပ်ကို ရှင်းနေပါတယ်။

If somebody from 1973 looked at

တကယ်လို့များ ၁၉၇၃ ခုနှစ်မှာ မွေးဖွားခဲ့သူ တစ်ဦးက

what was on a dormitory message board in 1993,

၁၉၉၃ ခုနှစ်တုန်းက ကျောင်းသား အဆောင် တစ်ခုထဲက ကြော်ငြာ သင်ပုန်း ပေါ်က ရေးသားချက် တစ်ခုကို မြင်လိုက်ရတဲ့ အခါမှာ

the slang would have changed a little bit

သုံးနှုန်းတဲ့ စကားလုံးတွေ အနည်းငယ် ပြောင်းလဲသွားနိုင်ခဲ့ပေမယ့်၊

since the era of "Love Story,"

"အချစ် ဝတ္ထု" ခေတ်နဲ့ စာရင်ပေါ့လေ၊

but they would understand what was on that message board.

ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် အဲဒီ သင်ပုန်းပေါ်မှာ ရေးထားခဲ့တာကို နားလည်နိုင်စွမ်း ရှိခဲ့မှာပါ။

Take that person from 1993 -- not that long ago,

အခု တစ်ဖန် သိပ်မကြာသေးတဲ့ 1993 တုန်းကမွေးခဲ့သူကို ယူလိုက်ပါ၊

this is "Bill and Ted's Excellent Adventure" -- those people.

"Bill and Ted's Excellent Adventure" စာအုပ်ခေတ်တုန်းက သူတွေကို ယူလိုက်ပြီး၊

Take those people and they read

သူတို့ကို ပေးဖတ်ကြည့်လိုက်ပါ၊

a very typical text written by a 20-year-old today.

ဒီနေ့ အသက် ၂၀ ရှိသူ တစ်ဦး ရေးထားတဲ့ သာမန် စာသားလေးကို ပေးဖတ်ကြည့်ပါ။

Often they would have no idea what half of it meant

အဲဒါရဲ့ တစ်ဝက်လောက်က ဘာကိုဆိုလိုမှန်း သူတို့တွေ လုံးဝကို မသိနိုင်ဖို့ များပါတယ်၊

because a whole new language has developed

လုံးဝကို အသစ်ဖြစ်တဲ့ ဘာသာစကားဆိုတာ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့လို့ပါပဲ၊

among our young people doing something as mundane

တကယ်တော့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ လူငယ်တွေ အားလုံး သူလိုငါလို လုပ်နေကြတဲ့ကိစ္စပါ၊

as what it looks like to us when they're batting around

ကျွန်တော်တို့ အမြင်ထဲမှာ သူတို့ လက်ထဲက ကိရိယာ အသေးလေးတွေနဲ့

on their little devices.

ဆော့ကစားနေကြတယ်လို့ ထင်ခဲ့ကြတဲ့ ထဲကနေပြီး ပေါ်ထွန်းလာတဲ့ ဘာသာစကားပါပဲ။

So in closing, if I could go into the future,

ကောင်းပြီ၊ နိဂုံးချုပ်တဲ့ အနေနဲ့၊ ကျွန်တော်ဟာ အနာဂါတ်ဆီကို သွားနိုင်ခဲ့ရင်၊

if I could go into 2033,

ကျွန်တော်ဟာ ၂၀၃၃ ခုနှစ်ဆီကို သွားနိုင်ခဲ့မယ်ဆိုရင်၊

the first thing I would ask is whether David Simon

ပထမ အချက်အနေနဲ့ ကျွန်တော့အနေနဲ့ David Simon ဟာ

had done a sequel to "The Wire." I would want to know.

"The Wire." ရဲ့ နောက်ဆက်တွဲ ဇာတ်လမ်းကို ရေးဖြစ်ခဲ့သလားကို မေးပါမယ်။

And — I really would ask that —

ပြီးတော့၊ အဲဒါကို တကယ် မေးပြီးတဲ့ေနောက်မှာ

and then I'd want to know actually what was going on on "Downton Abbey."

"Downton Abbey" မှာဘာတွေ ဖြစ်ပျက်နေတယ်ဆိုတာကို တကယ်ပဲ သိရှိလိုပါလိမ့်မယ်။

That'd be the second thing.

အဲဒါက ဒုတိယ အချက် ဖြစ်ပါမယ်။

And then the third thing would be,

အဲဒီနောက် တတိယအချက်က၊

please show me a sheaf of texts

ကျေးဇူးပြုပြီး ၁၆ နှစ်အရွယ် ကလေးမလေး တစ်ယောက်

written by 16-year-old girls,

ရေးထားတဲ့ စာသား အတိုလေးကို ပြပါလို့ တောင်းုကြည့်မှာပါ၊

because I would want to know where this language

ကျွန်တော်တို့ ခေတ်ထဲမှာ ပေါ်ထွန်းလာခဲ့တဲ့ ဒီဘာသာစကားဟာ

had developed since our times,

ဘယ်ဆီကို တိုးတက် ပြောင်းလဲလာခဲ့သလဲ ဆိုတာကို သိချင်လို့ပါပဲ၊

and ideally I would then send them back to you and me now

လုပ်လို့ ရခဲ့မယ်ဆိုရင် အကောင်းဆုံးက၊ အဲဒါကို ခင်ဗျားတို့ဆီကို၊ ပြီးတော့ ကျွန်တော့်ဆီကို၊ ပြန်ပို့ပေးချင်ပါတယ်၊

so we could examine this linguistic miracle

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ရှေ့မှောက်မှာပဲ ဒီနေ့ ဖြစ်ပျက် ပြောင်းလဲ တိုးတက်လာနေတဲ့

happening right under our noses.

လက်ရှိ ဘာသာစကားဆိုင်ရာ အံ့ဖွယ်ရာ အချင်းအရာကို ကျွန်တော်တို့ ဆန်းစစ်လေ့လာနိုင်ဖို့ အတွက်ပါ။

Thank you very much.

ကျေးဇူး အများကြီး တင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်တီးအားပေးသံများ)

Thank you. (Applause)

ကျေးဇူး တင်ပါတယ်။ (လက်ခုပ်တီးအားပေးသံများ)