John McWhorter: Txtng is killing language. JK!!!

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Tłumaczenie: A. Konstancja Wiszniewska Korekta: Rysia Wand

We always hear that texting is a scourge.

Podobno SMS-y to dopust boży.

The idea is that texting spells the decline and fall

Wieszczą zmierzch i upadek piśmienności,

of any kind of serious literacy, or at least writing ability,

a w każdym razie umiejętności pisania

among young people in the United States

u młodzieży w USA,

and now the whole world today.

a teraz również na całym świecie.

The fact of the matter is that it just isn't true,

Nie jest to jednak prawdą,

and it's easy to think that it is true,

choć łatwo w to uwierzyć.

but in order to see it in another way,

Chcąc dostrzec,

in order to see that actually texting is a miraculous thing,

że SMS-y to niebywałe zjawisko,

not just energetic, but a miraculous thing,

nie tylko dynamiczne i cudowne,

a kind of emergent complexity

ale nowe i złożone,

that we're seeing happening right now,

rodzące się na naszych oczach,

we have to pull the camera back for a bit

trzeba cofnąć się w czasie i popatrzeć,

and look at what language really is,

czym tak naprawdę jest język.

in which case, one thing that we see

Zobaczymy wtedy,

is that texting is not writing at all.

że SMS-y to nie pismo.

What do I mean by that?

Co mam na myśli?

Basically, if we think about language,

Język powstał prawdopodobnie

language has existed for perhaps 150,000 years,

150 tys. lat temu,

at least 80,000 years,

minimum 80 tys., jako mowa.

and what it arose as is speech. People talked.

Ludzie posługiwali się mową.

That's what we're probably genetically specified for.

Pewnie jesteśmy tak uwarunkowani genetycznie.

That's how we use language most.

Zwykle używamy języka mówionego.

Writing is something that came along much later,

Pismo przyszło dużo później,

and as we saw in the last talk,

i jak wiemy z poprzedniego wykładu,

there's a little bit of controversy as to exactly when that happened,

dokładna data powstania pisma jest sporna,

but according to traditional estimates,

ale według ostrożnych obliczeń,

if humanity had existed for 24 hours,

gdyby ludzkość istniała 24 godziny,

then writing only came along at about 11:07 p.m.

dopiero o godzinie 23:07 pojawiłoby się pismo.

That's how much of a latterly thing writing is.

Pismo pojawiło się tak niedawno.

So first there's speech, and then writing comes along

Zatem najpierw mowa, potem pismo,

as a kind of artifice.

jako rodzaj pomysłowej zabawki.

Now don't get me wrong, writing has certain advantages.

Nie zrozumcie mnie źle, pismo ma wiele zalet.

When you write, because it's a conscious process,

Ponieważ to świadomy proces,

because you can look backwards,

pisząc można spojrzeć wstecz,

you can do things with language that are much less likely

można robić rzeczy,

if you're just talking.

które rzadko spotkamy w rozmowie.

For example, imagine a passage from Edward Gibbon's

Wyobraźcie sobie fragment książki Edwarda Gibbona

"The Decline and Fall of the Roman Empire:"

"Zmierzch i upadek Cesarstwa Rzymskiego":

"The whole engagement lasted above twelve hours,

"Cała bitwa trwała ponad dwanaście godzin,

till the graduate retreat of the Persians was changed

aż odwrót Persów zmienił się w bezładną ucieczkę,

into a disorderly flight, of which the shameful example

do czego wstydliwy przykład dali główni dowódcy,

was given by the principal leaders and the Surenas himself."

w tym sam Surenas".

That's beautiful, but let's face it, nobody talks that way.

Piękne, ale przecież nikt tak nie mówi.

Or at least, they shouldn't if they're interested

Przynajmniej nie powinien,

in reproducing. That --

jeśli interesuje go rozmnażanie.

(Laughter)

(Śmiech)

is not the way any human being speaks casually.

Normalny człowiek tak nie mówi.

Casual speech is something quite different.

Język codzienny jest całkiem inny.

Linguists have actually shown

Językoznawcy twierdzą,

that when we're speaking casually in an unmonitored way,

że mówiąc w sposób niekontrolowany,

we tend to speak in word packets of maybe

wypowiadamy zwykle zbitki słów,

seven to 10 words.

od 7 do 10.

You'll notice this if you ever have occasion to record

Można to sprawdzić nagrywając siebie

yourself or a group of people talking.

albo rozmowę grupy ludzi.

That's what speech is like.

Tak właśnie wygląda mowa.

Speech is much looser. It's much more telegraphic.

Mowa jest swobodniejsza, skrótowa,

It's much less reflective -- very different from writing.

mniej refleksyjna, całkiem inna niż pismo.

So we naturally tend to think, because we see language

Ponieważ najczęściej widzimy pismo, wydaje nam się,

written so often, that that's what language is,

że to właśnie jest język,

but actually what language is, is speech. They are two things.

ale tak naprawdę język to mowa. Dwie różne rzeczy.

Now of course, as history has gone by,

W miarę upływu czasu to normalne,

it's been natural for there to be a certain amount of bleed

że nieraz pojawi się rozłam

between speech and writing.

pomiędzy mową a pismem.

So, for example, in a distant era now,

Na przykład dawniej

it was common when one gave a speech

ludzie wygłaszali mowy tak, jak pisali.

to basically talk like writing.

ludzie wygłaszali mowy tak, jak pisali.

So I mean the kind of speech that you see someone giving

Chodzi o rodzaj mowy,

in an old movie where they clear their throat, and they go,

jak na starym filmie, ktoś odchrząkał i zaczynał:

"Ahem, ladies and gentlemen," and then they speak

"Ehm, panie i panowie", a potem mówił

in a certain way which has nothing to do with casual speech.

w sposób nie przypominający zwykłej mowy.

It's formal. It uses long sentences like this Gibbon one.

Długie oficjalne zdania, jak z Gibbona.

It's basically talking like you write, and so, for example,

Mowa taka sama jak język pisany.

we're thinking so much these days about Lincoln

Obecnie dużo się mówi o Lincolnie

because of the movie.

ze względu na film.

The Gettysburg Address was not the main meal of that event.

W dniu orędzia gettysburskiego były też inne atrakcje.

For two hours before that, Edward Everett spoke

Dwie godziny wcześniej Edward Everett mówił na temat,

on a topic that, frankly, cannot engage us today

który dziś nikogo nie obchodzi,

and barely did then.

a i wtedy nie był zbyt popularny.

The point of it was to listen to him

Jednak trzeba było go wysłuchać,

speaking like writing.

gdy przemawiał tak, jak pisał.

Ordinary people stood and listened to that for two hours.

Ludzie stali i przez dwie godziny słuchali.

It was perfectly natural.

Wtedy było to całkowicie naturalne.

That's what people did then, speaking like writing.

Ludzie mówili tak, jak pisali.

Well, if you can speak like writing,

Jeśli da się mówić tak jak pisać,

then logically it follows that you might want to also

logiczne, że w końcu ktoś zechce

sometimes write like you speak.

pisać tak, jak mówi.

The problem was just that in the material,

Kiedyś problem stanowił materiał,

mechanical sense, that was harder back in the day

w sensie mechanicznym,

for the simple reason that materials don't lend themselves to it.

bo trudno było go zdobyć.

It's almost impossible to do that with your hand

Ręcznie to niemal niewykonalne,

except in shorthand, and then communication is limited.

z wyjątkiem stenografii, ale wtedy komunikacja jest ograniczona.

On a manual typewriter it was very difficult,

Zwykła maszyna do pisania nie pomogła,

and even when we had electric typewriters,

ani nawet elektryczna,

or then computer keyboards, the fact is

czy klawiatura komputerowa.

that even if you can type easily enough to keep up

Nawet nadążając za tempem mowy,

with the pace of speech, more or less, you have to have

potrzebujemy kogoś,

somebody who can receive your message quickly.

kto szybko odbierze wiadomość.

Once you have things in your pocket that can receive that message,

Mając w kieszeni odbiornik wiadomości,

then you have the conditions that allow

mamy warunki umożliwiające

that we can write like we speak.

pisanie na wzór mowy.

And that's where texting comes in.

To właśnie SMS-y.

And so, texting is very loose in its structure.

SMS-y mają bardzo luźną strukturę.

No one thinks about capital letters or punctuation when one texts,

Nikt nie myśli o wielkich literach czy interpunkcji,

but then again, do you think about those things when you talk?

ale czy myślimy o tym, kiedy mówimy?

No, and so therefore why would you when you were texting?

Więc czemu przy pisaniu SMS-ów?

What texting is, despite the fact that it involves

Choć SMS-owanie wiąże się

the brute mechanics of something that we call writing,

z bezrozumną mechaniką pisma,

is fingered speech. That's what texting is.

jest mową za pomocą palców.

Now we can write the way we talk.

Teraz możemy pisać tak, jak mówimy.

And it's a very interesting thing, but nevertheless

Bardzo ciekawe, niemniej można pomyśleć,

easy to think that still it represents some sort of decline.

że wciąż oznacza to jakieś obniżenie standardów.

We see this general bagginess of the structure,

Widzimy ogólne luzactwo tej formy,

the lack of concern with rules and the way that we're used to

brak troski o reguły i zasady,

learning on the blackboard, and so we think

do jakich przyzwyczaiła nas szkolna tablica,

that something has gone wrong.

więc uważamy, że coś jest nie tak.

It's a very natural sense.

To naturalne odczucie.

But the fact of the matter is that what is going on

W gruncie rzeczy mamy do czynienia

is a kind of emergent complexity.

z nowym rodzajem złożonego zjawiska,

That's what we're seeing in this fingered speech.

mowy za pomocą palców.

And in order to understand it, what we want to see

Żeby zrozumieć to zjawisko musimy dostrzec,

is the way, in this new kind of language,

że w tym jakby nowym języku

there is new structure coming up.

powstaje nowa forma.

And so, for example, there is in texting a convention,

Na przykład w SMS-ach

which is LOL.

jednym z podstawowych skrótów jest LOL.

Now LOL, we generally think of

Ogólnie przyjmujemy,

as meaning "laughing out loud."

że LOL znaczy "śmiać się w głos".

And of course, theoretically, it does,

Oczywiście, teoretycznie tak jest,

and if you look at older texts, then people used it

i jeśli popatrzeć na dawne SMS-y,

to actually indicate laughing out loud.

LOL faktycznie oznaczało głośny śmiech.

But if you text now, or if you are someone who

Ale dziś pisząc SMS-y

is aware of the substrate of texting the way it's become,

czy tylko rozważając ich podtekst,

you'll notice that LOL

zauważycie, że LOL

does not mean laughing out loud anymore.

nie oznacza już głośnego śmiechu.

It's evolved into something that is much subtler.

Ewoluowało w coś bardziej subtelnego.

This is an actual text that was done

Oto prawdziwy SMS

by a non-male person of about 20 years old

napisany przez 20-latkę

not too long ago.

całkiem niedawno:

"I love the font you're using, btw."

"wgl to fajna czcionka".

Julie: "lol thanks gmail is being slow right now"

Julie: "lol dzięki gmail strasznie muli".

Now if you think about it, that's not funny.

Jeśli się zastanowić, to nie jest zabawne.

No one's laughing. (Laughter)

Nikt się nie śmieje.(Śmiech)

And yet, there it is, so you assume

Jednak LOL tam jest, więc zakładamy,

there's been some kind of hiccup.

że pojawiła się jakaś komplikacja.

Then Susan says "lol, I know,"

Na co Susan mówi: "lol, wiem",

again more guffawing than we're used to

znów więcej rechotu, niż oczekujemy,

when you're talking about these inconveniences.

kiedy mowa o kłopotach.

So Julie says, "I just sent you an email."

Julie mówi dalej: "wysłałam ci maila".

Susan: "lol, I see it."

Susan: "lol, widzę".

Very funny people, if that's what LOL means.

Prawdziwe śmieszki, gdyby LOL miało dawne znaczenie.

This Julie says, "So what's up?"

Julie mówi: "Co słychać?'"

Susan: "lol, I have to write a 10 page paper."

Susan: "lol, muszę napisać esej na 10 stron".

She's not amused. Let's think about it.

Nie jest jej do śmiechu. Zastanówmy się.

LOL is being used in a very particular way.

LOL ma tu szczególne znaczenie.

It's a marker of empathy. It's a marker of accommodation.

To syntaktyczny wskaźnik empatii, porozumienia.

We linguists call things like that pragmatic particles.

Lingwiści nazywają to segmentami znaczeniowymi.

Any spoken language that's used by real people has them.

Istnieją w mowie każdego języka.

If you happen to speak Japanese, think about

Jeśli znacie japoński,

that little word "ne" that you use at the end of a lot of sentences.

to jak słówko "ne", które często kończy zdania.

If you listen to the way black youth today speak,

Słuchając mowy czarnej młodzieży,

think about the use of the word "yo."

zauważcie jak używają słowa "yo".

Whole dissertations could be written about it,

Można by napisać rozprawę na ten temat,

and probably are being written about it.

a może ktoś już ją pisze.

A pragmatic particle, that's what LOL has gradually become.

LOL stopniowo zostało segmentem znaczeniowym.

It's a way of using the language between actual people.

Ludzie tak właśnie używają języka.

Another example is "slash."

Innym przykładem jest ukośnik.

Now, we can use slash in the way that we're used to,

Można używać ukośnika tak jak dotąd,

along the lines of, "We're going to have

na przykład: "Organizujemy

a party-slash-networking session."

imprezę - ukośnik- sesję networkingową".

That's kind of like what we're at.

Tak jest teraz.

Slash is used in a very different way

Zupełnie inaczej wygląda slash

in texting among young people today.

w SMS-ach młodzieży.

It's used to change the scene.

Używa się go do zmiany tematu.

So for example, this Sally person says,

Na przykład nasza Sally mówi:

"So I need to find people to chill with"

"Muszę znaleźć sobie towarzystwo",

and Jake says, "Haha" --

a Jake mówi: "Haha".

you could write a dissertation about "Haha" too, but we don't have time for that —

"Haha" to temat na osobną rozprawę.

"Haha so you're going by yourself? Why?"

"Haha to idziesz sama? Czemu?".

Sally: "For this summer program at NYU."

Sally: "Kurs letni na NYU".

Jake: "Haha. Slash I'm watching this video with suns players

Jake: "Haha. Slash oglądam mecz "Suns",

trying to shoot with one eye."

wrzucają kosze na ślepo".

The slash is interesting.

Slash jest ciekawy.

I don't really even know what Jake is talking about after that,

Nawet nie wiem, o czym Jake mówi potem,

but you notice that he's changing the topic.

ale widzicie, że zmienia temat.

Now that seems kind of mundane,

Może to trochę nudne,

but think about how in real life,

ale przypomnijcie sobie, że faktycznie,

if we're having a conversation and we want to change the topic,

jeśli chcemy zmienić temat rozmowy

there are ways of doing it gracefully.

są sposoby, żeby zrobić to taktownie.

You don't just zip right into it.

Nie skaczemy od razu w temat.

You'll pat your thighs and look wistfully off into the distance,

Klepniecie się w udo, spojrzycie w dal,

or you'll say something like, "Hmm, makes you think --"

albo powiecie: "Hm, interesujące",

when it really didn't, but what you're really --

chociaż wcale tak nie myślicie...

(Laughter) —

(Śmiech)

what you're really trying to do is change the topic.

Próbujecie zmienić temat.

You can't do that while you're texting,

Nie da się tego zrobić pisząc SMS-a,

and so ways are developing of doing it within this medium.

więc w obrębie medium powstają nowe sposoby.

All spoken languages have what a linguist calls

Język mówiony ma coś, co lingwiści nazywają

a new information marker -- or two, or three.

wskaźnikiem syntaktycznym nowej informacji.

Texting has developed one from this slash.

SMS-y utworzyły taki wskaźnik ze slasha.

So we have a whole battery of new constructions

Mamy zatem mnóstwo nowych form,

that are developing, and yet it's easy to think,

form rozwijających się,

well, something is still wrong.

a jednak ciągle coś nie gra.

There's a lack of structure of some sort.

Brakuje jakiejś stałej struktury,

It's not as sophisticated

SMS-y nie są tak finezyjne,

as the language of The Wall Street Journal.

jak język Wall Street Journal.

Well, the fact of the matter is,

Przyjrzyjmy się tej kwestii,

look at this person in 1956,

spójrzcie na słowa z roku 1956,

and this is when texting doesn't exist,

kiedy jeszcze nie było SMS-ów,

"I Love Lucy" is still on the air.

a w telewizji leciał serial "I Love Lucy".

"Many do not know the alphabet or multiplication table,

"Dużo osób nie zna alfabetu ani tabliczki mnożenia,

cannot write grammatically -- "

nie potrafi poprawnie pisać".

We've heard that sort of thing before,

Już to słyszeliśmy, nie tylko w roku 1956.

not just in 1956. 1917, Connecticut schoolteacher.

Rok 1917, nauczyciel w Connecticut.

1917. This is the time when we all assume

1917. Zakładamy, że w tamtych czasach,

that everything somehow in terms of writing was perfect

ze sztuką pisania nie było problemu,

because the people on "Downton Abbey" are articulate,

bo postacie z "Downtown Abbey" ładnie się wysławiają,

or something like that.

albo coś w tym rodzaju.

So, "From every college in the country goes up the cry,

"Z każdej uczelni w kraju słychać,

'Our freshmen can't spell, can't punctuate.'"

że studenci pierwszego roku nie znają ortografii ani interpunkcji".

And so on. You can go even further back than this.

Można cofnąć się jeszcze dalej.

It's the President of Harvard. It's 1871.

Oto rektor Harvardu w roku 1871.

There's no electricity. People have three names.

Nie ma prądu. Ludzie mają po trzy imiona.

"Bad spelling,

"Zła ortografia i gramatyka,

incorrectness as well as inelegance of expression in writing."

jak również nieumiejętność wyrażenia myśli w piśmie".

And he's talking about people who are otherwise

On mówi o ludziach, którzy pod innymi względami

well prepared for college studies.

są świetnie przygotowani do podjęcia studiów.

You can go even further back.

Można pójść jeszcze dalej wstecz.

1841, some long-lost superintendent of schools is upset

W 1841 pewien kurator niepokoi się,

because of what he has for a long time "noted with regret

bo od dłuższego czasu "z żalem zauważa

the almost entire neglect of the original" blah blah blah blah blah.

niemal zupełne lekceważenie sztuki pisania wypracowań".

Or you can go all the way back to 63 A.D. -- (Laughter) --

Albo cofnijmy się do roku 63 n.e. (Śmiech)

and there's this poor man who doesn't like the way

Temu biedakowi nie podoba się,

people are speaking Latin.

jak ludzie mówią po łacinie.

As it happens, he was writing about what had become French.

Pisał o odmianie łaciny, która przerodziła się w język francuski.

And so, there are always — (Laughter) (Applause) —

Tak więc...(Śmiech) (Brawa)

there are always people worrying about these things

Zawsze kogoś to martwi,

and the planet somehow seems to keep spinning.

a planeta wciąż się kręci.

And so, the way I'm thinking of texting these days is

Jeśli chodzi o SMS-y,

that what we're seeing is a whole new way of writing

widzimy całkiem nowy sposób pisania,

that young people are developing,

który rozwijają młodzi ludzie

which they're using alongside their ordinary writing skills,

obok zwykłej umiejętności pisania,

and that means that they're able to do two things.

czyli potrafią robić obie rzeczy.

Increasing evidence is that being bilingual

Mamy coraz więcej dowodów, że dwujęzyczność

is cognitively beneficial.

korzystnie wpływa na funkcje poznawcze.

That's also true of being bidialectal.

Podobnie znajomość dwóch dialektów,

That's certainly true of being bidialectal in terms of your writing.

także dwóch dialektów w piśmie.

And so texting actually is evidence of a balancing act

SMS-y to próba pogodzenia pisma i mowy,

that young people are using today, not consciously, of course,

której dokonują młodzi ludzie, oczywiście nieświadomie,

but it's an expansion of their linguistic repertoire.

ale rozszerzają tym swój repertuar językowy.

It's very simple.

To bardzo proste.

If somebody from 1973 looked at

Gdyby ktoś z roku 1973

what was on a dormitory message board in 1993,

zobaczył ogłoszenie z 1993 r. na tablicy w akademiku,

the slang would have changed a little bit

slang może trochę się zmienił

since the era of "Love Story,"

od czasów "Love Story",

but they would understand what was on that message board.

ale ogłoszenia z tablicy da się zrozumieć.

Take that person from 1993 -- not that long ago,

Weźmy kogoś z 1993 roku, w końcu nie tak dawno temu,

this is "Bill and Ted's Excellent Adventure" -- those people.

czasy filmu "Bill and Ted's Excellent Adventure".

Take those people and they read

Weźmy ludzi z tamtych czasów i dajmy im przeczytać

a very typical text written by a 20-year-old today.

typowy SMS napisany przez dzisiejszego 20-latka.

Often they would have no idea what half of it meant

Nie zrozumieliby połowy słów,

because a whole new language has developed

bo młodzież stworzyła całkiem nowy język

among our young people doing something as mundane

kiedy nam się zdawało,

as what it looks like to us when they're batting around

że tylko wystukują banalne SMS-y

on their little devices.

na swoich gadżetach.

So in closing, if I could go into the future,

Gdybym mógł przenieść się w przyszłość,

if I could go into 2033,

do roku 2033,

the first thing I would ask is whether David Simon

najpierw zapytałbym,

had done a sequel to "The Wire." I would want to know.

czy David Simon nakręcił dalszy ciąg "Prawa ulicy".

And — I really would ask that —

Naprawdę chciałbym to wiedzieć,

and then I'd want to know actually what was going on on "Downton Abbey."

a potem, o co chodzi w "Downtown Abbey".

That'd be the second thing.

To byłaby druga rzecz.

And then the third thing would be,

A trzecia,

please show me a sheaf of texts

poprosiłbym o pokazanie mi SMS-ów

written by 16-year-old girls,

pisanych przez 16-latki,

because I would want to know where this language

bo chciałbym wiedzieć,

had developed since our times,

jak od naszych czasów rozwinął się ten język,

and ideally I would then send them back to you and me now

a najlepiej przysłałbym je tutaj,

so we could examine this linguistic miracle

żebyśmy mogli zbadać cud językowy

happening right under our noses.

dziejący się pod naszym nosem.

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Brawa)

Thank you. (Applause)

Dziękuję.(Brawa)