The difference between healthy and unhealthy love | Katie Hood | TED

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

ကလေး၊ ရင်းနှီးတဲ့ သူငယ်ချင်း ဒါမှမဟုတ် အချစ်ရေး လက်တွဲဖော်အကြောင်း တွေးတဲ့အခါ

“အချစ်” ဆိုတဲ့ စကားလုံးက စိတ်ထဲမှာ ပေါ်လာလောက်ပြီး

ချက်ချင်းဆိုသလို အခြား စိတ်ခံစားမှုတွေ ဝင်လာတတ်တယ်။

So when you think about a child, a close friend, or a romantic partner,

ပျော်ရွှင်မှုနဲ့ မျှော်လင့်ချက်၊

စိတ်လှုပ်ရှားမှု၊ယုံကြည်မှုနဲ့ လုံခြုံမှု၊

the word "love" probably comes to mind,

and instantly other emotions rush in:

ဟုတ်ပါတယ်၊ တစ်ခါတစ်ရံ ဝမ်းနည်းမှု၊ စိတ်ပျက်မှုပါ။

joy and hope,

ချစ်မေတ္တာထက် ကျွန်မတို့နဲ့ ပိုဆက်စပ်နေတဲ့

excitement, trust and security,

စကားလုံးတစ်လုံးမှ အဘိဓာန်မှာ မရှိလောက်ဘူး။

and yes, sometimes sadness and disappointment.

ဒါပေမဲ့ ဒါက ဘဝမှာအဓိကအရေးပါတာဆိုရင်

There might not be a word in the dictionary

ချစ်တတ်ဖို့ အတိအလင်း တစ်ခါမှ မသင်ပေးတာက စိတ်ဝင်စားစရာမကောင်းဘူးလား။

that more of us are connected to than love.

ခင်မင်မှုတွေ တည်ဆောက်၊

Yet, given its central importance in our lives,

အစောပိုင်း အချစ်ရေး ဆက်ဆံရေးတွေကို ရှာဖွေ၊

isn't it interesting that we're never explicitly taught how to love?

လက်ထပ်ပြီး ကလေးတွေကို ဆေးရုံကနေ အိမ်ကို

ခေါ်လာတယ်ဆိုတဲ့ မျှော်လင့်ချက်နဲ့ ဒါကို အဖြေရှာကြမယ်။

We build friendships,

navigate early romantic relationships,

ဒါပေမဲ့ အမှန်က ကျွန််မတို့က ချစ်တဲ့သူတွေ ကို မကြာခဏ ထိခိုက်စေပြီး မလေးမစားပြုတယ်။

get married and bring babies home from the hospital

သင်နဲ့ အချိန်ကုန်တာအတွက်

with the expectation that we'll figure it out.

သူငယ်ချင်းကို အပြစ်ပြောတာ၊ သင့်လက်တွဲဖော်ရဲ့စာတွေကို

But the truth is, we often harm and disrespect the ones we love.

ခိုးကြည့်တာ သို့မဟုတ် ကျောင်းမှာ စာမကြိုးစားတာကြောင့်

ကလေးကို အရှက်ခွဲတာလို သိမ်မွေ့တဲ့အရာတွေ ဖြစ်နိုင်တယ်။

It can be subtle things

like guilting a friend into spending time with you

ကျွန်မတို့ ၁၀၀ ရာခိုင်နှုန်းဟာ မကျန်းမာတဲ့

or sneaking a peak at your partner's texts

ဆက်ဆံရေး အမူအကျင့်တွေကို လက်ခံရရှိပြီး

or shaming a child for their lack of effort at school.

၁၀၀ ရာခိုင်နှုန်းက မကျန်းမာတဲ့ အရာတွေကို လုပ်ကြမှာပါ။

ဒါက လူဖြစ်ခြင်းရဲ့ အစိတ်အပိုင်းပါ။

100 percent of us will be on the receiving end

အဆိုးဆုံး ပုံစံမှာ ချစ်ရသူတွေကို ဖြစ်စေတဲ့ ထိခိုက်မှုက

of unhealthy relationship behaviors

and 100 percent of us will do unhealthy things.

နှိပ်စက်နဲ့ အကြမ်းဖက်မှုအဖြစ် ပေါ်လာပြီး

ဆက်ဆံရေး အလွဲသုံးစားမှုက

It's part of being human.

အမျိုးသမီး ၃ ယောက်မှာ ၁ ယောက်နဲ့ အမျိုးသား ၄ ယောက်မှာ

In its worst form, the harm we inflict on loved ones

၁ ယောက် တွေ့ကြုံခံစားရတဲ့အရာပါ၊။

shows up as abuse and violence,

ကဲ သင်ဟာ လူအများစုလိုပဲ ဒီကိန်းတွေကို ကြားတဲ့အခါ

and relationship abuse

“အိုး၊ မဟုတ်ဘူး၊ဒါ ငါ့အတွက် ဘယ်တော့မှဖြစ်မလာဘူး”ပေါ့။

is something that one in three women and one in four men

“မတရားပြုမှု” နဲ့ “အကြမ်းဖက်မှု” ဆိုတဲ့ စကားလုံးတွေကနေ

will experience in their lifetime.

Now, if you're like most people, when you hear those stats,

တစ်ယောက်ယောက် တစ်နေရာရာမှာ ဖြစ်စေ တယ်လို့ တွေးတာဆီ လှည့်တာက ပင်ကိုစိတ်ပါ။

you'll go, "Oh, no, no, no, that would never happen to me."

ဒါပေမဲ့ အမှန်က မကျန်းမာတဲ့ ဆက်ဆံရေးတွေနဲ့ မတရားပြုတာတွေက ဝန်းကျင်မှာရှိတယ်။

It's instinctual to move away from the words "abuse" and "violence,"

to think that they happen to someone else somewhere else.

ဒါတွေကို မတူတာတွေလို့ခေါ်ပြီး ဆက်စပ်မှုကို လျစ်လျူရှုတယ်။

But the truth is, unhealthy relationships and abuse are all around us.

တရားပြုတာက မကျန်းမာတဲ့ ချစ်မေတ္တာအသွင်နဲ့ ကျွန်မတို့ဆီခိုးဝင်တယ်။

We just call them different things and ignore the connection.

ရည်းစားဟောင်းက သမီးဖြစ်သူ Yeardley ကို သတ်ခဲ့တဲ့

မိသားစုက စတင်ခဲ့တဲ့ One Love လို့ခေါ်တဲ့ အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုအတွက် ကျွန်မ အလုပ်လုပ်တယ်။

Abuse sneaks up on us disguised in unhealthy love.

ဖြစ်လာမှာကို ဘယ်သူ မမြင်တဲ့ ကြေကွဲစရာအဖြစ်ပေမဲ့

I work for an organization called One Love

started by a family whose daughter Yeardley was killed by her ex-boyfriend.

ပြန်ကြည့်လိုက်တော့ သူတို့ မြင်နေရတာကို ဘယ်သူမှ နားမလည်တဲ့

သတိပေး အမှတ်အသားတွေ ရှိနေတာကို သိလိုက်ရတယ်။

This was a tragedy no one saw coming,

ကြောင်တာ သို့မဟုတ် စိတ်ခံစားမှု သို့မဟုတ် အရက်အလွန်အကျွံသောက်တာလို့ ခေါ်တဲ့

but when they looked back, they realized the warning signs were there

သူ့ လုပ်ရပ်တွေက တကယ်က ဘာဆိုတာကို နားမလည်ခဲ့ဘူး။

just no one understood what they were seeing.

ဒါတွေက အန္တရာယ်ရဲ့ ထင်ရှားတဲ့ လက္ခဏာတွေပါ။

Called crazy or drama or too much drinking,

ဒီလက္ခဏာတွေအကြောင်း တစ်ယောက်ယောက်ကို သင်ပေးခဲ့ရင် သမီးသေတာကို

his actions weren't understood to be what they really were,

တားဆီးနိုင်မှာကို မိသားစုက သိရှိခဲ့တယ်။

which was clear signs of danger.

ဒါကြောင့် ဒီနေ့ Yeardley နဲ့ သူ့သူငယ်ချင်းတွေမသိတဲ့

Her family realized that if anyone had been educated about these signs,

အချက်အလက်တွေ တခြားသူတွေမှာ ရှိဖို့ အထူးတာဝန်တစ်ခုရှိတယ်။

her death could have been prevented.

အဓိက ပန်းတိုင်သုံးခုရှိတယ်။

ဆွေးနွေးဖို့ ခွကျပြီး အဆင်မပြေတဲ့ အကြောင်းအရာတစ်ခုအကြောင်း

So today we're on a mission to make sure

that others have the information that Yeardley and her friends didn't.

ပြောဆိုဖို့ ဘာသာစကားတစ်ခု ကျွန်မတို့ အားလုံးကိုပေးပါ။

We have three main goals:

ရှေ့တန်းတစ်ခုလုံးကို ခွန်အားပေးပါ၊ ပြောရရင် သူငယ်ချင်းတွေ၊ ကူညီဖို့၊

give all of us a language for talking about a subject

that's quite awkward and uncomfortable to discuss;

လုပ်ငန်းစဉ်မှာ၊ အားလုံးရဲ့ပိုကောင်းမွန်စွာ ချစ်နိုင်စွမ်းကို မြှင့်တင်ပါ။

empower a whole front line, namely friends, to help;

ဒီလို လုပ်ဖို့ မကြာခဏ လွဲချော်နေတဲ့ မကျန်းမာတဲ့ လက္ခဏာတွေကို

ရှင်းလင်းပြရင်း စတင်ဖို့က အမြဲတမ်း အရေးကြီးပြီး

and, in the process, improve all of our ability to love better.

ကျွန်မတို့အလုပ်က လူငယ်တွေနဲ့ စကားပြောဖို့

To do this, it's always important to start by illuminating

အကြောင်းအရာ ဖန်တီးတာအပေါ် အာရုံစိုက်တယ်။

ထင်တဲ့အတိုင်း အကြောင်းအရာအများစုက အတော်လေး လေးနက်ပေမဲ့

the unhealthy signs that we frequently miss,

and our work really focuses on creating content

လက်ရှိ အကြောင်းအရာအရ

ဒီနေ့တော့ မကျန်းမာတဲ့ အချစ်အမှတ်အသားတွေကို ရှင်းပြဖို့

to start conversations with young people.

ပိုစိတ်ပေါ့ပါးပေမဲ့ အတွေးပွားစေတဲ့

As you'd expect, most of our content is pretty serious,

အပိုင်းတွေဖြစ်တဲ့

“The Couplets” ကို ကျွန်မ အသုံးပြုမှာပါ။

given the subject at hand,

but today I'm going to use one of our more light-hearted

ပထမက ပြင်းအားပါ။

yet still thought-provoking pieces,

(ဗီဒီယို) Blue:မတွေ့ရတာ နှစ်ရက်ရှိပြီ ။ ငါ မင်းကိုလွမ်းတယ်။

"The Couplets,"

to illuminate five markers of unhealthy love.

Orange: ငါလည်း လွမ်းပါတယ်။ (#thatslove)

The first is intensity.

Blue: ငါ မင်းကို မတွေ့တာ ငါးမိနစ်ရှိပြီ။ တစ်သက်လို့ ခံစားရတယ်။

(Video) Blue: I haven't seen you in a couple days. I've missed you.

ငါးမိနစ် လုံးလုံး ငါမရှိဘဲ နင် ဘာလုပ်နေတာလဲ။

Orange: I've missed you too. (#thatslove)

Orange: သုံးမိနစ်ပါ။ (#thatsnotlove)

Blue: I haven't seen you in five minutes. It feels like a lifetime.

Katie Hood: ဒါကို အသိအမှတ်ပြုသူရှိလား။ ကျွန််မ မသိဘူး။ ကျွန်မ ပြုတယ်။

What have you been doing without me for five whole minutes?

ရင့်သီးတဲ့ ဆက်ဆံရေးတွေက ရင့်သီးတာကနေ မစဘူး၊

Orange: It's been three minutes. (#thatsnotlove)

စိတ်လှုပ်ရှားစရာ၊ ကြည်နူးစရာကနေ စတယ်။

ချစ်ခင်မှုနဲ့ စိတ်ခံစားမှု ပြင်းအား၊ အလျင်စလိုဖြစ်မှု။

Katie Hood: Anybody recognize that? I don't know. I do.

တကယ် ကောင်းပါတယ်။

Abusive relationships don't start out abusive.

သင် ထီပေါက်သွားသလို သိပ်ကံကောင်းတယ်လို့ ခံစားရတယ်။

They start out exciting and exhilarating.

There's an intensity of affection and emotion, a rush.

ဒါပေမဲ့ မကျန်းမာတဲ့ အချစ်မှာတော့ ဒီခံစားချက်တွေက ကြလာတာနဲ့

It feels really good.

စိတ်လှုပ်ရှားတာကနေ ဖိစီးတာဆီ ပြောင်းကာ နည်းနည်း မွန်းကျပ်နိုင်လောက်တယ်။

You feel so lucky, like you've hit the jackpot.

But in unhealthy love, these feelings shift over time

သင့်စိတ်ထဲမှာ ခံစားရတယ်။

ရည်းစားအသစ်က သင် အသင့်ဖြစ်နေတာထက်

from exciting to overwhelming and maybe a little bit suffocating.

“ချစ်တယ်”လို့ ပိုမြန်မြန် ပြောတဲ့အခါ

သို့မဟုတ် နေရာတိုင်း ရောက်လာတာ၊စာပို့တာ၊ ဖုန်း ခဏခဏခေါ်တာတွေ ဖြစ်နိုင်တယ်။

You feel it in your gut.

Maybe it's when your new boyfriend or girlfriend

အဲဒီနေ့ သင့်မှာ တခြားအရာတွေ ရှိတာကို သိတာတောင်

says "I love you" faster than you were ready for

သင်က တုံ့ပြန်ဖို့နှေးတဲ့အခါ သူတို့က စိတ်မရှည်ဖြစ်နိုင်တယ်။

or starts showing up everywhere, texting and calling a lot.

ဆက်ဆံရေးတစ်ခု စတင်ပုံက အရေးမကြီးဘဲ ဒါက ပြောင်းလဲလာပုံကို

Maybe they're impatient when you're slow to respond,

သတိရဖို့ အရေးတာပါ။

even though they know you had other things going on that day.

ဆက်ဆံရေးအသစ်ရဲ့ အစောပိုင်းကာလတွေမှာ သင် ဘယ်လိုခံစားရလဲ

It's important to remember that it's not how a relationship starts that matters,

ဆိုတာကို အာရုံစိုက်ဖို့ အရေးကြီးတယ်။

ရင်းနှီးမှုအရှိန်အဟုန်နဲ့ အဆင်ပြေလား။

it's how it evolves.

သင့်မှာ အသက်ရှူဖို့ နေရာ ရှိနေတယ်လို့ ခံစားရလား။

It's important in the early days of a new relationship

to pay attention to how you're feeling.

ကိုယ်ပိုင် လိုအပ်ချက်တွေကိုပြောဆိုဖို့ သင့်အသံကိုအသုံးပြုကာ

Are you comfortable with the pace of intimacy?

စတင်လေ့ကျင့်ဖို့လည်း တကယ်အရေးကြီးပါတယ်။

Do you feel like you have space and room to breathe?

သင့်တောင်းဆိုချက်များကို လေးစားသလား။

It's also really important to start practicing using your voice

ဒုတိယ အမှတ်အသားက သီးခြားဖြစ်မှုပါ။

to talk about your own needs.

(ဗီဒီယို) Orange 2: ထွက်လည်ချင်လား။

Are your requests respected?

Orange 1: ငါနဲ့ ငါ့ချစ်သူက တနင်္လာ Funday အမြဲရှိတယ်။

A second marker is isolation.

Orange 2: ထွက်လည်ချင်လား။

Orange 1: ငါနဲ့ ငါ့ချစ်သူက တနင်္လာ Funday အမြဲရှိတယ်။

(Video) Orange 2: Want to hang out?

Orange 2: မနက်ဖြန်ရော။ Orange 1: အင်္ဂါနေ့က နားတဲ့နေ့ပါ။

Orange 1: Me and my boyfriend always have Monday Funday.

Orange 2: ဗုဒ္ဓဟူးရော။ Orange 1: သူငယ်ချင်းနေ့ မရှိဘူး။

Orange 2: Want to hang out?

Orange 1: Me and my boyfriend always have Monday Funday.

KH: သီးခြားဖြစ်မှုကို မေးရင် မကျန်းမာတဲ့ အချစ်ရဲ့ မကြာခဏ

Orange 2: Tomorrow? Orange 1: It's our Tuesday Snooze Day.

လွဲချော်နေပြီး နားလည်မှုလွဲနေတဲ့ လက္ခဏာ တစ်ခုပါ။

Orange 2: Wednesday? Orange 1: No Friends Day.

ဘာကြောင့်လဲ။

ဆက်ဆံရေး အသစ်တိုင်းဟာ အတူ အချိန်ကုန်ဆုံးလိုတဲ့ ပြင်းပြတဲ့ဆန္ဒနဲ့

KH: If you ask me, isolation is one of the most frequently missed

အစပြုတာကြောင့်

and misunderstood signs of unhealthy love.

တစ်စုံတစ်ခု ပြောင်းသွားတဲ့အခါ လွဲချော်လွယ်တယ်။

Why?

သင့်ချစ်သူအသစ်က သင့်ကို သူငယ်ချင်းတွေနဲ့ မိသားစုတွေနဲ့

Because every new relationship starts out with this intense desire

သင့်ပံ့ပိုးမှုစနစ်ကနေ ဆွဲထုတ်ပြီး

to spend time together,

it's easy to miss when something shifts.

ပိုတင်းကျပ်စွာ ချည်နှောင်တဲ့အခါ

သီးခြားဖြစ်မှုက စိမ့်ဝင်လာတယ်။

Isolation creeps in when your new boyfriend or girlfriend

ဒီလိုမျိုး ပြောနိုင်လောက်တယ်။

starts pulling you away from your friends and family,

အခင်ဆုံးသူငယ်ချင်းတွေကို “သူတို့နဲ့ ဘာလို့ တွဲတာလဲ၊”

your support system,

“သူတို့က အရှုံးသမားတွေ”

and tethering you more tightly to them.

“သူတို့နဲ့ လမ်းခွဲစေချင်တယ်” သင့်မိသားစုနဲ့ ပတ်သက်ပြီး

They might say things like,

“သူတို့က ငါတို့ကို လုံးဝဆန့်ကျင်တယ်“။

"Why do you hang out with them? They're such losers"

သီးခြားဖြစ်မှုဟာ သင့်ရဲ့ အကြိုဆက်စပ်မှု

about your best friends,

ဘဝထဲက လူတိုင်းအတွက် သံသယ မျိုးစေ့တွေ ကြဲပေးတာပါ။

or, "They want us to break up. They're totally against us"

about your family.

ကျန်းမာတဲ့ အချစ်မှာ လွတ်လပ်မှု၊

Isolation is about sowing seeds of doubt

လူနှစ်ယောက် အတူ အချိန်ကုန်ဆုံးပေမဲ့

about everyone from your prerelationship life.

အရင်က သူတို့ ဂရုစိုက်ခဲ့တဲ့လှုပ်ရှားမှုတွေ နဲ့ ပေါင်းသင်းဆက်ဆံနေသူတွေ ပါဝင်တယ်။

Healthy love includes independence,

အစမှာ သင်ဟာ နိုးထတဲ့ မိနစ်တိုင်းကို အတူဖြတ်သန်းနိုင်ပေမဲ့

two people who love spending time together

ကြာလာတာနဲ့ လွတ်လပ်မှုကို ထိန်းသိမ်းဖို့က အဓိကပါ။

but who stay connected to the people and activities they cared about before.

သူငယ်ချင်းတွေနဲ့ အစီအစဥ်ဆွဲ၊ သူတို့ကို စွဲမြဲကာ လက်တွဲဖော်ကို

While at first you might spend every waking minute together,

အလားတူလုပ်ဖို့ အားပေးရင်း ဒါကို သင်လုပ်တာပါ။

over time maintaining independence is key.

မကျန်းမာတဲ့ အချစ်ရဲ့ တတိယ အမှတ်အသားက အလွန်အမင်း မနာလိုတာပါ။

You do this by making plans with friends and sticking to them

and encouraging your partner to do the same.

(ဗီဒီယို) Blue 2: ဘာကို သိပ်ပျော်နေတာလဲ။

Blue 1: သူက ငါ့ကို Instagram မှာ အခုလေးတင် စလိုက်လာတယ်။

A third marker of unhealthy love is extreme jealousy.

Blue 2: နင် ဘာတွေ စိတ်ရှုပ်နေတာလဲ။

Blue 1: သူက နေရာတိုင်းလိုလိုမှာ ငါ့နောက်ကို လိုက်နေခဲ့တာ။

(Video) Blue 2: What are you so happy about?

Blue 1: She just started following me on Instagram!

(#thatsnotlove)

Blue 2: What are you so nervous about?

KH: ပျားရည်ဆမ်းကာလ စမှိန်လာတာနဲ့

Blue 1: She, she just started following me, like, everywhere.

လွန်ကဲတဲ့ မနာလိုစိတ် ဝင်လာတယ်။

(#thatsnotlove)

သင့်လက်တွဲဖော်ဟာ သင် ဘယ်မှာရှိတာ၊

ဘယ်သူနဲ့ရှိတာကို အချိန်တိုင်းသိဖို့ ပိုတောင်းဆိုလာနိုင်တယ်။

KH: As the honeymoon period begins to fade,

သင့်ကို နေရာတိုင်း၊အွန်လိုင်းနဲ့ ပြင်ပမှာ နောက်ယောင်ခံလာနိုင်တယ်။

extreme jealousy can creep in.

Your partner might become more demanding,

လွန်ကဲတဲ့ မနာလိုစိတ်ဟာ ပိုင်ဆိုင်မှုနဲ့ မယုံကြည်မှု၊ အခြားသူတွေနဲ့ ပရောပရည်လုပ်တာ

needing to know where you are and who you're with all the time,

သို့မဟုတ် လှည့်စားတာလို့ မ ကြာခဏစွပ်စွဲမှုတွေနဲ့

or they might start following you everywhere, online and off.

ဒါတွေကို စိုးရိမ်စရာမရှိ သူ့ကိုသာ ချစ်ကြောင်း

Extreme jealousy also brings with it possessiveness and mistrust,

ပြောတဲ့အခါ သင့်စကားကို နားထောင်ဖို့ ငြင်းဆိုတာတွေရှိလာတယ်။။

frequent accusations of flirting with other people or cheating,

မနာလိုတာက လူသားဆက်ဆံရေးရဲ့ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်ပေမဲ့

and refusal to listen to you when you tell them

လွန်ကဲတဲ့ မနာလိုမှုက ခြားနားပါတယ်။

they have nothing to worry about and that you only love them.

ခြိမ်းခြောက်တာ၊ ထင်ရာစိုင်းတာနဲ့ ဒေါသ အစွန်းရှိတယ်။

အချစ်က ဒီလိုမခံစားသင့်ဘူးလေ။

Jealousy is a part of any human relationship,

but extreme jealousy is different.

စတုတ္ထ အမှတ်အသားက သိမ်ငယ်စေတာပါ။

There's a threatening, desperate and angry edge to it.

Blue:ထွက်လည်ချင်လား။ Orange:စာလုပ်စရာရှိတယ်။

Love shouldn't feel like this.

Blue: ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် နင် A ရမှာပါ၊ A အံ့သြစရာပေါ့။ (#thatslove)

A fourth marker is belittling.

Blue: ထွက်လည်ချင်လား။ Orange : စာလုပ်စရာရှိတယ်။

(Video) Blue: Wanna hang out? Orange: I gotta study.

Blue: ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် F ရမှာပါ၊

F for, F၊ F ငတုံးပေါ့။ (#thatsnotlove)

Blue: You'll get an A anyway, A for amazing. (#thatslove)

Blue: Wanna hang out? Orange: I gotta study.

KH: ဟုတ်ပါတယ်။

မကျန်းမာတဲ့ အချစ်မှာ စကားလုံးကို လက်နက်အဖြစ် သုံးတယ်။

Blue: You'll get an F anyway,

F for, F for... stupid. (#thatsnotlove)

ပျော်ရွှင် ပေါ့ပါးတဲ့ စကားဝိုင်းတွေက ဆိုရွားပြီး

ရှက်စရာအဖြစ် ပြောင်းလဲသွားတယ်။

KH: Yeah, hmm.

သင့်လက်တွဲဖော်ဟာ သင့်ကို နာကျင်စေတဲ့နည်းနဲ့ လှောင်ပြောင်တာ

In unhealthy love, words are used as weapons.

သို့မဟုတ် သင့်ထိခိုက်မှုကို လှောင်ပြောဖို့ ဇာတ်လမ်း၊ဟာသတွေပြောနိုင်တယ်။

Conversations that used to be fun and lighthearted

turn mean and embarrassing.

ခံစားချက်ကို နာကျင်စေတယ်လို့ ရှင်းပြဖို့ကြိုးစားတဲ့အခါ

Maybe your partner makes fun of you in a way that hurts,

သူတို့က သင့်ကို ပိတ်ချပြီး တုံ့ပြန်မှု လွန်ကဲတယ်လို့ စွပ်စွဲတယ်။

or maybe they tell stories and jokes for laughs at your expense.

“ဘာလို့ ဒီလောက် ထိခိုက်လွယ်တာလဲ။ ပြဿနာက ဘာလဲ။ ငါ့ကို ခဏလောက် အနားပေးပါ”

When you try to explain that your feelings have been hurt,

ဒီစကားတွေကြောင့် သင်ဟာ နှုတ်ဆိတ်သွားတယ်။

they shut you down and accuse you of overreacting.

အတော်လေး သိသာပုံရပေမဲ့ သင့်လက်တွဲဖော်က သင့်ကို ထောက်ခံရမယ်။

"Why are you so sensitive? What's your problem. Give me a break."

စကားလုံးတွေက သင့်ကို တည်ဆောက်ပေးပြီး မဖြိုချဘူး။

You are silenced by these words.

လျှို့ဝှက်ချက်တွေကို ထိန်းသိမ်းပြီး သစ္စာရှိရမယ်။

It seems pretty obvious, but your partner should have your back.

သင့်ကို ယုံကြည်မှု ပိုရှိပြီး၊

မလျော့သင့်ဘူး။

Their words should build you up, not break you down.

နောက်ဆုံး ပဉ္စမ အမှတ်အသားက မတည်ငြိမ်မှုပါ။

They should keep your secrets and be loyal.

They should make you feel more confident,

(ဗီဒီယို) Orange 1: လမ်းခွဲရင် ဝမ်းနည်းမယ်။

not less.

Orange 2: ငါလည်း စိတ်မကောင်းဖြစ်မယ်။ (#thatslove)

Finally, a fifth marker: volatility.

Orange 1: ငါတို့ လမ်းခွဲရင် ငါ စိတ်ဓာတ်ကျမယ်။

ဒီအဆင့်ကို လွတ်အောင်ရှောင်မယ်။

(Video) Orange 1: I'd be sad if we broke up.

ငါ လုပ်မယ်၊ ငါ့ကို တားဖို့ မကြိုးစားနဲ့။

Orange 2: I'd be sad too. (#thatslove)

(#thatsnotlove)

Orange 1: I'd so depressed if we ever broke up.

KH- မကြာခဏ လမ်းခွဲလိုက်၊ ပြန်တည့်လိုက်၊ မြင့်မားလိုက်၊ နိမ့်ကျလိုက်

I'd throw myself off this step.

I would! Don't try to stop me!

တင်းမာမှု တိုးလာတာနဲ့ မတည်ငြိမ်မှုလည်း ဖြစ်တယ်။

(#thatsnotlove)

မျက်ရည်စက်လက်၊ စိတ်ပျက်စရာ ရန်ပွဲတွေနောက်မှာ စိတ်ပိုင်းပြင်ဆင်မှုတွေ၊

KH: Frequent breakups and makeups, high highs and low lows:

“တန်ဖိုးမရှိ၊ဘာလို့အတူရှိတာတောင်

as tension rises, so does volatility.

မသေချာဘူး”ဆိုတဲ့ မုန်းတီး၊နာကျင်တဲ့ စကားလုံးတွေ၊

နောက်ဘယ်တော့မှ ထပ်မဖြစ်တော့ဘူးဆိုတဲ့ အမြန် တောင်းပန်တာတွေ၊ ကတိတွေပါ။

Tearful, frustrated fights followed by emotional makeups,

hateful and hurtful comments like,

ဒီနေရာမှာ သင်ဟာ ဒီဆက်ဆံရေး ရိုလာကိုစတာမှာ ပုံစံသွင်းထားတာကြောင့်

"You're worthless, I'm not even sure why I'm with you!"

followed quickly by apologies and promises it will never happen again.

ဆက်ဆံရေးက ဘယ်လောက် မကျန်းမာတာနဲ့ အန္တရာယ်တောင်ဖြစ်လာနိုင်တာကို

သင် မသိနိုင်ဘူး။

By this point, you've been so conditioned to this relationship roller coaster

မကျန်းမာတဲ့အချစ်က မတရာပြုမှုဆီ

ဦးတည်တဲ့အခါ မြင်ဖို့ တကယ်ခက်ခဲနိုင်ပေမဲ့

that you may not realize how unhealthy and maybe even dangerous

ဆက်ဆံရေးမှာ ဒီအမှတ်အသားတွေ များလေလေ၊

your relationship has become.

သင့်ဆက်ဆံရေးက ပိုမကျန်းမာဘဲ

It can be really hard to see

အန္တရာယ်ရှိနိုင်တယ်လို့ ပြောတာက မျှတပါတယ်။

when unhealthy love turns towards abuse,

ပင်ကိုစိတ်က လမ်းခွဲပြီး ထွက်သွားဖို့ဆိုရင်

but it's fair to say that the more of these markers

တော်တော်များများက သူငယ်ချင်းတွေနဲ့

your relationship might have,

the more unhealthy and maybe dangerous your relationship could be.

ဆက်ဆံရေး မကောင်းတဲ့အခါ အကြံဉာဏ်ပေးတာက

အမြဲတမ်း အကောင်းဆုံး အကြံဉာဏ်မဟုတ်ဘူး။

And if your instinct is to break up and leave,

လမ်းခွဲချိန်က အကြမ်းဖက်မှုအတွက် စနက်တံ ဖြစ်စေနိုင်တယ်။

which is advice so many of us give our friends

မတရားပြုမှု သို့မဟုတ် အလွဲသုံးစား ပြုမှုဆီ ဦးတည်မှာကို စိုးရိမ်ရင်

when they're in unhealthy relationships,

that's not always the best advice.

ဘေးကင်းစွာ ထွက်ခွာနည်းကို အကြံဉာဏ်ရယူဖို့ ကျွမ်းကျင်သူတွေနဲ့ တိုင်ပင်ဖို့ လိုအပ်တယ်။

Time of breakup can be a real trigger for violence.

If you fear you might be headed towards abuse or in abuse,

ဒါပေမဲ့ ဒါက ချစ်ရေးချစ်ရာ ဆက်ဆံရေး၊

အကြမ်းဖက်မှုတွေတင်မကဘူး။

you need to consult with experts to get the advice on how to leave safely.

ကျန်းမာတဲ့ အချစ်ရဲ့ လက္ခဏာတွေကို နားလည်တာက

သင့်ဘဝရဲ့ ဆက်ဆံရေးတိုင်းနီးပါးကို စစ်ဆေး၊ နားလည်ဖို့ ကူညီပေးနိုင်တယ်။

But it's not just about romantic relationships

and it's not just about violence.

ပထမဆုံးအနေနဲ့ သင် နားလည်နိုင်တာက ခင်မင်ရင်းနှီးမှုတစ်ခုမှာ ဘာကြောင့်

Understanding the signs of unhealthy love

can help you audit and understand nearly every relationship in your life.

သင် စိတ်ပျက်ရတာ သို့မဟုတ် မိသားစုဝင်တစ်ယောက်ယောက်နဲ့

ဆက်ဆံမှုတိုင်းဟာ သင့်ကို စိတ်အားလျော့ပြီး စိုးရိမ်မှုဖြစ်စေတာကိုပါ။

For the first time, you might understand why you're disappointed in a friendship

သင့်ကိုယ်ပိုင် ပြင်းထန်မှုနဲ့ မနာလိုမှုက အလုပ်မှာ လုပ်ဖော်တွေနဲ့

or why every interaction with a certain family member

ပြဿနာတွေ ဖြစ်စေပုံကိုတောင် စတင်မြင်နိုင်တယ်။

leaves you discouraged and anxious.

နားလည်မှုက တိုးတက်စေဖို့ ပထမ ခြေလှမ်းဖြစ်ပြီး

You might even begin to see how your own intensity and jealousy

မကျန်းမာတဲ့ ဆက်ဆံရေးတိုင်းကို ကျန်းမာအောင် မလုပ်နိုင်ပေမဲ့

is causing problems with colleagues at work.

အရာတစ်ချို့ကိုတော့ နောက်ချန်ထားရမှာပါ၊

Understanding is the first step to improving,

ဆက်ဆံရေးကို ပိုကောင်းအောင်လုပ်ဖို့ နေ့တိုင်းနေ့တိုင်း လုပ်နိုင်ပါတယ်။

and while you can't make every unhealthy relationship healthy --

ဒါက စိတ်လှုပ်ရှားစရာ သတင်းပါ။

some you're going to have to leave behind --

တကယ်တော့ ဒုံးပျံ သိပ္ပံ မဟုတ်ဘူး။

you can do your part every day to do relationships better.

ပွင့်လင်းတဲ့ ဆက်သွယ်မှု၊ အပြန်အလှန် လေးစားမှု၊

ကြင်နာမှု၊ သည်းခံမှု

And here's the exciting news:

ဒါတွေကို နေ့တိုင်းလေ့ကျင့်နိုင်ပါတယ်။

it's actually not rocket science.

Open communication, mutual respect,

အလေ့အကျင့်က သင့်ကို ပိုကောင်းလာစေမှာ သေချာပေမဲ့

kindness, patience --

ပြီးပြည့်စုံစေမှာ မဟုတ်ဘူးလို့လည်း ကတိပေးချင်တယ်။

we can practice these things every day.

ကျွန်မက ဒါနဲ့ အသက်မွေးပြီး

And while practice will definitely make you better,

ကျန်းမာတဲ့ ဆက်ဆံရေးအကြောင်း နေ့တိုင်းတွေးပြီး

I have to promise you it's also not going to make you perfect.

မကျန်းမာတဲ့ အရာတွေကို လုပ်နေတုန်းပါ။

မနေ့တနေ့ကပဲ မနက်စာနဲ့ပတ်သတ်ပြီး ရန်ဖြစ်၊ငြင်းခုံ တိုင်တန်းတာတွေ

I do this for a living

and every day I think and talk about healthy relationships,

ကြားမှာ ကလေး ၄ ယောက်ကို တံခါးကနေ တွန်းထုတ်ဖို့ ကြိုးစားရင်း

and still I do unhealthy things.

လုံးဝ ရှုံးသွားတယ်။

Just the other day as I was trying to shuttle my four kids out the door

တမင်တကာ စိတ်တိုပြီး

အော်မိတာက

amidst quarreling, squabbling and complaints about breakfast,

“အားလုံး ပါးစပ်ပိတ်၊ ငါပြောသလို လုပ်။

I completely lost it.

နင်က အဆိုးဆုံး၊

စခရင် ကြည့်ချိန်၊ အချိုပွဲနဲ့ ဘဝမှာ

With an intentionally angry edge,

ခံစားနိုင်တဲ့ တခြားဟာတွေကို ငါ ဖယ်ပစ်လိုက်မှာနော်။”

I screamed,

"Everybody just shut up and do what I say!

(ရယ်သံများ)

You are the worst!

ဖြစ်ဖူးကြလား။

(လက်ခုပ်သံများ)

I am going to take away screen time and dessert

and anything else you could possibly ever enjoy in life!"

မတည်ငြိမ်မှု ၊ သိမ်ငယ်စေတာပါ။

(Laughter)

အကြီးဆုံး သားက လှည့်ကြည့်ပြီး ပြောတာက

Anybody been there?

(Applause)

“မေမေ၊ ဒါက အချစ်မဟုတ်ဘူး” တဲ့။

Volatility, belittling.

(ရယ်သံများ)

တစ်မိနစ်လောက် ကျွန်မကို ဝေဖန်တာအတွက် သူ့ကို သတ်ပစ်ချင်ခဲ့တာ။

My oldest son turned around and looked at me, and said,

ကျွန်မကို ယုံပါ။

"Mom, that's not love."

ဒါပေမဲ့ စိတ်ငြိမ်အောင်ထားပြီး

(Laughter)

တွေးမိတာကဘာလဲဆိုတာ သိပါတယ်၊ ကျွန်မတကယ် ဂုဏ်ယူမိတယ်။

For a minute, I really wanted to kill him for calling me out.

သူ့မှာ ကျွန်မကို ခဏနားစေဖို့ ဘာသာစကားရှိတာကို ဂုဏ်ယူမိတယ်။

Trust me.

But then I gathered myself

ကလေးတွေအားလုံးကို သူတို့ကို ဆက်ဆံပုံအတွက်

and I thought, you know what, I'm actually proud.

အတားက ဘယ်လိုဖြစ်သင့်တာ၊

I'm proud that he has a language to make me pause.

ဒီအတားကို လက်ခံရုံမဟုတ်ဘဲ မကိုက်ညီတဲ့အခါ ဘာသာစကားနဲ့

အသံကို သုံးဖို့လိုတာကို နားလည်စေချင်တယ်။

I want all of my kids to understand what the bar should be

for how they're treated

ဆက်ဆံရေးကျွမ်းကျင်မှုက ဘဝမှာ အရေးပါဆုံးနဲ့ တည်ဆောက်ရခက်တာတွေထဲက တစ်ခုဖြစ်တဲ့အခါ

and to have a language and a voice to use when that bar is not met

versus just accepting it.

ဆက်ဆံရေးတွေကို သိမ်မွေ့တဲ့ အကြောင်းအရာ

တစ်ခုအဖြစ် အချိန်အတော်ကြာ သဘောထားခဲ့တယ်။

For too long, we've treated relationships as a soft topic,

မကျန်းမာတဲ့ လက္ခဏာတွေကို နားလည်တာက

ကျန်းမာတဲ့အချစ်ကို ဖြစ်စေတဲ့ ထောင်ချောက်ကို ရှောင်ဖို့ကူညီရုံမက

when relationship skills are one of the most important

and hard to build things in life.

ကျန်းမာခြင်းရဲ့ အနုပညာကို နားလည်ပြီး လေ့ကျင့်တာက

Not only can understanding unhealthy signs

သင့်ဘဝရဲ့ ကဏ္ဍအားလုံးနီးပါးကို တိုးတက်စေနိုင်ပါတယ်။

help you avoid the rabbit hole that leads to unhealthy love,

အချစ်ဆိုတာ ဗီဇနဲ့ စိတ်ခံစားမှုပေမဲ့

but understanding and practicing the art of being healthy

ပိုကောင်းမွန်စွာ ချစ်နိုင်စွမ်းက ကျွန်မတို့ အားလုံး

can improve nearly every aspect of your life.

အချိန်နဲ့အမျှ တည်ဆောက်၊ တိုးတက်နိုင်တဲ့ အရည်အချင်းတစ်ခုပါလို့

I'm completely convinced

အပြည့်အဝယုံကြည်ပါတယ်။

that while love is an instinct and an emotion,

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(လက်ခုပ်သံများ)

the ability to love better is a skill we can all build

and improve on over time.

Thank you.

(Applause)