A plan to recycle the unrecyclable | Ashton Cofer

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

It was just an ordinary Saturday.

သာမန် စနေနေ့ တစ်နေ့ပါပဲ။

My dad was outside mowing the lawn,

အဖေက အပြင်မှာ မြက်ခင်းရိတ်နေတယ်၊

my mom was upstairs folding laundry,

အမေက အပေါ်ထပ်မှာ လျှော်ပြီးတဲ့အထည်တွေ ခေါက်နေတယ်

my sister was in her room doing homework

ညီမလေးက သူ့အခန်းထဲမှာ အိမ်စာလုပ်နေပြီး

and I was in the basement playing video games.

ကျွန်တော်က မြေအောက်ခန်းမှာ ဗီဒီယိုဂီမ်း ကစားနေတယ်။

And as I came upstairs to get something to drink,

သောက်စရာ တစ်ခုခုယူဖို့ အပေါ်ထပ်ကို လာခိုက်မှာ

I looked out the window

ပြတင်းပေါက်က ကြည့်မိတော့

and realized that there was something that I was supposed to be doing,

ကျွန်တော်လုပ်သင့်တာ တစ်ခုခုရှိနေတာ သဘောပေါက်လိုက်တယ်။

and this is what I saw.

ဒါကမြင်လိုက်ရတာက ဒါပါ။

No, this wasn't my family's dinner on fire.

နိုး၊ ဒါက ကျွန်တော့မိသားစု ညစာ မီးလောင်နေတာမဟုတ်ဘူး။

This was my science project.

ဒါ ကျွန်တော့ရဲ့ သိပ္ပံပရောဂျက်ပါ။

Flames were pouring out,

မီးလျှံတွေ ပွင့်အံနေပြီး

smoke was in the air

လေထဲမှာ မီးခိုးတွေဆိုတော့

and it looked like our wooden deck was about to catch fire.

သစ်သားခုံက မီးစွဲတော့မယ်ပုံ ပေါက်နေတယ်။

I immediately started yelling.

ကျွန်တော် ချက်ချင်း ကောက်အော်လိုက်တယ်။

My mom was freaking out,

အမေက မျက်ကလူးဆန်ပြာနဲ့

my dad ran around to put out the fire

အဖေကတော့ မီးသတ်ဖို့ ပတ်ပြေးလိုက်တယ်

and of course my sister started recording a Snapchat video.

တကယ်တော့ ညီမလေးက Snapchat ဗီဒီယို ရိုက်ကူးနေတာလေ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

This was just the beginning of my team's science project.

ဒါက ကျွန်တော့အဖွဲ့ရဲ့ သိပ္ပံပရောဂျက် အစပဲရှိသေးတယ်။

My team is composed of me and three other students

ကျွန်တော့အဖွဲ့က ကျွန်တော့နဲ့ ဒီခန်းမထဲက

who are here in the audience today.

အခြားကျောင်းသား သုံးယောက်ပါ။

We competed in FIRST LEGO League

FIRST LEGO League မှာ ဝင်ပြိုင်ခဲ့တယ်။

which is an international LEGO robotics competition for kids,

ဒါက ကလေးတွေအတွက် နိုင်ငံတကာ LEGO စက်ရုပ်ပြိုင်ပွဲဖြစ်ပြီး

and in addition to a robotics game,

စက်ရုပ်ဂီမ်းတစ်ခုအပြင်

we also worked on a separate science project,

သီးခြား သိပ္ပံပရောဂျက် တစ်ခုကိုပါ လုပ်ခဲ့တယ်။

and this was the project that we were working on.

ဒါက ကျွန်တော်တို့ လုပ်နေခဲ့တဲ့ ပရောဂျက်ပါ။

So the idea for this project all started

ဒီတော့ ဒီပရောဂျက်အတွက် စိတ်ကူးစခဲ့တာက

when a few months earlier,

လအနည်းတုန်းက ဖြစ်ခဲ့ပြီး

a couple of my teammates took a trip to Central America

အသင်းဖော်တစ်ချို့ အမေရိက အလယ်ပိုင်းကို ခရီးထွက်တုန်းက

and saw beaches littered with Styrofoam,

ဖော့ဖြူတွေ (သို့) ချဲထားတဲ့ အပူထိန်းဖော့တွေနဲ့

or expanded polystyrene foam.

ပြန့်ကျဲနေတဲ့ ကမ်းခြေတွေကို တွေ့တော့ပါ။

And when they came back and told us about it,

ပြန်လာကြတော့ ဒီအကြောင်း ကျွန်တော့ကို ပြောတယ်၊

we really started thinking about the ways in which we see Styrofoam every day.

ဖော့ဖြူတွေ နေ့တိုင်းတွေ့ရတဲ့ နည်းလမ်းတွေ စတွေးခဲ့ကြတယ်။

Get a new flat-screen TV?

တီဗီ အသစ်တစ်လုံးဝယ်တာလား။

You end up with a block of Styrofoam bigger than the TV itself.

တီဗီထက်ကိုကြီးတဲ့ ဖော့ဖြူတုံးကြီးနဲ့ အဆုံးသတ်သွားတယ်။

Drink a cup of coffee?

ကော်ဖီတစ်ခွက် သောက်တာရော၊

Well, those Styrofoam coffee cups are sure going to add up.

အင်း၊ ဒီဖော့ကော်ဖီခွက်တွေက တိုးလာစေတာ ကျိန်းသေပဲလေ။

And where do all these items go after their one-time use?

တစ်ခါသုံးပြီးတဲ့အခါ ဒီပစ္စည်းအားလုံး ဘယ်ရောက်သွားလဲ။

Since there aren't any good existing solutions for used Styrofoam,

သုံးပြီသား ဖော့ဖြူအတွက် ဖြေရှင်းချက်တွေ ကောင်းတွေ မရှိလို့

almost all of them end up right in the landfill,

အာလုံးနီးပါးဟာ မြေဖို့ရာ၊ သမုဒ္ဒရာတွေနဲ့ ကမ်းခြေတွေမှာ

or the oceans and beaches,

ပျက်စီးဖို့ နှစ် ၅၀၀ ကျော်

taking over 500 years to degrade.

အချိန်ယူ အဆုံးသတ်သွားကြမှာပါ။

And in fact, every year, the US alone

တကယ်တမ်းက အမေရိကတစ်ခုတည်းမှာတောင်

produces over two billion pounds of Styrofoam,

နှစ်စဉ် ဖော့ဖြူ ပေါင်ချိန် ၂ ဘီလီယံ ကျော် ထုတ်လုပ်တယ်၊

filling up a staggering 25 percent of landfills.

မယုံနိုင်စရာ ဖို့မြေရဲ့ ၂၅% အထိ ဖြည့်နေတယ်

So why do we have these ghost accumulations of Styrofoam waste?

ဒီတော့ ဘာလို့ ဒီမကောင်းဆိုးဝါးဖော့ဖြူ အမှိုက်ပုံတွေ ရှိနေတာလဲ။

Why can't we just recycle them like many plastics?

အခြားပလပ်စတစ်တွေလို ဘာလို့ ပြန်မသုံးနိုင်ရတာလဲ။

Well, simply put, recycled polystyrene is too expensive

ရှင်းရှင်းပြောရရင် ပြန်သုံးထားတဲ့ ဖော့တွေဟာ စျေးကြီးလွန်းပြီး

and potentially contaminated,

ညစ်ညမ်းဖို့ အလားအလာရှိတာကြောင့်

so there is very little market demand for Styrofoam that has to be recycled.

ဖော့ဖြူကို ပြန်သုံးဖို့အတွက် စျေးကွက်က အရမ်းကို နည်းပါးလွန်းပါတယ်။

And as a result, Styrofoam is considered a nonrenewable material,

ရလဒ်အနေနဲ့ ဖော့ဖြူကို အသစ်ပြန်လုပ် မရနိုင်တဲ့ ပစ္စည်းလို့ မှတ်ယူတာက

because it is neither feasible nor viable to recycle polystyrene.

ဖော့ဖြူဟာ ပြန်သုံးဖို့ ဖြစ်နိုင်ခြေရော အလားအလာပါ မရှိတာကြောင့်ပါ။

And in fact, many cities across the US

တကယ်က US တစ်လွှားက မြို့ကြီး အတော်များများမှာ

have even passed ordinances

တစ်ခါသုံး အသုံးအဆောင်တွေ

that simply ban the production of many products containing polystyrene,

အပါအဝင် ဖော့ဖြူပါတဲ့ များစွာသော ထုတ်ကုန်တွေ ထုတ်လုပ်ခြင်းကို

which includes disposable utensils,

တားမြစ်ထားတဲ့ ဥပဒေတွေ ပြဌာန်းပြီပြီ။

packing peanuts, takeout containers

မြေပဲထုပ်ပိုးခြင်း၊ သယ်ယူတဲ့ ဘူးတွေနဲ့

and even plastic beach toys,

ပလပ်စတစ် ကမ်းခြေ ကစားစရာတွေတောင်ပါ၊

all products that are very useful in today's society.

ဒီနေ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းမှာ အရမ်း အသုံးဝင်တဲ့ ထုတ်ကုန်အားလုံးပါ။

And now France has become the first country

အခု ပြင်သစ်ဟာ ပလပ်စတစ် အသုံးအဆောင်တွေအားလုံး၊

to completely ban all plastic utensils,

ခွက်တွေ၊ ပန်းကန်တွေကို လုံးဝတားမြစ်တဲ့

cups and plates.

ပထမဆုံးနိုင်ငံဖြစ်လာပါပြီ။

But what if we could keep using Styrofoam

ဒါပေမဲ့ ဒါကို စွန့်ပစ်မှုရဲ့ ဂယက်ရိုက်မှုတွေကို

and keep benefiting from its cheap, lightweight, insulating

ခံစားစရာမလိုပဲ ဖော့ဖြူကို ဆက်သုံးပြီး ၎င်းရဲ့ စျေးသက်သာ၊ ပေါ့ပါး၊

and excellent packing ability,

အပူကာကွယ်ကာ

while not having to suffer from the repercussions

ကောင်းမွန်တဲ့ ထုပ်ပိုးမှု အရည်အသွေးကနေ

of having to dispose of it?

အကျိုး ရနိုင်မယ်ဆိုရင်ရော။


What if we could turn it into something else that's actually useful?

ဒါကို တကယ့် အသုံးဝင်တဲ့ အရာတစ်ခုခုအဖြစ် ပြောင်းနိုင်မယ်ဆိုရင်ရော။

What if we could make the impossible possible?

မဖြစ်နိုင်တာကို ဖြစ်နိုင်အောင် လုပ်နိုင်မယ်ဆိုရင်ရော။

My team hypothesized that we could use the carbon that's already in Styrofoam

ကျွန်တော့အဖွဲ့ဟာ ဖော့ဖြူမှာ ပါပြီးသား ကာဗွန်ကို ဓာတ်သွင်းထားတဲ့ကာဗွန်ဖန်တီးဖို့

to create activated carbon,

သုံးနိုင်တယ်လို့ အဆို ထုတ်ခဲ့တယ်၊

which is used in almost every water filter today.

ယနေ့ နေစဉ်သုံး ရေစစ် စက်တိုင်း လိုလိုမှာ သုံးတယ်။

And activated carbon works by using very small micropores

ဓာတ်သွင်းထားတဲ့ ကာဗွန်ဟာ ရေ (သို့) လေ ကိုတောင်မှ ညစ်ညမ်းစေတာတွေ စစ်ထုတ်ဖို့

to filter out contaminants from water or even air.

အင်မတန်သေးငယ်တဲ့ အပေါက်လေးတွေ သုံးရင်း အလုပ်လုပ်ပါတယ်။

So we started out by doing a variety of heating tests,

ဒီတော့ အပူပေး စမ်းသပ်ချက် မျိုးစုံလုပ်ရင်း စတင်ခဲ့ပါတယ်။

and unfortunately, we had many failures.

ကံဆိုးချင်တော့ မအောင်မြင်တာတွေ အများကြီးရှိခဲ့ပါတယ်။

Literally, nothing worked.

ပြောရရင် ဘာမှ အလုပ်မဖြစ်ခဲ့ဘူး။

Besides my dad's grill catching on fire,

ဒါ့အပြင် အဖေ့ရဲ့ သံကင်ပျစ် မီးစွဲသွားတယ်၊

most of our samples vaporized into nothing,

ကျွန်တော့တို့ရဲ့ နမူနာတွေအများစု အလကားဖြစ်သွားတယ်၊

or exploded inside expensive furnaces,

(သို့) စျေးကြီးတဲ့ မီးဖိုအတွင်းမှာ ပေါက်ကွဲသွားကာ

leaving a horribly sticky mess.

ဆိုးရွား စေးကပ်တဲ့ အရှုပ်ကို ချန်ထားခဲ့တယ်။

In fact, we were so saddened by our failures that we almost gave up.

တကယ်တမ်းက လက်လျှော့လုလုဖြစ်စေတဲ့ မအောင်မြင်မှုတွေက ဝမ်းနည်းစေခဲ့တာပါ

So why did we keep trying

ဒါဆို လူကြီးတွေအားလုံးက

when all the adults said it was impossible?

မဖြစ်ဘူးလို့ ပြောချိန်မှာ ဘာလို့ ဆက်ကြိုးစားလဲ။

Well, maybe it's because we're kids. We don't know any better.

ကလေးတွေမို့လို့ ဖြစ်လောက်တယ်။ ဒီထက်ကောင်းတာ မသိဘူး။

But the truth is, we kept trying because we thought it was still possible.

ဒါပေမဲ့ အမှန်က ဒါက ဖြစ်နိုင်သေးတယ် ထင်တာကြောင့် ဆက်ပြီးကြိုးစားခဲ့တာပါ။

We knew that if we were successful,

ကျွန်တော်တို့ သိတာက အောင်မြင်ခဲ့ရင်

we would be helping the environment and making the world a better place.

ပတ်ဝန်းကျင်ကို ကူညီကာ ကမ္ဘာကို ပိုကောင်းတဲ့နေရာအဖြစ် ဖန်တီးလိမ့်မယ်။

So we kept trying

ဒါနဲ့ ဆက်ကြိုးစားလိုက်

and failing

မအောင်မြင်လိုက်

and trying

ကြိုစားလိုက်

and failing.

မအောင်မြင်လိုက်နဲ့ပေါ့။

We were so ready to give up.

လက်လျှော့ဖို့ အတော် ပြင်နေခဲ့ပြီ။

But then it happened.

ဒါပေမဲ့ နောက် ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့တယ်။

With the right temperatures, times and chemicals,

မှန်ကန်တဲ့ အပူချိန်တွေ၊ အချိန်နဲ့ ဓာတုပစ္စည်းတွေနဲ့

we finally got that successful test result

ဖော့ဖြူအမှိုက်ကနေ ဓာတ်သွင်းထားတဲ့ ကာဗွန်ကို

showing us that we had created activated carbon from Styrofoam waste.

ဖန်တီးတယ်ဆိုတာ ကျွန်တော်တို့ကိုပြသတဲ့ ဒီအောင်မြင်တဲ့ ရလဒ် နောက်ဆုံး ရခဲ့တယ်။

And at that moment, the thing that had been impossible

အဲဒီအခိုက်က မဖြစ်နိုင်ခဲ့တဲ့ အရာဟာ

all of a sudden wasn't.

ချက်ချင်းကို မဟုတ်တော့ဘူး။

It showed us that although we had many failures at the beginning,

ဒါက ပြဆိုတာက အစမှာ ကျွန်တော်တို့ မအောင်မြင်မှုများစွာ ရှိသော်လည်း

we were able to persevere through them to get the test results that we wanted.

လိုချင်တဲ့ စမ်းသပ်မှု ရလဒ်တွေရဖို့ ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်တယ်ဆိုတာပါ။

And moreover, not only were we able to create activated carbon

ဒါ့အပြင် ရေသန့်စင်ဖို့ ဓာတ်သွင်းထားတဲ့

for purifying water,

ကာဗွန်ကို ဖန်တီးနိုင်တာမက

but we were also able to reduce Styrofoam waste,

ဖော့ဖြူအသုံးကိုပါ လျှော့ချနိုင်ခဲ့တယ်။

solving two global problems with just one solution.

ကမ္ဘာ့ ပြဿနာ နှစ်ရပ်ကို အဖြေတစ်ခုတည်းနဲ့ ဖြေရှင်းရင်းပါ။

So from then on, we were inspired to take our project further,

အဲဒီကစပြီး ပရောဂျက်ကို ပိုကျယ်ပြန့်ဖို့ စေ့ဆော်ခံရတယ်။

performing more tests to make it more effective

ဒါကို ပိုထိရောက်ဖို့ စမ်းသပ်ချက်တွေ ပိုလုပ်ရင်း

and testing it in real world situations.

လက်တွေ့ ကမ္ဘာအခြေအနေတွေမှာ စမ်းသပ်ရင်းပါ။

We then proceeded to receive funding

XPRIZE ကထောက်ပံ့တဲ့

from the NSTA's eCYBERMISSION STEM-in-Action program

FIRST Global Innovation Awards ရတာအပြင်

sponsored by the US Army,

US စစ်တပ်က ထောက်ပံ့တဲ့

as well as FIRST Global Innovation Awards

NSTA's eCYBERMISSION 170. STEM-in-Action အစီအစဉ်က

sponsored by XPRIZE.

ရပုံငွေရယူနိုင်ခဲ့တယ်။

And we were also honored

Google Science Fair ကနေ

with the Scientific American Innovator Award

Scientific American Innovator Award နဲ့လည်း

from Google Science Fair.

ဂုဏ်ပြုခံရပါသေးတယ်။

And using these funds, we plan to file a full patent on our process

ဒီရံပုံငွေတွေသုံးပြီး နည်းစနစ်ကို အပြည့်အဝ မူပိုင်ခွင့်လျှောက်ဖို့နဲ့

and to continue to work on our project.

ပရောဂျက်ကို ဆက်လုပ်ဖို့ စီစဉ်ပါတယ်။

So yes, although we started with catching my dad's grill on fire

ဒီတော့၊ ဟုတ်ပါတယ်၊ အဖေ့ရဲ့ သံကင်ပျစ် မီးလောင်တာနဲ့ စခဲ့ပြီး

and failing so many times that we almost quit,

လက်လျှောလုလု အကြိမ်များစွာ မအောင်မမြင်ဖြစ်ခဲ့ပေမဲ့

it was well worth it when we look back at it now.

အခု ပြန်ကြည့်လိုက်တော့ ဒါက အတော်ကို ထိုက်တန်ပါတယ်။

We took a problem that many people said was impossible

လူအတော်များများက မဖြစ်နိုင်ဘူးလို့ ပြောတဲ့ ပြဿနာကိုယူပြီး

and we made it possible,

ဒါကို ဖြစ်အောင်လုပ်ခဲ့ပြီး

and we persevered when it looked like nothing that we did would work.

လုပ်မယ့်ဟာ ဘာမှမရှိတဲ့ ပုံပေါက်တဲ့အခါ မဆုတ်မနစ်လုပ်ခဲ့တယ်။

We learned that you can't have success

ကျွန်တော်တို့ သိလိုက်တာက မအောင်မြင်မှု

without a little,

အနည်းငယ် (သို့) အများကြီးမပါပဲ

or a lot, of failure.

သင်ဟာ မအောင်မြင်နိုင်ဘူးဆိုတာပါ။

So in the future, don't be afraid if your grill goes up in flames,

ဒီတော့ အနာဂတ်မှာ သင့်ရဲ့ သံကင်ပျစ် မီးစွဲသွားရင် မကြောက်ကြပါနဲ့၊

because you never know when your idea might just catch fire.

အကြောင်းက သင့်စိတ်ကူး ဘယ်တော့ မီးစွဲနိုင်တာ သင်ဘယ်တော့မှ မသိနိုင်လို့ပါ။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)