A plan to recycle the unrecyclable | Ashton Cofer

Translator: Hiwa Foundation Reviewer: hiwa foundation

It was just an ordinary Saturday.

ڕۆژێکی شەممەی ئاسایی بوو.

My dad was outside mowing the lawn,

باوکم لە دەرەوە بوو چیمەنەکەی دەبڕی،

my mom was upstairs folding laundry,

دایکم لە سەرەوە بوو جلە شۆردراوەکەنی قەی دەکرد،

my sister was in her room doing homework

خوشکەکەم لە ژوورەکەی خۆی بوو ئەرکی قوتابخانەی بەجێدەهێنا و

and I was in the basement playing video games.

منیش لە ژێرزەمینەکە بووم یاری ڤیدیۆم دەکرد. و

And as I came upstairs to get something to drink,

کە هاتمە سەرەوە شتێک بەرم بیخۆمەوە،

I looked out the window

لە پەنجەرەکەوە سەیری دەرەوەم کرد و

and realized that there was something that I was supposed to be doing,

بۆک دەرکەوت شتێک هەیە کە دەبێ بیکەم و

and this is what I saw.

ئەم شتەم بینی.

No, this wasn't my family's dinner on fire.

نەخێر، ئەمە نانی ئێوارەمان نەبوو لەسەر ئاگر.

This was my science project.

ئەوە پرۆژەی وانەی زانستم بوو.

Flames were pouring out,

ئاگری لێئەهاتە دەرەوە،

smoke was in the air

دووکەڵ بڵاوبۆوە و

and it looked like our wooden deck was about to catch fire.

لەوە دەچوو خەریکبێ هەیوانە تەختەکەمان ئاگری تێبەربێت.

I immediately started yelling.

یەکسەر دەستم کرد بە هاوارکردن.

My mom was freaking out,

دایکم زۆر ترسا،

my dad ran around to put out the fire

باوکم ڕایکرد ئاگرەکە بکوژێنێتەوە و

and of course my sister started recording a Snapchat video.

بێگوومان خوشکەکەشم دەستی کرد بە تۆمارکردکنی ڤیدیۆیەکی سناپچات.

(Laughter)

(پێکەنین)

This was just the beginning of my team's science project.

ئەمە دەستپێکی پرۆژە زانستییەکەی تیمەکەم بوو.

My team is composed of me and three other students

تیمەکەم پێکهاتووە لە خۆم و سێ خوێندکاری تر

who are here in the audience today.

کە ئەمڕۆ لێرەن لەناو ئامادەبووەکاندا.

We competed in FIRST LEGO League

بەشداریمان کرد لە یەکەمین پێشبڕکێی لیگۆدا

which is an international LEGO robotics competition for kids,

کە پێشبڕکێیەکی نێودەوڵەتی ڕۆبۆتی لیگۆیە بۆ مناڵان، و

and in addition to a robotics game,

لەگەڵ یارییە ڕۆبۆتییەکانیشدا،

we also worked on a separate science project,

کارمان لەسەر پرۆژەیەکی زانستی تریش کرد، و

and this was the project that we were working on.

ئەمەش پرۆژەکە بوو کە کارمان لەسەر ئەکرد.

So the idea for this project all started

هەموو بیرۆکەی ئەم پرۆژەیە کاتێک دەستیپێکرد

when a few months earlier,

کە چەند مانگێک پێشتر،

a couple of my teammates took a trip to Central America

دوو هاوتیمم گەشتێکیان کرد بۆئەمریکای ناوەڕاست و

and saw beaches littered with Styrofoam,

بینیان کەنار ئاوەکان پڕە لە تەپەدۆر،

or expanded polystyrene foam.

یان کە پێی دەوترێ کەفی پۆلیستیرین.

And when they came back and told us about it,

کە گەڕاشنەوە و باسیان کرد بۆمان،

we really started thinking about the ways in which we see Styrofoam every day.

دەستمان کرد بە بیرکردنەوە لەوەی ڕۆژانە تەپەدۆر لە چیا ئەبینین.

Get a new flat-screen TV?

تەلەفزیۆنێکی فلاتی نوێ ئەکڕیت؟

You end up with a block of Styrofoam bigger than the TV itself.

تەلەفزیۆنێک بۆ یەتەوە، بە چەند پارچیەک تەپەدۆری لەخۆی گەورەتر گیراوە.

Drink a cup of coffee?

کوپێک قاوە ئەخۆیتەوە؟

Well, those Styrofoam coffee cups are sure going to add up.

لەوێشدا دیسان ئەو پەرداخە تەپەدۆرانە بەکاردێت. و

And where do all these items go after their one-time use?

ئەی ئەم کەل و پەلانە دوای یەک جار بەکارهێنانیان چییان لێدێت؟

Since there aren't any good existing solutions for used Styrofoam,

لەبەر ئەوەی هیچ چارەسەرێکی باش بوونی نییە بۆ تەپەدۆرە بەکارهاتووەکان،

almost all of them end up right in the landfill,

زۆربەی زۆریان ئەکەونە حاوییەکانەوە،

or the oceans and beaches,

یان زەریاکان و کەنار ئاوەکان،

taking over 500 years to degrade.

نزیکەی ٥٠٠ ساڵیشیان ئەوێ بۆ شیبوونەوە.

And in fact, every year, the US alone

ڕاستییەکەشی، ساڵانە، بەتەنیا ئەمریکا

produces over two billion pounds of Styrofoam,

زیاتر لە دوو ملیار پاوەند تەپەدۆر بەرهەم دەهێنێت،

filling up a staggering 25 percent of landfills.

نزیکەی لەسەدا ۲٥ حاوییەکان دەگرێت.

So why do we have these ghost accumulations of Styrofoam waste?

کەواتە بۆچی ئەم هەموو کۆبوونەوەیەی پاشماوی تەپەدۆرمان هەیە؟

Why can't we just recycle them like many plastics?

بۆچی ناتوانین وەک پلاستیکی تر دووبارە بەکاریبێنین؟

Well, simply put, recycled polystyrene is too expensive

ڕاست و ڕەوان بوترێت، ریسایکلینگی پۆلیئیسترین زۆر گرانە و

and potentially contaminated,

ئەگەری زۆرە پیسبووبێت،

so there is very little market demand for Styrofoam that has to be recycled.

کەواتە داواکارییەکی کەم هەیە لەسەر تەپەدۆرەکانی ریسایکڵ کراونەتەوە.

And as a result, Styrofoam is considered a nonrenewable material,

دەرئەنجامی ئەوەش تەپەدۆر بە ماددەیەک دادەنرێت کە نوێناکرێتەوە،

because it is neither feasible nor viable to recycle polystyrene.

چوونکە ریسایکل کردنی پۆلیئیسترین نە دەتوانرێت بکرێت و نە شیاویشە بۆ ئەوە.

And in fact, many cities across the US

ڕاستییەکەشی، لە زۆر شاری ویلایەتە یەکگرتووەکاندا

have even passed ordinances

یاسا دەرچووە

that simply ban the production of many products containing polystyrene,

بۆ قەدەغەکردنی درووستکردنی ئەو بەرهەمانەی پۆلیئیسترینیان تیایە،

which includes disposable utensils,

کەوچک و چەتاڵی سەفەری،

packing peanuts, takeout containers

هەڵگرتنی عەلیبابا، شتی ناو بارهەڵگرەکان و

and even plastic beach toys,

تەنانەت یاری پلاستیکی سەر کەنارئاوەکانیش،

all products that are very useful in today's society.

هەموو بەرهەمەکانی لە کۆمەڵگای ئەمڕۆیا زۆر سودبەخشن.

And now France has become the first country

ئێستاش فەڕەنسا بووە بە یەکەم وڵات

to completely ban all plastic utensils,

بە تەواوەتی هەموو کەوچک و چەتاڵێکی پلاستیکی،

cups and plates.

قاپ و کوپی پلاستیکی قەدەغە بکات.

بەڵام ئەی ئەگەر بتوانین بەردەوام بین لە بەکارهێنانی تەپەدۆر و

But what if we could keep using Styrofoam

and keep benefiting from its cheap, lightweight, insulating

هەر سوود ببینین لە هەرزانی، سوکی، نەگەیەنەری و

and excellent packing ability,

توانا هەڵگرتنە بێوێنەکەی،

while not having to suffer from the repercussions

لەهەمان کاتدا بە زیان نەشکێتەوە بەسەرمان

of having to dispose of it?

کە ناچار ئەبین فڕێی بەین؟

What if we could turn it into something else that's actually useful?

ئەی ئەگەر بتوانین بیکەین بە شتێکی تر سوودبەخش بێت؟

What if we could make the impossible possible?

ئەی ئەگەر بتوانین مەحاڵ بێنینە دی؟

My team hypothesized that we could use the carbon that's already in Styrofoam

تیمەکەم گریمانەیەکیان دانا بتوانین کاربۆنەکەی تەپەدۆر بەکاربێنین

to create activated carbon,

بۆ درووستکردنی کاربۆنی چالاک کراو،

which is used in almost every water filter today.

کە ئەمڕۆ لە هەموو فیلتەرێکی ئاودا بەکاردێت. و

And activated carbon works by using very small micropores

کاربۆنی چالاک کراو کوونی مایکرۆسکۆپی زۆر پچووک بەکاردێنێت

to filter out contaminants from water or even air.

بۆ پاڵاوتنی پیسی لە ئاو و تەنانەت هەواش.

So we started out by doing a variety of heating tests,

بە ئەنجامدانی چەند تاقیکردنەوەیەکی گەرمکردنی هەمەجۆر دەستمان پێکرد، و

and unfortunately, we had many failures.

بەداخەو لە زۆر شتدا شکستمان هێنا.

Literally, nothing worked.

ئەتوانی بڵێی، هیچ سەرینەگرت.

Besides my dad's grill catching on fire,

جگە لە گڕگرتنی مقەڵییەکەی باوکم،

most of our samples vaporized into nothing,

زۆربەی نموونەکانمان بوون بە هەڵم بە هیچ

or exploded inside expensive furnaces,

یان لە ناو کورەی گرانبەهایا ئەتەقینەوە،

leaving a horribly sticky mess.

ماددەیەکی لینجیان بەجێدەهێشت.

In fact, we were so saddened by our failures that we almost gave up.

ڕاستییەکەی، شکستەکانمان ئەوەندە دڵتەنگی کردین خەریکبوو کۆڵبەین.

کەواتە بۆچی بەردەوام بوین لە هەوڵدان

So why did we keep trying

when all the adults said it was impossible?

لەکاتێکدا گەورەکان دەیانوت ئەو کارە مەحاڵە؟

Well, maybe it's because we're kids. We don't know any better.

لەوانەیە هی ئەوەبێت کە مناڵین. لەوە باشترمان نەزانیبێت

But the truth is, we kept trying because we thought it was still possible.

بەڵام ڕاستییەکەی، بەردەوام بووین لە هەوڵدان، چونکە وامان دەزانی کە هەر پێمان دەکرێت.

We knew that if we were successful,

دەمانزانی ئەگەر سەرکەوتوو بین،

we would be helping the environment and making the world a better place.

یارمەتی ژینگە ئەیەین و جیهان ئەکەین بە شوێنێکی باشتر.

So we kept trying

بۆیە بەردەوام بووین لە هەوڵدان و

and failing

شکستمان دەهێنا و

and trying

هەوڵمان دەدایەوە و

and failing.

دووبارە شکستمان دەهێنا.

We were so ready to give up.

ئەوەنەمان نەمابوو کۆڵبەین.

But then it happened.

بەڵام ئینجا ڕوویدا.

With the right temperatures, times and chemicals,

بە پلەی گەرمی و کات و ماددە دروستەکان،

we finally got that successful test result

دواجار توانیمان ئەو تاقیکردنەوە سەرکەوتووە بکەین

showing us that we had created activated carbon from Styrofoam waste.

کە نیشانی داین دەتوانین کاربۆنی چالاک کراو لە پاشماوەی تەپەدۆرەوە بەرهەم بهێنین.

And at that moment, the thing that had been impossible

لەو ساتەدا هەموو ئەو شتانەی لەوە دەچوو مەحاڵبن

all of a sudden wasn't.

لەپڕ وا نەمان.

It showed us that although we had many failures at the beginning,

نیشانی داین هەرچەندە سەرەتا چەند جارێ شکستمان هێنا،

we were able to persevere through them to get the test results that we wanted.

توانیمان بەردەوام بین و ئەو ئەنجامە بەدیبێنین کە دەمانویست.

And moreover, not only were we able to create activated carbon

لەوەش زیاتر نەک هەر توانیمان کاربۆنی چالاک کراو دروست بکەین

for purifying water,

بۆ پاککردنەوەی ئاو،

but we were also able to reduce Styrofoam waste,

بەڵکو توانیمان پاشماوەی تەپەدۆریش کەمبکەینەوە،

solving two global problems with just one solution.

بە یەک چارەسەر بەرەنگاری دوو کێشەی جیهانی بووینەوە.

So from then on, we were inspired to take our project further,

بۆیە لەوەوە ئیلهاممان بۆهات پرۆژەکەمان زیاتر بەرین،

ئەنجامدانی تاقیکردنەوەی زیاتر بۆ ئەوەی کارا تری بکەین و

performing more tests to make it more effective

and testing it in real world situations.

لە بارودۆخەکانی جیهانی ڕاستەقینەدا تاقی بکەینەوە.

We then proceeded to receive funding

ئینجا چوینە پێشەوە بۆ وەرگرتنی پارە

from the NSTA's eCYBERMISSION STEM-in-Action program

لە پرۆگرامی ئی سایبەرمیشنی ڕێکخراوی مامۆستایانی زانستی نەتەوەیی

sponsored by the US Army,

کە لەلایەن سوپای ئەمریکاوە سپۆنسەر کراوە،

as well as FIRST Global Innovation Awards

هەروەیا یەکەم خەڵاتەکانی داهێنانەکانی جیهان

sponsored by XPRIZE.

کە لەلایەن ئێکس پرایزەوە سپۆنسەر کراو.

And we were also honored

هەروەها ڕێزیشمان لێنرا

with the Scientific American Innovator Award

بە خەڵاتی داهێنەری زانستی ئەمریکا

from Google Science Fair.

لەلایەن کۆڕبەندی ئابووری گوگڵەوە.

And using these funds, we plan to file a full patent on our process

بە بەکارهێنانی ئەم پارانە، بەنیازین داهێنان نامەیەک بنوسینەوە لەسەر پرۆسەکەمان و

and to continue to work on our project.

بەردەوام بین لە کارکردن لەسەر پرۆژەکەمان.

So yes, although we started with catching my dad's grill on fire

کەواتە بەڵێ دەستپێکردنەکەمان، بە ئاگر بەردان بوو لە مقەڵییەکەی باوکم و

and failing so many times that we almost quit,

چەند جارێک شکست هێنان کە خەریکبوو وازبێنین،

it was well worth it when we look back at it now.

ئێستا کە سەیری ئەکەینەوە دەبینین تەواو شایەنی بووە.

We took a problem that many people said was impossible

کارمان لەسەر کێشەیەک کرد کە زۆر کەس دەیانوت مەحاڵە و

and we made it possible,

توانیمان چارەسەری بکەین، و

and we persevered when it looked like nothing that we did would work.

بەردەوام بووین لە کاتێکدا لەوە دەچوو هیچ کام لەوانەی دەیکەین سەرناگرێت.

We learned that you can't have success

بۆمان دەرکەوت کە ناتوانی سەرکەوتوو بیت

without a little,

بێ کەمێک،

or a lot, of failure.

یان زۆرێک شکستهێنان.

So in the future, don't be afraid if your grill goes up in flames,

بۆیە لە داهاتودا مەترسن ئەگەر مقەڵییەکەتان ئاگری تێبەربوو،

because you never know when your idea might just catch fire.

چوونکە قەت نازانیت کەی بیرۆکەکەت ئەگاتە ئامانج.

Thank you.

زۆر سوپاس.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)