Bill Davenhall: Your health depends on where you live

Translator: Marko Marcevski Reviewer: Biljana Dijanisieva

Can geographic information

Можат ли географските информации

make you healthy?

да ве направат здрави?

In 2001 I got hit by a train.

Во 2001, бев удрен од воз.

My train was a heart attack.

Мојот воз беше срцев удар.

I found myself in a hospital

Се најдов во болница,

in an intensive-care ward,

на одделот за интензивна нега,

recuperating from emergency surgery.

каде се опоравував од итната операција,

And I suddenly realized something:

и одеднаш сфатив нешто:

that I was completely in the dark.

комплетно бев затечен од сето тоа.

I started asking my questions, "Well, why me?"

Почнав да се прашувам: „Па, зошто јас?“,

"Why now?" "Why here?"

„Зошто сега?“, „Зошто овде?“,

"Could my doctor have warned me?"

„Дали мојот доктор можел да ме предупреди?“.

So, what I want to do here in the few minutes I have with you

Она што сакам да го направам овде, во неколкуте минути со вас,

is really talk about what is the formula for life and good health.

е, всушност, да зборувам за тоа која е формулата за животот и за доброто здравје.

Genetics, lifestyle and environment.

Генетика, начин на живеење и средина.

That's going to sort of contain our risks,

Тие, на некој начин, ги определуваат нашите ризици,

and if we manage those risks

и ако се справиме со тие ризици,

we're going to live a good life and a good healthy life.

ќе живееме добар живот и здрав живот.

Well, I understand the genetics and lifestyle part.

Го разбирам делот за генетиката и начинот на живеење.

And you know why I understand that?

А, знаете зошто го разбирам?

Because my physicians constantly

Бидејќи моите доктори постојано

ask me questions about this.

ми поставуваат прашања за тоа.

Have you ever had to fill out those long,

Дали некогаш сте морале да ги пополните долгите,

legal-size forms in your doctor's office?

речиси правнички формулари кога одите на лекар?

I mean, if you're lucky enough you get to do it more than once, right?

Ако имате среќа, ќе ги пополните и повеќе од еднаш, нели?

(Laughter)

(Смеа)

Do it over and over again. And they ask you questions

Постојано ги пополнуваме. Таму ве прашуваат

about your lifestyle and your family history,

за начинот на живот, за вашата семејна историја,

your medication history, your surgical history,

историја на примани лекови, историја на операции,

your allergy history ... did I forget any history?

историја на алергии... Да не заборавив некоја историја?

But this part of the equation I didn't really get,

Но, еден дел од равенката навистина не го разбирам.

and I don't think my physicians

А, сметам дека ни моите доктори

really get this part of the equation.

не го разбираат тој дел од равенката.

What does that mean, my environment?

Што значи тоа „мојата средина“?

Well, it can mean a lot of things.

Па, значи многу работи.

This is my life. These are my life places.

Ова е мојот живот. Ова се моите места на живеење.

We all have these.

Сите ги имаме.

While I'm talking I'd like you to also be thinking about:

Додека зборувам, сакам да размислите за тоа

How many places have you lived?

на колку места сте живееле.

Just think about that, you know, wander through

Само размислете за тоа. Прочепкајте низ

your life thinking about this.

вашиот живот додека размислувате.

And you realize that you spend it in a variety of different places.

И ќе сфатите дека животот го поминувате на различни места.

You spend it at rest and you spend it at work.

Ги поминувате во одмор и во работа,

And if you're like me, you're in an airplane a good portion of your time

а ако сте како мене, добар дел од времето сте во авион

traveling some place.

и патувате некаде.

So, it's not really simple

Значи, воопшто не е едноставно

when somebody asks you, "Where do you live, where do you work,

кога некој ќе ве праша „каде живеете, каде работите,

and where do you spend all your time?

каде го поминувате времето

And where do you expose yourselves to risks

и каде се изложувате на ризици,

that maybe perhaps you don't even see?"

кои можеби не ги ни забележувате?“.

Well, when I have done this on myself,

Кога ќе го направам ова за себе,

I always come to the conclusion

секогаш доаѓам до заклучокот

that I spend about 75 percent of my time

дека 75% од времето го минувам

relatively in a small number of places.

на релативно мал број места.

And I don't wander far from that place

И не одам далеку од тие места

for a majority of my time,

поголемиот дел од времето,

even though I'm an extensive global trekker.

иако сум доста активен шетач низ светов.

Now, I'm going to take you on a little journey here.

Сега ќе ве понесам на едно мало патување.

I started off in Scranton, Pennsylvania.

Почнувам во Скрантон, Пенсилванија.

I don't know if anybody might hail from northeastern Pennsylvania,

Не знам дали тука има некој од североисточна Пенсилванија.

but this is where I spent my first 19 years

Таму ги поминав првите 19 години

with my little young lungs.

со моите млади бели дробови.

You know, breathing high concentrations here

Дишев високи концентрации

of sulfur dioxide, carbon dioxide

на сулфур диоксид, јаглерод диоксид

and methane gas,

и метан

in unequal quantities -- 19 years of this.

во нееднакви количини - и така цели 19 години.

And if you've been in that part of the country,

А, ако сте биле во овој дел на земјата,

this is what those piles of burning, smoldering coal waste look like.

еве како изгледаат тие купишта отпад од јаглен, кој гори и чади.

So then I decided to leave that part of the world,

Потоа, решив да го напуштам овој дел од светот

and I was going to go to the mid-west.

и отидов во Средниот Запад.

OK, so I ended up in Louisville, Kentucky.

Завршив во Луисвил, Кентаки.

Well, I decided to be neighbors to a place called Rubbertown.

Решив да бидам сосед на едно место што се вика Рабертаун (град на гума).

They manufacture plastics. They use large quantities chloroprene

Таму произведуваат пластика. Користат големи количини хлоропрен

and benzene.

и бензен.

Okay, I spent 25 years, in my middle-age lungs now,

Значи, поминав 25 години со моите, сега веќе, средновечни бели дробови,

breathing various concentrations of that.

дишејќи различни концентрации од тоа.

And on a clear day it always looked like this, so you never saw it.

На чист ден тоа изгледаше вака, така што никогаш не го забележувавте.

It was insidious and it was really happening.

Беше подмолно, но навистина се случуваше.

Then I decided I had to get really smart,

И тогаш решив да се опаметам,

I would take this job in the West Coast.

па се вработив на западниот брег

And I moved to Redlands California.

и се преселив во Редлендс, Калифорнија.

Very nice, and there

Многу убаво.

my older, senior lungs, as I like to call them,

Таму, моите постари, сениорски бели дробови, како што сакам да ги наречам,

I filled with particulate matter, carbon dioxide and very high doses of ozone.

ги полнев со честички јаглерод диоксид и големи количини озон.

Okay? Almost like the highest in the nation.

Таму е речиси највисоката концентрација во државата.

Alright, this is what it looks like on a good day.

Еве како тоа изгледа на еден добар ден.

If you've been there, you know what I'm talking about.

Ако сте биле таму, знаете за што зборувам.

So, what's wrong with this picture?

Што е погрешно со оваа слика?

Well, the picture is, there is a huge gap here.

Па, тоа што во нема има голем јаз.

The one thing that never happens in my doctor's office:

Едно нешто што никогаш не се случува во ординацијата на мојот доктор:

They never ask me about my place history.

никогаш не ме прашуваат за мојата локациска историја.

No doctor, can I remember, ever asking me,

Ниеден доктор, колку што паметам, не ме прашал

"Where have you lived?"

„Каде имате живеено?“.

They haven't asked me what kind of the quality

Не ме прашале каков бил квалитетот

of the drinking water that I put in my mouth

на водата за пиење што ја ставам во уста,

or the food that I ingest into my stomach.

или храната која ја сум ја внел во стомакот.

They really don't do that. It's missing.

Навистина не го прават тоа. Тоа недостасува.

Look at the kind of data that's available.

Видете ги податоците што стојат на располагање.

This data's from all over the world --

Ова се податоци од целиот свет -

countries spend billions of dollars investing in this kind of research.

земјите трошат милијарди долари инвестирајќи во ваков тип истражувања.

Now, I've circled the places where I've been.

Ги заокружив местата каде што сум бил.

Well, by design, if I wanted to have a heart attack

Па, по дизајн, ако сакав да имам срцев удар,

I'd been in the right places. Right?

сум бил на сите вистински места, нели?

So, how many people are in the white?

Колку луѓе се во белата зона?

How many people in the room have spent the majority of their life

Колку луѓе овде го имаат поминато поголемиот дел од животот

in the white space?

во белите области?

Anybody? Boy you're lucky.

Има некој? Уф, баш сте среќни.

How many have spent it in the red places?

Колкумина го имате поминато во црвените области?

Oh, not so lucky.

Ох, не сте имале среќа.

There are thousands of these kinds of maps

Има илјадници вакви мапи,

that are displayed in atlases

кои се прикажани во атласите

all over the world.

низ целиот свет.

They give us some sense of what's going

Тие ни даваат претстава за тоа

to be our train wreck.

каков ќе биде возот што ќе нè удри.

But none of that's in my medical record.

Но, ова го нема во мојот здравствен картон.

And it's not in yours either.

А, го нема ни во вашиот.

So, here's my friend Paul.

Еве го мојот пријател Пол.

He's a colleague. He allowed his cell phone to be tracked

Тој ми е колега. Дозволи да го следиме неговиот мобилен телефон

every two hours, 24/7,

на секои два часа, нон-стоп,

365 days out of the year

365 дена во годината,

for the last two years, everywhere he went.

во последните две години, секаде каде што одеше.

And you can see he's been to a few places around the United States.

Гледате дека бил на неколку места во Соединетите Држави.

And this is where he has spent most of his time.

А, еве каде минувал најголем дел од времето.

If you really studied that you might have some clues

Ако добро го проучите ова ќе дознаете

as to what Paul likes to do.

што Пол сака да прави.

Anybody got any clues? Ski. Right.

Има некој претстава? Скијање. Точно.

We can zoom in here, and we suddenly see

Можеме да зумирам овде и одеднаш гледаме

that now we see where Paul has really spent a majority of his time.

каде Пол навистина го минувал поголемиот дел од времето.

And all of those black dots are all of the

Сите овие црни точки се

toxic release inventories

места на токсични испуштања,

that are monitored by the EPA.

кои се надгледуваат од EPA (Environmental Protection Agency - US).

Did you know that data existed?

Знаевте дека постојат овие податоци?

For every community in the United States,

За секоја заедница во Соединетите Држави,

you could have your own personalized map of that.

може да добиете сопствена персонализирана мапа.

So, our cell phones can now build a place history.

Значи, нашите мобилни телефони можат да ни изградат локациска историја.

This is how Paul did it. He did it with his iPhone.

Ова Пол го направи со својот Ајфон (iPhone).

This might be what we end up with.

И, на крајот, може да го добиеме ова.

This is what the physician would have

Ова докторот би го имал

in front of him and her when we enter that exam room

пред него или неа, кога ќе влеземе во собата за преглед,

instead of just the pink slip that said I paid at the counter. Right?

наместо само розевата потврда дека сум платил на каса. Нели?

This could be my little assessment.

Ова може да биде мојата проценка.

And he looks at that and he says,

Па, ќе ја погледне и ќе рече

"Whoa Bill,

„Леле, Бил,

I suggest that maybe you not decide,

ти препорачувам да не излегуваш да...

just because you're out here in beautiful California,

само затоа што си во убавата Калифорнија,

and it's warm every day,

каде секој ден е топол,

that you get out and run at six o'clock at night.

немој да излегуваш и да трчаш во 6 часот навечер.

I'd suggest that that's a bad idea Bill,

Ти советувам дека тоа е лоша идеја, Бил,

because of this report."

заради овој извештај.“

What I'd like to leave you for are two prescriptions.

Сакам да ве напуштам се два рецепти.

Okay, number one is, we must teach physicians

Број еден - мораме да ги научиме докторите

about the value of geographical information.

за вредноста на географските информации.

It's called geomedicine. There are about a half a dozen programs in the world right now

Тоа се вика геомедицина. Во моментов, постојат околу 5-6 програми низ светот,

that are focused on this.

кои се фокусирани на ова.

And they're in the early stages of development.

Тие се во раните фази на развојот.

These programs need to be supported,

Овие програми треба да се поддржат.

and we need to teach our future

И мора да ги учиме идните

doctors of the world

доктори низ светот

the importance of some of the information

за важноста на некои од информациите

I've shared here with you today.

кои ги споделив со вас денеска.

The second thing we need to do

Втората работа која мора да ја направиме

is while we're spending billions and billions

е, кога веќе трошиме милијарди и милијарди

of dollars all over the world

долари низ цел свет

building an electronic health record,

во составување на електронски здравствен картон,

we make sure we put a place history

да се осигураме да ја има и локациска историја

inside that medical record.

во овие здравствени картони.

It not only will be important for the physician;

Тоа не само што ќе биде важно за докторите,

it will be important for the researchers

ќе биде важно и за истражувачите,

that now will have huge samples to draw upon.

кои така ќе имаат огромни количини податоци, на кои ќе можат да се повикаат.

But it will also be useful for us.

Но, исто така, ќе биде корисно и за нас.

I could have made the decision, if I had this information,

Да ги имав овие информации, ќе можев да решам

not to move to the ozone capital

да не се селам во главниот град на озонот во САД.

of the United States, couldn't I? I could make that decision.

Зарем не? Ќе можев да ја донесам таа одлука.

Or I could negotiate with my employer

Или ќе можев да се договорам со мојот работодавец,

to make that decision

па тој да ја донесе таа одлука

in the best interest of myself and my company.

во најдобар интерес за мене и за фирмата.

With that, I would like to just say that Jack Lord said

И, сакам само да кажам дека Џек Лорд го рече ова

this almost 10 years ago.

пред речиси 10 години.

Just look at that for a minute.

Само погледнете го тоа за момент.

That was what the conclusion

Тоа беше и заклучокот

of the Dartmouth Atlas of Healthcare was about,

на „Атласот за здравствена заштита“ од Дартмут -

was saying that we can explain the geographic variations

дека можеме да ги објасниме географските варијации

that occur in disease, in illness, in wellness,

кои се случуваат кај болестите и здравјето,

and how our healthcare system actually operates.

и како, всушност, работи нашиот здравствен систем.

That was what he was talking about

Тоа е она што сакаше да го каже

on that quote.

со тој цитат.

And I would say he got it right almost a decade ago.

Јас велам дека бил во право уште пред една деценија.

So, I'd very much like to see us begin to

Така што, баш би сакал да видам како

really seize this as an opportunity to get this into our medical records.

ја зграпчуваме оваа можност да го внесеме ова во нашите здравствени картони.

So with that, I'll leave you that

И ве оставам со мислата

in my particular view of view of health:

дека според мојот личен поглед кон здравството,

Geography always matters.

географијата секогаш е важна.

And I believe that geographic information

И верувам дека географските информации

can make both you and me very healthy. Thank you.

можат да нè направи и мене и вас многу здрави. Ви благодарам.

(Applause)

(Аплауз)