Jimmy Wales: How a ragtag band created Wikipedia

Translator: Hiwa Foundation Reviewer: Hiwa Foundation II

Charles Van Doren, who was later a senior editor of Britannica,

لە ساڵی ١٩٦٢، (چارس ڤان دۆرن) کە سەرۆکی ئەو کاتەی ئینسایکلۆپێدیای بریتانیکا بوو

said the ideal encyclopedia should be radical --

وتی دەبێت ئینسایکلۆپێدیاکان لەبەردەستی خەڵکیدا بن و نابێت بپارێزرێن

it should stop being safe.

But if you know anything about the history of Britannica since 1962,

بەڵام ئەگەر هەر شتێک دەزانن دەربارەی مێژووی ئینسایکلۆپێدیای بریتانیکا لە ساڵی ١٩٦٢ وە

it was anything but radical:

هەموو شتێک بوو، بەس ڕادیکاڵ نەبوو

still a very completely safe, stodgy type of encyclopedia.

تا ئێستاش هەر لەبەەدەستی خەڵکی دا نی یەو جۆرێکی تایبەتە لە ئینسایکلۆپێدیا

Wikipedia, on the other hand, begins with a very radical idea,

لە لایەکی ترەوە ویکیپێدیا بە بیرۆکەیەکی زۆر ڕادیکاڵییەوە دامەزرا

and that's for all of us to imagine a world

ئەمەش توانای بیرکردنەوەمان پێ دەبەخشێت لەو جیهانەی

in which every single person on the planet

کە هەموو تاکێک لەسەر ئەم هەسارەیە

is given free access to the sum of all human knowledge.

توانای ئەوەی پێ بەخشراوە کە سوود لە هەموو زانیارییەکان وەربگرێت کە مرۆڤایەتی پێی گەیشتووە

And that's what we're doing.

ئێمەش وا دەکەین، بۆیە ویکیپیدیا

So Wikipedia --

you just saw the little demonstration of it --

ئێوە بە تەنها چەند زانیارییەکی کەمتان نیشان درا

it's a freely licensed encyclopedia.

ئینسایکلۆپێدیایەکی ڕێگەپێدراوی ئازادە،، کە لە لایەن هەزاران خۆ بەخشەوە ئامادە کراوە

It's written by thousands of volunteers

all over the world in many, many languages.

لە ناوچە جیاجیاکانی دونیا، بە زمانی هەمەجۆر

It's written using wiki software --

ئەو زانیارییانەش بە پڕۆگرامی " ویکی " نوسراونەتەوە

which is the type of software he just demonstrated --

ئەو بەرنامەیەیە کە کەمێک لەمەوبەر نیشانتان درا

so anyone can quickly edit and save,

کەواتە دەکرێت بە خێرایی دەسکاری زانیارییەکان بکرێت و خەزن بکرێت

and it goes live on the Internet immediately.

ڕاستەوخۆش لە ئینتەرنێت بڵاودەکرێتەوە

And everything about Wikipedia is managed by virtually an all-volunteer staff.

هەموو ئەمانەش لە ویکیپێدیا لە لایەن گروپێکی خۆ بەخشەوە بەڕیوە دەبرێت

So when Yochai is talking about new methods of organization,

بۆیە کاتێک کە "یوشای" سەبارەت بە ڕیکخراوێکی نوێ دەدوێت

he's exactly describing Wikipedia.

ئەو "ویکیپیدیا" بە تەواوی دەناسێنێت، و ئەوەی ئێمەش ئەمڕۆ دەیکەین

And what I'm going to do today

is tell you a little bit more about how it really works on the inside.

بریتیە لە باسکردنی زیاتر سەبارەت بەوەی کە چۆن کاروبارەکان دەکەن

So Wikipedia's owned by the Wikimedia Foundation,

کەواتە ویکیپیدیا دەزگای "ویکی میدیا" خاوەنیەتی، کە من دروستم کردوە

which I founded,

a nonprofit organization.

And our goal, the core aim of the Wikimedia Foundation,

ڕیخراوێکی قازانج نەویستە، ناوەڕۆکی ئامانجمان لە دەزگای ویکی میدیا

is to get a free encyclopedia to every single person on the planet.

بریتیە لە پێشکەش کردنی ئینسایکلۆپیدیایەکی خۆڕایی بۆ هەموو تاکێک لەسەر ئەم زەوییە

And so, if you think about what that means,

ئەگەر بشڵێن ئاخۆ ئەمە واتای چی یە

it means a lot more than just building a cool website.

ئەم کارە زۆر لە درووست کردنی وێب سایتێکی ئەلیکترۆنی جوان زیاترە

We're really interested in all the issues of the digital divide,

لە ڕاستیدا ئێمە گرنگییەکی زۆرمان بە داباشکردنی دیجیتاڵی و هەژاری لە سەرتاسەری جیهان دا داوە

poverty worldwide,

empowering people everywhere to have the information that they need

ئەو توانایەشمان داوەتە هەموو کەس لە هەموو جێیەک کە بتوانن ئەو زانیارییانەیان دەست بکەوێت کە پێویستیانە

to make good decisions.

And so we're going to have to do a lot of work

تاکو بتوانن بڕیاری ڕاست و باش بدەن.

هەربۆیە بە نیازین کە کارەکانمان لەودویو سنووری ئینتەرنێتیشەوە بکەین

that goes beyond just the Internet.

And so that's a big part of why we've chosen the free licensing model,

بەشێکی مەزنی ئەو هۆکارەی کە ئێمە زانیارییەکان بە خۆڕایی دەگەیەنینە خەڵکئ

because that empowers local entrepreneurs or anyone who wants to --

ئەوەیە کە بازرنگانە ناوخۆییەکانمان بەهێز دەکات

they can take our content and do anything they like with it --

یان هەرکەسێکی تر کە ئارەزووی زانیاری هەبێت دەتوانێت بابەتەکانی ئێمە بەرێت

وە ئەوەی پێدەکات کە دەیەویت، دەتوانێت کۆپی بکات و دوبارە بڵاوی بکاتەوە

you can copy it, redistribute it --

and you can do it commercially or non-commercially.

دەتوانیت بۆ بازرگانی یاخود بۆ کاری تایبەت بەکاری بهێنیت

So there's a lot of opportunities that are going to arise around Wikipedia

کەواتە ویکیپێدیا دەرفەتی زۆری خستۆتە بەردەم خەڵکی

all over the world.

لە سەرانسەری جیهاندا.

We're funded by donations from the public,

ئێمە بە پارەی خەڵکی بەڕیوە دەچین

and one of the more interesting things about that

وە یاکێک لە شتە سەرنج ڕاکێشەکان سەبارەت بەوە بریتییە لەوەی

is how little money it actually takes to run Wikipedia.

کە چۆن بڕێک پارە وەرگیراوە بۆ بە کارخستنی ویکیپیدیا

So Yochai showed you the graph of what the cost of a printing press was.

پێشتر "یوشای" نیشانی دان کە بڕی تێچوونی چاپەمەنییەکان چەندە

And I'm going to tell you what the cost of Wikipedia is.

منیش پێتان دەڵێم کە خەرجی ویکیپێدیا چەندە

But first, I'll show you how big it is.

So we've got over 600,000 articles in English.

بەڵام پێشتر گەورەیی ویکیپێدیاتان نیشان دەدەم

زیاتر لە ٦٠٠ هەزار بابەتمان هەیە بە ئینگلیزی

We've got two million total articles across many, many different languages.

بە گشتی ٢ ملیۆن بابەتی جیاوازمان بە چەندین زمانی جیاواز هەیە

The biggest languages are German, Japanese, French --

گەورەترین زمانەکان بریتین لە ئەڵمانی و یابانی و فەڕەنسی

all the Western-European languages are quite big.

هەموو زمانەکانی ئەوروپای ڕۆژئاوا زۆر بەکارهاتوون

But only around one-third of all of our traffic to our web

لەگەڵ ئەوەشدا هێشتا یەک لەسەر سێی بەکارهێنەرەکانمان

clusters to the English Wikipedia,

ویکیپێدیای ئینگلیزی بەکار دەهێنن

which is surprising to a lot of people.

.ئەمەش لای خەڵكێکی زۆر جێگەی تێ ڕامانە

A lot of people think in a very English-centric way on the Internet,

بیرکردنەوەی تەسکی خەڵکی، زمانی ئینگلیزی کردۆتە زمانی ئینتەرنێت

but for us, we're truly global.

We're in many, many languages.

بەڵام ئێمە ، بەڕاستی ئێمە جیهانیین. ئێمە زۆر زۆر زمانی جیاواز بەکار دەهێنین

How popular we've gotten to be -- we're a top-50 website

ئەوەتا ناوبانگمان زۆرە-- ئێمە یەکێکن لە ٥٠ وێب سایتە یەکەمینەکان

and we're more popular than the New York Times.

ئێمە زۆر لە " نیو یۆرک تایمز" بەناوبانگترین

So this is where we get to Yochai's discussion.

با لێرەشەوە بچینەوە سەر ئەو بابەتەی کە " یۆشای" باسی لێ دەکرد

This shows the growth of Wikipedia -- we're the blue line there --

ئەمە گەشەی ویکیپیدیا دەردەخات. ئێمە ئەو هێڵە شینەین

and this is the New York Times over there.

ئەوەشیان "نیوێۆرک تایمزە" لەوێ

And what's interesting about this

is the New York Times website is a huge, enormous corporate operation

ئەوەی کە جێی سەرەنج بێت ئەوەیە کە ماڵپەڕی ڕۆژنامەی نیویۆرک تایمز زۆر گەورەیە

ئەرک و کردەوەیەکی زۆریان هەیە-- ناشزانم کە ئاخۆ چەند سەد کارمەندیان هەیە

with I have no idea how many hundreds of employees.

We have exactly one employee,

ئێمە تەنها یەک کارمەندمان هەیە

and that employee is our lead software developer.

ئەم کارمەندەش بەڕێوبەری پێشخستنی بەرنامەکانمانە

And he's only been our employee since January 2005,

کە تەنها لە کانونی دوەمی ساڵی ٢٠٠٥ وە دامەزراوە

all the other growth before that ...

کە پێش ئەو بەروارەش گەشەی زۆری بەخۆوە بینیوە

So the servers are managed by a ragtag band of volunteers.

کەواتە، خزمەتگوزاریەکان کۆمەڵێکی پەرش و بڵاو لە خۆبەخش بەڕێوەی دەبەن

All the editing is done by volunteers.

هەموو دەسکاری کردنی بابەتەکان لە لایەن خۆ بەخشەکانەوە دەکرێت

And the way that we're organized

ئەو شیوازەش کە ئێمەی بەم شیوەیە ڕیک خستووە

is not like any traditional organization you can imagine.

وەکو هیچ شێوازێکی باوی ڕێکخستن نی یە کە بتوانن بیری لێ بکەنەوە

People are always asking, "Well, who's in charge of this?"

خەڵکی هەموو جارێک دەپرسن : باشە، کێ لەم ماڵپەڕە بەرپرسیارە؟،

or "Who does that?"

یاخود '' کێ ئەمە دەکات؟'' وەڵامەکەش : هەرکەسێکە کە بیەوێت بەشداری بکات

And the answer is: anybody who wants to pitch in.

It's a very unusual and chaotic thing.

ئەمەش شێوازێکی دەگمەنە

We've got over 90 servers now in three locations.

ئێمە زیاتر لە ٩٠ سێرڤەرمان لە ٣ ناوچەدا هەیە

These are managed by volunteer system administrators who are online.

کە ئەمانەش لە لایەن چەند بەڕێوبەرێکی سیستمەوە بەڕیوە دەبرێن کە خۆ بەخشانە لە ڕێی ئینتەرنێتەوە کار دەکەن

I can go online any time of the day or night

دەتوانم هەرساتێک بمەوێت بچمە سەر تۆڕی ئینتەرنێت، شەو بێت یان ڕۆژ

and see eight to 10 people waiting for me

وە دەبینم هەشت بۆ دە کەس چاوەڕێم دەکەن

to ask a question or something, anything about the servers.

بۆ ئەوەی پرسیار بکەن یان شتێک، هەر شتێک سەبارەت بە خزمەت گوزاریەکان

You could never afford to do this in a company.

.هەرگیز ناتوانیت ئەم شێوازە کارە لە کۆمپانیاکاندا بکەیت

You could never afford

to have a standby crew of people 24 hours a day

هەرگیز ناتوانیت "تیمێکی ئامادە" لە خەڵکی ئامادە بکەیت

and do what we're doing at Wikipedia.

بیست و چوارکاتژمێر لە ڕۆژێکدا کار بکەن وەک ئەوەی کە ئێمە دەیکەین لە ویکیپیدیا

So we're doing around 1.4 billion page views monthly,

ئێمە مانگانە خزمەتی نزیکەی ملیارێک و چوارسەد ملێۆن بینەری ماڵپەرەکەمان دەکەین

so it's really gotten to be a huge thing.

کەواتە ئەمە شتێکی زۆر گەورەیە

And everything is managed by the volunteers.

وە هەموو شتێک خۆبەخشەکان رێکی دەخەن

And the total monthly cost for our bandwidth is about 5,000 dollars.

وە کۆی گشتی مانگانە بۆ گوزەرانی ماڵپەڕەکەمان نزیکەی ٥ هەزار دۆلارە

And that's essentially our main cost.

We could actually do without the employee.

ئەمە بە تەواوی خەرجی سەرەکیمانە

لە تواناماندایە بە بێ کارمەندیش کار بکەین، لە ڕاستیدا ئێمە

We hired Brian because he was working part-time for two years

هەستاین بە دامەزراندنی "برایان" چونکە ماوەی ٢ ساڵ بوو کە بە شێوازی شەفت کاری دەکرد

and full-time at Wikipedia,

ئێمەش کاری بەردەواممان لە ویکیپێدیا پێ دا

so we actually hired him,

so he could get a life and go to the movies sometimes.

ئیمە دامان مەزراند تاکو بتوانێت بژێوی ژیانی دابین بکات و جارو بارەش بچێت بۆ سینەما

So the big question when you've got this really chaotic organization is,

کەواتە پرسیارە گەورەکە ئەوەیە کاتێک دامەزراوەیەکی ئاوهات هەبێت ئەوەیە

why isn't it all rubbish?

Why is the website as good as it is?

بۆچی بێ نرخ نی یە؟، بۆچی ماڵپەرەکە هێندە باشە؟

First of all, how good is it?

Well, it's pretty good.

یەکەم شت، تا چ ڕادەیەک باشە؟ زۆر باشە، بەڵام زۆر نایاب نی یە

It isn't perfect,

but it's much better than you would expect,

بەڵام زۆر باشترە لەوەی کە چاوەڕێی بکەن

given our completely chaotic model.

So when you saw him make a ridiculous edit to the page about me,

.تەواوی ئەو شتانەی ویستومانە تێیدایە

بۆیە کە دەبینین ئەو قسەیەکی ناشرین لە وێب سایتەکەدا بە من دەڵێت

you think, "Oh, this is obviously just going to degenerate into rubbish."

وا دەزانن کە ئیتر وێب سایتەکە وەک تەنەکە خۆڵێک بێ نرخ دەبێت

But when we've seen quality tests --

and there haven't been enough of these yet

بەڵام کە بە تاقی کردنەوەی کوالیتی دا دەڕوات- کە تا ئێستا لەو بارەیەوە زۆر ئەنجام نەدراوە

and I'm really encouraging people to do more,

من هانی خەڵک زۆر دەدەم تاکو کاری زیاتری بۆ بکەن

comparing Wikipedia to traditional things --

ئەگەر بەراوردێک بکەین لە نێوان ویکیپیدیاو شتە باوەکان- ئێمە دەیبەینەوە

we win hands down.

So a German magazine compared German Wikipedia,

کاتێک کە گۆڤارێکی ئەڵمانی هەستا بە بەراورد کردنی ویکیپێدیای ئەڵمانی

which is much, much smaller than English,

کە زۆر زۆر لە ویکیپێدیای ئینگلیزی بچوکترە

to Microsoft Encarta and to Brockhaus multimedial,

بە "مایکرۆسۆفت ئینکارتا" و "بروکهاوس مەڵتیمێدیا"،

and we won across the board.

They hired experts to come and look at articles and compare the quality,

لەوەشدا بردمانەوە

پسپۆڕیان دانا بۆ ئەوەی بەسەر بابەتەکەدا بچنەوە و بەراوردی کوالیتییەکان بکەن

and we were very pleased with that result.

ئێمەش بەو ئەنجامە زۆر دڵخۆش بووین

So a lot of people have heard about the Wikipedia Bush-Kerry controversy.

زۆرێک لە خەڵکی مشت و مڕەکەی بوش-کیری ویکیپێدیایان بیست

The media has covered this somewhat extensively.

ڕاگەیاندنەکان ئەم بابەتەیان بە تەواوی داپۆشی

It started out with an article in Red Herring.

بە بابەتێک دەستی پێکرد کە لە "ڕێد هێرین" بڵاو کرایەوە

The reporters called me up and they --

ڕۆژنامە نوسەکان پەیوەندیان پیوە کردم و وتیان، مەبەستم لەوەیە، دەبێت بیڵێم

I mean, I have to say they spelled my name right,

ناوەکەیان بە ڕاستی نوسی بووم بەڵام بەڕاستی دەیانویست بڵێن

but they really wanted to say the Bush-Kerry election is so contentious,

کە هەڵبژاردنەکەی بۆش-کیری زۆر شەڕەنگێزانەیە

it's tearing apart the Wikipedia community.

و ئەمە دەبێتە هۆی پارچە پارچەکردنی ویکیپێدیا. و نوسیبوویان کە من وتومە

And so they quote me as saying,

"They're the most contentious in the history of Wikipedia."

ئەم هەڵبژاردنەی بوش-کیری شەڕەنگێزانە ترین کردارە لە مێژووی ویکیپێدیادا

What I actually said is they're not contentious at all.

کە خۆم لە ڕاستیدا وتبووم کە ئەوە بە هیچ جۆرێک شەڕەنگێزانە نی یە

So it's a slight misquote.

ئەوە تەنها مێشولەیەکی هیچە (پێکەنین)، بابەتەکان بە شێوەیەکی زۆر بڵاو کرانەوە

(Laughter)

The articles were edited quite heavily.

And it is true that we did have to lock the articles

لە ڕاستیشدا ناچار بووین کە چەند جارێک بابەتەکان دابخەین

on a couple of occasions.

Time magazine recently reported that

گۆڤاری تایم لەم دواییانەدا وتی کە

"Extreme action sometimes has to be taken,

پێویستە هەندێک جار کرداری ترسناک ئەنجام بدەین

and Wales locked the entries on Kerry and Bush for most of 2004."

واڵز هەستا بە داخستنی بابەتی کێری و بوش لە ساڵی ٢٠٠٤ دا""

This came after I told the reporter that we had to lock it for --

ئەمە دوای ئەوە هات کە ڕۆژنامە نوسەکەم ئاگادار کردەوە کە دەبێت

occasionally a little bit here and there.

جار و بار ئەم بابەتە دابخەین

So the truth in general is that the kinds of controversies

کەواتە ڕاستییەکە ئەوەیە کە هەندێک جار ئەو جۆرە مشت و مڕانە

that you would probably think we have within the Wikipedia community

کە ئێوە پێدەچێت وابزانن ئێمە لە ناو ویکیپێدیادا ڕووبەڕووی دەبینەوە

are not really controversies at all.

.هەرگیز شەڕەنگێزانە نین

Articles on controversial topics are edited a lot,

بابەت لەسەر سەردێڕە شەڕەنگێزەکان زۆر دادەنرێت

but they don't cause much controversy within the community.

.بەڵام زۆر ناکۆکی دروست ناکات لە کۆمەڵگای ویکیپیدیادا

And the reason for this is that most people understand the need for neutrality.

هۆکاری ئەوەی کە ناکۆکی درووست نابێت ئەوەیە کە زۆرینەی خەڵکی تێگەیشتوون لە زەرورییەتی بێلایەنی

The real struggle is not between the right and the left --

ململانێ ڕاستەقینەکە لە نێوان ڕاست و چەپدا نی یە ---

that's where most people assume --

but it's between the party of the thoughtful

کە زۆربەی خەڵکی وا دەزانێت لەوێدایە --

.بەڵکو ململانێکە لە نێوان کۆمەڵێک بیرمەند و کۆمەڵێک نەزاندایە

and the party of the jerks.

And no side of the political spectrum

هیچ لایەنێکی سیاسیش هەڵگری هیچ کام لەو خاسیەتانە نین

has a monopoly on either of those qualities.

The actual truth about the specific Bush-Kerry incident

ڕاستی ڕوداوەکەی بوش-کیری

is that the Bush-Kerry articles

کە بابەتەکەی بوش-کیری

were locked less than one percent of the time in 2004,

بۆماوەی ٪١ ی ساڵئ ٢٠٠٤ داخرا

and it wasn't because they were contentious;

لەبەر ئەوەش نەبوو کە شەڕەنگێزانە بێت

it was just because there was routine vandalism --

تەنها لەبەر ئەوە بوو کە ناکۆکییەکی ڕۆتینی هەبوو

which happens sometimes even on stage ...

کە هەندێک جار تەنانەت لەسەر شانۆش ڕوو دەدات، خەڵکی

(Laughter)

Sometimes even reporters have reported to me that they vandalized Wikipedia

هەندێک جار تەنانەت ڕۆژنامە نوسەکانیش پێم دەڵێن کە ویکیپیدیا وێران دەکەن

and were amazed that it was fixed so quickly.

و سەریان سوڕ دەمێنێت لەوەی کە چەند خێرا چاک دەکرێنەوە.

And I said -- you know, I always say, please don't do that.

منیش پێم وتن-- دەزانن، من بەردەوام دەڵیم، تکایە ئەم کارە مەکەن، ئەمە شتێکی باش نییە

That's not a good thing.

So how do we do this?

کەواتە چۆن ئەمە بکەین؟

How do we manage the quality control?

چۆن کوالیتی کۆنترۆڵ بەڕێوە بەرین؟

How does it work?

چۆن سەرکەوتوو دەبێت؟

So there's a few elements,

کەواتە هەندێک بنەڕەت هەیە

mostly social policies and some elements of the software.

کە زیاتر شتی کۆمەڵایەتی سیاسی و پڕۆگرامن

So the biggest and the most important thing

مەزنترین شت سیاسەتی دیدی بێ لایەنی ئێمەیە

is our neutral point of view policy.

This is something that I set down, from the very beginning,

ئەمەش ئەو شتەبوو کە هەر لە سەرەتای دامەزراندنەوە چەسپاندم

as a core principle of the community that's completely not debatable.

وەک بنچینەیەکی سەرەکی کارەکە، کە نابێت گفتوگۆشی لەسەر بکرێت

It's a social concept of cooperation,

ئەم ماڵپەڕە ماڵپەڕێکی هاوکاری کۆمەڵایەتییە

so we don't talk a lot about truth and objectivity.

کەواتە ئێمە زۆر قسە ناکەین دەربارەی ڕاستییەکان

The reason for this is if we say

هۆکارەکەش ئەوەیە کە ئەگەر ئێمە بڵێین تەنها " ڕاستییەکان" دەڵێین لەبارەی ناونیشانێکی دیاریکراوەوە

we're only going to write the "truth" about some topic,

that doesn't do us a damn bit of good of figuring out what to write,

نابێتە هۆکاری ئەوەی کە بۆمان دەربکەوێت کە چی بنوسین باشە

because I don't agree with you about what's the truth.

چونکە لەوانەیە ئەوەی تۆ بە ڕاستی دەزانیت من پێی ڕازی نەبم

But we have this jargon term of neutrality,

بەڵام ئەم زاراوەیەمان هەیە، زاراوەی بێلایەنی

which has its own long history within the community,

کە مێژویەکی درێژی هەیە لەناو کۆمەڵگای ویکیپێدیادا

which basically says, any time there's a controversial issue,

کە دەڵێن، لە هەموو کاتێکدا بابەتێکی ناکۆک هەیە

Wikipedia itself should not take a stand on the issue.

ویکیپیدیا خۆشی بۆی نییە لەیەنگری هیچ لایەنێک بکات.

We should merely report on what reputable parties have said about it.

تەنها لەسەرمانە ئەوە بڵاو بکەینەوە کە لایەنێک چی دەڵێت

So this neutrality policy is really important for us

ئەم سیاسەتی بێ لایەنییە بەلای ئێمەوە زۆر گرنگە

because it empowers a community that is very diverse

چونکە ئەمە کۆمەڵگایەکی فرە چەشن وا لێ دەکات

to come together and actually get some work done.

کە پێکەوە ڕیک بکەون و کارێک بکەن

So we have very diverse contributors

ئێمە بەشدار بووی زۆر جیاوازمان هەن لە ڕووی سیاسەت و دین و

in terms of political, religious, cultural backgrounds.

کلتورەوە

By having this firm neutrality policy,

بە پشتگیری ئەم سیاسەتی بێلایەنەییە

which is non-negotiable from the beginning,

کە هەر لە سەرەتاوە سیاسەتی بنچینەییمان بووە

we ensure that people can work together

گرنتی ئەوە دەکەین کە خەڵکی دەتوانن پێکەوە کار بکەن

and that the entries don't become simply a war

بابەتەکانیشمان نابنە هۆکاری درووست بوونی جەنگ

back and forth between the left and the right.

.و توند و تیژی لە نێوان ڕاست و چەپەکاندا

If you engage in that type of behavior, you'll be asked to leave the community.

ئەگەر تۆ لەم جۆرە کارکردنەدا دەستت هەبێت

داوات لێ دەکرێت کە کۆمەڵگای ویکیپێدیا بەجێ بهێڵیت

So, real-time peer review.

Every single change on the site goes to the "Recent changes" page.

.کەواتە کاتی جددیمان داناوە بۆ پێداچوونەوەی بابەتەکان

هەر گۆڕانێکی ساکار لە ماڵپەردا بکرێت دەچێتە ناو لاپەڕەی " دەسکاری کراوە نوێیەکان"ەوە

So as soon as he made his change, it went to the "Recent changes" page.

کەواتە تەنها بەو گۆڕانەی کە ڕودەدات دەچێتە ناو لاپەڕەکەوە، کە تازە کرایەوە لەم دوایەدا

That recent changes page was also fed into an IRC channel,

ئەم لاپەڕەی " دەسکاری کراوە نوێیەکان" یش دەچیتە بەشێکی تر کە پێی دەگوترێت : ئای-ئاڕ-سی

which is an Internet chat channel

کە ئەمەش کەناڵێکی چاتە لەسەر تۆڕی ئینتەرنێت

that people are monitoring with various software tools.

کە خەڵکی چاودێری دەکەن لە ڕێگەی کۆمەڵە بەرنامەیەکی هەمە جۆر

And people can get RSS feeds --

خەڵکی دەتوانن دەسکاری کراوە نوێیەکانیان لەسەر تۆڕی "ئاڕ- سی - سی" دەستبکەوێت

they can get email notifications of changes.

دەتوانن لەکاتی هەر گۆڕانکارییەکدا، بە ئیمەیڵ ئاگادار بکرێنەوە

And then users can set up their own personal watch list.

بەکارەینەران دەتوانن خۆیان یەکەیەکی چاودێری بۆخۆیان دابنێن

So my page is on quite a few volunteers' watch lists,

کەواتە ماڵپەڕەکەم لەلایەن چەند چاودێرێکی خۆبەخشەوە بەڕێوە دەچێت

because it is sometimes vandalized.

چونکە هەندێک جار ڕوبەڕوی وێران کردن دەبێتەوە

And therefore, what happens is someone will notice the change very quickly,

بەم ڕێگایەش، هەر گۆڕانکارییەک لە ناوەڕۆکەکەدا ڕوو بدات، زۆر بە خێرایی کەسێک لێی بە ئاگا دەبێتەوە

and then they'll just simply revert the change.

ئەوانیش بە گۆڕانکارییەکەدا دەچنەوە.

There's a "new pages feed," for example,

so you can go to a certain page of Wikipedia

پەیجی " لەپەڕە نوێ یەکان" هەیە. بۆ نمونە

and see every new page as it's created.

دەتوانیت بچیتە سەر پەڕە نوێ یەکان

This is really important

.دەبینیت کە چەندەها پەڕەی نوێ درووست کراون

because a lot of new pages are just garbage that has to be deleted,

بەڕاستی ئەمە زۆر گرنە جونکە زۆرێک لە پەڕە تازەکان کە دروست دەکرێت

تەنها زیادەیەکە کە دەبێت لا ببریت، دەزانن، پیتی یەک بەدوای یەکی بێ واتایە

you know, "ASDFASDF."

But also, that's some of the most interesting and fun things,

لەگەڵ ئەمانەشدا، هەندیک خۆشترین و سەرەنج ڕاکێشترین شتەکانی ویکیپێدیا

some of the new articles.

People will start an article on some interesting topic,

.لەو بابەتە تازانەدان

خەڵکی دەست دەکەن بە نوسینی بابەتێکی نوێ لەبارەی شتێکەوە

other people will find that intriguing

وە کەسانی تر ئەوە بە سەرنج ڕاکێش دەزانن

and jump in and help and make it much better.

خێرا دەچن هاوکاری دەکەن و بابەتەکە باشتر دەکەن

So we do have edits by anonymous users,

بۆیە بڵاوکراوەمان هەیە بەهۆی بەکارهێنەری نادیارەوە

which is one of the most controversial and intriguing things about Wikipedia.

کە سەرەنج ڕاکێشترین شتە لە ویکیپێدیاو جێگەی مشتو مڕە.

So, Chris was able to do his change -- he didn't have to log in or anything;

کریس دەیتوانی گؤرانکاری لە ماڵپەڕەکەدا بکات، پێویستی نەدەکرد ببێتە ئەندام لە ماڵپەڕەکەدا

he just went on the website and made a change.

تەنها دە چووە ناو مەڵپەرەکە و گۆڕانکارییەکانی ئەنجام دەدا.

But it turns out that only about 18 percent

of all the edits to the website

بەڵام دواتر دەرکەوت کە لە سەدا ١٨ ی هەموو بڵاوکراوەکان لەسەر ماڵپەرەکەیە

are done by anonymous users.

And that's a really important thing to understand:

خاوەنەکەی نادیار بوو

گرنگترین شت بۆ تێگەیشتن لەمە

the vast majority of the edits that go on on the website

ئەوەیە کە زۆربەی زۆری ئەو بڵاوکراوانە کە دێت بۆ ماڵپەرەکە

are from a very close-knit community of maybe 600 to 1,000 people

لە لایەن کۆمەڵێک کەسی پەیوەست بە کۆمەڵگای ویکیپێدیاوە دەنێردرێن، کە ٦٠٠ بۆ ١٠٠٠ کەسن

who are in constant communication.

And we have over 40 IRC channels, 40 mailing lists.

.ئەوانەی کە لە پەیوەندیەکی بەردەوامدان

.وە زیاتر لە ٤٠ کەناڵی ئەی-ئاڕ-سی و ٤٠ لیستی ئیمەیڵمان هەیە

All these people know each other.

They communicate. We have off-line meetings.

هەموو ئەم خەڵکانە یەکتری دەناسن و پەیوەندی بەیەکەوە دەکەن: کوبونەوەی دەرەوەشمان هەیە

These are the people who are doing the bulk of the site,

گەورەترین کارەکانی ئەم ماڵپەڕە لەلایەن ئەمانەوە دەکرێت

and they are, in a sense, semi-professionals at what they're doing.

ئەوان وەک جۆرە پسپؤرێکیان لێ هاتووە لەو کارانەی کە دەیکەن

The standards we set for ourselves

ئەو پێوانانەی کە خۆمان بۆ خۆمانمان دانا، یەکسان یاخود زیاترە

are equal to or higher than professional standards of quality.

.لە پێوانەی شارەزایی و کوالیتی

We don't always meet those standards, but that's what we're striving for.

بەردەوام ناگەین بەو پیوانانە

And so that tight community is who really cares for the site,

.بەڵام بۆ ئەوە هەول دەدەین

کەواتە ئەو کۆمەڵگا تۆکمەیە گرنگی دەدات بەو ماڵپەرە،

and these are some of the smartest people I've ever met.

.ئەوانە زیرەکترین کەسەکانن کە لە ژیانمدا بینیبێتمن

It's my job to say that, but it's actually true.

.بە دڵنیاییەوە دەبێت هەر وا بڵێم، بەڵام لە ڕستیدا هەر وان

The type of people who were drawn to writing an encyclopedia for fun

ئەو کەسانەی کە هەر بۆخۆشی خۆیان دەیانەوێت ئینسایکلۆپێدیا بنوسن

tend to be pretty smart people.

دەرکەوت کە کەسانی زۆر زیرەکن. (پێکەنین)،

The tools and the software: there's lots of tools that allow us --

پڕۆگرام و بەرنامەکان: زۆر پڕۆگرام گەن کە دەتوانین لە ڕێگەیانەوە

allow us, meaning the community --

.دەتوانین لە ڕێگەیانەوە، مەبەستم کۆمەڵگاکەمانە--کە چاودێری هەموو کارەکان بکەین

to self-monitor and to monitor all the work.

This is an example of a page history on "flat Earth,"

ئەمە نمونەیەکی لاپەڕەیەکی مێژووە سەبارەت بە " زەوی تەخت" ،

and you can see some changes that were made.

.دەبینن کە چەند گۆڕانکارییەک تێیدا ڕووی داوە

What's nice about this page is you can immediately take a look at this

ئەوەی لێرەدا گرنگە ئەوەیە کە دەتوانیت بە خێرایی لە گۆڕانکارییەکە بڕوانیت

and see, "OK, I understand now."

دەبینیت کە گۆڕانکارییەکان باشن، ئێستا بەدڵمن.

When somebody goes and looks at --

کاتێک کەسێک دەڕوات و سەیر دەکات ، دەبینێت کە کەسێک

they see that someone, an anonymous IP number,

made an edit to my page.

ناونیشانی ئەنتەرنێتێکی نادیار، لە ماڵپەڕەکەمدا گۆڕانکارییەکی کرد

That sounds suspicious. Who is this person?

ئەمەش جێی گومانە--،کێیە ئەم کەسە؟ کەسێک سەیردەکات

Somebody looks at it --

they can immediately see highlighted in red

دەتوانن یەکسەر کە هەموو گۆڕانکارییەکان ببین کە بە ڕەنگی سور دیاری دەکرێن

all of the changes that took place --

to see, OK, well, these words have changed, things like this.

دەبینن کە باشە ،ئەم وشانە گۆڕاون ، شتێ لەم بابەتە

So that's one tool that we can use

ئەمە یەکێکە لەو ئامێرانەی کە دەتوانین بۆ چاودێری کردنی خێرای مێژووی هەر پەڕەیەک

to very quickly monitor the history of a page.

Another thing that we do within the community

شتێکی تر کە ئێمە لە کۆمەڵگاکەمندا دەیکەین

is we leave everything very open-ended.

ئەوەیە کە هەموو شتێک بەکراوەی بەجێ دەهێڵین

Most of the social rules and the methods of work

زۆربەی یاسا کۆمەڵایەتیەکان و شێوازەکانی کار کردن

are left completely open-ended in the software.

.زۆر بە کراوەی بەجێ دەهێڵرێت لە بەرنامەکەدا

All of that stuff is just on Wiki pages.

.ئەم جۆرە کارکردنە تەنها لە ماڵپەڕی ویکیپێدیادا هەیە

And so there's nothing in the software that enforces the rules.

.کەواتە هیچ شتێکی تێدا نی یە کە یاسات بەسەردا بسەپێنێت

The example I've got up here is the Votes for Deletion page.

ئەم نمونەیەی کە لێرە هەمە دەنگدانە بۆ سڕینەوەی پەڕەیەک

So, I mentioned earlier, people type "ASDFASDF" --

باشە، پێشتر ئاماژەم پێکرد، کەخەڵکی پیتی بێ مانا بڵاو دەکەنەوە

it needs to be deleted.

Cases like that, the administrators just delete it.

.بۆ دەبێت بسڕدرێنەوە، لە باریکی ئاوهادا، چاودێرەکان بە سادەیی دەیانسڕنەوە

There's no reason to have a big argument about it.

پێویست ناکات کە گفتوگۆیەکی زۆری لەبارەوە بکرێت

But you can imagine there's a lot of other areas where the question is,

بەڵام دەتوانن بیر لەو بابەتانەی تر بکەنەوە کە دادەنرێن، پرسیارەکە ئەوەیە کە

is this notable enough to go in an encyclopedia?

ئایا ئەم بابەتە هێندە باشە کە بخرێتە ئینسایکلۆپێدیاوە؟

Is the information verifiable? Is it a hoax? Is it true? Is it what?

ئایا ئەم زانیاریانە جێگەی متمانەن؟ ئایا فێڵن؟ ئایا ڕاستن ؟ چین؟

So we needed a social method for figuring out the answer to this.

بۆیە پێویستمان بە شێوازێکی کۆمەڵایەتی بوو بۆ دەسکەوتنی وەڵامێک

And so the method that arose organically within the community

هەربۆیە ڕیگەیەکی کاریگەر، کە ڕاستەوخۆ بەناو کۆمەڵگاکەدا بڵاو دەبێتەوە

is the Votes For Deletion page.

And in the particular example we have here,

.دەنگ دانە بۆ سڕینەوەی پەڕە

it's a film, "Twisted Issues,"

وە لەم نمونەیەدا کە لێرەدا هەمانە، ئەمە فلیمە،

and the first person says,

فیلیمی " تویستد ئیشیو"، کەسی یەکەم دەڵێت

"Now this is supposedly a film. It fails the Google test miserably."

دڵنیا نیم ئەمە فیلم بێت، ئەمە لە تاقیکردنەوەی گوگڵدا دەرنەچووە

The Google test is you look in Google and see if it's there,

تاقیکردنەوەی گۆگڵ ئەوەیە، سەیری گۆگڵ دەکەیت تا بزانیت فیلمی وا بوونی هەیە،

because if something's not even in Google, it probably doesn't exist at all.

چونکە ئەگەر شتێک لە گۆگڵدا نەبێت، ئەگەری ئەوە هەیە لە بنچینەوە ئەو شتە هەر نەبێت

It's not a perfect rule,

but it's a nice starting point for quick research.

ئەمە یاسایەکی نمونەیی نییە، بەڵام سەرەتایەکی باشە بۆ گەڕانی خێرا

So somebody says, "Delete it, please. Delete it -- it's not notable."

کەواتە کەسێک دەڵێت : بیسڕەوە تکایە بیسڕەوە، شتی وا هەر نی یە

And then somebody says, "Wait, I found it. I found it in a book,

پاشان کەسێکیتر دەڵێت : بۆستە بۆستە من دۆزیمەوە

'Film Threat Video Guide: the 20 Underground Films You Must See.'"

لە کتێبێکدا دۆزیمەوە، "ڕێنیشاندەری فلیمێکی ڤیدێوی؛

کە بە ناوی "٢٠ فیلمەکەی ژێر زەوی ژێر زەوی کە دەبێت تەماشایان بکەن"ەوەیە

So the next persons says, "Clean it up."

ئۆه، باشە، کەسی دواتر ئەڵێت بیسڕنەوە

Somebody says, "I've found it on IMDB. Keep, keep, keep."

کەسێکیتر دەڵێت : من لە "ئای-ئێم-دی-بی" دۆزیمەوە، مەیسڕنەوە--

And what's interesting about this is that the software is --

ئەوەی سەرنج ڕاکێشە ئەوەیە کە ئەم بەرنامەیە

these votes are just text typed into a page.

ئەم دەنگدانە تەنها لەسەر پەڕەیەک نوسراون

This is not really a vote so much as it is a dialogue.

ئەمە زیاتر گفتوگۆیە نەک دەنگدان

Now it is true that at the end of the day,

بەڵام لە کۆتایی ڕۆژەکەدا

an administrator can go through here and take a look at this and say,

بەڕێوەبەر دەتوانێت بێت و سەیرێک بکات و بڵێت

"OK, 18 deletes, two keeps: we'll delete it."

باشە، ١٨ دەڵێت بیسڕەرەوە ، ٢ دەڵێت با بمێنێ، کەواتە بیسڕەوە

But in other cases, this could be 18 deletes and two keeps,

بەڵام لە بارودۆخێکی تردا، پێ دەچێت ١٨کەس بڵێت بیسڕەوە و ٢ کەس بڵێت بیهێڵەرەوە، هەر بمێنێتەوە

and we would keep it, because if those last two keeps say,

"Wait a minute. Nobody else saw this but I found it in a book,

چونکە ئەگەر ئەم دوو دەنگە بە مانەوە بێت دەڵێن .. خولەکێک بوەستن، خولەکێک بوەستن

کەسێکیتر نەیدیوە بەڵام من لە کتێبێکدا دۆزیمەوە

and I found a link to a page that describes it,

وە لینکی پەڕەیەکم دۆزیوەتەوە کە باسی دەکرد، وە هەڵدەستم بە ڕاست کردنەوەی بەیانی

and I'm going to clean it up tomorrow, so please don't delete it,"

بۆیە تکایە مەیسڕنەوە، پاشان ئاوا ڕزگاری دەبێت

then it would survive.

And it also matters who the people are who are voting.

.ئەوەش گرنگە کە کەسەکان کێن و دەنگ دەرەکان کێن

Like I say, it's a tight-knit community.

وەکو وتم ، ئەمە کۆمەڵگایەکی پێکەوە پەیوەستە

Down here at the bottom, "Keep, real movie," RickK.

لێرە لە خوارەوە '' وازیلێبێنە، فلیمێکی ڕاستیە ؛ ڕیک-کەی

RickK is a very famous Wikipedian who does an enormous amount of work

ڕیک-کەی ئەندامێکی بەناوبانگی ویکیپیدیایە

with vandalism, hoaxes and votes for deletion.

کە هەوڵێکی زۆری داوە بۆ چاکسازی و بەدوادا چوون

His voice carries a lot of weight within the community

.وە دەنگدان لە پێناو سڕینەوە

.دەنگی قورسیەکی زۆر هەڵدەگرێت لەناو کۆمەڵگاکەدا

because he knows what he's doing.

.چونکە دەزانیت چی دەکات

So how is all this governed?

کەواتە چۆن هەموو ئەم شتانە بەڕێوە دەچن؟

People really want to know about administrators, things like that.

خەڵکی بەڕاستی دەیانەوێت لەم بارەیەوە بزانن، لەبارەی چاودێرەکان یاخود شتی لەو بابەتە

So the Wikipedia governance model, the governance of the community,

کەواتە شێوازی بەڕێوە بردن لە ویکیپیدیا، دەسەڵات داری لە کۆمەڵگای ویکیپیدیا

is a very confusing, but workable mix of consensus --

--زۆر تێکەڵ کراوە، بەڵام لە هەمان کاتدا تێکەڵ کراوێکی کاریگەرە

meaning we try not to vote on the content of articles,

بە واتای ئەوەی ئێمە هەوڵی ئەوە دەدەین کە سنوور بۆ دەنگدان دابنێین لەسەر ناوەڕۆکی بابەتەکان

because the majority view is not necessarily neutral --

.چونکە زۆرینەی دەنگ مەرج نی یە بێ لایەنی بگەیەنێت

some amount of democracy --

all of the administrators --

کەمیک لە دیموکراسیەت، هەموو بەڕێوبەرەکان

these are the people who have the ability to delete pages.

ئەو کەسانەی کە دەتوانن پەڕەکان بسڕنەوە،

That doesn't mean that they have the right to delete pages.

ئەمە بە واتای ئەوە نییە کە بۆیان هەیە پەڕەکان بسڕنەوە؛

They still have to follow all the rules -- but they're elected by the community.

دەبێت یاسا جێبەچێ بکەن، بەڵام هەڵبژێردراون

هەڵبژێردراون لە لایەن کۆمەڵگاکەوە، هەندێک جار خەڵکەکان

Sometimes people -- random trolls on the Internet --

بە شیوەیەکی هەڕەمەکی هەڵبژێردراون لەسەر تۆڕی ئینتەرنێت-- تاوانبارم دەکەن بەوەی کە خۆم بەڕێوەبەرەکان هەڵدەبژێرم

like to accuse me of handpicking the administrators

to bias the content of the encyclopedia.

.تاکو لایەنگری ئەو بابەتانە بکەن کە من دەمەوێت

I always laugh at this, because I have no idea how they're elected, actually.

بەردەوام بەمە پێدەکەنم، چونکە هیچ بیرۆکەیەکم نییە لەبارەی ئەوەی کە چۆن هەڵبژێردروان

There's a certain amount of aristocracy.

.هەندێک لە بەڕیوەبەرەکان ئەرستۆقراتین

You got a hint of that when I mentioned, like,

پێویستە شتێکتان لەلا درووست بووبێت کە من وتم

RickK's voice would carry a lot more weight

.دەنگی ڕێک-کای قورساییەکی زیاتری هەیە وەک لە دەنگی کەسێکی تر کە نایناسم

than someone we don't know.

I give this talk sometimes with Angela,

هەندێ کات ئەم قسەیە بۆ ئەنجێلاش دەکەم، کە بەم دواییانە دووبارە هەڵبژێردرایەوە

who was just re-elected to the board from the community --

بۆ ئەندامانی ئەنجوومەنی کۆمەڵگاکە-- بۆ ئەنجومەنی دامەزراوەکەشی دەکەم

to the Board of the Foundation,

with more than twice the votes of the person who didn't make it.

.کە ئەوانیش دەنگیان دوو هێندەی ئەو کەسانە کاریگەرترە کە هەڵنەبژێردراون

And I always embarrass her because I say,

وە بەردەوام خەجاڵەتی دەکەم لەبەرئەوەی دەڵێم، باشە ئەجێلا بۆ نمونە

"Well, Angela, for example,

could get away with doing absolutely anything within Wikipedia,

دەتوانێت هەرچییەکی بوێت لە ویکیپێدیای بکات و ڕزگاریشی بێت

because she's so admired and so powerful."

.چونکە زۆر بەڕێز و بەتوانایە

But the irony is, of course, that Angela can do this because she's the one person

ئەمە بۆ پێکەنینە، بە دڵنیاییەوە ئەنجیلینا دەتوانێت ئەمە بکات چونکە تەنها کەسە

who you know would never, ever break any rules of Wikipedia.

کە هەرگیز پێشێلی یاساکانی ویکیپیدیا ناکات

And I also like to say she's the only person

هەروەها دەمەوێت بڵێم کە ئەو تەنها کەسە

who actually knows all the rules of Wikipedia, so ...

کە بەڕاستی یاساکانی ویکیپیدیا دەزانێت

And then there's monarchy,

and that's my role on the community, so ...

لە سەروو ئەوانەوە سەرۆکایەتی هەیە، ئەوە ڕۆڵی منە لە کۆمەڵگاکەدا

(Laughter)

I was describing this in Berlin once,

جارێک لە بەرلین ئەو ڕۆڵەی خۆمم شی دەکردەوە. ڕۆژی دواتر لە ڕۆژنامەدا

and the next day in the newspaper the headline said,

"I am the Queen of England."

ناونیشانی سەرەکیەکان وتیان '' من شاژنی ئینگلتەرام ''

(Laughter)

And that's not exactly what I said, but --

من وام نەوتبوو (پێکەنین)، بەڵام

(Laughter)

the point is my role in the community --

بیرۆکەکە ئەوەیە کە ڕۆڵی من لە کۆمەڵگاکەدا

Within the free software world, there's been a long-standing tradition

لە جیاهانی بەرنامە خۆڕاییەکاندا

لاسایی کردنەوەیەکی کۆنی "دیکتاتۆری باش" هەیە

of the "benevolent dictator" model.

So if you look at most of the major free software projects,

کەواتە ئەگەر سەیرێکی پڕۆژەیەکی بەرنامە سەرەکییە خۆڕاییەکان بکەین

they have one single person in charge

who everyone agrees is the benevolent dictator.

یەک کەسیان هەیە کە بەرپرسە

.کە هەمووی ڕێکەوتون دیکتاتۆرێکی باشە

Well, I don't like the term "benevolent dictator,"

باشە، من حەزم لەم زاراوەی دیکتاتۆری باشە نییە

and I don't think that it's my job or my role in the world of ideas

هەروەها باوەڕ ناکەم کە کاری من لە دنیای بیرۆکەکاندا

to be the dictator of the future of all human knowledge

دییکتاتۆری داهاتووی زانیارییە مرۆییەکان بێت کە لە هەموو جیهانەوە کۆکراونەتەوە

compiled by the world.

It just isn't appropriate.

.ئەمە شتێکی باش نی یە

But there is a need still for a certain amount of monarchy,

بەڵام تا ئێستا پێویستیەک هەیە بۆ ئاستێک لە پاشایەتی

a certain amount of --

sometimes we have to make a decision

ئاستێکی دیاری کراو ، هەندێک جار لە سەرمانە بڕیار بدەین

and we don't want to get bogged down too heavily

ئێمە نامانەوێت بە شێوەیەکی توند تێوە بگلێین

in formal decision-making processes.

.بە کاری بڕیاردانەوە بە شێوەیەکی ڕەسمی

So as an example of how this can be important:

کەواتە، وەک نمونەیەک لەسەر چۆنییەتی ئەمە،

we recently had a situation where a neo-Nazi website discovered Wikipedia,

یاخود گرنگی ئەمە چی دەبێت؛

لەم دواییانەدا دۆخێکمان هەبوو، ماڵپەری "نێۆ-نازی" بابەتێکیان لە ویکیپیدیایان دۆزیەوە

and they said, "Oh, well, this is horrible,

وتیان : باشە، ئەمە زۆر سەیرە، ئەمە موئامەرەی یەهودییەکانە

this Jewish conspiracy of a website,

and we're going to get certain articles deleted that we don't like.

وە پێویستە لەسەرمان هەندێک نوسراو دەست نیشان بکەین کە حەزمان لێی نییە بۆ ئەوەی بیسڕینەوە

And we see they have a voting process, so we're going to send --

--دەزانین کە دەنگدانیش دەکرێت بۆ سڕینەوەی بابەتەکان، ئێمەش هەڵدەستین بە ناردنی

we have 40,000 members and we're going to send them over

ئێمە ٤٠ هەزار ئەنداممان هەیە، هەڵدەستن بە ناردنیان بۆ ئەوێ

and they're all going to vote and get these pages deleted."

"وە هەموو هەڵدەستن بە دەنگدان بۆ سڕینەوەی ئەو پەڕەیە

Well, they managed to get 18 people to show up.

.لەڕاستیدا توانیان ١٨ کەس بنێرن

That's neo-Nazi math for you.

.بیرکاری "نیۆ-نازییەکان" بەم شێوەیە بوو

They always think they've got 40,000 members when they've got 18.

.بەردەوام وا دەزانن کە ٤٠ هەزار ئەندامیان هەیە ، لە کاتێکدا ١٨ ئەندامیان هەیە

But they managed to get 18 people to come and vote in a fairly absurd way

توانیان ١٨ کەس بنێرن تا بە شێوەیەکی بێزارکەر دەنگ بدەن

to delete a perfectly valid article.

Of course, the vote ended up being about 85 to 18,

.بابەتێکی ڕاستی زۆر باش

،بە دڵنیاییەوە، دەنگدان تەواو بوو بە نزیکەی ٨٥ بەرامبەر ١٨

so there was no real danger to our democratic processes.

.بۆیە مەترسییەکی ڕاستەقینە لەسەر پڕۆسە دیموکراسییەکەمان درووست نەبوو

On the other hand, people said, "But what are we going to do?

لە لایەکی ترەوە، خەڵکی وتیان؛ پێویستە ئێمە چی بکەین ؟

I mean, this could happen.

What if some group gets really seriously organized

مەبەستم ئەوەیە ، ئەمە لەوانەیە ڕووبدات و چی دەبێت ئەگەر کۆمەڵێک کە بەباشی خۆاین ڕێکخستبوو

and comes in and wants to vote?"

هات و داوای دەنگدانی کرد ؟

Then I said, "Well, fuck it, we'll just change the rules."

لەو کاتەدا دەڵێم'' باشە، نەعلەتیان لێبێت، یاساکان دەگۆڕین

That's my job in the community:

ئەمە ڕۆڵی منە لە کۆمەڵگاکەدا: بۆ ئەوەی بڵێم ئێمە ڕێگە بە کراوەییەکی لە ڕادە بەدەر نادەین

to say we won't allow our openness and freedom

to undermine the quality of the content.

.ڕیگە بە ئازادییەک نادەین کە لە کوالیتی ناوەڕۆکی بابەتەکان کەم بکاتەوە

And so, as long as people trust me in my role,

وە تا خەڵک باوەڕ بە من و بە ڕۆڵم بکەن،

then that's a valid place for me.

.تا ئەو کاتە ئەوە شوێنی ڕاستەقینەی منە

Of course, because of the free licensing,

بەدڵنیاییەوە، لەبەر بونی مۆڵەتی خۆڕای، ئەگەر کارێکی خراپ بکەم

if I do a bad job, the volunteers are more than happy to take and leave --

--ئەو کەسانەی کە خۆبەخشانە کار دەکەن، بە خۆشییەوە بەجێمان دەهێڵن

I can't tell anyone what to do.

.ناتوان ئەمر بەسەر کەسدا بکەم

So the final point here is that to understand how Wikipedia works,

بۆیە خاڵی کۆتای لێرەدا بریتییە لە تێگەیشتن لە چۆنییەتی کار کردن لە ویکیپێدیا،

it's important to understand that our wiki model is the way we work,

گرنگە کە لەوە تێ بگەن کە نمونەی باڵای کارکردنی ئێمە، ئەو شێوازەیە کە کاری پێدەکەین،

but we are not fanatical web anarchists.

ئێمە ئاژاوەگێڕەکانی سەر تۆڕی ئینتەرنێت نین، بەڵکو لە ڕاستیدا

In fact, we're very flexible about the social methodology,

ئێمە زۆر نەرمین سەبارەت بە ڕەوشی کۆمەڵایەتی،

because ultimately, the passion of the community

چونکە لە کۆتاییدا، هەوڵ و ئارەزوی کۆمەڵگاکەمان تەنها بۆ باشتر کردنی کوالیتی کارەکانە،

is for the quality of the work,

not necessarily for the process that we use to generate it.

.نەوەک بۆ ئەو پڕۆسەیەی کە ئەو کارانەی پێ دەکەین

Thank you.

(Applause)

سوپاس

چەپڵە

Ben Saunders: Yeah, hi, Ben Saunders.

Jimmy, you mentioned impartiality being a key to Wikipedia's success.

بن ساوندرز :بەڵێ، سڵاو، بن ساوندر

.جیمی، تۆ ئاماژەت بەوە دا کە بێلایەنی کلیلی سەرکەوتنی ویکیپیدیایە

It strikes me that much of the textbooks that are used to educate our children

ئەوە من دەترسێنێ کە زۆرینەی کتێبەکان

are inherently biased.

.کە بەکاردێن بۆ پەروەردەکردنی منداڵەکانمان، بێلایەن نین

Have you found Wikipedia being used by teachers

دەزانیت کە مامۆستاکان ویکیپیدیا بەکاردەهێنن

and how do you see Wikipedia changing education?

وە چۆن دەبینیت کە ویکیپیدیا پەروەردە دەگۆڕێت؟

Jimmy Wales: Yeah, so, a lot of teachers are beginning to use Wikipedia.

.جیمی ویلز : بەڵێ زۆر مامۆستا هەن کە ویکیپیدیا بەکاردەهێنن

There's a media storyline about Wikipedia, which I think is false.

.چیرۆکێکی ڕاگەیاندن هەیە سەبارەت بە ویکیپیدیا، باوەڕم وایە هەڵە بێت

It builds on the storyline of bloggers versus newspapers.

دەڵێن ئەمە لەسەر بنەمای لاپەڕە و ڕۆژنامەکان درووست کراون

And the storyline is, there's this crazy thing, Wikipedia,

چیرۆکەکە ئەوەیە -- ئەم چیرۆکە شێتانەیە، ویکیپێدیا

but academics hate it and teachers hate it.

ئەکادمیەکان ڕقیان لێیەتی هەروەها مامۆستاکانیش. لە کۆتایشدا دەرکەوت کە ئەوە ڕاست نی یە

And that turns out to not be true.

The last time I got an email from a journalist saying,

دواجار نامەیەکم بە دەست گەیشت لە ڕۆژنامە نوسێکەوە کە دەڵێت،

"Why do academics hate Wikipedia?"

'' بۆ ئەکادمیەکان ڕقیان لە ویکیپیدیایە ؟ ''

I sent it from my Harvard email address

لە ئیمەیڵی هارڤێردی خۆمەوە بۆم نارد

because I was recently appointed a fellow there.

چونکە بەم دواییانە بە " هاوڕێ" لەوێ دامەزرام

And I said, "Well, they don't all hate it."

وە پێم وت ؛ لە ڕاستیدا هەموویان ڕقیان لێی نیە -پێکەنین-

(Laughter)

But I think there's going to be huge impacts.

بەڵام لەو باوەڕەدام کە کاریگەری گەورەی دەبێت

And we actually have a project that I'm personally really excited about,

وە لە ڕاستیدا پڕۆژەمان هەیە

which is the Wikibooks project,

کە من زۆر بە پەرۆشم بۆی

which is an effort to create textbooks in all the languages.

کە بریتیە لە پڕۆژەی ویکی بۆ کتێب

کە هەوڵە بۆ دروست کردنی کتێب بە هەموو زمانێک

And that's a much bigger project.

وە ئەوە پڕۆژەیەکی زۆر گەورەترە

It's going to take 20 years or so to come to fruition.

بیست ساڵێکی دەوێت تا بچێتە بواری جێبەجێ کردنەوە

But part of that is to fulfill our mission

بەڵام لەبەر ئەوەیە کە ئەرکەکەمان جێ بە جێ بکەین

of giving an encyclopedia to every single person on the planet.

.کە بریتی یە لە پێشکەش کردنی ئینسایکلۆپێدیا بە گشت تاکێکی سەر ئەم هەسارەیە

We don't mean we're going to Spam them with AOL-style CDs.

وە بەمە مەبەستمان ئەوە نییە کە وەک "ئەمریکا ئۆنلاین" لەسەر شیوازی سی-دی بیاندەینێ

We mean we're going to give them a tool that they can use.

مەبەستمان ئەوەیە هەڵدەستین بە پێشکەشکردنی ئامێرێک کە بتوانن بەکاری بهێنن

And for a lot of people in the world,

.و زۆرینەی خەڵکیش لێی سودمەند بن

if I give you an encyclopedia that's written at a university level,

ئەگەر ئنسایکلۆپیدیایەکم پێشکەش کردن کە لە ئاستی زانکۆدا نوسرابوو،

it doesn't do you any good without a whole host of literacy materials

هیچ شتێکی گرنگت پێشکەش ناکات

بە بێ یارمەتیدەری تەواو بۆ نەهێشتنی نەخوێندەواری

to build you up to the point where you can actually use it.

.تاکو بتگەیەنێتە ئاستێک کە بتوانیت بەکاری بهێنیت

The Wikibooks project is an effort to do that.

.بۆیە پڕۆژەی کتێبی ویکی هەوڵێکە بۆ کردنی ئەو کارە

And I think that we're going to see -- it may not even come from us;

--وە لەو باوەڕەدام کە شتێکی گەورە دەبینین

کە لەوانەیە ئێمەش نەیکەین

there's all kinds of innovation going on.

.ئەم هەموو جۆرە داهێنانانە لە ئارادایە

But freely licensed textbooks are the next big thing in education.

بەڵام کتێبە خۆڕاییە مۆڵەتکراوەکان بەڕێوەیە، کە کارێکی مەزنە لە بواری فێرکردندا