Dan Dennett: Cute, sexy, sweet, funny

Translator: Levan Lashauri Reviewer: Michael Kaulashvili

I’m going around the world giving talks about Darwin,

მე დავდივარ მსოფლიოს გარშემო,

and usually what I’m talking about

დარვინის შესახებ ლექციების წასაკითხად

is Darwin’s strange inversion of reasoning.

და როგორც წესი ვსაუბრობ დარვინის "უცნაურ შებრუნებულ მსჯელობაზე".

Now that title, that phrase, comes from a critic, an early critic,

ეს სათაური, ეს ფრაზა, მოდის ადრეული კრიტიკოსისგან

and this is a passage that I just love, and would like to read for you.

ეს არის ნაწყვეტი, რომელიც მიყვარს და მინდა რომ წაგიკითხოთ:

"In the theory with which we have to deal, Absolute Ignorance is the artificer;

"საქმე გვაქვს თეორიასთან, რომელშიც შემოქმედი არის აბსოლუტური უვიცობა

so that we may enunciate as the fundamental principle of the whole system,

შემდეგნაირად შეგვიძლია ჩამოვაყალიბოთ მთელი სისტემის ძირითადი პრინციპი,

that, in order to make a perfect and beautiful machine,

იმისთვის რომ შევქმნათ უნაკლო და მშვენიერი მანქანა,

it is not requisite to know how to make it.

არ არის საჭირო იმის ცოდნა თუ როგორ კეთდება ის.

This proposition will be found on careful examination to express,

დეტალური გარჩევის შემდეგ, მოკლედ, ეს მტკიცება გამოხატავს

in condensed form, the essential purport of the Theory,

ამ თეორიის ძირითად მნიშვნელობას,

and to express in a few words all Mr. Darwin’s meaning;

და გამოხატავს რამდენიმე სიტყვით დარვინის სწავლების მთელს არსს,

who, by a strange inversion of reasoning,

რომელიც როგორც ჩანს ფიქრობს, რომ მსჯელობის უცნაური შებრუნებით,

seems to think Absolute Ignorance fully qualified

აბსოლუტურ უვიცობას, შეუძლია

to take the place of Absolute Wisdom in the achievements of creative skill."

დაიკავოს, შექმნის ხელოვნების მიღწევებში აბსოლუტური სიბრძნის ადგილი"

Exactly. Exactly. And it is a strange inversion.

ზუსტად, მართალია. და ეს მართლაც უცნაური შებრუნებაა.

A creationist pamphlet has this wonderful page in it:

კრეაციონისტების ბროშურაში, არის შემდეგი შესანიშნავი გვერდი:

"Test Two:

"ტესტი მეორე:

Do you know of any building that didn’t have a builder? Yes/No.

იცით თუ არა რამე შენობა, რომელსაც არ ჰყავს მშენებელი? დიახ/არა.

Do you know of any painting that didn’t have a painter? Yes/No.

იცით თუ არა რამე ნახატი, რომელსაც არ ჰყავს მხატვარი? დიახ/არა

Do you know of any car that didn’t have a maker? Yes/No.

იცით თუ არა რამე მანქანა, რომელსაც არ ჰყავს მწარმოებელი? დიახ/არა.

If you answered 'Yes' for any of the above, give details."

თუ რომელიმე შეკითხვაზე "დიახ" უპასუხეთ, გთხოვთ განმარტოთ დეტალურად."

A-ha! I mean, it really is a strange inversion of reasoning.

აჰა! ვგულისხმობ ეს მსჯელობის მიმდინარეობის მართლაც უცნაური შებრუნებაა.

You would have thought it stands to reason

თქვენ შეიძლება იფიქროთ, აზრიანია მტკიცება,

that design requires an intelligent designer.

რომ დიზაინს სჭირდება მოაზროვნე დიზაინერი,

But Darwin shows that it’s just false.

მაგრამ დარვინმა აჩვენა, რომ ეს მცდარი აზრია

Today, though, I’m going to talk about Darwin’s other strange inversion,

თუმცა, დღეს ვაპირებ მოგიყვეთ დარვინის სხვა უცნაურ შებრუნებაზე,

which is equally puzzling at first, but in some ways just as important.

რომელიც, პირველ რიგში ასევე დამაფიქრებელია და რაღაც აზრით ასეთივე მნიშნელოვანიც.

It stands to reason that we love chocolate cake because it is sweet.

აზრიანია მსჯელობა, რომ ჩვენ გვიყვარს შოკოლადის ტორტი, იმიტომ რომ ის ტკბილია.

Guys go for girls like this because they are sexy.

ბიჭებს მოსწონთ ასეთი გოგონები, იმიტომ რომ ისინი სექსუალურები არიან.

We adore babies because they’re so cute.

ჩვენ გვიყვარს ბავშვები, იმიტომ რომ ისინი საყვარლები არიან.

And, of course, we are amused by jokes because they are funny.

და რა თქმა უნდა, ჩვენ ვიცინით ხუმრობებზე, იმიტომ რომ ისინი სასაცილოა.

This is all backwards. It is. And Darwin shows us why.

სინამდვილეში კი ყველაფერი პირიქითაა. დიახ, პირიქით და დარვინმა გვაჩვენა თუ რატომ.

Let’s start with sweet. Our sweet tooth is basically an evolved sugar detector,

მოდით დავიწყოთ ტკბილიდან. ჩვენი ტკბილის სიყვარული, განვითარებული შაქრის დეტექტორია

because sugar is high energy, and it’s just been wired up to the preferer,

რადგან შაქარი არის ენერგიის წყარო და ამიტომ უხეშად რომ ვთქვათ,

to put it very crudely, and that’s why we like sugar.

ის პრიორიტეტებშია განსაზღვრული, ამიტომაც გვიყვარს ტკბილი.

Honey is sweet because we like it, not "we like it because honey is sweet."

თაფლი იმიტომ არის ტკბილი, რომ ჩვენ ის გვიყვარს და არა

There’s nothing intrinsically sweet about honey.

"ჩვენ გვიყვარს თაფლი, რადგან ის ტკბილია" თაფლში არაფერია თავისთავად ტკბილი.

If you looked at glucose molecules till you were blind,

გლუკოზის მოლეკულებს დაბრმავებამდეც რომ დააკვირდეთ,

you wouldn’t see why they tasted sweet.

ვერ გაიგებთ თუ რატომ გვეტკბილება ისინი.

You have to look in our brains to understand why they’re sweet.

უნდა შეხედოთ ჩვენს ტვინს, იმისთვის რომ მიხვდეთ რატომ გვეტკბილება.

So if you think first there was sweetness,

ამიტომ თუ ფიქრობთ, რომ ჯერ სიტკბო გაჩნდა

and then we evolved to like sweetness,

როგორც ასეთი და მერე ჩვენ განვვითარდით,

you’ve got it backwards; that’s just wrong. It’s the other way round.

რომ ის მოგვწონებოდა, უკუღმა გაგიგიათ; ეს არასწორია. ყველაფერი პირიქით არის.

Sweetness was born with the wiring which evolved.

სიტკბო გაჩნდა, ჩვენს მიერ მისი შეგრძნების განვითარებასთან ერთად.

And there’s nothing intrinsically sexy about these young ladies.

და ამ ახალგაზრდა ქალბატონებშიც არაფერია თავისთავად სექსუალური.

And it’s a good thing that there isn’t, because if there were,

და ეს კარგია რომ ასეა, რადგან რომ ყოფილიყო,

then Mother Nature would have a problem:

მაშინ დედა ბუნებას შეექმნებოდა პრობლემები:

How on earth do you get chimps to mate?

როგორ აიძულებდა ის შიმპანზეს დაწყვილებას?

Now you might think, ah, there’s a solution: hallucinations.

შეიძლება იფიქროთ, რომ არის გამოსავალი: ჰალუცინაცია.

That would be one way of doing it, but there’s a quicker way.

ეს შეიძლება იყოს გამოსავალი, მაგრამ არის უფრო სწრაფი მეთოდიც

Just wire the chimps up to love that look,

უბრალოდ დაუდგინე შიმპანზეს, რომ მოსწონდეს სწორედ ეს გარეგნობა

and apparently they do.

და ის მას მართლაც მოეწონება.

That’s all there is to it.

და მორჩა!

Over six million years, we and the chimps evolved our different ways.

6 მილიონ წელზე მეტია, რაც ჩვენ და შიმპანზე სხვადასხვა გზით ვვითარდებით.

We became bald-bodied, oddly enough;

ჩვენი სხეულები საკმაოდ უცნაურად გამელოტდა.

for one reason or another, they didn’t.

იმათი კი არა, ამა თუ იმ მიზეზით.

If we hadn’t, then probably this would be the height of sexiness.

ჩვენიც რომ არ გამელოტებულიყო, ალბათ ეს იქნებოდა ჩვენთვის სექსუალობის მწვერვალი.

Our sweet tooth is an evolved and instinctual preference for high-energy food.

სიტკბოს სიყვარული, არის განვითარებული ინსტიქტური უპირატესობა

It wasn’t designed for chocolate cake.

მაღალენერგიული საკვებისადმი. ის არ იყო გათვლილი

Chocolate cake is a supernormal stimulus.

შოკოლადის ტორტზე. შოკოლადის ტორტი ეს არის სუპერსტიმული.

The term is owed to Niko Tinbergen,

ტერმინი, რომელიც ეკუთვნის ნიკო ტინბირგენს.

who did his famous experiments with gulls,

ის ატარებდა ცნობილ ექსპერიმენტს თოლიებზე

where he found that that orange spot on the gull’s beak --

რომლებშიც აღმოაჩინა, რომ ვარდისფერი ლაქა თოლიის ნისკარტზე

if he made a bigger, oranger spot

უფრო დიდი და კაშკაშა რომ გავაკეთოთ,

the gull chicks would peck at it even harder.

ბარტყები მას უფრო ძლიერად უნისკარტებენ.

It was a hyperstimulus for them, and they loved it.

ეს არის მათთვის სუპერსტიმული და მათ ის უყვართ.

What we see with, say, chocolate cake

რასაც ჩვენ ამჟამად ვხედავთ, მაგალითად შოკოლადის ტორტი

is it’s a supernormal stimulus to tweak our design wiring.

ეს არის ჩვენი თანდაყოლილი ინსტიქტების, გამაღიზიანებელი სუპერსტიმული.

And there are lots of supernormal stimuli; chocolate cake is one.

არსებობს ბევრი სუპერსტიმული შოკოლადის ტორტი მხოლოდ ერთი მათგანია

There's lots of supernormal stimuli for sexiness.

არსებობს უამრავი სექსუალობის სუპერსტიმული.

And there's even supernormal stimuli for cuteness. Here’s a pretty good example.

და ასევე არის საყვარლობის სუპერსტიმულიც. აი კარგი მაგალითიც:

It’s important that we love babies, and that we not be put off by, say, messy diapers.

მნიშვნელოვანია, გვიყვარდეს ბავშვები და არ განგვიზიდავდეს მათი ჩასვრილი საფენი.

So babies have to attract our affection and our nurturing, and they do.

ამიტომ, ბავშვები იძულებულნი არიან რაღაცით მიგვიზიდონ და ისინი ამას კეთებენ.

And, by the way, a recent study shows that mothers

და სხვათაშორის, ბოლო კვლევები აჩვენებს რომ დედები

prefer the smell of the dirty diapers of their own baby.

უპირატესობას ანიჭებენ საკუთარი შვილების ჩასვრილი საფენების სუნს.

So nature works on many levels here.

ამგვარად ბუნება მუშაობს ბევრ დონეზე.

But now, if babies didn’t look the way they do -- if babies looked like this,

ახლა ვთქვათ, ბავშვი სხვანაირად რომ გამოიყურებოდეს, მაგალითად ასე,

that’s what we would find adorable, that’s what we would find --

მაშინ ჩვენთვის ეს იქნებოდა საყვარელი, ეს მოგვეჩვენებოდა საყვარლად.

we would think, oh my goodness, do I ever want to hug that.

ვიფიქრებდით, ღმერთო, ოღონდ ამას ჩამახუტაო.

This is the strange inversion.

ეს არის უცნაური შებრუნება.

Well now, finally what about funny. My answer is, it’s the same story, the same story.

ახლა კი, საბოლოოდ რაც შეეხება სასაცილოს. ამ შემთხვევაშიც იგივესთან გვაქვს საქმე.

This is the hard one, the one that isn’t obvious. That’s why I leave it to the end.

ეს რთულია. არ არის ასე ცხადი. ამიტომ დავიტოვე ის ბოლოსთვის

And I won’t be able to say too much about it.

მასზე აქ ბევრის მოყოლას ვერ შევძლებ,

But you have to think evolutionarily, you have to think, what hard job that has to be done --

მაგრამ თქვენ უნდა იფიქროთ ევოლუციურად, იფიქრეთ რა არის ის რთული სამუშაო,

it’s dirty work, somebody’s got to do it --

შავი სამუშაო, რომელიც ვიღაცამ რომ შეასრულოს,

is so important to give us such a powerful, inbuilt reward for it when we succeed.

ისეთი მნიშვნელოვანია, რომ საჭიროა, ჩაშენებული წარმატების დაჯილდოვების მეთოდი?

Now, I think we've found the answer -- I and a few of my colleagues.

ვფიქრობ ჩვენ ვიპოვეთ პასუხი, მე და ჩემმა რამდენიმე კოლეგამ.

It’s a neural system that’s wired up to reward the brain

ეს არის ნერვული სისტემა, რომელიც მომართულია ტვინის დაჯილდოვებაზე

for doing a grubby clerical job.

შავი, უინტერესო სამუშაოსთვის.

Our bumper sticker for this view is

ჩვენი პასუხი ამ საკითხზე არის,

that this is the joy of debugging.

რომ ეს არის ხარვეზის აღმოჩენის სიხარული.

Now I’m not going to have time to spell it all out,

ახლა დრო არ არის, რომ დეტალურად განვმარტო,

but I’ll just say that only some kinds of debugging get the reward.

მაგრამ ვიტყვი, რომ ხარვეზის აღმოჩენის მხოლოდ ზოგიერთი ტიპი ჯილდოვდება.

And what we’re doing is we’re using humor as a sort of neuroscientific probe

და ის რასაც ჩვენ ვაკეთებთ, არის იუმორის ერთგვარ ნეიროსამეცნიერო ზონდად გამოყენება

by switching humor on and off, by turning the knob on a joke --

იუმორის ჩართა-გამორთვით. ხუმრობის რეგულატორის ტრიალით...

now it’s not funny ... oh, now it’s funnier ...

ახლა სასაცილოა... ა, ახლა უფრო სასაცილოა..

now we’ll turn a little bit more ... now it’s not funny --

კიდევ ცოტა ვატრიალებთ, აღარ არის სასაცილო..

in this way, we can actually learn something

ამ გზით, ჩვენ მართლაც შეგვიძლია რაღაცის სწავლა

about the architecture of the brain,

ტვინის არქიტექტურაზე,

the functional architecture of the brain.

ტვინის ფუქნციონალურ არქიტექტურაზე.

Matthew Hurley is the first author of this. We call it the Hurley Model.

ამის პირველი ავტორი მეთიუ ჰარლია. ჩვენ ამას ჰარლის მოდელს ვეძახით.

He’s a computer scientist, Reginald Adams a psychologist, and there I am,

ის კომპიუტერული მეცნიერია. რეჯინალდ ადამსი - ფსიქოლოგი და მე.

and we’re putting this together into a book.

ჩვენ ერთად ვწერთ წიგნს ამის შესახებ.

Thank you very much.

დიდი მადლობა