Dan Dennett: Cute, sexy, sweet, funny

Dan Dennet: Dễ thương, sexy, ngọt ngào, thú vị

Translator: Van Vu Reviewer: Ha Tran

I’m going around the world giving talks about Darwin,

Tôi đi vòng quanh thế giới và nói về Đác-uyn

and usually what I’m talking about

và thông thường thì tôi nói về

is Darwin’s strange inversion of reasoning.

cách giải thích ngược các vấn đề khác thường của ông ấy.

Now that title, that phrase, comes from a critic, an early critic,

Một tựa đề, một cụm từ đến từ một nhà phê bình xa xưa

and this is a passage that I just love, and would like to read for you.

và đây là một đoạn mà tôi rất mong muốn được đọc cho các bạn nghe.

"In the theory with which we have to deal, Absolute Ignorance is the artificer;

"Trong thuyết mà ta nghiên cứu đến, sự vô minh tuyện đối (Absolute Ignorance) là kẻ sáng chế;

so that we may enunciate as the fundamental principle of the whole system,

để ta có thể khẳng định chắc như nguyên tắc cơ bản của toàn bộ hệ thống, mà,

that, in order to make a perfect and beautiful machine,

với mục đích hoàn thành được một cỗ máy đẹp và hoàn hảo,

it is not requisite to know how to make it.

đó là điều kiện tất yếu không chỉ là làm như thế nào để chế tạo cỗ máy đó.

This proposition will be found on careful examination to express,

Đề xuất này sẽ được nghiên cứu cẩn thận, để diễn đạt

in condensed form, the essential purport of the Theory,

dưới dạng cô đặc nội dung của Thuyết

and to express in a few words all Mr. Darwin’s meaning;

và để diễn đạt ngụ ý của Đác-uyn chỉ qua vài từ ngữ;

who, by a strange inversion of reasoning,

người mà chỉ qua cách giải thích ngược khác thường của mình

seems to think Absolute Ignorance fully qualified

lại cho rằng sự vô minh tuyệt đối lại hoàn toàn có đủ tư cách

to take the place of Absolute Wisdom in the achievements of creative skill."

thế chỗ cho sự khôn ngoan tuyệt đối (Absolute Wisdom) trong những thành tựu của khả năng sáng tạo."

Exactly. Exactly. And it is a strange inversion.

Đúng thế. Chính xác. Và nó ngược đời khác thường thật.

A creationist pamphlet has this wonderful page in it:

Một nhà pam-phơ-lê (pamhlet) sáng tạo có một trang sách tuyệt vời thế này:

"Test Two:

"Bài kiểm tra số hai:

Do you know of any building that didn’t have a builder? Yes/No.

Bạn có biết tòa nhà nào mà lại không có người xây không? Có/Không.

Do you know of any painting that didn’t have a painter? Yes/No.

Bạn có biết bức tranh nào mà lại không có người vẽ không? Có/ Không.

Do you know of any car that didn’t have a maker? Yes/No.

Bạn có biết chiếc xe nào mà lại không có nhà sản xuất không? Có /Không.

If you answered 'Yes' for any of the above, give details."

Nếu bạn trả lời "Có" cho bất kỳ câu nào ở trên, hãy giải thích."

A-ha! I mean, it really is a strange inversion of reasoning.

À-há! Ý tôi là đó thật sự là một kiểu biện luận ngược khác thường.

You would have thought it stands to reason

Các bạn hẳn sẽ nghĩ rằng một đồ án

that design requires an intelligent designer.

phải có một nhà thiết kế thông minh là một lẽ đương nhiên.

But Darwin shows that it’s just false.

Nhưng Đác-uyn lại cho thấy điều đó là hoàn toàn sai lầm.

Today, though, I’m going to talk about Darwin’s other strange inversion,

Tuy nhiên, hôm nay tôi sẽ nói đến một lỹ lẽ ngược khác của Đác-uyn.

which is equally puzzling at first, but in some ways just as important.

Lý lẽ đó ban đầu khá là khó hiểu nhưng không kém phần quan trọng.

It stands to reason that we love chocolate cake because it is sweet.

Chúng ta thích bánh sô-cô-la tại vì nó ngọt, một lẽ đương nhiên.

Guys go for girls like this because they are sexy.

Các chàng trai thích những cô gái như thế này bởi vì họ xinh đẹp.

We adore babies because they’re so cute.

Chúng ta yêu quí các em bé bởi vì chúng đáng yêu.

And, of course, we are amused by jokes because they are funny.

Và tất nhiên, chúng ta buồn cười khi nghe những câu nói đùa vì chúng buồn cười.

This is all backwards. It is. And Darwin shows us why.

Tất cả những thứ này là hoàn toàn ngược. Và Đác-uyn cho ta thấy vì sao.

Let’s start with sweet. Our sweet tooth is basically an evolved sugar detector,

Hãy bắt đầu với vị ngọt. Sự thích thú với đồ ngọt của chúng ta về bản chất là một máy dò đường ăn

because sugar is high energy, and it’s just been wired up to the preferer,

bởi vì đường chứa nhiều năng lượng và vì thế nó đã được gắn kết với sở thích

to put it very crudely, and that’s why we like sugar.

và đó là vì sao ta lại thích ăn ngọt.

Honey is sweet because we like it, not "we like it because honey is sweet."

Mật ngọt bởi vì ta thích nó chứ không phải "chúng ta thích mật tại vì nó ngọt."

There’s nothing intrinsically sweet about honey.

Về bản chất mật không có gì ngọt cả.

If you looked at glucose molecules till you were blind,

Nếu các bạn nhìn kỹ các phân tử glucose chán thì thôi

you wouldn’t see why they tasted sweet.

các bạn cũng sẽ không thấy được tại sao nó lại ngọt.

You have to look in our brains to understand why they’re sweet.

Các bạn phải nhìn vào bên trong bộ não các bạn để hiểu được tại sao nó lại ngọt.

So if you think first there was sweetness,

Nếu các bạn nghĩ rằng từ ban đầu đã có vị ngọt

and then we evolved to like sweetness,

rồi chúng ta tiến hóa để thích vị ngọt

you’ve got it backwards; that’s just wrong. It’s the other way round.

thì các bạn đã nghĩ ngược rồi; điều đó hoàn toàn sai. Nó ngược lại cơ.

Sweetness was born with the wiring which evolved.

Sự ngọt được sinh ra bên trong sự lặp đặt mà đã tiến hóa lên.

And there’s nothing intrinsically sexy about these young ladies.

Và những cô gái này cũng chẳng có gì sexy về bản chất.

And it’s a good thing that there isn’t, because if there were,

Và cũng may là không có, bởi nếu mà có

then Mother Nature would have a problem:

thì Bà Mẹ Tự Nhiên sẽ gặp phải một vấn đề:

How on earth do you get chimps to mate?

Làm sao để cho mấy con tinh tinh này nó chịch nhau đây?

Now you might think, ah, there’s a solution: hallucinations.

Các bạn có thể nghĩ, à, có một giải pháp: ảo giác.

That would be one way of doing it, but there’s a quicker way.

Đó là một cách, nhưng có cách nhanh hơn.

Just wire the chimps up to love that look,

Cứ lắp sẵn cho bọn tinh tinh nó thích giáng vẻ đó là xong

and apparently they do.

và có vẻ như chúng thích thật.

That’s all there is to it.

Đó là toàn bộ câu chuyện.

Over six million years, we and the chimps evolved our different ways.

Trong sáu triệu năm qua, ta và loài tinh tinh đã tiến hóa theo những con đường khác nhau.

We became bald-bodied, oddly enough;

Chúng ta không còn lông lá như tổ tiên nữa, lạ thay;

for one reason or another, they didn’t.

bọn tinh tinh không hiểu sao vẫn không thay đổi tí nào.

If we hadn’t, then probably this would be the height of sexiness.

Nếu chúng ta cũng không tiến hóa như tinh tinh, thì hẳn đây sẽ là chuẩn mực về cái đẹp.

Our sweet tooth is an evolved and instinctual preference for high-energy food.

Sự ham thích đồ ngọt của chúng ta là sở thích những đồ ăn năng lượng cao do bản năng mà đã được tiến hóa.

It wasn’t designed for chocolate cake.

Nó không hề được thiết kế cho bánh sô-cô-la.

Chocolate cake is a supernormal stimulus.

Bánh sô-cô-la là một thứ kích thích lạ thường.

The term is owed to Niko Tinbergen,

Thuật ngữ đó là của Niko Tinbergen,

who did his famous experiments with gulls,

anh đã tiến hành thí nghiệm với mấy con mòng biển

where he found that that orange spot on the gull’s beak --

và anh đã thấy rằng cái nốt màu cam trên mỏ mòng biển --

if he made a bigger, oranger spot

nếu anh làm nó to ra, cái nốt màu cam đó

the gull chicks would peck at it even harder.

mấy con mòng biển cái sẽ gõ mạnh hơn.

It was a hyperstimulus for them, and they loved it.

Đó là một thứ kích thích cao đối với chúng, và chúng cực thích nó.

What we see with, say, chocolate cake

Những gì chúng ta thấy đối với bánh sô-cô-la

is it’s a supernormal stimulus to tweak our design wiring.

là một chất kích thích lạ có tác dụng chỉnh lại sự lắp đặt trong thiết kế của chúng ta.

And there are lots of supernormal stimuli; chocolate cake is one.

Và có rất nhiều thứ kích thích khác; bánh sô-cô-la là một.

There's lots of supernormal stimuli for sexiness.

Có rất nhiều thứ kích thích lạ khác cho sự sexy.

And there's even supernormal stimuli for cuteness. Here’s a pretty good example.

Và có cả thứ kích thích cho sự dễ thương. Đây là một ví dụ hay.

It’s important that we love babies, and that we not be put off by, say, messy diapers.

Việc chúng ta thích các em bé là một điều quan trọng, cũng tương tự như việc chúng ta không ghê mấy thứ như tã bẩn của em bé.

So babies have to attract our affection and our nurturing, and they do.

Các em bé phải thu hút được sự yêu mến và sự nuôi dưỡng của ta, và đúng thế thật.

And, by the way, a recent study shows that mothers

Một cuộc nghiên cứu gần đây cho thấy rằng các bà mẹ

prefer the smell of the dirty diapers of their own baby.

thích mùi tã bẩn của con của mình.

So nature works on many levels here.

Vì vậy nên tự nhiên đang làm việc trên nhiều cấp.

But now, if babies didn’t look the way they do -- if babies looked like this,

Bây giờ, nếu các em bé trông không giống như thế này, nếu các em bé trông như thế này

that’s what we would find adorable, that’s what we would find --

thì ta sẽ thấy đó là dễ thương, ta sẽ thấy rằng --

we would think, oh my goodness, do I ever want to hug that.

ta sẽ nghĩ rằng, trời ơi, yêu quá.

This is the strange inversion.

Đó là sự đảo ngược lạ thường.

Well now, finally what about funny. My answer is, it’s the same story, the same story.

Cuối cùng, về sự vui nhộn. Câu trả lời của tôi là, cũng thế, cũng tương tự như thế.

This is the hard one, the one that isn’t obvious. That’s why I leave it to the end.

Đây là một trường hợp khó, tại nó khó hiểu. Cũng là vì sao tôi để nó đến cuối.

And I won’t be able to say too much about it.

Và tôi cũng sẽ không nói được nhiều về nó.

But you have to think evolutionarily, you have to think, what hard job that has to be done --

Nhưng các bạn phải nghĩ về nó theo cách của sự tiến hóa, các bạn phải nghĩ rằng ta phải làm sao đây --

it’s dirty work, somebody’s got to do it --

đó là một việc "khó khăn", nhưng ai đó phải làm nó thôi --

is so important to give us such a powerful, inbuilt reward for it when we succeed.

nó rất là quan trọng tại nó đem lại cho ta sức mạnh, một phần thưởng bên trong khi ta thành công.

Now, I think we've found the answer -- I and a few of my colleagues.

Bây giờ tôi nghĩ rằng ta đã tìm ra câu trả lời, tôi và vài người đồng nghiệp.

It’s a neural system that’s wired up to reward the brain

Đó là một hệ thống dây thần kinh được sắp đặt để thưởng bộ não

for doing a grubby clerical job.

mỗi lần làm xong một công việc văn phòng tẻ nhạt.

Our bumper sticker for this view is

Chiếc nhãn cho xe cho ý niệm này là

that this is the joy of debugging.

đây là sự thích thú trong việc gỡ lỗi.

Now I’m not going to have time to spell it all out,

Tôi sẽ không nói được hết

but I’ll just say that only some kinds of debugging get the reward.

nhưng tôi sẽ nói rằng chỉ một vài kiểu gỡ lỗi đem lại được phần thưởng thôi.

And what we’re doing is we’re using humor as a sort of neuroscientific probe

Và chúng ta đang sử dụng sự hài hước như một máy dò nơ-ron

by switching humor on and off, by turning the knob on a joke --

bằng cách bật và tắt sự hài hước, bằng cách vặn nút với một câu nói đùa --

now it’s not funny ... oh, now it’s funnier ...

giờ nó không buồn cười ... ồ, giờ buồn cười hơn rồi ...

now we’ll turn a little bit more ... now it’s not funny --

giờ ta vặn thêm chút nữa ... giờ nó lại hết buồn cười rồi --

in this way, we can actually learn something

bằng cách này, chúng ta sẽ có thể học tập được một điều

about the architecture of the brain,

về kiến trúc của bộ não,

the functional architecture of the brain.

kiến trúc hoạt động của bộ não.

Matthew Hurley is the first author of this. We call it the Hurley Model.

Matthew Hurley là tác giả đầu tiên trong lĩnh vực này. Chúng tôi gọi nó là Mô Hình Hurley.

He’s a computer scientist, Reginald Adams a psychologist, and there I am,

Anh ta là một chuyên gia tin học, Reginald Adams là một nhà tâm thần học và kia là tôi

and we’re putting this together into a book.

và chúng tôi đang viết một cuốn sách về vấn đề này.

Thank you very much.

Cám ơn các bạn nhiều.