Dan Dennett: Cute, sexy, sweet, funny

Tłumaczenie: Radek Tomaszewski Korekta: Jakub Urbański

I’m going around the world giving talks about Darwin,

Jeżdżę dookoła świata z wykładami na temat Darwina

and usually what I’m talking about

i zwykle o czym mówię to

is Darwin’s strange inversion of reasoning.

jego dziwna inwersja rozumowania.

Now that title, that phrase, comes from a critic, an early critic,

Ten tytuł, ta fraza, pochodzi od wczesnego krytyka,

and this is a passage that I just love, and would like to read for you.

a to jest fragment, który uwielbiam i chciałbym go wam przeczytać.

"In the theory with which we have to deal, Absolute Ignorance is the artificer;

„W teorii, z którą musimy się borykać, rzemieślnikiem jest Absolutna Ignorancja;

so that we may enunciate as the fundamental principle of the whole system,

możemy więc przedstawić fundamentalną zasadę całego systemu:

that, in order to make a perfect and beautiful machine,

W CELU ZROBIENIA DOSKONAŁEJ I PIĘKNEJ MASZYNY,

it is not requisite to know how to make it.

NIE JEST NIEZBĘDNA WIEDZA, JAK JĄ ZROBIĆ.

This proposition will be found on careful examination to express,

Przy starannej analizie stwierdzimy, że to zdanie

in condensed form, the essential purport of the Theory,

w skondensowanej formie wyraża zasadniczy sens Teorii,

and to express in a few words all Mr. Darwin’s meaning;

i w kilku słowach oddaje myśl pana Darwina;

who, by a strange inversion of reasoning,

który w dziwnej inwersji rozumowania

seems to think Absolute Ignorance fully qualified

zdaje się twierdzić, że Absolutna Ignorancja ma pełne kwalifikacje

to take the place of Absolute Wisdom in the achievements of creative skill."

aby zastąpić miejsce Absolutnej Mądrości w dokonaniach sztuki tworzenia.”

Exactly. Exactly. And it is a strange inversion.

Dokładnie. Dokładnie. I to jest dziwna inwersja.

A creationist pamphlet has this wonderful page in it:

Broszurka kreacjonistów zawiera wspaniałą stronę w środku:

"Test Two:

"Test 2:

Do you know of any building that didn’t have a builder? Yes/No.

Czy znasz jakiś budynek, który nie ma budowniczego? Tak Nie.

Do you know of any painting that didn’t have a painter? Yes/No.

Czy znasz jakiś obraz, który nie ma autora? Tak Nie.

Do you know of any car that didn’t have a maker? Yes/No.

Czy znasz jakiś samochód, który nie posiada producenta? Tak Nie.

If you answered 'Yes' for any of the above, give details."

Jeśli odpowiedziałeś TAK na którekolwiek pytanie, podaj szczegóły."

A-ha! I mean, it really is a strange inversion of reasoning.

Aha! Serio, to naprawdę jest dziwna inwersja rozumowania.

You would have thought it stands to reason

Mógłbyś pomyśleć, że opiera się ona na przekonaniu,

that design requires an intelligent designer.

że projekt wymaga inteligentnego projektanta.

But Darwin shows that it’s just false.

Lecz Darwin wykazał, że jest to błędne rozumowanie.

Today, though, I’m going to talk about Darwin’s other strange inversion,

Dzisiaj jednak zamierzam powiedzieć o innej dziwnej inwersji Darwina,

which is equally puzzling at first, but in some ways just as important.

która jest z początku równie intrygująca, lecz w pewnym sensie tak samo ważna.

It stands to reason that we love chocolate cake because it is sweet.

Opiera się na przekonaniu, że lubimy ciasto czekoladowe dlatego, że jest słodkie.

Guys go for girls like this because they are sexy.

Mężczyźni wybierają właśnie takie dziewczyny, ponieważ są seksowne.

We adore babies because they’re so cute.

Uwielbiamy dzieci ponieważ są takie urocze.

And, of course, we are amused by jokes because they are funny.

I oczywiście dowcipy nas bawią, ponieważ są zabawne.

This is all backwards. It is. And Darwin shows us why.

To wszystko jest na opak. Tak jest. I Darwin pokazał nam dlaczego.

Let’s start with sweet. Our sweet tooth is basically an evolved sugar detector,

Zacznijmy od słodkiego. Nasze upodobanie do słodyczy jest po prosty rozwiniętym detektorem cukru,

because sugar is high energy, and it’s just been wired up to the preferer,

ponieważ cukier jest wysokoenergetyczny, dlatego odczuwamy jego potrzebę,

to put it very crudely, and that’s why we like sugar.

mówiąc w bardzo prosty sposób i dlatego właśnie lubimy cukier.

Honey is sweet because we like it, not "we like it because honey is sweet."

Miód nie jest słodki dlatego, że go lubimy, "lubimy miód ponieważ jest słodki."

There’s nothing intrinsically sweet about honey.

W rzeczywistości nie ma nic słodkiego w miodzie.

If you looked at glucose molecules till you were blind,

Możesz patrzeć na cząsteczki glukozy, aż oślepniesz,

you wouldn’t see why they tasted sweet.

a i tak nie dojdziesz dlaczego to ma słodki smak.

You have to look in our brains to understand why they’re sweet.

Musisz spojrzeć w nasze mózgi aby to zrozumieć.

So if you think first there was sweetness,

Tak więc jeśli myślisz, że najpierw była słodycz,

and then we evolved to like sweetness,

a później wyewoluowaliśmy aby lubić słodkie rzeczy,

you’ve got it backwards; that’s just wrong. It’s the other way round.

to pojmujesz to na opak, po prostu źle. Jest zupełnie na odwrót.

Sweetness was born with the wiring which evolved.

Słodycz powstała z bodźcami, które ewoluowały.

And there’s nothing intrinsically sexy about these young ladies.

W rzeczywistości nie ma nic seksownego w tych młodych dziewczynach.

And it’s a good thing that there isn’t, because if there were,

I bardzo dobrze, że nie ma,

then Mother Nature would have a problem:

bo jeśli by było, wtedy Matka Natura miałaby problem:

How on earth do you get chimps to mate?

Jak do diabła zmusić szympansy do rozmnażania?

Now you might think, ah, there’s a solution: hallucinations.

Teraz możecie pomyśleć, ach, istnieje na to odpowiedź: halucynacje!

That would be one way of doing it, but there’s a quicker way.

To mógłby być jeden ze sposobów aby to zrobić, lecz istnieje szybszy

Just wire the chimps up to love that look,

Po prostu zaprogramować szympansy w taki sposób aby kochały właśnie ten widok,

and apparently they do.

i najwyraźniej taki lubią.

That’s all there is to it.

To tyle na ten temat.

Over six million years, we and the chimps evolved our different ways.

W ciągu 6 milionów lat, my i szympansy ewoluowaliśmy w różny sposób

We became bald-bodied, oddly enough;

Nasz ciała wyłysiały, to dość dziwne,

for one reason or another, they didn’t.

z takiego czy innego powodu, ich ciała nie.

If we hadn’t, then probably this would be the height of sexiness.

Jeśli jednak byśmy nie wyłysieli, wtedy prawdopodobnie to byłoby szczytem seksapilu.

Our sweet tooth is an evolved and instinctual preference for high-energy food.

Nasze upodobanie do słodyczy jest ewolucyjną i instynktowną preferencją pokarmów wysokoenergetycznych.

It wasn’t designed for chocolate cake.

To nie zostało zaprojektowane dla ciasta czekoladowego.

Chocolate cake is a supernormal stimulus.

Ciasto czekoladowe jest bodźcem kluczowym.

The term is owed to Niko Tinbergen,

Określenie należy do Niko Tinbergena,

who did his famous experiments with gulls,

który przeprowadził sławny eksperyment z mewami,

where he found that that orange spot on the gull’s beak --

w którym odkrył pomarańczową plamę na mewim dziobie --

if he made a bigger, oranger spot

im pomarańczowa plama jest większa

the gull chicks would peck at it even harder.

tym zainteresowanie samic jest mocniejsze.

It was a hyperstimulus for them, and they loved it.

To był dla nich bodziec kluczowy i uwielbiały go.

What we see with, say, chocolate cake

To co widzimy, powiedzmy, ciasto czekoladowe

is it’s a supernormal stimulus to tweak our design wiring.

jest bodźcem kluczowym, który podkręca nasz układ nerwowy.

And there are lots of supernormal stimuli; chocolate cake is one.

I istnieje wiele bodźców kluczowych; ciasto czekoladowe jest jednym z nich.

There's lots of supernormal stimuli for sexiness.

I jest cała masa bodźców kluczowych związanych z seksapilem.

And there's even supernormal stimuli for cuteness. Here’s a pretty good example.

A nawet szereg bodźców kluczowych uroku. Tutaj jest bardzo dobry przykład.

It’s important that we love babies, and that we not be put off by, say, messy diapers.

To ważne żeby kochać dzieci i to żeby nie odstręczały nas np: brudne pieluchy.

So babies have to attract our affection and our nurturing, and they do.

Tak więc, dzieci muszą wzbudzić w nas uczucia oraz chęć wychowania i to czynią.

And, by the way, a recent study shows that mothers

A tak poza tym, ostatnie badania wykazują, że matki

prefer the smell of the dirty diapers of their own baby.

wolą zapach brudnej pieluchy swojego własnego dziecka.

So nature works on many levels here.

Tak więc natura działa w tym przypadku na wielu poziomach.

But now, if babies didn’t look the way they do -- if babies looked like this,

Lecz gdyby dzieci nie wyglądałyby tak jak wyglądają, jeśli wyglądałyby tak,

that’s what we would find adorable, that’s what we would find --

to właśnie to byłoby czymś zachwycającym, właśnie to --

we would think, oh my goodness, do I ever want to hug that.

można by pomyśleć, o mój Boże, czy w ogóle chciałbym przytulić to coś?

This is the strange inversion.

To jest właśnie dziwna inwersja.

Well now, finally what about funny. My answer is, it’s the same story, the same story.

A teraz o humorze. Moja odpowiedź to ta sama historia, ta sama historia.

This is the hard one, the one that isn’t obvious. That’s why I leave it to the end.

Jedna z trudniejszych, taka która nie jest oczywista, dlatego zostawiam ją na koniec.

And I won’t be able to say too much about it.

I nie będę wstanie powiedzieć zbyt dużo na ten temat.

But you have to think evolutionarily, you have to think, what hard job that has to be done --

Lecz musicie myśleć ewolucyjnie, musicie myśleć o tym jaka ciężka praca musi być wykonana --

it’s dirty work, somebody’s got to do it --

-- to brudna robota, ktoś musi to zrobić --

is so important to give us such a powerful, inbuilt reward for it when we succeed.

jest na tyle ważna abyśmy zostali wewnętrznie nagrodzeni, gdy nam się powiedzie.

Now, I think we've found the answer -- I and a few of my colleagues.

Teraz, myślę że znaleźliśmy odpowiedź, ja i kilku moich kolegów.

It’s a neural system that’s wired up to reward the brain

Są to powiązania układu nerwowego, który nagradza mózg

for doing a grubby clerical job.

za brudną urzędową pracę.

Our bumper sticker for this view is

Naszą nagrodą w związku z tym

that this is the joy of debugging.

jest radość z odkrywania błędów.

Now I’m not going to have time to spell it all out,

Ze względu na czas, nie zamierzam tego wyjaśniać,

but I’ll just say that only some kinds of debugging get the reward.

powiem jedynie, że tylko czasami odkrycie błędu zostaje nagrodzone.

And what we’re doing is we’re using humor as a sort of neuroscientific probe

I to co robimy, używamy humoru jako pewnego rodzaju neuro-naukowego próbnika

by switching humor on and off, by turning the knob on a joke --

włączając i wyłączając humor poprzez obracanie gałką na żart --

now it’s not funny ... oh, now it’s funnier ...

teraz nie jest zabawnie... och, teraz jest zabawniej...

now we’ll turn a little bit more ... now it’s not funny --

teraz pokręcimy trochę dalej... i znowu nie jest zabawnie --

in this way, we can actually learn something

w ten sposób możemy w istocie nauczyć się czegoś

about the architecture of the brain,

na temat architektury naszego mózgu,

the functional architecture of the brain.

funkcjonalnej architektury mózgu.

Matthew Hurley is the first author of this. We call it the Hurley Model.

Matthew Hurley jest pierwszym, który na to wpadł. Nazywamy to modelem Hurleya.

He’s a computer scientist, Reginald Adams a psychologist, and there I am,

On jest informatykiem, Reginald Adams jest psychologiem i ja

and we’re putting this together into a book.

i wszystko to zawrzemy w książce.

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.