Why we think it's OK to cheat and steal (sometimes) | Dan Ariely

Translator: Ólafur Hlynsson Reviewer: TED Translators admin

I want to talk to you today a little bit

Mig langar til þess að ræða við ykkur

about predictable irrationality.

um fyrirsjáanlega rökleysu.

And my interest in irrational behavior

Áhugi minn á órökrænni hegðun byrjaði

started many years ago in the hospital.

fyrir mörgum árum á sjúkrahúsi.

I was burned very badly.

Ég brenndist mjög illa.

And if you spend a lot of time in hospital,

Ef þú eyðir miklum tíma á sjúkrahúsi,

you'll see a lot of types of irrationalities.

þá sérðu margar tegundir af órökrænu.

And the one that particularly bothered me in the burn department

Sú sem angraði mig hvað mest á brunadeildinni var aðferðin

was the process by which the nurses took the bandage off me.

sem hjúkrunarfræðingarnir notuðu við að fjarlægja af mér sárabindin.

Now, you must have all taken a Band-Aid off at some point,

Þið hljótið öll að hafa tekið af ykkur plástur,

and you must have wondered what's the right approach.

og þið hljótið að hafa velt því fyrir ykkur hver sé besta leiðin.

Do you rip it off quickly -- short duration but high intensity --

Rífið þið hann fljótt af -- stuttur tími en mikill sársauki --

or do you take your Band-Aid off slowly --

eða tekurðu plásturinn hægt af --

you take a long time, but each second is not as painful --

það tekur langan tíma, en hver sekúnda er ekki jafn sársaukafull --

which one of those is the right approach?

hvor þessara aðferða er betri?

The nurses in my department thought that the right approach

Hjúkrunarfræðingarnir á deildinni minni héldu að rétta aðferðin væri að

was the ripping one, so they would grab hold and they would rip,

rífa hann snöggt af, svo þau tóku í sárabindið og kipptu,

and they would grab hold and they would rip.

og tóku í næsta og kipptu.

And because I had 70 percent of my body burned, it would take about an hour.

Þar sem um 70 prósent líkamans voru brunnin þá tók ferlið u.þ.b. klukkutíma.

And as you can imagine,

Eins og þið getið ímyndað ykkur,

I hated that moment of ripping with incredible intensity.

þá hataði ég augnablikið innilega þegar kippt var.

And I would try to reason with them and say,

Ég reyndi að rökræða við þær og sagði:

"Why don't we try something else?

"Getum við ekki prófað eitthvað annað?

Why don't we take it a little longer --

Tökum okkur aðeins lengri tíma --

maybe two hours instead of an hour -- and have less of this intensity?"

jafnvel tvo klukkutíma í stað eins -- og þá verður sársaukinn minni?"

And the nurses told me two things.

Hjúkrunarfræðingarnir sögðu mér tvennt.

They told me that they had the right model of the patient --

Þau sögðu mér að þau höfðu rétt líkan af sjúklingnum --

that they knew what was the right thing to do to minimize my pain --

að þær vissu hvað væri best að gera til þess að lágmarka sársaukann --

and they also told me that the word patient doesn't mean

og þær sögðu mér einnig að orðið sjúklingur þýðir ekki

to make suggestions or to interfere or ...

að hann eigi að koma með tillögur eða skipta sér af, eða...

This is not just in Hebrew, by the way.

Þetta er ekki bara í hebresku sjáið til,

It's in every language I've had experience with so far.

þetta er í öllum málum sem ég hef kynnst hingað til.

And, you know, there's not much -- there wasn't much I could do,

Sjáið til, það er ekki mikið -- það var ekki mikið sem ég gat gert,

and they kept on doing what they were doing.

svo þau héldu áfram fyrri iðju.

And about three years later, when I left the hospital,

Svo, um þremur árum seinna, þegar ég yfirgaf spítalann,

I started studying at the university.

þá byrjaði ég í háskóla.

And one of the most interesting lessons I learned

Ein athyglisverðasta lexían sem ég lærði

was that there is an experimental method

var að það er aðferðafræði við tilraunir

that if you have a question you can create a replica of this question

sem er þannig að ef þú hefur spurningu þá geturðu búið til

in some abstract way, and you can try to examine this question,

almennari útgáfu af henni, og þú getur rannsakað þá spurningu,

maybe learn something about the world.

og jafnvel lært eitthvað um heiminn í leiðinni.

So that's what I did.

Þetta varð það sem ég gerði.

I was still interested

Ég var enn mjög áhugasamur

in this question of how do you take bandages off burn patients.

um það hvernig maður tekur sárabindi af brunasjúklingum.

So originally I didn't have much money,

Upphaflega byrjaði ég ekki með mikinn pening,

so I went to a hardware store and I bought a carpenter's vice.

svo ég fór út í verkfærabúð og keypti mér þvingu.

And I would bring people to the lab and I would put their finger in it,

Ég fékk fólk inn á rannsóknarstofuna og fékk það til að setja puttann þvinguna

and I would crunch it a little bit.

og kramdi hann bara pínulítið.

(Laughter)

(Hlátur)

And I would crunch it for long periods and short periods,

Og ég kramdi hann í langan og stuttan tíma,

and pain that went up and pain that went down,

og sársaukinn jókst og minnkaði,

and with breaks and without breaks -- all kinds of versions of pain.

með hléum og án - allskonar tegundir af sársauka.

And when I finished hurting people a little bit, I would ask them,

Eftir að ég hafði meitt fólk smávegis þá spurði ég það,

so, how painful was this? Or, how painful was this?

hversu vont var þetta? Eða, hversu vont var þetta?

Or, if you had to choose between the last two,

Eða, ef þú þyrftir að velja á milli þessara tveggja,

which one would you choose?

hvort myndirðu velja?

(Laughter)

(Hlátur)

I kept on doing this for a while.

Ég hélt þessu áfram í svolítinn tíma.

(Laughter)

(Hlátur)

And then, like all good academic projects, I got more funding.

Síðan, eins og öll verðug vísindaverkefni, þá fékk ég meira fjármagn.

I moved to sounds, electrical shocks --

Ég prófaði hljóð, og raflost.

I even had a pain suit that I could get people to feel much more pain.

Ég var jafnvel með sársaukabúning til þess að geta aukið sársaukann til muna.

But at the end of this process,

En við enda verkefnisins, þá komst ég að því

what I learned was that the nurses were wrong.

að hjúkrunarfræðingarnir höfðu rangt fyrir sér.

Here were wonderful people with good intentions

Hér var frábært fólk sem meinti vel,

and plenty of experience, and nevertheless

og með mikla reynslu, en samt sem áður

they were getting things wrong predictably all the time.

höfðu þau rangt fyrir sér, fyrirsjáanlega, og alltaf.

It turns out that because we don't encode duration

Það reyndist vera vegna þess að við túlkum tíma

in the way that we encode intensity,

á annann hátt en magn sársauka,

I would have had less pain if the duration would have been longer

hefði ég upplifað minni sársauka ef við hefðum verið lengur að

and the intensity was lower.

og með minni sársauka.

It turns out it would have been better to start with my face,

Það kom í ljós að það hefði verið betra að byrja á andlitinu,

which was much more painful, and move toward my legs,

sem var lang sársaukafyllst, og vinna sig svo að fótleggjunum,

giving me a trend of improvement over time --

þannig að þetta færi batnandi --

that would have been also less painful.

sem hefði einnig gert þetta bærilegra.

And it also turns out that it would have been good

Það kemur líka í ljós að það hefði verið gott

to give me breaks in the middle to kind of recuperate from the pain.

að gera hlé inn á milli til þess að ég geti jafnað mig.

All of these would have been great things to do,

Allt þetta hefði verið mjög til bóta,

and my nurses had no idea.

en hjúkrunarfræðingarnir gátu ekki ímyndað sér það.

And from that point on I started thinking,

Á þessum tímapunkti fór ég að hugsa,

are the nurses the only people in the world who get things wrong

eru hjúkrunarfræðingarnir þeir einu sem hafa rangt fyrir sér

in this particular decision, or is it a more general case?

um þennan hlut, eða er þetta almennt svona?

And it turns out it's a more general case --

Þetta reynist almennt vera svona --

there's a lot of mistakes we do.

við gerum mikið af mistökum.

And I want to give you one example of one of these irrationalities,

Mig langar til þess að gefa ykkur eitt dæmi um svona órökrænu,

and I want to talk to you about cheating.

og mig langar að tala við ykkur um svindl.

And the reason I picked cheating is because it's interesting,

Og ástæðan fyrir því að ég valdi svindl er að það er áhugavert,

but also it tells us something, I think,

en einnig segir það okkur eitthvað, held ég,

about the stock market situation we're in.

um ástandið á hlutabréfamörkuðum.

So, my interest in cheating started

Ég fékk fyrst áhuga á svindli þegar

when Enron came on the scene, exploded all of a sudden,

Enron kom til umfjöllunar og hrundi svo allt í einu,

and I started thinking about what is happening here.

og ég fór að velta því fyrir mér hvað væri að gerast hérna.

Is it the case that there was kind of

Er þetta dæmi um

a few apples who are capable of doing these things,

nokkur skemmd epli sem voru fær um að valda þessu hruni,

or are we talking a more endemic situation,

eða erum við að tala um landlægt ástand,

that many people are actually capable of behaving this way?

þar sem mikið af fólki er fært um að haga sér á þennann hátt?

So, like we usually do, I decided to do a simple experiment.

Eins og vanalega, þá ákvað ég að gera smá tilraun.

And here's how it went.

Og svona var hún.

If you were in the experiment, I would pass you a sheet of paper

Ef þú værir í tilrauninni þá myndi ég láta þig hafa blaðsnefil

with 20 simple math problems that everybody could solve,

með 20 einföldum stærðfræðidæmum sem allir geta leyst,

but I wouldn't give you enough time.

en ég myndi ekki gefa þér nægan tíma.

When the five minutes were over, I would say,

Að fimm mínútum liðnum myndi ég segja:

"Pass me the sheets of paper, and I'll pay you a dollar per question."

"Réttu mér blaðið og ég skal borga þér einn dollara fyrir hverja spurningu."

People did this. I would pay people four dollars for their task --

Fólk gerði þetta. Ég borgaði fjóra dollara fyrir vinnuna þeirra -

on average people would solve four problems.

fólk leysti að meðaltali fjögur vandamál.

Other people I would tempt to cheat.

Ég reyndi að fá annað fólk til þess að svindla.

I would pass their sheet of paper.

Ég myndi rétta þeim blaðið.

When the five minutes were over, I would say,

Þegar fimm mínútur væru liðnar þá myndi ég segja:

"Please shred the piece of paper.

"Vinsamlega tætið blaðið.

Put the little pieces in your pocket or in your backpack,

Setjið miðana í vasann eða bakpokann,

and tell me how many questions you got correctly."

og segið mér hvað þið svöruðuð mörgum spurningum rétt."

People now solved seven questions on average.

Fólk leysti núna að meðaltali sjö spurningar.

Now, it wasn't as if there was a few bad apples --

Það var ekki eins og það voru nokkur skemmd epli -

a few people cheated a lot.

fáir sem svindluðu mikið.

Instead, what we saw is a lot of people who cheat a little bit.

Heldur sáum við mikið af fólki sem svindlaði lítið.

Now, in economic theory,

Nú, samkvæmt kenningum hagfræðinnar,

cheating is a very simple cost-benefit analysis.

þá er svindl einföld kostnaðargreining.

You say, what's the probability of being caught?

Maður spyr: "Hverjar eru líkurnar á því að vera gripinn?

How much do I stand to gain from cheating?

Hversu mikið get ég hagnast af svindlinu?

And how much punishment would I get if I get caught?

Og hver er refsingin ef ég verð gripinn?"

And you weigh these options out --

Svo vegur maður valkostina -

you do the simple cost-benefit analysis,

maður framkvæmir einfalda kostnaðargreiningu

and you decide whether it's worthwhile to commit the crime or not.

og ákveður sig svo hvort að glæpurinn borgar sig eða ekki.

So, we try to test this.

Svo við reyndum að prófa þetta.

For some people, we varied how much money they could get away with --

Fyrir suma þá breyttum við því hversu mikið þau gátu svindlað -

how much money they could steal.

hversu miklum peningum

We paid them 10 cents per correct question, 50 cents,

þau gætu stolið. Við borguðum þeim 10 sent fyrir hverja spurningu, 50 sent,

a dollar, five dollars, 10 dollars per correct question.

dollara, fimm dollara, 10 dollara á hverja rétta spurningu.

You would expect that as the amount of money on the table increases,

Maður myndi búast við því að þegar það væru meiri peningar í spilinu,

people would cheat more, but in fact it wasn't the case.

að fólk myndi svindla meira, en það reyndist ekki vera raunin.

We got a lot of people cheating by stealing by a little bit.

Það voru margir sem svindluðu með því að stela bara litlu.

What about the probability of being caught?

Hvað með líkindin á því að verða gripinn?

Some people shredded half the sheet of paper,

Sumir tættu aðeins hluta af blaðinu,

so there was some evidence left.

og þ.a.l. mikið af sönnunargögnum.

Some people shredded the whole sheet of paper.

Sumir tættu megnið af blaðinu.

Some people shredded everything, went out of the room,

Sumir tættu alltsaman, fóru út úr herberginu,

and paid themselves from the bowl of money that had over 100 dollars.

og borguðu sjálfum sér úr skál sem hafði yfir 100 dollara í.

You would expect that as the probability of being caught goes down,

Maður myndi ætla að þegar líkindin á því að verða gripinn myndi lækka,

people would cheat more, but again, this was not the case.

þá myndi fólk svindla meira, en enn og aftur, þá var það ekki raunin.

Again, a lot of people cheated by just by a little bit,

Aftur var mikið af fólki sem svindlaði, en aðeins lítið,

and they were insensitive to these economic incentives.

og þau voru ónæm fyrir þessum efnahagslegu hvötum. Svo við sögðum:

So we said, "If people are not sensitive

"Ef fólk er ekki

to the economic rational theory explanations, to these forces,

næmt fyrir þessum útskýringum rökrænu hagfræðikenningarinnar, fyrir þessum kröftum,

what could be going on?"

hvað gæti þá verið á seiði?"

And we thought maybe what is happening is that there are two forces.

Og okkur grunaði að það gætu verið tveir kraftar að verki.

At one hand, we all want to look at ourselves in the mirror

Annarsvegar viljum við geta horft framan í okkur í spegli

and feel good about ourselves, so we don't want to cheat.

og verið ánægð með okkur, svo við viljum ekki vera að stela.

On the other hand, we can cheat a little bit,

Hinsvegar þá getum við svindlað bara pínu lítið

and still feel good about ourselves.

og samt liðið vel með okkur. Það sem gæti verið að gerast er að

So, maybe what is happening is that

og samt liðið vel með okkur. Það sem gæti verið að gerast er að

there's a level of cheating we can't go over,

það er ákveðinn þröskuldur sem við viljum

but we can still benefit from cheating at a low degree,

ekki stíga yfir, en við getum samt svindlað á litlum skala,

as long as it doesn't change our impressions about ourselves.

svo lengi sem það skaðar ekki sjálfsmyndina.

We call this like a personal fudge factor.

Við köllum þetta hliðrunarbreytu persónunnar.

Now, how would you test a personal fudge factor?

Nú, hvernig fer maður að því að prófa hliðrunarbreytu persónunnar?

Initially we said, what can we do to shrink the fudge factor?

Við spurðum fyrst hvað væri hægt að gera til að minnka hliðrunarbilið?

So, we got people to the lab, and we said,

Svo við fengum fólk inn á rannsóknarstofu og sögðum:

"We have two tasks for you today."

"Við höfum tvö verkefni fyrir ykkur í dag.

First, we asked half the people

Fyrst báðum við fólk

to recall either 10 books they read in high school,

um að rifja upp nöfn 10 bóka sem þeir lásu í grunnskóla,

or to recall The Ten Commandments,

eða að rifja upp Boðorðin Tíu,

and then we tempted them with cheating.

og svo freistuðum við þeirra til að svindla.

Turns out the people who tried to recall The Ten Commandments --

Það kom í ljós að fólkið sem reyndi að rifja upp Boðorðin Tíu -

and in our sample nobody could recall all of The Ten Commandments --

og í okkar hópi var enginn sem gat munað þau öll -

but those people who tried to recall The Ten Commandments,

en þeir sem reyndu að telja upp Boðorðin Tíu,

given the opportunity to cheat, did not cheat at all.

þegar þeir fengu tækifæri til að svindla, þá svindluðu þau alls ekkert.

It wasn't that the more religious people --

Það var ekki það að trúaðra fólkið -

the people who remembered more of the Commandments -- cheated less,

þeir sem mundu flest Boðorðanna -

and the less religious people --

svindluðu minna, og minna trúaða fólkið -

the people who couldn't remember almost any Commandments --

þeir sem mundu næstum ekkert Boðorðanna -

cheated more.

svindluðu meira.

The moment people thought about trying to recall The Ten Commandments,

Þegar fólk reyndi að rifja upp Boðorðin Tíu þá hættu þau að svindla.

they stopped cheating.

Þegar fólk reyndi að rifja upp Boðorðin Tíu þá hættu þau að svindla.

In fact, even when we gave self-declared atheists

Staðreyndin er sú, jafnvel þótt við létum yfirlýsta

the task of swearing on the Bible and we give them a chance to cheat,

guðleysingja sverja við Biblíuna og gáfum þeim færi á að svindla,

they don't cheat at all.

þá svindluðu þeir ekki neitt.

Now, Ten Commandments is something that is hard

Boðorðin Tíu er eitthvað sem er erfitt að

to bring into the education system, so we said,

innleiða inn í menntakerfið, svo við sögðum:

"Why don't we get people to sign the honor code?"

"Afhverju fáum við ekki fólk til að undirrita heiðursyfirlýsingu?"

So, we got people to sign,

Við fengum fólk til þess að skrifa undir yfirlýsinguna:

"I understand that this short survey falls under the MIT Honor Code."

"Ég skil að þessi stutta könnun fellur undir siðareglur MIT."

Then they shredded it. No cheating whatsoever.

Svo tættu þau tættu þau blaðið. Enginn svindlaði.

And this is particularly interesting,

Og þetta er sérstaklega áhugavert,

because MIT doesn't have an honor code.

því að MIT hefur engar siðareglur.

(Laughter)

(Hlátur)

So, all this was about decreasing the fudge factor.

Þetta var allt til þess að minnka hliðrunarbilið.

What about increasing the fudge factor?

En hvað með að auka hliðrunarbilið?

The first experiment -- I walked around MIT

Í fyrstu tilrauninni þá gekk ég um MIT

and I distributed six-packs of Cokes in the refrigerators --

og setti kippur af kóladrykk í ísskápana -

these were common refrigerators for the undergrads.

þetta voru sameiginlegir ísskápar fyrir nema.

And I came back to measure what we technically call

Svo kom ég aftur til þess að mæla það sem er tæknilega kallað

the half-lifetime of Coke -- how long does it last in the refrigerators?

helmingunartími kóladrykks - hversu lengi endist hann í ísskápnum?

As you can expect it doesn't last very long; people take it.

Eins og við má búast þá endist hann ekki lengi. Fólk tekur hann.

In contrast, I took a plate with six one-dollar bills,

Á móti, þá tók ég disk með sex eins-dollara seðlum

and I left those plates in the same refrigerators.

og ég skildi þá eftir í sömu ísskápum.

No bill ever disappeared.

Aldrei hvarf neinn seðill.

Now, this is not a good social science experiment,

Þetta er samt ekki góð félagsvísinda tilraun,

so to do it better I did the same experiment

og til þess að bæta hana þá gerði ég sömu tilraun

as I described to you before.

og ég lýsti hér áðan.

A third of the people we passed the sheet, they gave it back to us.

Þriðjungur fólksins sem tók við blaðinu, skilaði því aftur til okkar.

A third of the people we passed it to, they shredded it,

Þriðjungur fólksins sem tók við því tætti það,

they came to us and said,

það kom til okkar og sagði:

"Mr. Experimenter, I solved X problems. Give me X dollars."

"Herra Rannsakandi, ég leysti X vandamál. Láttu mig hafa X dollara."

A third of the people, when they finished shredding the piece of paper,

Þriðjungur fólksins, þegar það hafði hafði rifið niður pappírinn,

they came to us and said,

þá kom það til okkar og sagði:

"Mr Experimenter, I solved X problems. Give me X tokens."

"Hr. Rannsakandi, ég leysti X vandamál. Gefðu mér X merki."

We did not pay them with dollars; we paid them with something else.

Við borguðum þeim ekki í dollurum. Við borguðum í einhverju öðru.

And then they took the something else, they walked 12 feet to the side,

Þau tóku merkið og gengu nokkur skref til hliðar,

and exchanged it for dollars.

og skiptu því fyrir dollara.

Think about the following intuition.

Hugsaðu um eftirfarandi dæmi.

How bad would you feel about taking a pencil from work home,

Hversu illa myndi þér líða með að stela blýanti úr vinnunni,

compared to how bad would you feel

samanborið við það hvernig þér liði

about taking 10 cents from a petty cash box?

við að taka 10 sent úr klinkkrukkunni?

These things feel very differently.

Það er tilfinnanlegur munur á milli þessara hluta.

Would being a step removed from cash for a few seconds

Ef bætt yrði við skrefi þannig að þú fengir ekki peninginn strax

by being paid by token make a difference?

með því að fá platpeninga skipta einhverju máli?

Our subjects doubled their cheating.

Okkar viðfangsefni svindlaði tvöfalt meira.

I'll tell you what I think

Ég skal segja ykkur hvað ég held

about this and the stock market in a minute.

um þetta og hlutabréfamarkaðinn eftur smá stund.

But this did not solve the big problem I had with Enron yet,

En þetta leysti samt ekki vandamálið sem ég hafi með Enron ennþá,

because in Enron, there's also a social element.

því að í Enron er einnig félagslegur þáttur.

People see each other behaving.

Fólk sér hvernig aðrir hegða sér.

In fact, every day when we open the news

Í raun, þá sjáum við þetta daglega í fréttunum,

we see examples of people cheating.

við sjáum dæmi um fólk að svindla.

What does this cause us?

Hvaða áhrif hefur það á okkur?

So, we did another experiment.

Svo við framkvæmdum aðra tilraun.

We got a big group of students to be in the experiment,

Við fengum stóran hóp nema til að taka þátt í tilrauninni,

and we prepaid them.

og við borguðum fyrirfram.

So everybody got an envelope with all the money for the experiment,

Allir fengu umslag sem innihélt pening fyrir alla tilraunina,

and we told them that at the end, we asked them

og við sögðum þeim að í endann, þá biðjum við þau

to pay us back the money they didn't make. OK?

um að skila peningunum sem þeir unnu sér ekki inn, eruð þið með?

The same thing happens.

Það sama gerðist.

When we give people the opportunity to cheat, they cheat.

þegar við gáfum þeim færi á að svindla, þau svindluðuð.

They cheat just by a little bit, all the same.

Þau svindluðu bara lítið, en samt alveg eins.

But in this experiment we also hired an acting student.

En í þessari tilraun þá réðum við einnig leikara sem nema.

This acting student stood up after 30 seconds, and said,

Þessi leikari stóð upp eftir 30 sekúndur og sagði:

"I solved everything. What do I do now?"

"Ég hef leyst allt saman. Hvað geri ég nú?"

And the experimenter said, "If you've finished everything, go home.

Og rannsakendurnir sögðu: "Ef þú hefur leyst all, þá geturðu farið."

That's it. The task is finished."

Það var það. Verkinu var lokið.

So, now we had a student -- an acting student --

Svo núna erum við með nema - sem var að leika -

that was a part of the group.

sem var hluti af hópnum.

Nobody knew it was an actor.

Enginn vissi að hann var að leika.

And they clearly cheated in a very, very serious way.

Og þau svindluðu klárlega á mjög, mjög alvarlegan hátt.

What would happen to the other people in the group?

Hvað gerðist fyrir hitt fólkið í hópnum?

Will they cheat more, or will they cheat less?

Myndu þau svindla meira eða myndu þau svindla minna?

Here is what happens.

Þetta er það sem gerðist.

It turns out it depends on what kind of sweatshirt they're wearing.

Niðurstaðan reyndist sú að það skiptir máli í hvernig bol þeir voru í.

Here is the thing.

Svona stóðum við að þessu.

We ran this at Carnegie Mellon and Pittsburgh.

Við framkvæmdum tilraunina í Carnegie Mellon og Pittsburgh.

And at Pittsburgh there are two big universities,

Og í Pittsburgh eru tveir stórir háskólar,

Carnegie Mellon and University of Pittsburgh.

Carnegie Mellon og Háskólinn í Pittsburgh.

All of the subjects sitting in the experiment

Allir þeir sem sátu í tilrauninni

were Carnegie Mellon students.

voru nemar í Carnegie Mellon.

When the actor who was getting up was a Carnegie Mellon student --

Þegar leikarinn sem stóð upp var nemi í Carnegie Mellon -

he was actually a Carnegie Mellon student --

hann var í raun og veru nemi í Carnegie Mellon -

but he was a part of their group, cheating went up.

en hann var hluti af þeirra hóp, þá fjölgaði svindlum.

But when he actually had a University of Pittsburgh sweatshirt,

En þegar leikarinn var í bol frá Háskólanum í Pittsburgh

cheating went down.

þá fækkaði svindlum.

(Laughter)

(Hlátur)

Now, this is important, because remember,

Nú, þetta er mikilvægt, því mundu,

when the moment the student stood up,

þegar nemandinn stóð upp,

it made it clear to everybody that they could get away with cheating,

þá var öllum gert það ljóst að þau gætu komist upp með að svindla,

because the experimenter said,

því rannsakandinn sagði:

"You've finished everything. Go home," and they went with the money.

"Þú hefur lokið öllu. Þú getur farið," og þau fóru með peningana.

So it wasn't so much about the probability of being caught again.

Þannig að þetta snérist ekki um líkindin á því að vera gripinn aftur.

It was about the norms for cheating.

Þetta snérist um hversu eðlilegt er að svindla.

If somebody from our in-group cheats and we see them cheating,

Ef einhver úr okkar hóp svindlar og við sjáum þá svindla,

we feel it's more appropriate, as a group, to behave this way.

þá finnst okkur það eðlilegra sem hópi að haga okkur svoleiðis.

But if it's somebody from another group, these terrible people --

En ef það er einhver úr einhverjum öðrum hópi, þessum skelfilega hópi -

I mean, not terrible in this --

ég meina, ekki skelfilegur þannig -

but somebody we don't want to associate ourselves with,

en einhver sem við viljum ekki kenna okkur við,

from another university, another group,

frá öðrum háskóla, eða öðrum hóp,

all of a sudden people's awareness of honesty goes up --

allt í einu þá fer siðferðisvitund hópsins upp -

a little bit like The Ten Commandments experiment --

svolítið eins og tilraunin með Boðorðin Tíu -

and people cheat even less.

og fólk svindlar jafnvel minna.

So, what have we learned from this about cheating?

Hvað höfum við svo lært af þessu um svindl?

We've learned that a lot of people can cheat.

Við höfum lært það að mikið af fólki getur svindlað.

They cheat just by a little bit.

Þau svindla bara lítið.

When we remind people about their morality, they cheat less.

Þegar við minnum fólk á siðferðið þeirra, þá svindlar það minna.

When we get bigger distance from cheating,

Þegar við aukum fjarlægðina á milli svindlsins

from the object of money, for example, people cheat more.

og raunverulegra peninga, til dæmis, þá svindlar fólk meira.

And when we see cheating around us,

Og þegar við sjáum fólk svindla í kringum okkur,

particularly if it's a part of our in-group, cheating goes up.

sérstaklega þegar það er hluti af hópnum okkar, þá eykst svindlið.

Now, if we think about this in terms of the stock market,

Nú, ef við hugsum um þetta með tilliti til hlutabréfamarkaðarins,

think about what happens.

hugsaðu um afleiðingarnar.

What happens in a situation when you create something

Hvað gerist í þeirri stöðu þegar þú býrð eitthvað til

where you pay people a lot of money

þar sem fólki er greitt mikið fé

to see reality in a slightly distorted way?

til þess að sjá raunveruleikann í bjöguðu ljósi?

Would they not be able to see it this way?

Myndu þau ekki geta séð þetta svona?

Of course they would.

Auðvitað myndu þau það.

What happens when you do other things,

Hvað gerst þegar þú gerir eitthvað eins og að gera hluti fjarlægari peningum?

like you remove things from money?

Hvað gerst þegar þú gerir eitthvað eins og að gera hluti fjarlægari peningum?

You call them stock, or stock options, derivatives,

Þú kallar það hlutabréf, eða kaup-/sölu réttur, afleiður eða húsnæðisbréf.

mortgage-backed securities.

Þú kallar það hlutabréf, eða kaup-/sölu réttur, afleiður eða húsnæðisbréf.

Could it be that with those more distant things,

Gæti það verið með fjarlægari hluti,

it's not a token for one second,

sem er ekki platpeningur í 1 sekúndu,

it's something that is many steps removed from money

eitthvað sem er mun fjarlægara peningum,

for a much longer time -- could it be that people will cheat even more?

í mun lengri tíma - gæti það verið að fólk svindli jafnvel ennþá meira?

And what happens to the social environment

Og hvaða áhrif hefur það á félagslega umhverfið að fólk sjái aðra haga sér svona?

when people see other people behave around them?

Og hvaða áhrif hefur það á félagslega umhverfið að fólk sjái aðra haga sér svona?

I think all of those forces worked in a very bad way

Ég held að allir þessir kraftar virki á mjög vonda vegu á hlutabréfamarkaðnum.

in the stock market.

Ég held að allir þessir kraftar virki á mjög vonda vegu á hlutabréfamarkaðnum.

More generally, I want to tell you something

En almennt talað, þá vil ég segja ykkur svolítið um atferlishagfræði.

about behavioral economics.

En almennt talað, þá vil ég segja ykkur svolítið um atferlishagfræði.

We have many intuitions in our life,

Við höfum ýmiskonar innsæi í lífum okkar,

and the point is that many of these intuitions are wrong.

og málið er að mikið af þessum innsæjum eru röng.

The question is, are we going to test those intuitions?

Spurningin er, ætlum við að prófa innsæin?

We can think about how we're going to test this intuition

Við getum hugsað um hvernig við getum prófað þessi innsæi

in our private life, in our business life,

í einkalífum okkar, í störfum okkar.

and most particularly when it goes to policy,

og sértaklega þegar um er að ræða löggjöfina,

when we think about things like No Child Left Behind,

þegar við hugsum um hluti eins og Ekkert Barn Skilið Eftir,

when you create new stock markets, when you create other policies --

þegar þú hannar nýja hlutabréfamarkaði, þegar þú býrð til annarskonar reglur -

taxation, health care and so on.

sköttun, heilsugæsla og svo framvegis.

And the difficulty of testing our intuition

Og erfiðleikarnir við að prófa innsæi okkar

was the big lesson I learned

var stærsta lexían sem ég lærði

when I went back to the nurses to talk to them.

þegar ég fór aftur til hjúkrunarfræðinganna til að spjalla.

So I went back to talk to them

Svo ég fór aftur til þeirra til þess að

and tell them what I found out about removing bandages.

segja þeim frá því hvað ég hefði lært um að fjarlægja sárabindi.

And I learned two interesting things.

Og ég lærði tvennt áhugavert.

One was that my favorite nurse, Ettie,

Eitt var að uppáhalds hjúkkan mín, Ettie,

told me that I did not take her pain into consideration.

sagði mér að ég hefði ekki pælt í sársaukanum hennar.

She said, "Of course, you know, it was very painful for you.

Hún sagði: "Auðvitað, þú veist, þetta var þér mjög erfitt.

But think about me as a nurse,

En hugsaðu um mig sem hjúkrunarfræðing,

taking, removing the bandages of somebody I liked,

að fjarlægja sárabindin af einhverjum sem mér líkaði við,

and had to do it repeatedly over a long period of time.

og ég þurfti að endurtaka það oft yfir langan tíma.

Creating so much torture was not something that was good for me, too."

Að framkalla svona kvalir var eitthvað sem var ekki gott fyrir mig heldur."

And she said maybe part of the reason was it was difficult for her.

Og hún sagði, kannski það væri ástæðan fyrir því að þetta var henni svona erfitt.

But it was actually more interesting than that, because she said,

En þetta var reyndar áhugaverðara en það, því hún sagði:

"I did not think that your intuition was right.

"Ég efaðist um innsæi þitt. Ég hélt að ég hafði rétt fyrir mér."

I felt my intuition was correct."

"Ég efaðist um innsæi þitt. Ég hélt að ég hafði rétt fyrir mér."

So, if you think about all of your intuitions,

Ef þú hugsar svo um innsæi þitt,

it's very hard to believe that your intuition is wrong.

það er erfitt að ímynda sér að það sé ekki rétt.

And she said, "Given the fact that I thought my intuition was right ..." --

Og hún sagði, miðað við það að mér findist innsæi mitt vera rétt -

she thought her intuition was right --

hélt hún að innsæi sitt væri rétt -

it was very difficult for her to accept doing a difficult experiment

það var erfitt fyrir hana að framkvæma svo erfiða tilraun til þess að komast að því

to try and check whether she was wrong.

hvort hún hefði rangt fyrir sér.

But in fact, this is the situation we're all in all the time.

En í raun, þá er þetta staðan sem við erum öll alltaf í.

We have very strong intuitions about all kinds of things --

Við höfum mjög sterkt innsæi með fullt af svona hlutum -

our own ability, how the economy works,

um eiginleika okkar, um hvernig hagkerfi virka,

how we should pay school teachers.

hvernig laun kennarar ættu að hafa.

But unless we start testing those intuitions,

En ef við byrjum ekki á því að láta reyna á innsæið,

we're not going to do better.

þá munum við ekki bæta okkur.

And just think about how better my life would have been

Og hugsið ykkur bara hversu betra líf mitt hefði getað verið

if these nurses would have been willing to check their intuition,

ef hjúkrunarfræðingarnir hefðu prófað innsæið þeirra,

and how everything would have been better

og hvernig allt hefði getað verið betra

if we just start doing more systematic experimentation of our intuitions.

ef við myndum framkvæma kerfisbundnar tilraunir á innsæjum okkar.

Thank you very much.

Þakka ykkur, kærlega.