Inside the fight against Russia's fake news empire | Olga Yurkova

Translator: omer zrar Reviewer: Daban Q. Jaff

لە حوزیرانی ٢٠١٤ دا،

هێزەکانی ئۆکڕانیا چونە ناو سڵۆڤەنسک لە ڕۆژهەڵاتی ئۆکڕانیا.

2014, July 5,

و گست خەڵکی ناوشارەکەیان لە لینین سکوێڕ کۆکردەوە.

the Ukrainian army entered Sloviansk city in eastern Ukraine.

دواتر، دەستیانکرد بە لەسێدارەدانی

They gathered all the locals in Lenin Square.

کوڕی شۆڕشڤانێکی ڕوسی.

کە تەنیا سێ ساڵ بوو.

Then, they organized the public crucifixion

ڕێفیوگی گاڵیان پیشنیاک ئەم چیرۆکە دەگێڕێتەوە بۆ کەناڵی یەکەمەکی ڕوسیا.

of the son of a pro-Russia militant.

He was only three years old.

کە لە ڕاستیدا ئەم ڕوداوا هەرگیز ڕوینەداوە.

Refugee Galina Pyshnyak told this story to Russia's First TV channel.

من چووم بۆ سلۆڤینانسک.

و هیچ لەنین سکوەیڕ بونی نەبوو.

In fact, this incident never happened.

کە لە ڕاستیدا، هاوسەری گالینا چالاکڤانێکی ڕوسی بوو لە دۆنباسدا.

I visited Sloviansk.

There is no Lenin Square.

و ئەمەش تەنها یەکێکە لە نمونەکان.

In reality, Galina's husband was an active pro-Russia militant in Donbass.

ئۆکڕانیا دەناڵێنێت لە دەستی پڕوپاگندە و هەواڵە ناڕاستەکانی ڕوسیا

لەم چوار ساڵەی ڕابردوو دا،

This is just one of many examples.

بەڵام ڕوسیا لەمەدا بە تەنیا نییە.

Ukraine has been suffering from Russian propaganda and fake news

هەواڵی ناڕاست لە تەواوی دونیادا هەیە. هەموومان

for four years now,

but Russia is not the only player in this space.

بە ئاگاین لەبارەی هەواڵە ساختەکانەوە.

و هەميوو کاتێک دەیانبینین و دەیانخوێنینەوە.

Fake news is happening all around the world.

بەڵام لەبارەی هەواڵە ناڕاستەکانەوە

ئێمە هەموو کاتێک نازانین کە چ ڕاستە و چ هەڵەیە،

We all know about fake news.

We see it and read it all the time.

بەڵام ئێمە بڕیار لەسە شتەکان دەدەین بەگوێرەی تۆرەکۆمەڵایەتیەکان و ڕۆژنامەکان.

But the thing about fake news

is that we don't always know what is fake and what is real,

کاتێک هەواڵەکان هەڵەن،

but we base our decisions on facts we get from the press and social media.

ئەوا بڕیاری هەڵە دروستدەبێت.

کە زۆرێک لە خەڵکی بەم هۆیەوە متمانەی خۆیان لە کەسەکان لەدەست دەدەن

When facts are false,

کە ئەمەش بارودۆخەکە ئالۆزتر دەکات.

decisions are wrong.

کە بەئاسانی دەبنە نێچیری سیاسیەکان،

A lot of people stop believing anyone at all

یان دەچنە ڕیزی یەکەکانی سوپاوە.

and this is even more dangerous.

هەواڵی ساختە تەنیا زیان بە ڕۆژنامەگەری ناگەێنێت.

They easily become prey to populists in elections,

بەڵکو زیان بە دیمۆکراسیەت و کۆمەڵگاش دەگەێنێت.

or even take up arms.

چوار ساڵ پێش ئێستا چەند سەربازێکی نادیار

Fake news is not only bad for journalism.

هاتنە ناو نیمچە دورگەی کریمن،

It's a threat for democracy and society.

و لەهەمان کاتدا،

Four years ago, unmarked soldiers

میدیاکانی ڕوسیا زۆر بە زەقی دەستیانکرد بە

بڵاوکردنەوەی هەواڵی ساختە لەسەر ئۆکرانیا.

entered the Crimean Peninsula,

بۆیە گروپێک لە ڕۆژنامە نوسان بەمنیشوە.

and at the same time,

Russian media was going crazy with fake news about Ukraine.

ماڵپەڕێکمان دانا بۆ لێکۆڵینەوە لەم هەواڵە ساختانە.

و ناومان نا بە سپۆتفەیک.

So a group of journalists, including me,

بیرۆکەکە سادە بوو:

started a website to investigate this fake news.

هەواڵێک بێنە و بیپشکینە بە بەڵگەێک پشتڕاستی بکەوە

We called it StopFake.

وەک وێنە، ڤیدۆ، و بەڵگە بەهێزەکانیتر.

The idea was simple:

گەر هەواڵەکە ساختەبێت، دەیخەینە ناو ماڵپەڕەکەمان.

take a piece of news, check it with verifiable proof

like photos, videos and other strong evidence.

ئێستا، ستۆپفەیک سەنتەرێکی زانیارییە

کە شیکەرەوەی پڕوپاگندەیە لە هەموو لاێکدا.

If it turns out to be fake, we put it on our website.

Now, StopFake is an informational hub

کە بەزیاتر لە ۱۱ زمان بڵاودەکرێتەوە و ملێۆنێک بینەریشمان هەیە،

which analyzes propaganda in all its phases.

و بە زیاتر لە ۱۰۰۰۰ خەڵکمان وتەوە

We have 11 language versions, we have millions of views,

کە چۆن هەواڵی ساختە لە هەواڵی ڕاست جیابکەنەوە.

و هەواڵی ڕاست بۆ خەڵکی دابیندەکەین.

We have taught more than 10,000 people

how to distinguish true from false.

ستۆپفەیک زیاتر لە ۱۰۰۰ هەواڵی ساختەی دەستنیشانکردوە لەبارەی ئۆکڕانیا.

And we teach fact checkers all around the world.

و زیاتر لە ۱٨ پێشکەشکارمان دیاری کردوە

StopFake has uncovered more than 1,000 fakes about Ukraine.

کە هەواڵی ساختە بڵاودەکەنەوە،

وەک ئەوەی کە ئۆکڕانیا ڕژێمێکی فاشیەتیە،

We've identified 18 narratives

و حکومەتێکی ڕوخاوە،

created using this fake news,

ڕژێمێک کە لە لایەن جونتا وە بەڕێوەدەبرێت کە بە هۆی کودەتاوە هاتۆتە سەر تەخت.

such as Ukraine is a fascist state,

ئەوەمان سەلماند کە ڕۆژنامەوانێکی خراپ نییە:

a failed state,

بەڵام بە هۆی هواڵی ساختەوەیە.

a state run by a junta who came to power as a result of a coup d'état.

هەواڵی ساختە چەکێکی بەهێزە بەتایبەتیش لە نێوان ململانێی سیاسیدا،

We proved that it's not bad journalism;

بەڵام دەکرێت بیوەستێنین.

it's a deliberate act of misinformation.

ئێمە هەموومان مۆبایلی زیرەکمان هەیە.

Fake news is a powerful weapon in information warfare,

کاتێک شتێکی سەرجڕاکێشمان بینی،

but there is something we can do about it.

ئەوا ڕاستەوخۆ بۆ کاسانی تری دەنێرین.

بەڵام چۆن دەتوانی بەشێک نەبێت لە هەواڵی ساختە؟

We all have smartphones.

When we see something interesting, it's often automatic.

سەرەتا، دڵتەزێنەر، هەستبزوێن، و زۆر سەرنج ڕاکێشە،

We just click and pass it along.

But how can you not be a part of fake news?

کە لەهەمان کاتدا ڕاستنیە و ساختەیە.

First, if it's too dramatic, too emotional, too clickbait,

هەندێک جاریش ڕاستیەکان بێزارکەرن.

(پێکەنین)

و دەستکاریکردنی جوانتری دەکات.

then it's very likely that it isn't true.

وا ڕێکخراون سەرنجی تۆ ڕابکێشن.

The truth is boring sometimes.

بۆیە بەدواداچونی خۆت بکە.

(Laughter)

ئەمەش خاڵی دووەمە، و زۆریش ئاسانە.

Manipulations are always sexy.

و سەیری ماڵپەڕەکانی تر بکە.

They are designed to captivate you.

لە سەرچاوەی هەواڵەکە بپێچەوە.

Do your research.

بەدوای ناو، شوێن، ژمارەی ئۆتۆمبێل، و خاوەنەکان لە گوگڵدا بگەڕێ.

This is the second point, very simple.

Look at other sites.

Check out alternative news sources.

تەنیا باوڕیان پێمەکە، بیان پشکینە.

ئەمەش تاکە ڕێگایە بۆ وەستاندنی ڕێبازی هەواڵی ساختە.

Google names, addresses, license plates, experts and authors.

ئەم جۆرەی ململانێیەش تەنیا پەیوەندی بە هەواڵی ساختەوە نییە.

Don't just believe, check.

It's the only way to stop this culture of fake news.

کۆمەڵگای ئێمە لەسەر بنچینەی متمانەوە دروستبووە:

متمانە بە دامودەزگاکان،

This information warfare is not only about fake news.

و بە زانست،

متمانە بە سەرۆکەکانمان،

Our society depends on trust:

متمانە بە دەزگاکانی بڵاوکردنەوەی هەواڵ.

trust in our institutions,

و لەسەر ئێمەیە تا ڕێگاێک بدۆزینەوە بۆ بنیاتنانەوەی متمانە،

in science,

trust in our leaders,

چونکە هەواڵی سەختە ئەم متمانەیە لەناودەبات.

trust in our news outlets.

بۆیە پرسیار لەخۆت بکە،

And it's on us to find a way to rebuild trust,

متمانەت بە چ شتێک نەماوە؟

because fake news destroys it.

چی وایکردوە کە متمانەت لەدەستبدەیت؟

So ask yourself,

و چ دەکەیت بۆ چارەسەرکردنی؟

what have you lost your faith in?

سوپاس بۆ ئێوە.

(چەپڵە)

Where has trust been ruined for you?

And what are you going to do about it?

Thank you.

(Applause)