Help for kids the education system ignores | Victor Rios

Translator: Hiwa Foundation Reviewer: Hiwa Foundation II

For over a decade,

بۆ زیاتر لە ١٠ ساڵ،

I have studied young people that have been pushed out of school,

توێژینەوەم لەسەر ئەو گەنجانە کردووە کە وەدەرنراون لە قوتابخانە،

so called "dropouts."

ئەوانەی وازئەهێنن.

As they end up failed by the education system,

چونکە نائومێد ئەکرێن لەلایەن سیستمی پەروەردەوە،

they're on the streets where they're vulnerable to violence,

ئەکەونە سەر شەقامەکان کە لەوێ ئەکەونە بەر مەترسی توندوتیژی،

police harassment,

هەراسانکردنی پۆلیس،

police brutality

بێبەزەیی پۆلیس و

and incarceration.

گرتن.

I follow these young people for years at a time,

هەندێک جار بۆ چەندین ساڵ لەگەڵ ئەم گەنجانەیا ئەڕۆم،

across institutional settings,

بەدرێژایی ڕێکخستنە دامەزراوەییەکان،

to try to understand what some of us call the "school-to-prison pipeline."

هەتا هەوڵبەم لەوە تێبگەم کە هەندێکمان پێی ئەڵێین "بۆری قوتابخانە بۆ زیندان."

When you look at a picture like this,

کاتێک سەیری وێنەیەکی ئاواهی ئەکەیت،

of young people who are in my study ...

هی گەنجەکانی لە توێژینەوەکەمان ...

you might see trouble.

لەوانەیە کێشە ببینیت.

I mean one of the boys has a bottle of liquor in his hand,

یەکێک لە کوڕەکان بتڵە مەی بەدەستییەوەیەتی،

he's 14 years old

تەمەنی ١٤ ساڵە و

and it's a school day.

ڕۆژی قوتابخانەیە.

Other people, when they see this picture,

خەڵکی تر، کاتێک ئەم وێنەیە ئەبینن،

might see gangs,

لەوانەیە باندێک ببینن،

thugs, delinquents --

چەتە، مناڵی لاسار --

criminals.

تاوانبار.

But I see it different.

بەڵام من جیاواز ئەیبینم.

I see these young people through a perspective

لە ڕوانگەیەکەوە ئەم گەنجانە ئەبینم

that looks at the assets that they bring to the education system.

کە سەیری ئەو سامانە ئەکات ئەمان ئەتوانن بیهێنن بۆ سیستمی پەروەردە.

So will you join me in changing the way we label young people

کەواتە ئێوەش یەنە پاڵم لە گۆڕینی پێناسەمان بۆ ئەم کەسە گەنجانە

from "at-risk" to "at-promise?"

لە "لە-مەترسیدا" بۆ "جێگەی بەڵێنن؟"

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

How do I know that these young people

چۆن بزانم کە ئەم کەسە گەنجانە

have the potential and the promise to change?

توانای ئەوەیان هەیە و بەڵێنی گۆڕانکارییان پێیە؟

I know this because I am one of them.

ئەوە ئەزانم چونکە من یەکێکم لەوان.

You see, I grew up in dire poverty in the inner city,

ئەزانن، من لەناو هەژارییەکی قورسدا گەورە بووم لە ناوەڕاستی شارەکە،

without a father --

بێ باوک --

he abandoned me before I was even born.

پێش ئەوەی لەدایک بم بەجێیهێشتووم.

We were on welfare,

لەسەر خێر ئەژیاین،

sometimes homeless,

هەندێک جار بێ ماڵ بووین،

many times hungry.

زۆر جاریش برسی بووین.

By the time I was 15 years old,

هەتا ئەوکاتەی بووم بە ١٥ ساڵ،

I had been incarcerated in juvy three times for three felonies.

سێ جار گیرابووم لەسەر سێ تاوانی جیاواز.

My best friend had already been killed.

نزیکترین هاوڕێشم کوژرابوو.

And soon after,

زۆریشی پێنەچوو،

while I'm standing next to my uncle,

ئەوکاتەی لە تەنیشت خاڵمەوە وەستابووم،

he gets shot.

تەقەی لێکرا. و

And as I'm waiting for the ambulance to arrive

کاتێک چاوەڕێی گەشتنی ئوتومبێلی فریاکەوتنم ئەکرد

for over an hour ...

بۆ زیاتر لە کاتژمێرێک ...

he bleeds to death on the street.

لەسەر شەقامەکە خوێنی لێ ڕۆشت و مرد.

I had lost faith and hope in the world,

باوەڕ و هیوام بە جیهان لەدەستدا، و

and I had given up on the system because the system had failed me.

کۆڵیشم لە سیستمەکە یا چونکە سیستمەکە کۆڵی لەسەر من یا.

I had nothing to offer

هیچم نەبوو پێشکەشیکەم و

and no one had anything to offer me.

کەسیش هیچی نەبوو پێشکەشمکات.

I was fatalistic.

بڕوام بە چارەنووسم هەبوو.

I didn't even think I could make it to my 18th birthday.

تەنانەت لەو باوەڕەشا نەبووم بگەمە ساڵیادی لەدایکبوونی ١٨هەمینم.

The reason I'm here today

هۆکاری ئەوەی ئەمڕۆ لێرەم

is because a teacher that cared reached out

لەبەر ئەوەیە مامۆستایەک کە گرنگ بوو بەلایەوە دەستی بۆ درێژکردم و

and managed to tap into my soul.

توانی دەست بات لە ڕۆحمەوە.

This teacher,

ئەم مامۆستایە،

Ms. Russ ...

خاتوو ڕەس...

she was the kind of teacher that was always in your business.

ئەو جۆرە مامۆستایە بوو کە هەمووکات لەناو بزنسەکەتدا بوو.

(Laughter)

(پێکەنین)

She was the kind of teacher that was like,

لەو جۆرە مامۆستایانە بوو کە بۆ نموونە ئەیوت،

"Victor, I'm here for you whenever you're ready."

"ڤیکتۆر، هەر کاتێک ئامادە بوویت من لێرەم بۆت."

(Laughter)

(پێکەنین)

I wasn't ready.

من ئامادە نەبووم.

But she understood one basic principle about young people like me.

بەڵام لە یەک بنەمای بنچینەیی تێگەشت دەربارەی کەسانی گەنجی وەک من.

We're like oysters.

ئێمە وەک گوێچکە ماسین.

We're only going to open up when we're ready,

تەنیا ئەوکاتە ئەکرێینەوە کە ئامادەین، و

and if you're not there when we're ready,

ئەگەر لەوێ نەبیت کاتێک ئامادەین،

we're going to clam back up.

ئەچینەوە ناو قاوغەکەمان.

Ms. Russ was there for me.

خاتوو ڕەس لەوێ بوو بۆم.

She was culturally relevant,

لەڕووی کلتوورییەوە پەیوەندیدار بوو،

she respected my community, my people, my family.

ڕێزی لە کۆمەڵگاکەم ئەگرت، لە کەسەکانم، لە خێزانەکەم.

I told her a story about my Uncle Ruben.

چیرۆکێکم پێوت دەربارەی روبنی خاڵم.

He would take me to work with him because I was broke,

لەگەڵ خۆی ئەیبردم بۆ سەر کار چونکە بێ کار بووم، و

and he knew I needed some money.

ئەیزانی پێویستم بە هەندێک پارەیە.

He collected glass bottles for a living.

بتڵە شووشەی کۆئەکردەوە پێی بژی.

Four in the morning on a school day,

ڕۆژێکی قوتابخانە چواری بەیانی

we'd throw the glass bottles in the back of his van,

بتڵە شووشەمان فڕێئەیایە ناو پشتی ڤانەکەیەوە، و

and the bottles would break.

بتڵەکانیش ئەشکان.

And my hands and arms would start to bleed

منیش دەست و قاچم خوێنی لێئەهات و

and my tennis shoes and pants would get all bloody.

پێڵاو و پانتۆڵەکەم خوێناوی ئەبوو. و

And I was terrified and in pain, and I would stop working.

ئەترسام و لە ئازاردا بووم و ئەوەستام لە کارکردن. و

And my uncle, he would look me in the eyes and he would say to me,

خاڵیشم، سەیری چاوەکانی ئەکردم، و پێی ئەوتم،

"Mijo,

"میجۆ،

estamos buscando vida."

ئێستامۆس بوسکاندۆ ڤیدا."

"We're searching for a better life,

"ئێمە بۆ ژیانێکی باشتر ئەگەڕێین،

we're trying to make something out of nothing."

ئەمانەوێت لە هیچ شتێک درووستکەین."

Ms. Russ listened to my story,

خاتوو ڕەس گوێی لە چیرۆکەکەم گرت،

welcomed it into the classroom and said,

پێشوازی لێکرد بۆ پۆلەکە، و وتی،

"Victor, this is your power.

"ڤیکتۆر، ئەمە هێزی تۆیە.

This is your potential.

ئەمە توانای شاراوەتە.

Your family, your culture, your community have taught you a hard-work ethic

خێزانەکەت، کلتورەکەت، کۆمەڵگاکەت ڕەوشتی کاری قورسیان فێرکردوویت و

and you will use it to empower yourself in the academic world

بەکاری ئەهێنیت بۆ هێزدانە بەر خۆت لە جیهانی ئەکادیمیا

so you can come back and empower your community."

بۆ ئەوەی بتوانی بگەڕێیتەوە و هێز بەیتەوە بە بەر کۆمەڵگاکەتدا."

With Ms. Russ's help,

بە یارمەتی خاتوو ڕةس،

I ended up returning to school.

توانیم بگەڕێمەوە قوتابخانە.

I even finished my credits on time

توانیم لەکاتی خۆیا قەرزەکانم بەمەوە و

and graduated with my class.

لەگەڵ پۆلەکەی خۆما تەواوم کرد.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

But Ms. Russ said to me right before graduation,

بەڵام پێش تەواوکردنەکەم خاتوو ڕەس پێی وتم،

"Victor, I'm so proud of you.

"ڤیکتۆر، شانازیت پێوە ئەکەم.

I knew you could do it.

ئەمزانی پێت ئەکرێت.

Now it's time to go to college."

ئێستا کاتی ئەوەیە بچیت بۆ کۆلێژ."

(Laughter)

(پێکەنین)

College, me?

من، کۆلێژ؟

Man, what is this teacher smoking thinking I'm going to college?

ئای خوایە، مامۆستاکە چی ئەکێشێت وا بیر ئەکاتەوە من بچم بۆ کۆلێژ؟

I applied with the mentors and support she provided,

بەو پشتیوانی و ئامۆژگارییەی ئەو دابینیکرد داواکاریم پێشکەشکرد،

got a letter of acceptance,

نامەی وەرگرتنم بۆ هاتەوە، و

and one of the paragraphs read,

یەکێک لە پەرەگرافەکان نوسرابوو،

"You've been admitted under probationary status."

"لەژێر باری چاودێریدا وەرگیراویت."

I said, "Probation? I'm already on probation,

وتم، "چاودێری؟ خۆم لەژێر چاودێریدام،

that don't matter?"

ئەوە هیچ گرنگی هەیە؟"

(Laughter)

(پێکەنین)

It was academic probation, not criminal probation.

ئەوە چاودێری ئەکادیمی بوو، نەک چاودێری تاوانکاری.

But what do teachers like Ms. Russ do to succeed with young people

بەڵام مامۆستاکانی وەک خاتوو ڕەس چی ئەکەن بۆ ئەوەی سەرکەوتوو بن لەگەڵ گەنجەکانی

like the ones I study?

وەک ئەوانەی من لەسەریان ئەخوێنم؟

I propose three strategies.

پێشنیاری سێ ستراتیجی ئەکەم.

The first:

یەکەمیان:

let's get rid of our deficit perspective in education.

با تێڕوانینە بە کەم سەیرکردنەکە لەناوبەرین لە پەروەردەیا.

"These people come from a culture of violence,

"ئەم کەسانە لە کلتورێکی توندوتیژییەوە هاتوون،

a culture of poverty.

کلتورێکی هەژاری.

These people are at-risk; these people are truant.

ئەم کەسانە لە مەترسیدان؛ ئەمانە کەسانی کەمتەرخەمن.

These people are empty containers for us to fill with knowledge.

ئەم کەسانە هەڵگری بەتاڵن بۆمان هەتا پڕیانکەین لە زانیاری.

They have the problems,

ئەوان کێشەکانیان هەیە،

we have the solutions."

ئێمە چارەسەرەکان."

Number two.

ژمارە دوو.

Let's value the stories that young people bring to the schoolhouse.

با ئەو چیرۆکانە بەرز بنرخێنین کە ئەم گەنجانە ئەیهێنن بۆ قوتابخانە.

Their stories of overcoming insurmountable odds are so powerful.

چیرۆکەکانیان کە زاڵبوون بەسەر ئاستەنگە گەورەکان زۆر بەهێزن. و

And I know you know some of these stories.

ئەزانم ئێوەش هەندێک لەم چیرۆکانە ئەزانن.

These very same stories and experiences

هەر هەمان ئەم چیرۆک و ئەزمونانە

already have grit, character and resilience in them.

خۆیان رۆحێکی بەهێز، کەسایەتی و بەرگەگرتنیان تیایە.

So let's help young people refine those stories.

بۆیە با یارمەتی ئەم گەنجانە بەین ئەم چیرۆکانە پووختکەنەوە.

Let's help them be proud of who they are,

با یارمەتییان بەین شانازی بەوەوە بکەن کە کێن،

because our education system welcomes their families, their cultures,

چونکە سیستمی پەروەردەمان پێشوازی ئەکات لە خێزانەکانیان، کلتورەکانیان،

their communities

کۆمەڵگاکانیان و

and the skill set they've learned to survive.

شارەزاییەکانی فێری بوون بۆ مانەوە.

And of course the third strategy being the most important:

بێگومان سێیەم ستراتیجیش کە لە هەمووی گرنگترە:

resources.

سەرچاوەکان.

We have to provide adequate resources to young people.

پێویستە سەرچاوەی پێویست دابین بکەین بۆ کەسە گەنجەکان.

Grit alone isn't going to cut it.

رۆحی بەهێز بەتەنیا بەس نییە.

You can sit there and tell me all you want,

ئەتوانی دانیشیت و چیت ئەوێ پێمی بڵێیت،

"Hey man, pick yourself up by the bootstraps."

"هێی کوڕە، خۆت بە پاژنەی پێڵاوەکەت بەرزکەرەوە."

But if I was born without any straps on my boots --

بەڵام ئەگەر من بێ پاژنەی پێڵاو لەدایک بووبێتم --

(Laughter)

(پێکەنین)

How am I supposed to pick myself up?

چۆن بتوانم خۆم هەڵگرمەوە؟

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

Job training,

ڕاهێنان بۆ کار،

mentoring,

فێرکردن،

counseling ...

ڕاوێژ پێدان ...

Teaching young people to learn from their mistakes

گەنجەکان فێرکرێن لە هەڵەکانی خۆیانەوە فێربن

instead of criminalizing them,

لەجیاتی ئەوەی تاوانبار بکرێن، و

and dragging them out of their classrooms like animals.

وەک ئاژەڵ لە پۆلەکانیان ڕاکێشرێنە دەرەوە.

How about this?

ئەمە چۆنە؟

I propose that we implement restorative justice in every high school in America.

پێشنیاری ئەوە ئەکەم یاسای چاککەرەوە لە هەموو قوتابخانەیەکی ئامادەیی ئەمریکا دابنێن.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

So we went out to test these ideas in the community of Watts in LA

بۆیە دەستمان کرد بە تاقیکردنەوەی ئەم بیرۆکانە لە کۆمەڵگای واتس لە لۆس ئانجلس

with 40 young people that had been pushed out of school.

لەسەر ٤٠ کەسی گەنج کە پاڵیان پێوەنراوە بۆ دەرەوەی قوتابخانە.

William was one of them.

ویلیام یەکێک بوو لەوان.

William was the kind of kid that had been given every label.

ویلیام جۆرە مناڵێک بوو کە هەموو پێناسەیەکی خراپ کراوە.

He had dropped out, he was a gang member,

لە قوتابخانە چۆتە دەر، ئەندامی باندێک بووە،

a criminal.

تاوانبار بووە. و

And when we met him he was very resistant.

کاتێک چاومان پێیکەوت زۆر بەرگریکەر بوو.

But I remember what Ms. Russ used to say.

بەڵام بیرمە خاتوو ڕەس چی ئەوت.

"Hey, I'm here for you whenever you're ready."

"هێی، کەی ئامادەبیت من لێرەم بۆت."

(Laughter)

(پێکەنین)

So over time --

بۆیە بە تێپەڕبوونی کات ---

over time he began to open up.

بە تێپەڕبوونی کات دەستیکرد بە کرانەوە. و

And I remember the day that he made the switch.

بیرمە ڕۆژێک هات گۆڕانکارییەکەی کرد.

We were in a large group

لە گرووپێکی گەورەیا بووین و

and a young lady in our program was crying

خانمێکی گەنج لە پرۆگرامەکەمانا ئەگریا

because she told us her powerful story

چونکە چیرۆکە بەهێزەکەی خۆی پێوتین

of her dad being killed

دەربارەی کوشتنی باوکی و

and then his body being shown in the newspaper the next day.

ئینجا کە چۆن ڕۆژی دواتر تەرمەکەی لە ڕۆژنامەیا پیشاندراوە. و

And as she's crying, I don't know what to do,

کاتێک ئەگریا، نەمئەزانی چی بکەم،

so I give her her space,

بۆیە مەودای خۆیم یا پێی و

and William had enough.

ویلیامیش چیتر پێی نەما.

He slammed his hands on the desk and he said,

دەستی کێشا بە مێزەکەیا و وتی،

"Hey, everybody! Group hug! Group hug!"

"هێی، هەمووتان! باوەشی بە کۆمەڵ! باوەشی بە کۆمەڵ!"

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

This young lady's tears and pain turned into joy and laughter

فرمێسکەکان و ئازاری ئەم ژنە گەنجە بوو بە شادی و پێکەنین

knowing that her community had her back,

کاتێک زانی کۆمەڵگاکەی پشتیوانی لێئەکەن، و

and William had now learned that he did have a purpose in life:

ویلیامیش فێری ئەوە بوو کە ئیتر ئامانجێکی هەیە لە ژیانا:

to help to heal the souls of people in his own community.

یارمەتیدەر بێت بۆ ساڕێژکردنی رۆحەکانی خەڵکەکەی کۆمەڵگاکەی.

He told us his story.

چیرۆکەکەی خۆی پێوتین.

We refined his story

چیرۆکەکەیمان داڕشتەوە

to go from being the story of a victim to being the story of a survivor

هەتا لە چیرۆکی قوربانییەکەوە بگۆڕدرێت بۆ چیرۆکی ڕزگاربووێک

that has overcome adversity.

کە زاڵبووە بەسەر نەهاتییەکاندا.

We placed high value on it.

بەهایەکی بەرزمان لەسەر دانا.

William went on to finish high school,

ویلیام توانی ئامادەیی تەواوکات،

get his security guard certificate to become a security guard,

بڕوانامەی پاسەوانی سێکیوریتی وەرگرێت و ببێت بە پاسەوانێک، و

and is now working at a local school district.

ئێستاش لە قوتابخانەیەکی ناوچەکە کار ئەکات.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)

Ms. Russ's mantra --

درووشمەکەی خاتوو ڕەس --

her mantra was always,

هەمووکات درووشمەکەی ئەمە بوو،

"when you teach to the heart, the mind will follow."

"کاتێک دڵ فێر ئەکەیت، مێشکیش شوێن ئەکەوێت."

The great writer Khalil Gibran says,

جوبران خەلیلی نوسەری مەزن ئەڵێت،

"Out of suffering have emerged the greatest souls.

"مەزنترین ڕۆحەکان لە ناڵاندنەوە سەریان هەڵداوە.

The massive characters are seared with scars."

کەسایەتییە بەهێزەکان هەموو گیانیان برینە."

I believe that in this education revolution that we're talking about

باوەڕم وایە لەم شۆڕشی پەروەردەیەیا کە ئێمە باسی ئەکەین

we need to invite the souls of the young people that we work with,

پێویستە ڕۆحی ئەو گەنجانە بانگێشت بکەین کە کاریان لەگەڵ ئەکەین، و

and once they're able to refine --

هەر کە توانیان خۆیان پووختکەنەوە --

identify their grit, resilience and character

ڕۆحی بەهێز و بەرگەگرتن و کەسایەتییان بناسرێتەوە

that they've already developed --

کە خۆیان پەرەیان پێداوە --

their academic performance will improve.

ئیتر توانای ئەکادیمیان باشتر ئەبێت.

Let's believe in young people.

با باوەڕمان بە گەنجەکان هەبێت.

Let's provide them the right kinds of resources.

با سەرچاوە گونجاوەکانیان بۆ دابینکەین.

I'll tell you what my teacher did for me.

پێتان ئەڵێم مامۆستاکەم چی بۆ کردم.

She believed in me so much

ئەوەنە باوەڕی پێمبوو

that she tricked me into believing in myself.

هەڵیخەڵەتاندم و وایلێکردم باوەڕم بە خۆم بێت.

Thank you.

زۆر سوپاس.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)