Why is the Mona Lisa so famous? - Noah Charney

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

As dawn broke over Paris on August 21st, 1911,

၁၉၁၁ ခု၊ ဩဂုတ်လ ၂၁ရက် ပါရီမှာ အရုဏ်ကျင်းခိုက်မှာ

Vincenzo Peruggia hoisted a painting off the wall

Vincenzo Peruggia က ပန်းချီကားတစ်ချပ်ကို နံရံကနေ ဖြုတ်ယူလိုက်ပြီး

and slipped down the back stairs of the Louvre.

Louvre ရဲ့ နောက်ဖေးလှေခါးကနေ လစ်ထွက်ခဲ့တယ်။

He was close to freedom, the exit just before him

သူ လွတ်မြောက်ဖို့ နီးနေပြီပေါ့၊ ထွက်ပေါက်က သူ့ရှေ့မှာလေ။

when he encountered a two-pronged problem:

ရှည်ကြာနေတဲ့ ပြဿနာနှစ်ခုကို သူ ကြုံတွေ့ခဲ့ရတယ်။

the door was locked and footsteps were approaching.

တံခါးက သော့ခတ်ထားပြီး ခြေလှမ်းတွေက နီးကပ်လာနေတယ်။

Tucked under Peruggia’s arm was Leonardo da Vinci’s “Mona Lisa.”

Peruggia ရဲ့လက်မောင်းအောက်မှာ လျှိုထား တာက လီယိုနာဒို ဒါဗင်ချီရဲ့ “မိုနာ လီဇာ”ပါ။

It's arguably the world's most famous painting today.

ဒါက ဘာပဲဖြစ်ဖြစ် ယနေ့ ကမ္ဘာ့ အကျော်ကြားဆုံး ပန်းချီကားပါ။

But how did it achieve its status?

ဒါပေမဲ့ ဒီဂုဏ်ဒြပ်ကို ဘယ်လို ရရှိခဲ့တာလဲ။

Leonardo is thought to have started the portrait in 1503

သူ့ဇနီး Lisa Gherardini ရဲ့ပုံတူတစ်ပုံကို လိုချင်တဲ့ Florentine

at the request of a Florentine businessman

စီးပွားရေသမား တစ်ယောက်ရဲ့ ပန်ကြားမှုအရ

who wanted a portrait of his wife, Lisa Gherardini.

လီယိုနာဒိုဟာ ဒီပုံတူကို ၁၅၀၃ ခုနှစ်မှာ စတင်ခဲ့တယ်လို့ ယူဆရတယ်။

Leonardo continued working on the painting for more than 10 years,

လီယိုနာဒိုဟာ ၁၀ နှစ်ကျော်တိုင်တိုင် ပန်းချီကားကို ဆက်ဆွံနေခဲ့ပေမဲ့

but it was unfinished by the time he died.

သူ သေဆုံးချိန်အထိ ပြီးဆုံးမသွားခဲ့ဘူး။

Over his lifetime, Leonardo conducted groundbreaking studies on human optics,

သူ့ဘဝတာမှာ လီယိုနာဒိုဟာ လူသား အလင်းပညာ အကြောင်း ဆန်းသစ်တဲ့ လေ့လာမှုတွေလုပ်ခဲ့တယ်၊

which led him to pioneer certain artistic techniques.

ဒါက သူ့ကို့ တချို့သော အနုပညာ နည်းစနစ်တွေကို တီထွင်ဖြစ်စေခဲ့တယ်။

Some can be seen in the “Mona Lisa.”

တချို့ကို “မိုနာ လီဇာ“မှာ တွေ့နိုင်တယ်။

Using “atmospheric perspective,” he made images at greater distances hazier,

“နီးဝေးမြင် စနစ်“ကို သုံးရင်း အလှမ်းကွာတဲ့ ပုံရိပ်တွေကို ပိုဝေဝါးအောင် သူ ဖန်တီးတယ်၊

producing the illusion of profound depth.

သိမ်မွေ့တဲ့ နက်ရှိုင်းမှု အရိပ်အယောင်ကို ဖြစ််စေတာပါ။

And with “sfumato,” he created subtle gradations between colors

“sfumato”နဲ့ သူ သရုပ်ဖော်တဲ့သဏ္ဌာန်တွေရဲ့ အနားတွေကို ညံ့သက်စေတဲ့ အရောင်တွေကြားက

that softened the edges of the forms he depicted.

သိမ်မွေ့တဲ့ အဆင့်ဆင့်ပြောင်းရွှေ့မှုတွေကို သူ ဖန်တီးခဲ့တယ်။

All of this is striking,

ဒါအားလုံးက ရင်သပ်ရှုမောစရာပေမဲ့

but is it enough to make the “Mona Lisa” the world’s most famous painting?

ဒါက “မိုနာ လီဇာ“ကို ကမ္ဘာ့ အကျော်ကြားဆုံး ပန်ချီကားဖြစ်စေဖို့ လုံလောက်လို့လား။

Many scholars consider it an outstanding Renaissance portrait—

ပြောင်မြောက်တဲ့ ပြန်လည်ဆန်းသစ်ရေးခေတ် ပုံတူတစ်ပုံလို့ ပညာရှင်များစွာက

but one among plenty.

ယူဆပေမဲ့ အများကြီးထဲက တစ်ခုသာပါ။

And history is full of great paintings.

သမိုင်းဟာ ပြောင်မြောက်တဲ့ ပန်းချီကားတွေနဲ့ ပြည့်နေတယ်။

Indeed, the “Mona Lisa’s” rise to worldwide fame

တကယ်တမ်းတော့ “မိုနာ လီဇာ“ရဲ့ ကမ္ဘာအဝှမ်း ကျော်ကြားမှုဆီ တိုးတက်မှုက

depended largely on factors beyond the canvas.

ပတ္တူစအလွန်က အကြောင်းအချက်များစွာ အပေါ် မူတည်နေခဲ့တယ်။

King François the First of France purchased the painting

ပြင်သစ်ရဲ့ မထမဆုံး ဘုရင် King François က ဒီပန်းချီကားကို ဝယ်ယူခဲ့ပြီး

and began displaying it after Leonardo’s death.

လီယိုနာဒို ကွယ်လွန်းပြီးနောက်မှာ စတင် ပြသခဲ့တယ်။

Then, in 1550, Italian scholar Giorgio Vasari

ဒီနောက် ၁၅၅၀ ခုနှစ်မှာ အီတလီ ပညာရှင် Giorgio Vasari က လီယိုနာဒို အပါအဝင်

published a popular biography of Italian Renaissance artists,

အီတလီ ပြန်လည်ဆန်းသစ်ရေးခေတ် ပန်းချီဆရာတွေရဲ့ လူကြိုက်များတဲ့

Leonardo included.

အတ္ထုပ္ပတ္တိတစ်အုပ်ကို ထုတ်ဝေတယ်။

The book was translated and distributed widely,

စာအုပ်ကို ဘာသာပြန်ပြီး ကျယ်ပြန့်စွာ ဖြန့်ချီခဲ့ကာ

and it contained a gushing description of the “Mona Lisa”

စာအုပ်မှာ သက်ရှိရဲ့ ညှို့ယူဖမ်းစားတဲ့ တုပမှုအဖြစ် “မိုနာ လီဇာ“အကြောင်း

as a hypnotic imitation of life.

ရွှန်းရွှန်းဝေတဲ့ သရုပ်ဖော်ချက် ပါရှိတယ်။

Over the years, the “Mona Lisa” became one of the most enviable pieces

နှစ်တွေကြာတော့ “မိုနာ လီဇာဟာ French Royal Collection မှာ အားကျစရာအကောင်းဆုံး

in the French Royal Collection.

လက်ရာတွေထဲက တစ်ခုဖြစ်လာခဲ့တယ်။

It hung in Napoleon’s bedroom and eventually went on public display

ဒါကို နပိုလီယံရဲ့အိပ်ခန်းမှာ ချိတ်ဆွဲခဲ့ ပြီး နောက်ဆုံး Louvre ပြတိုက်မှာ

in the Louvre Museum.

အများပြည်သူကြည့်ဖို့ ပြသခဲ့တယ်။

There, visitors flocked to see the once-private treasures

အဲဒီမှာ နန်းချခံရတဲ့ မင်းမျိုးစိုးနွယ်ရဲ့ တစ်ခါတုန်းက ကိုယ်ပိုင် ရတနာတွေကို

of the deposed aristocracy.

ကြည့်ရှုဖို့ လည်ပတ်သူတွေ အုံလာခဲ့တယ်။

During the 1800s, a series of European scholars further hyped the “Mona Lisa” up,

၁၈၀၀ ပြည့်နှစ်တွေမှာ ဥရောပ ပညာရှင် တသီတ တန်းက “မိုနာ လီဇာ“ကို ထပ်အမွမ်းတင်တယ်။

fixating to a conspicuous degree on the subject's allure.

အကြောင်းအရာရဲ့ ညှို့ဓာတ်အပေါ်မှာ သိသာတဲ့ အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ စွဲလမ်းစေတာပါ။

In 1854, Alfred Dumesnil said that Mona Lisa’s smile imparted

၁၈၅၄ မှာ Alfred Dumesnil က မိုနာ လီဇာ ရဲ့ အပြုံးဟာ “လှည့်စားတတ်တဲ့ ဆွဲဆောင်မှု“

a “treacherous attraction.”

တစ်ခုကို ဖြစ်စေတယ်လို့ ပြောခဲ့တယ်။

A year later, Théophile Gautier wrote of her “mocking lips”

တစ်နှစ်အကြာမှာ Théophile Gautier က သူ့ရဲ “ရယ်သွမ်းသွေးတဲ့ နှုတ်ခမ်းတွေ”နဲ့ “မသိရတဲ့

and “gaze promising unknown pleasures.”

အလိုဆန္ဒတွေကို နိမိတ်ပြတဲ့ အငေး“ လို့ ရေးခဲ့တယ်။

And in 1869, Walter Pater described Mona Lisa

၁၈၆၉ မှာ Walter Pater က မိုနာ လီဇာကို ထာဝရ

as the embodiment of timeless feminine beauty.

မိန်းမဆန်တဲ့ အလှရဲ့ ပြယုဂ်အဖြစ် သရုပ်ဖော်ခဲ့တယ်။

By the 20th century, the portrait was an iconic piece

၂၀ ရာစုအရောက်မှာ ဒီပုံတူက ကမ္ဘာ့ အကျော်ကြားဆုံး ပြတိုက်တစ်တိုက်မှာ

in one of the world’s most famous museums.

အထင်ကရ လက်ရာတစ်ခုဖြစ်ခဲ့တယ်။

But the “Mona Lisa” wasn’t yet a household name.

ဒါပေမဲ့ “မိုနာ လီဇာ“က ရပ်သိရွာသိ အမည်တစ်ခု မဟုတ်ခဲ့သေးဘူး။

It was Peruggia’s 1911 heist that helped it skyrocket to unprecedented fame.

ဒါကို မကြုံစဖူးကျော်ကြားမှုဆီ တစ်ဟုန်ထိုး တက်ဖို့ကူညီတာက Peruggiaရဲ့၁၉၁၁ လုယက်မှုပါ။

Having been contracted to make protective cases for the Louvre,

Louvre အတွက် ကာကွယ်ရေး အဖုံးအအုပ်တွေ ဖန်တီးဖို့ ကန်ထရိုက်ချပြီးနောက်မှာ

it wasn’t totally inconceivable for Peruggia to be locked inside the museum.

ပြတိုက်အတွင်းမှာ ပိတ်မိနေဖို့က Peruggia အတွက် လုံးဝ စိတ်ကူးလို့တောင်မရတဲ့ အရာပါ။

And, lucky for him, when a workman encountered him in the stairwell,

သူ့အတွက် ကံကောင်းတာက အလုပ်သမားတစ်ယောက်က လှေကားခွင်မှာ သူ့ကို ပက်ပင်းတွေ့တဲ့အခါ

he simply helped Peruggia open the door and let him walk out into the morning.

သူက Peruggia ကို တံခါး ကူဖွင့်ပေးပြီး မနက်ရောက်တော့ လွှတ်ပေးလိုက်တယ်။

The theft made international headlines.

ခိုးမှုက နိုင်ငံတကာ သတင်းထူးဖြစ်သွားတယ်။

People gathered to see the blank space where the “Mona Lisa” once hung.

လူတွေက တစ်ခါက “မိုနာ လီဇာ” ချိတ်ထားတဲ့ နေရာလပ်ကို ကြည့်ဖို့ စုရုံးလာကြတယ်။

The police interviewed Peruggia because he had worked at the Louvre,

ရဲတွေက Peruggia ကို တွေ့ဆုံမေးမြန်းတာက သူက Louvre မှာ အလုပ်လုပ်ခဲ့ပေမဲ့

but they never considered him a suspect.

သူ့ကို သံသယရှိသူအဖြစ် လုံးဝ မယူဆခဲ့လို့ပါ။

Meanwhile, they interrogated Pablo Picasso because of his connection

တစ်ချိန်တည်းမှာပင် အရင် Louvre ခိုးမှူနှင့် ဆက်နွယ်မှုကြောင့်

to a previous Louvre theft, but eventually let him go.

Pablo Picasso ကို စစ်မေးခဲ့ပေမဲ့ နောက်ဆုံးတွင်် သူ့ကို လွှတ်ပေးခဲ့သည်၊

For two years, Peruggia kept the painting in a false-bottom suitcase,

နှစ်နှစ်တိုင်တိုင် Peruggia သည် ပန်းချီကား ကို အောက်ခံအတု ခရီးဆောင်အိတ်တွင် သိမ်းပြီး

then smuggled the “Mona Lisa” to Italy

“မိုနာ လီဇာ“ ကို အီတလီသို့ မှောင်ခိုသွင်းကာ၊

and arranged to sell it to a Florentine art dealer.

Florentine ပန်းချီ ကုန်သည်တစ်ယောက်ထံ ရောင်းဖို့ စိစဥ်ခဲ့တယ်။

Peruggia saw himself as an Italian patriot returning an old master’s work.

Peruggia က သခင်၏ လက်ရာဟောင်းကို ပြန်အပ်တဲ့ အီတလီ မျိုးချစ်အဖြစ် သူကိုယ်သူ မြင်ခဲ့တယ်၊

But instead of being celebrated as such, he was immediately arrested.

ဒါပေမဲ့ ဒီလိုမျိုး ချီးကျုူးခံရတာအစား ချက်ချင်းပဲ အဖမ်းခံလိုက်ရတယ်။

With the mystery solved, the “Mona Lisa” went back on display to large crowds,

ပဟေဠိကို ဖြေရှင်းတာနဲ့အတူ “မိုနာ လီဇာ“ဟာ လူအုပ်ကြီးတွေကို ပြသဖို့ ပြန်ရောက်သွားပြီး

and newspapers took the story for a victory lap.

သတင်းစာတွေက ဒီအဖြစ်ကို ဂုဏ်ယူစရာ အောင်ပွံအဖြစ် ဖော်ပြကြတယ်။

In the following decades, conceptual artist Marcel Duchamp mocked it;

နောက်ပိုင်း ဆယ်စုနှစ်တွေေမှာ အမြင်ပိုင်း ပန်းချီဆရာ Marcel Duchamp က သရော်ခဲ့တာက

Nazi art thieves pursued it; Nat King Cole sang about it;

နာဇိ အနုပညာ သူခိုးတွေက ဒါကို လိုက်စားတယ်၊ Nat King Cole က ဒီအကြောင်း သီချင်းဆိုတယ်၊

and museumgoers wielding stones, paint, acid, and teacups attacked it.

ကျောက်တုံး၊ဆေး၊အက်ဆစ်နဲ့ လကိဖက်ရည်ခွက်တွေ ကိုင်တဲ့ ပြတိုက်သွားသူတွေက တိုက်ခိုက်တယ်။

More than 500 years after its creation— eyebrows and eyelashes long since faded—

ဖန်တီးပြီး နှစ် ၅၀၀ ကျော်အကြာ မျက်မျက်ခုံး နဲ့ မျက်တောင်တွေ မှိန်သွားပြီဖြစ်တဲ့

the “Mona Lisa” is protected by a bulletproof, earthquake-safe case.

“မိုနာ လီဇာ“ကို ကျည်ကာ၊ငလျင်ဘေးကင်းတဲ့ အဖုံးတစ်ခုနဲ့ ကာကွယ်ထားပါတယ်။

Now, it stands perhaps less as an exemplary Renaissance portrait

အခုတော့ စံပြပြန်လည်ဆန်းသစ်ရေးခေတ် ပုံတူအဖြစ်ကနေ လျော့နည်းသွားလောက်ပြီး

and more as a testament to how we create and maintain celebrity.

ကျော်ကြားမှုကို ဖန်တီး၊ထိန်သိမ်းပုံအတွက် သက်သေခံတစ်ခုအဖြစ်သာ ပိုရှိနေတာပါ။