Why is the Mona Lisa so famous? - Noah Charney

Translator: Hoàng Trung Lê Reviewer: Vi Phan Thi

As dawn broke over Paris on August 21st, 1911,

Khi bình minh vừa ló dạng ở Paris ngày 21/8/1911

Vincenzo Peruggia hoisted a painting off the wall

Vincenzo Peruggia nhấc nhẹ 1 bức tranh khỏi tường

and slipped down the back stairs of the Louvre.

và tuồn qua cầu thang sau của Bảo tàng Louvre.

He was close to freedom, the exit just before him

Anh ta sắp thoát ra, cửa ra ngau trước mặt anh ta

when he encountered a two-pronged problem:

khi anh gặp phải 2 rắc rối:

the door was locked and footsteps were approaching.

cánh cửa đã bị khóa và các bước chân khác đang tiến gần.

Tucked under Peruggia’s arm was Leonardo da Vinci’s “Mona Lisa.”

Nhét dưới tay của mình là bức Mona Lisa của Leonardo da Vinci.

It's arguably the world's most famous painting today.

Nó được cho là bức họa nổi tiếng nhất ngày nay.

But how did it achieve its status?

Làm sao đạt được danh vọng đó?

Leonardo is thought to have started the portrait in 1503

Leonardo được cho là đã bắt đầu vẽ bức họa từ năm 1503

at the request of a Florentine businessman

từ một yêu cầu của một doanh nhân Florence

who wanted a portrait of his wife, Lisa Gherardini.

người muốn một bức họa vợ mình, Lisa Gherardini.

Leonardo continued working on the painting for more than 10 years,

Leonardo tiếp tục làm việc trên bức họa trong hơn 10 năm tới,

but it was unfinished by the time he died.

nhưng nó vẫn còn dang dở cho đến khi ông mất.

Over his lifetime, Leonardo conducted groundbreaking studies on human optics,

Cả đời mình, Leonardo đã thực hiện những nghiên cứu đột phá về thị giác con người,

which led him to pioneer certain artistic techniques.

nhờ đó đã giúp ông tiên phong những kĩ thuật hội họa nhất định.

Some can be seen in the “Mona Lisa.”

Một số kỹ thuật đó được thể hiện trong bức Mona Lisa.

Using “atmospheric perspective,” he made images at greater distances hazier,

Dùng “phối cảnh không gian”, ông khiến các hình ảnh ở khoảng cách xa mờ ảo hơn,

producing the illusion of profound depth.

tạo ra ảo ảnh về độ sâu.

And with “sfumato,” he created subtle gradations between colors

Và với kĩ thuật “bóng mờ”, ông đã tạo ra những chuyển biến phai màu

that softened the edges of the forms he depicted.

làm mềm mại những nét viền ông vẽ.

All of this is striking,

Tất cả đều thật ấn tượng,

but is it enough to make the “Mona Lisa” the world’s most famous painting?

nhưng liệu có đủ để khiến bức Mona Lisa thành bức họa nổi tiếng nhất thế giới?

Many scholars consider it an outstanding Renaissance portrait—

Nhiều học giả xem nó như một bức chân dung nổi trội thời Phục Hưng,

but one among plenty.

nhưng nó chỉ là 1 trong nhiều bức.

And history is full of great paintings.

Và lịch sử luôn tràn ngập những bức họa tuyệt đẹp.

Indeed, the “Mona Lisa’s” rise to worldwide fame

Thật vậy, bức Mona Lisa đã bước lên đài danh vọng của thế giới

depended largely on factors beyond the canvas.

phụ thuộc rất nhiều vào các yếu tố nằm ngoài tấm vải vẽ.

King François the First of France purchased the painting

Vua François đệ Nhất của Pháp đã sắm bức tranh

and began displaying it after Leonardo’s death.

và bắt đầu trưng bày nó sau cái chết của Leonardo.

Then, in 1550, Italian scholar Giorgio Vasari

Rồi vào năm 1550, học giả người Ý Giorgio Vasari

published a popular biography of Italian Renaissance artists,

đã xuất bản một cuốn tiểu sử nổi tiếng về các danh họa thời Phục Hưng nước Ý,

Leonardo included.

trong đó có Leonardo.

The book was translated and distributed widely,

Cuốn sách được dịch và phổ biến rộng rãi,

and it contained a gushing description of the “Mona Lisa”

và đã mô tả sâu sắc về bức Mona Lisa

as a hypnotic imitation of life.

như là một sự mô phỏng có tính thôi miên về cuộc sống.

Over the years, the “Mona Lisa” became one of the most enviable pieces

Trong nhiều năm, Mona Lisa đã trở thành một trong các mảnh ghép đáng ghen tị nhất

in the French Royal Collection.

trong Bộ sưu tập Hoàng gia Pháp.

It hung in Napoleon’s bedroom and eventually went on public display

Nó được treo trong phòng ngủ của Napoleon và cuối cùng đã được trưng bày công khai

in the Louvre Museum.

trong Bảo tàng Louvre.

There, visitors flocked to see the once-private treasures

Ở đó, du khách đổ về để xem những kho báu từng tư hữu một thời

of the deposed aristocracy.

của tầng lớp quý tộc bị hạ bệ.

During the 1800s, a series of European scholars further hyped the “Mona Lisa” up,

Trong những năm 1800, một loạt các học giả châu Âu tiếp tục thổi phồng Mona Lisa,

fixating to a conspicuous degree on the subject's allure.

khăng khăng về mức độ rõ ràng của sự quyến rũ của bức tranh.

In 1854, Alfred Dumesnil said that Mona Lisa’s smile imparted

Năm 1854, Alfred Dumesnil nói rằng nụ cười của nàng Mona Lisa đã truyền đạt

a “treacherous attraction.”

một "sự hấp dẫn nguy hiểm."

A year later, Théophile Gautier wrote of her “mocking lips”

Một năm sau, Théophile Gautier viết về "đôi môi chế giễu" của cô ấy

and “gaze promising unknown pleasures.”

và “ánh mắt hứa hẹn những thú vui chưa từng biết.”

And in 1869, Walter Pater described Mona Lisa

Và vào năm 1869, Walter Pater mô tả nàng Mona Lisa

as the embodiment of timeless feminine beauty.

như hiện thân của một vẻ đẹp nữ tính vượt thời gian.

By the 20th century, the portrait was an iconic piece

Đến thế kỷ 20, bức chân dung là một tác phẩm mang tính biểu tượng

in one of the world’s most famous museums.

tại một trong những bảo tàng nổi tiếng nhất thế giới.

But the “Mona Lisa” wasn’t yet a household name.

Nhưng “Mona Lisa” vẫn chưa là một cái tên thân thuộc.

It was Peruggia’s 1911 heist that helped it skyrocket to unprecedented fame.

Chính vụ trộm năm 1911 của Peruggia đã phóng nó lên bậc danh vọng chưa từng có.

Having been contracted to make protective cases for the Louvre,

Đã được ký hợp đồng để làm vỏ bọc bảo hộ cho bảo tàng Louvre,

it wasn’t totally inconceivable for Peruggia to be locked inside the museum.

Việc Peruggia bị nhốt trong bảo tàng là điều có thể tưởng tượng được.

And, lucky for him, when a workman encountered him in the stairwell,

Và, thật may mắn cho anh ta, khi một người thợ gặp anh ta ở cầu thang,

he simply helped Peruggia open the door and let him walk out into the morning.

anh chỉ đơn giản là giúp Peruggia mở cửa và để anh ta đi ra ngoài ánh bình minh.

The theft made international headlines.

Vụ trộm đã gây xôn xao quốc tế.

People gathered to see the blank space where the “Mona Lisa” once hung.

Mọi người tụ tập để xem khoảng trống nơi bức "Mona Lisa" từng được treo.

The police interviewed Peruggia because he had worked at the Louvre,

Cảnh sát đã phỏng vấn Peruggia vì anh ta từng làm việc tại bảo tàng,

but they never considered him a suspect.

nhưng họ chưa từng coi anh ta là kẻ tình nghi.

Meanwhile, they interrogated Pablo Picasso because of his connection

Trong khi đó, họ thẩm vấn Pablo Picasso vì sự kết nối của ông ta

to a previous Louvre theft, but eventually let him go.

đến 1 vụ trộm bảo tàng Louvre trước, nhưng cuối cùng để ông ta đi.

For two years, Peruggia kept the painting in a false-bottom suitcase,

Trong hai năm, Peruggia đã giữ bức tranh trong một chiếc vali đáy giả,

then smuggled the “Mona Lisa” to Italy

sau đó buôn lậu bức “Mona Lisa” đến Ý

and arranged to sell it to a Florentine art dealer.

và dàn xếp cuộc mua bán với 1 nhà buôn tranh người Florence.

Peruggia saw himself as an Italian patriot returning an old master’s work.

Peruggia coi mình là một người Ý yêu nước vì đã trả lại tác phẩm cho chủ cũ.

But instead of being celebrated as such, he was immediately arrested.

Nhưng thay vì được tụng ca như vậy, anh ta ngay lập tức bị bắt.

With the mystery solved, the “Mona Lisa” went back on display to large crowds,

Với bí ẩn được giải đáp, “Mona Lisa” đã được trưng bày trở lại với công chúng,

and newspapers took the story for a victory lap.

và các tờ báo đã đưa câu chuyện một cách đầy tự hào.

In the following decades, conceptual artist Marcel Duchamp mocked it;

Những thập kỷ tiếp theo, nghệ sĩ ý tưởng Marcel Duchamp đã chế nhạo nó;

Nazi art thieves pursued it; Nat King Cole sang about it;

Những tên trộm tranh của Đức Quốc xã đã đeo bám nó; Nat King Cole đã hát về nó;

and museumgoers wielding stones, paint, acid, and teacups attacked it.

và người đi bảo tàng dùng đá, sơn, axit, và tách trà tấn công nó.

More than 500 years after its creation— eyebrows and eyelashes long since faded—

Hơn 500 năm sau khi được tạo tác, lông mày và lông mi đã mờ đi dần-

the “Mona Lisa” is protected by a bulletproof, earthquake-safe case.

bức “Mona Lisa” được bảo vệ bằng một lồng kinh chống đạn, chống động đất.

Now, it stands perhaps less as an exemplary Renaissance portrait

Nay, có lẽ bức họa ít được coi là ví dụ về chân dung thời Phục Hưng

and more as a testament to how we create and maintain celebrity.

mà là một minh chứng cho cách chúng ta sáng tạo và duy trì sự nổi tiếng.