Where did English come from? - Claire Bowern

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

When we talk about English, we often think of it as a single language

အင်္ဂလိပ်စာ အကြောင်းပြောတဲ့အခါ ဒါကို ဘာသာစကားတစ်ခုတည်းလို့ မကြာခဏ တွေးတတ်ကြတယ်။

but what do the dialects spoken in dozens of countries around the world

ဒါပေမဲ့ ကမ္ဘာတစ်လွှားက ဒါဇင်ချီရှိတဲ့ နိုင်ငံတွေမှာ ပြောဆိုကြတဲ့

have in common with each other,

ဒေသိယစကားတွေ တစ်ခုနဲ့တစ်ခု သို့မဟုတ်

or with the writings of Chaucer?

Chaucer ရဲ့ အရေးအသားတွေနဲ့ ဘာတွေ တူညီနေလဲ။

And how are any of them related to the strange words in Beowulf?

ဒါတွေထဲက တစ်ခုခုက Beowulf ထဲက စကာလုံးဆန်းတွေနဲ့ ဘယ်လို ဆက်စပ်နေလဲ။

The answer is that like most languages,

အဖြေကတော့ ဘာသာစကားအများစုလိုပဲ

English has evolved through generations of speakers,

အင်္ဂလိပ်စာဟာ အချိန်လိုက် ပြောင်းလဲမှုကြီး တွေကိုကျော်ဖြတ်ကာ

undergoing major changes over time.

ပြောသူတွေရဲ့မျိုးဆက်တွေကို ကနေ ဆင့်ကဲပြောင်းလဲခဲ့တာပါ။

By undoing these changes,

ဒီပြောင်းလဲမှုတွေကို ပျက်ပြယ်စေခြင်းက

we can trace the language from the present day

ဘာသာစကားကို လက်ရှိခေတ်ကနေ ရှေးဟောင်း ရင်းမြစ်တွေအထိ

back to its ancient roots.

ခြေရာခံနိုင်တယ်။

While modern English shares many similar words

ခေတ်သစ် အင်္ဂလိပ်စာက ပြင်သစ်နဲ့ စပိန်လို

with Latin-derived romance languages,

လက်တင်က လာတဲ့ ရိုးမန့်စ် ဘာသာစကားတွေနဲ့ ဆင်တူ

like French and Spanish,

စကားလုဲးများစွာကို မျှဝေပေမဲ့

most of those words were not originally part of it.

ဒီစကားလုံးတွေ အများစုဟာ မူလက အစိတ်အပိုင်းမဟုတ်ခဲ့ဘူး။

Instead, they started coming into the language

ဒီအစား ဒီစကားလုံးတွေက ၁၀၆၆ မှာ

with the Norman invasion of England in 1066.

နော်မန် ကျူးကျော်မှူနဲ့အတူ ဘာသာစကားထဲကို စဝင်လာခဲ့တယ်။

When the French-speaking Normans conquered England

ပြင်သစ်စကားပြော နော်မန်တွေက အင်္ဂလန်ကို သိမ်းပိုက်ကာ

and became its ruling class,

အုပ်ချုပ်သူ လူတန်းစား ဖြစ်လာတဲ့အခါ

they brought their speech with them,

သူတို့နဲ့အတူ စကားပါ ယူဆောင်လာတယ်။

adding a massive amount of French and Latin vocabulary

အရင်က အဲဒီမှာ ပြောခဲ့တဲ့ အင်္ဂလိပ် ဘာသာစကားထဲကို ပြင်သစ်နဲ့

to the English language previously spoken there.

လက်တင် ဝေါဟာရ အမြောက်အမြား ထည့်ပေးတာပါ။

Today, we call that language Old English.

ယနေ့ ဒါကို ခေတ်ဟောင်း အင်္ဂလိပ်စာလို့ ခေါ်ပါတယ်။

This is the language of Beowulf.

ဒါက Beowulf ဘာသာစကားပါ။

It probably doesn't look very familiar,

သိပ်ပြီး ရင်းနှီးပုံမရပေမဲ့

but it might be more recognizable if you know some German.

ဂျာမန်စာကို သိရင်တော့ ပိုပြီး ပုံဖမ်းနိုင်ပါတယ်။

That's because Old English belongs to the Germanic language family,

ဘာလို့လဲဆိုတော့ ခေတ််ဟောင်း အင်္ဂလိပ်စာက ဂျာမန်တစ် ဘာသာစကား မိသားစုနဲ့ဆိုင်လို့ပါ။

first brought to the British Isles in the 5th and 6th centuries

၅ ရာစုနဲ့ ၆ ရာစုတွေမှာ ဗြိတိသျှကျွန်းစုတွေ ဆီ အန်ဂယ်လ်စ်၊ ဆက်ဆွန် နဲ့ဂျု့တ် တွေက

by the Angles, Saxons, and Jutes.

ပထမဆုံး ယူဆောင်လာခဲ့တာပါ။

The Germanic dialects they spoke would become known as Anglo-Saxon.

သူတို့ပြောတဲ့ ဂျာမန်တစ် ဒေသိယစကားတွေဟာ အန်ဂလို-ဆက်ဆွန်လို့ လူသိများလာတယ်။

Viking invaders in the 8th to 11th centuries

၈ ရာစုနဲ့ ၁၁ ရာစုတွေမှာ ဗိုက်ကင်း ကျူးကျော်သူတွေဟာ

added more borrowings from Old Norse into the mix.

အရောထဲကို ခေတ်ဟောင်း နော့စ်မှ အငှား စကားလုံးတွေ ထပ်ပေါင်းခဲ့တယ်။

It may be hard to see the roots of modern English

ပြင်သစ်၊လက်တင်၊ခေတ်ဟောင်း နော့စ်နဲ့ အခြား ဘာသာစကားတွေကနေ

underneath all the words borrowed

အငှား စကားလုံးတွေအောက်က

from French, Latin, Old Norse and other languages.

ခေတ်သစ် အင်္ဂလိပ်စာရဲ့ရင်းမြစ်တွေကို မြင်ဖို့ ခက်ခဲနိုင်တယ်။

But comparative linguistics can help us by focusing on grammatical structure,

ဒါပေမဲ့ သဒ္ဒါတည်ဆောက်ပုံ၊ အသံပြောင်း ပုံစံတွေနဲ့

patterns of sound changes,

အဓိက ဝေါဟာရတချို့ကို စူးစိုက်ခြင်းကနေ

and certain core vocabulary.

နှိုင်းယှဥ် ဘာသာဗေဒက ကူညီပေးနိုင်တယ်။

For example, after the 6th century,

ဥပမာ ၆ ရာစုနောက်ပိုင်းမှာ

German words starting with "p," systematically shifted to a "pf" sound

“p”နဲ့ စတဲ့ ဂျာမန် စကားလုံတွေဟာ “pf” အသံတစ်သံအဖြစ် စနစ်တကျ ပြောင်းသွားပေမဲ့

ခေတ်ဟောင်း အင်္ဂလိပ် တွဲဘက်တွေကတော့ “p”ကို မပြောင်းဘဲ ဆက်ထားတယ်။

while their Old English counterparts kept the "p" unchanged.

In another split, words that have "sk" sounds in Swedish

နောက်ထပ် အခွဲမှာ ဆွစ်ဒစ်ရှ်မှာ “sk” သံတွေရှိတဲ့ စကားလုံးတွေက

developed an "sh" sound in English.

အင်္ဂလိပ်မှာ “sh”သံ ပြောင်းသွားတယ်။

There are still some English words with "sk,"

“skirt” နဲ့ “skull” လိုမျိုး “sk” သံနဲ့ စကားလုံးတွေ

like "skirt," and "skull,"

အင်္ဂလိပ်မှာ ရှိနေဆဲပေမဲ့

but they're direct borrowings from Old Norse

ဒါတွေက “sk” ကနေ “sh” ပြောင်းလဲမှု နောက်က လာတဲ့

that came after the "sk" to "sh" shift.

ခေတ်ဟောင်း နော့စ်ကနေ တိုက်ရိုက် ငှားယူထားတာတွေပါ။

These examples show us

ဒီဥပမာတွေက ပြသတာက

that just as the various Romance languages descended from Latin,

လက်တင်ကနေ ဆင်းသက်လာတဲ့ ရိုးမန့်စ်ဘာသာစကားတွေလိုပဲ

English, Swedish, German, and many other languages

အင်္ဂလိပ်၊ဆွစ်ဒစ်ရှ်၊ဂျာမန်နဲ့ အခြားဘာသာစကားတွေဟာ

descended from their own common ancestor known as Proto-Germanic

ခရစ်နှစ်မတိုင်မီ ၅၀၀ ခန့်က ပြောဆိုခဲ့တဲ့ Proto-Germanic လို့ သိကြတဲ့

တူညီတဲ့ ရှေ့ပြေးကနေ ဆင်းသက်ခဲ့တာပါ။

spoken around 500 B.C.E.

Because this historical language was never written down,

ဒီသမိုင်းဆိုင်ရာ ဘာသာစကားကို ရေးမှတ်မထားခဲ့တာကြောင့်

we can only reconstruct it by comparing its descendants,

၎င်းရဲ့ အဆက်အနွယ်တွေကို နှိုင်းယှဥ်တာကနေ ပြန်လည်တည်ဆောက်နိုင်ရုံပါ။

which is possible thanks to the consistency of the changes.

ပြောင်းလဲမှုတွေရဲ့ ရှေ့နောက်ညီညွတ်မှုကြောင့် ဖြစ်နိုင်တာပါ။

We can even use the same process to go back one step further,

နောက်ထပ် တစ်ဆင့် ပြန်ဆုတ်ဖို့ အလားတူ လုပ်ငန်းစဥ်ကိုတောင် သုံးပြီး

and trace the origins of Proto-Germanic to a language called Proto-Indo-European,

ယနေ့ ယူကရိန်းနဲ့ရုရှားက Pontic လွင်ပြင်မှာ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၆၀၀၀ ခန့်က ပြောဆိုခဲ့တဲ့

spoken about 6000 years ago

Proto-Indo-European ခေါ်တဲ့

on the Pontic steppe in modern day Ukraine and Russia.

ဘာသာစကားတစ်ခုဆီ Proto- Germanic ရဲ့ရင်းမြစ်တွေကိုခြေရာခံနိုင်တယ်။

This is the reconstructed ancestor of the Indo-European family

ဒါက ဥရောပမှာ သမိုင်းကြောင်းအရ ပြောခဲ့တဲ့ ဘာသာစကား အားလုံးနီးပါး ပါဝင်တဲ့

that includes nearly all languages historically spoken in Europe,

အင်ဒို-ဥရောပ မိသားစုရဲ့ ရှေ့ပြေးကို ပြန်လည်တည်ဆောက်တာပါ။

as well as large parts of Southern and Western Asia.

အာရှ တောင်ပိုင်းနဲ့ အနောက်ပိုင်း အပိုင်းကြီးတွေလည်းပါဝင်ပါတယ်။

And though it requires a bit more work,

နည်းနည်း ပိုများတဲ့ လုပ်ဆောင်မှု လိုအပ်ပေမဲ့

we can find the same systematic similarities, or correspondences,

မတူတြ့ အင်ဒို-ဥရောပ အခွဲတွေထဲက ဆက်စပ်တဲ့ စကားလုံးတွေကြားက စနစ်ကျတဲ့

between related words in different Indo-European branches.

တူညီမှုတွေ (သို့)ဆက်နွယ်မှုတွေကို ရှာတွေ့နိုင်ပါတယ်။

Comparing English with Latin,

အင်္ဂလိပ်ကို လက်တင်နဲ့နှိုင်းယှဥ်ခြင်းက

we see that English has "t" where Latin has "d",

အင်္ဂလိပ်မှာ “t” ရှိရာမှာ လက်တင်က “d” ရှိပြီး

and "f" where latin has "p" at the start of words.

“f” ရှိရာမှာ လက်တင်က စကားလုံးတွေအစမှာ “p” ရှိတယ်။

Some of English's more distant relatives include Hindi, Persian

ပိုဝေးတဲ့ ဆက်နွယ်မှုရှိတဲ့ အင်္ဂလိပ်စာတချို့က ဟင်ဒီ၊ပါးရှန်းနဲ့

and the Celtic languages it displaced in what is now Britain.

ဆဲလ်တစ် ဘာသာစကားတွေ ပါဝင်ပြီး အခု ဗြိတိန်မှာ အစားဝင်နေရာယူတယ်၊

Proto-Indo-European itself descended from an even more ancient language,

ပရိုတို-အင်ဒို-ဥရောပ ကိုယ်၌က ပိုတောင် ရှေးကျတဲ့ ဘာသာစကားတစ်ခုကနေ ဆင်းသက်လာပေမဲ့

but unfortunately, this is as far back as historical and archeological evidence

ဖြစ်ချင်တော့ ဒါက သမိုင်းနဲ့ ရှေးဟောင်း သုတေသနဆိုင်ရာ အထောက်အထားအထိလောက်ကို

will allow us to go.

ပြန်သွားဖို့ဖြစ်စေတဲ့အရာပါ။

Many mysteries remain just out of reach,

ပဟေဠိများစွာဟာ လက်လှမ်းမမီဖြစ်ကျန်နေတာက

such as whether there might be a link between Indo-European

အင်ဒို-ဥရောပနဲ့ အခြား အဓိက ဘာသာစကား မိသားစုတွေကြားမှာ

and other major language families,

ဆက်စပ်မှူတစ်ခု ရှိ၊မရှိဆိုတာမျိုးနဲ့

and the nature of the languages spoken in Europe prior to its arrival.

၎င်းမရောက်ရှ်ိခင်က ဥရောပမှာ ပြောဆိုတဲ့ ဘာသာစကားတွေရဲ့ သဘာဝပါ။

But the amazing fact remains that nearly 3 billion people around the world,

ဒါပေမဲ့ အံ့သြစရာ ဖြစ်ကျန်နေတဲ့ အချက်က ကမ္ဘာတဝှမ်းမှာရှိတဲ့ လူ ၃ ဘီလီယံနီးပါး၊

many of whom cannot understand each other,

အချင်းချင်း နားမလည်နိုင်ကြပေမဲ့

are nevertheless speaking the same words shaped by 6000 years of history.

နှစ် ၆၀၀၀ သမိုင်းက ပုံဖော်ထားတဲ့ တူညီတဲ့ စကားလုံးတွေကို ပြောဆိုနေကြတာပါ။