Where did English come from? - Claire Bowern

Translator: Ayan Organization Reviewer: Daban Q Jaff

When we talk about English, we often think of it as a single language

کاتێك باسی زمانی ئینگلیزی دەکەین، زۆر جار وەك تاکە زمانێك بیری لێدەکەینەوە

but what do the dialects spoken in dozens of countries around the world

بەڵام چ شتێکی هاوبەش هەیە لە ناو زاراوە جیاوازەکاندا

have in common with each other,

لە دەیان وڵاتی جیهاندا،

or with the writings of Chaucer?

یاخود لە نووسینەکانی چاوسەر؟

And how are any of them related to the strange words in Beowulf?

و چ جۆرە پەیوەندیەکی هەیە لەگەڵ وشە نامۆکانی (بیۆ-وولف)

The answer is that like most languages,

وەڵامەکە ئەوەیە وەك زۆربەی زمانەکان،

English has evolved through generations of speakers,

ئینگلیزی بەهۆی دەستەیەک لە قسەکەرانی ئینگلیزی گەشەی کردووە،

undergoing major changes over time.

لەگەڵ چەندین گۆڕانکاری گرنگ بەدرێژای کات.

By undoing these changes,

بە لابردنی ئەم گۆڕانکارییانە،

we can trace the language from the present day

دەتوانین بنج و بناوانی زمانەکە بزانین لە ئێستاوە

back to its ancient roots.

تاکو ڕەگە کۆنەکانی.

While modern English shares many similar words

ئینگلیزی هاوچەرخ چەندین وشەی هاوشێوەی تێدایە

with Latin-derived romance languages,

کە لە زمانەکانی ڕۆمانسی لاتینی وەرگیراوە،

like French and Spanish,

وەک فەرەنسی و ئیسپانی،

most of those words were not originally part of it.

زۆربەی ئەم وشانە بە ڕەسەنی بەشێک نەبوون لە زمانەکە

Instead, they started coming into the language

بەڵکو، هاتونەتە ناو زمانەکە

with the Norman invasion of England in 1066.

لەگەڵ هێرشی نۆرمانی بۆ ئینگلتەرا لە ساڵی ١٠٦٦.

When the French-speaking Normans conquered England

کاتێك نۆرمانە فەڕەنسی زمانەکان، ئینگلتەرایان داگیر کرد

and became its ruling class,

و بوون بە دەسەڵاتدار،

they brought their speech with them,

زمانەکەیان لەگەڵ خۆیاندا هێنا،

adding a massive amount of French and Latin vocabulary

و ڕێژەیەکی زۆری وشەی فەرەنسی و لاتینیان زیاد کرد

to the English language previously spoken there.

بۆ زمانە ئینگلیزییەکەی پێشتر قسەی پێدەکرا.

Today, we call that language Old English.

ئەمڕۆ، بەم زمانە دەڵێین، ئینگلیزی کۆن.

This is the language of Beowulf.

ئەمە زمانی بێی ۆولفە.

It probably doesn't look very familiar,

کە لەوانەیە زۆر ناسراو نەبێت،

but it might be more recognizable if you know some German.

بەڵام لەوانەیە زیاتر بناسرێتەوە ئەگەر تۆزێك ئەڵمانی بزانیت.

That's because Old English belongs to the Germanic language family,

بەهۆی ئەوەی ئینگلیزی کۆن سەر بە خێزانی زمانی ئەڵمانییە،

first brought to the British Isles in the 5th and 6th centuries

و یەکەم جار هێنراوەتە دورگەی بەریتانی لە سەدەی پێنج و شەشی زاینی

by the Angles, Saxons, and Jutes.

لەلایەن ئێنگل، ساکسۆن و جوتز.

The Germanic dialects they spoke would become known as Anglo-Saxon.

و زاراوە ئەڵمانییەکەی قسەی پێدەکرا بە ئەنگلۆ ساکسۆن دەناسرێت.

Viking invaders in the 8th to 11th centuries

و لە سەدەی هەشت تا یازدەهەمی زاینی داگیرکەرانی ڤایکینگ

added more borrowings from Old Norse into the mix.

چەندین دەربڕینی نەرویجی کۆنیان خستە ناو ئەم تێکەڵەیە.

It may be hard to see the roots of modern English

لەوانەیە ئەستەم بێت بنچینەی ئینگلیزی نوێ ببینین

underneath all the words borrowed

لە ژێر هەموو ئەو وشانەی خواستراون

from French, Latin, Old Norse and other languages.

لە فەرەنسی، لاتینی، نەرویجی کۆن و زمانەکانیتریش.

But comparative linguistics can help us by focusing on grammatical structure,

بەڵام بەراوردی زمانەوانی یارمەتیدەرە بە جەخت کردن لەسەر پێکهاتەی ڕیزمان،

patterns of sound changes,

شێوازی گۆڕانی دەنگەکان،

and certain core vocabulary.

و هەندێك لە وشەکاری گرنگ

For example, after the 6th century,

بۆ نموونە، دوای سەدەی شەشەمی زاینی،

German words starting with "p," systematically shifted to a "pf" sound

بوو p, هەر وشەیەکی ئەڵمانی سەرەتاکەی "pf" گۆڕا بۆ دەنگی

while their Old English counterparts kept the "p" unchanged.

لە کاتێکدا هاوتاکانیان لە ئینگلیزی "p" مانەوە لەسەر دەنگی

In another split, words that have "sk" sounds in Swedish

لە لایەکیتریش، وشەی سویدی تێدایە"sk" کە دەنگی

developed an "sh" sound in English.

"sh" لە ئینگلیزی بوو بە دەنگی.

There are still some English words with "sk,"

تا ئێستاش چەند وشەی ئینگلیزی "sk" ماون بە دەنگی,

like "skirt," and "skull,"

"skirt" و "skull" وەك

but they're direct borrowings from Old Norse

بەڵام ئەمانە ڕاستەوخۆ لە نەرویجی کۆنەوە وەرگیراون

that came after the "sk" to "sh" shift.

کە لە دوای گۆڕانکاریەکانی هاتن "sh" بۆ "sk".

These examples show us

ئەم نموونانە ئەمە دەردەخەن

that just as the various Romance languages descended from Latin,

کە زمانە ڕۆمانسییە جیاوازەکان دەگەڕێنەوە بۆ زمانی لاتینی

English, Swedish, German, and many other languages

لە کاتێکدا، ئینگلیزی، سویدی، و ئەڵمانی و چەندین زمانیتر

descended from their own common ancestor known as Proto-Germanic

دەگەڕێنەوە بۆ باوانە هاوبەشەکەی ناسراو بە پرۆتۆ جێرمانیك، (ئەڵمانی ڕەسەن)

spoken around 500 B.C.E.

کە ٥٠٠ ساڵ پێش زاینیی بەکار هاتووە.

Because this historical language was never written down,

و لەبەر ئەوەی ئەم زمانە مێژووییە هەرگیز تۆمار نەکرابوو،

we can only reconstruct it by comparing its descendants,

دەکرێت تەنها لە ڕێگەی پێکهاتەی زمانەکانی کۆبکرێتەوە،

which is possible thanks to the consistency of the changes.

ئەمەش دەکرێت بەهۆی گۆڕانکارییە جێگیرەکان ڕوبدات.

We can even use the same process to go back one step further,

دەتوانین هەمان شێواز بەکار بهێنین تا هەنگاوێک بەرەو پشت بگەڕێینەوە،

and trace the origins of Proto-Germanic to a language called Proto-Indo-European,

بەدوای بنچینەی زمانی پرۆتۆ جێرمانیك بکەوین بۆ زمانێك بەناوی پرۆتۆ هیندۆ ئۆروپی،

spoken about 6000 years ago

کە پێش ٦٠٠٠ ساڵ بەکار هاتووە

on the Pontic steppe in modern day Ukraine and Russia.

لە دەشتەکانی پۆنتیك، کە ئێستا بە ئۆکرانیا و ڕوسیا ناسراوە.

This is the reconstructed ancestor of the Indo-European family

ئەمەش بنیاد نانەوەی باوانی خێزانی هیندو-ئەوروپییە

that includes nearly all languages historically spoken in Europe,

کە نزیکەی هەموو ئەو زمانەکان لە خۆ دەگرێت کە لە مێژووی ئەوروپا قسەی پێکراوە،

as well as large parts of Southern and Western Asia.

لەگەل چەند ناوچەیەکی گەورەی باکوور و ڕۆژاوای ئاسیا.

And though it requires a bit more work,

هەرچەندە ئەمە پێویستی بە تۆزیك کاری زیاترە،

we can find the same systematic similarities, or correspondences,

بەڵام دەتوانین سەرنج بدەین کە هەمان گونجان و لێکچوون هەیە،

between related words in different Indo-European branches.

لە نێوان وشە پەیوەندیدارەکان لە زمانە جیاوازەکانی هیندو ئەوروپی.

Comparing English with Latin,

بە بەراورد کردنی ئینگلیزی بە لاتینی،

we see that English has "t" where Latin has "d",

هەیە "t" دەبینین ئینگلیزی پیتی هەیە "d"لەکاتێك لاتینی پیتی،

and "f" where latin has "p" at the start of words.

لە سەرەتای وشەی ئینگلیزی "f"هەروها لە لاتینیدا "p"بەڵام.

Some of English's more distant relatives include Hindi, Persian

هەندێک لە زمانەکان کە دوورن لە ئینگلیزی وەکو هیندی، فارسی

and the Celtic languages it displaced in what is now Britain.

و زمانی سێلتیک، کە ئینگلیزی بەریتانی جێگەی گرتەوە.

Proto-Indo-European itself descended from an even more ancient language,

تەنانەت پرۆتۆ هیندۆ ئەوروپیش دەگەڕێنەوە بۆ زمانێکی کۆنتر،

but unfortunately, this is as far back as historical and archeological evidence

بەڵام بەداخەوە، بەڵگە مێژووی و شوێنەوارییەکان تا ئەم ڕادەیە

will allow us to go.

زانیاریمان پێ دەبەخشێت.

Many mysteries remain just out of reach,

چەندین نهێنی بە ونبووی دەمێننەوە،

such as whether there might be a link between Indo-European

بۆ نمونە دەکرێت پەیوەندییەک هەبێت لە نێوان ئیندۆ-ئەورپییەکان و

and other major language families,

خێزانی زمانە گرنگەکانی دی،

and the nature of the languages spoken in Europe prior to its arrival.

و سروشتی زمانە بەکارهاتووەکانی ئەوروپا پێش دەرکەوتنیان.

But the amazing fact remains that nearly 3 billion people around the world,

بەڵام ڕاستییە سەرنجڕاکێشەکە ئەوەیە کە نزیکەی سێ ملیار کەس لە جیهان،

many of whom cannot understand each other,

زۆربەیان کە لە یەکتریش تێناگەن،

are nevertheless speaking the same words shaped by 6000 years of history.

هەمان ئەو وشانە بەکار دەهێنن کە پێش ٦٠٠٠ ساڵ لە مێژوو دروست بوون.