Where did English come from? - Claire Bowern

Translator: Karen Krmoyan Reviewer: Grigor Janikyan

When we talk about English, we often think of it as a single language

Երբ խոսքը գնում է անգլերենի մասին, մենք հաճախ պատկերացնում ենք այն որպես մեկ լեզու

but what do the dialects spoken in dozens of countries around the world

սակայն ի՞նչն է հանդիսանում աշխարհի տասնյակ երկրներում խոսվող

have in common with each other,

հազարավորբարբառները կապող օղակը,

or with the writings of Chaucer?

կամ ի՞նչով են նրանք նման Չոսերի գործերին:

And how are any of them related to the strange words in Beowulf?

Եվ ինչո՞վ է նրանցից որևէ մեկը կապված Բեովուլֆի տարօրինակ բառերին:

The answer is that like most languages,

Պատասխանն այն է, որ շատ լեզուների պես`

English has evolved through generations of speakers,

անգլերենը զարգացում է ապրել տարբեր խոսողների սերունդների միջով`

undergoing major changes over time.

ժամանակի ընթացքում ենթարկվելով ահռելի փոփոխությունների:

By undoing these changes,

Քննելով այս փոփոխությունները`

we can trace the language from the present day

մենք կարող ենք հետևել լեզուն այսօրվա օրից

back to its ancient roots.

մինչև իր հինավուրց արմատները:

While modern English shares many similar words

Մինչդեռ ժամանակակից անգլերենը շատ նման բառեր ունի`

with Latin-derived romance languages,

լատիներենից առաջացած ռոմանական լեզուներում,

like French and Spanish,

օրինակ` ֆրանսերենում և իսպաներենում,

most of those words were not originally part of it.

բայց բառերի մեծամասնությունն իրականում իր մասը չէր հանդիսանում:

Instead, they started coming into the language

Փոխարենը, նրանք սկսեցին ներխուժել լեզվի մեջ`

with the Norman invasion of England in 1066.

1066 թվականի դեպի Անգլիա նորմանական ներխուժմանը զուգընթաց:

When the French-speaking Normans conquered England

Երբ ֆրանսախոս նորմանացիները գրավեցին Անգլիան

and became its ruling class,

և դարձան նրա իշխող խավը,

they brought their speech with them,

նրանք իրենց հետ բերեցին նաև իրենց խոսքը`

adding a massive amount of French and Latin vocabulary

ավելացնելով այնտեղ մինչ այդ խոսվող անգլերենին

to the English language previously spoken there.

ֆրանսերենի և լատիներենի ահռելի բառապաշար:

Today, we call that language Old English.

Այսօր մենք այդ լեզուն անվանում ենք հին անգլերեն:

This is the language of Beowulf.

Հենց դա է Բեովուլֆի լեզուն:

It probably doesn't look very familiar,

Այն հավանաբար այնքան էլ ծանոթ չի թվում,

but it might be more recognizable if you know some German.

սակայն այն կարող է ավելի ծանոթ թվալ գերմաներեն իմանալու դեպքում:

That's because Old English belongs to the Germanic language family,

Պատճառն այն է, որ հին անգլերենը պատկանում է գերմանական լեզվախմբին`

first brought to the British Isles in the 5th and 6th centuries

առաջին անգամ 5-րդ և 6-րդ դարերում Բրիտանական կղզի բերված

by the Angles, Saxons, and Jutes.

անգլոնների, սաքսոնների և յուտերի կողմից:

The Germanic dialects they spoke would become known as Anglo-Saxon.

Իրենց կողմից խոսվող գերմանական բարբառները կոչվեց անգլո-սաքսոնական լեզու:

Viking invaders in the 8th to 11th centuries

8-11-րդ դարերում վիկինգները

added more borrowings from Old Norse into the mix.

հին նորվեգերենից էլ ավելի շատ փոխառություններ ավելացրին խառնուրդին:

It may be hard to see the roots of modern English

Դժվար է տեսնել ժամանակակից անգլերենի արմատները`

underneath all the words borrowed

հաշվի առնելով բոլոր վերցված բառերը

from French, Latin, Old Norse and other languages.

ֆրանսերենից, լատիներենից, հին նորվեգերենից և այլ լեզուներից:

But comparative linguistics can help us by focusing on grammatical structure,

Սակայն համեմատական լեզվաբանությունը կարող է օգնել` հիմնվելով քերանական կառուցվածքի,

patterns of sound changes,

հնչյունների փոխվելու օրինաչափությունների

and certain core vocabulary.

և հիմնական բառապաշարի վրա:

For example, after the 6th century,

Օրինակ` 6-րդ դարից հետո

German words starting with "p," systematically shifted to a "pf" sound

գերմաներեն բառերը, որոնք սկսում էին "p" տառով, աստիճանաբար դարձան "pf",

while their Old English counterparts kept the "p" unchanged.

մինչդեռ հին անգլերենի իրենց նմանակները մնացին անփոփոխ:

In another split, words that have "sk" sounds in Swedish

Մեկ այլ բաժանման ընթացքում շվեդերենի "sk" հնչյունը ունեցող բառերը

developed an "sh" sound in English.

ստացան "sh" հնչյունը անգլերենում:

There are still some English words with "sk,"

Հիմա էլ գոյություն ունեն "sk"հնչյուն ունեցող անգլերեն բառեր,

like "skirt," and "skull,"

օրինակ` "skirt" (կիսաշրջազգեստ) և "skull" (գանգ),

but they're direct borrowings from Old Norse

բայց նրանք հին նորվեգերենից եկած փոխառություններ են,

that came after the "sk" to "sh" shift.

որոնք եկել էին "sk"-ից "sh" անցումից հետո:

These examples show us

Այս օրինակները ցույց են տալիս,

that just as the various Romance languages descended from Latin,

որ ինչպես շատ ու շատ ռոմանական լեզուներ առաջացել են լատիներենից,

English, Swedish, German, and many other languages

այնպես էլ անգլերենը, շվեդերենը, գերմաներենը և այլ լեզուներ

descended from their own common ancestor known as Proto-Germanic

առաջացել էին իրենց ընդհանուր նախահայր համարվող նախա-գերմանական լեզվից,

spoken around 500 B.C.E.

որն օգտագործվել է մոտավորապես մ.թ.ա. 500 թվականին:

Because this historical language was never written down,

Քանի որ այս պատմական լեզուն երբեք գրի չի առնվել,

we can only reconstruct it by comparing its descendants,

մենք միայն կարող ենք այն վերականգնել` համեմատելով իր հաջորդողների հետ,

which is possible thanks to the consistency of the changes.

որը հնարավոր է շնորհիվ փոփոխությունների կայունության:

We can even use the same process to go back one step further,

Մենք նույնիսկ կարող ենք առաջ գնալ ևս մեկ քայլ

and trace the origins of Proto-Germanic to a language called Proto-Indo-European,

և հետևել նախա-գերմանակ լեզվի նախորդողի` նախա-հնդեվրոպական լեզվի ծագմանը,

spoken about 6000 years ago

որն օգտագործվել է մոտ 6000 տարի առաջ

on the Pontic steppe in modern day Ukraine and Russia.

այսօրվա Ուկրաինայի և Ռուսաստանի տարածքում գտնվող Պոնտական տափաստանում:

This is the reconstructed ancestor of the Indo-European family

Սա հանդիսանում է հնդեվրոպական լեզվաընտանիքի վերականգնված նախահայրը,

that includes nearly all languages historically spoken in Europe,

որն ընդգրկում է պատմության ընթացքում Եվրոպայում խոսված գրեթե բոլոր լեզուները,

as well as large parts of Southern and Western Asia.

ինչպես նաև հարավային և արևմտյան Ասիայի մեծ մասում խոսվածները:

And though it requires a bit more work,

Եվ չնայած այն կարող է ավելի մեծ ջանք պահանջել,

we can find the same systematic similarities, or correspondences,

մենք կարող ենք բացահայտել հնդեվրոպական լեզվաընտանիքի տարբեր ճյուղերի բառերի

between related words in different Indo-European branches.

կառուցվածքային նմանությունները և համապատասխանությունները:

Comparing English with Latin,

Համեմատելով անգլերենը և լատիներենը`

we see that English has "t" where Latin has "d",

մենք տեսնում ենք, որ անգլերենը ունի "t", երբ լատիներենը ունի "d",

and "f" where latin has "p" at the start of words.

և "f", երբ լատիները` "p" բառերի սկզբում:

Some of English's more distant relatives include Hindi, Persian

Անգլերենին համեմատաբար հեռու լեզուները ընդգրկում են հինդին, պարկսերենը

and the Celtic languages it displaced in what is now Britain.

և կելտիկ լեզուները, որոնք սփռված են այսօրվա Բրիտանիայի տարածքով մեկ:

Proto-Indo-European itself descended from an even more ancient language,

Նախա-հնդեվրոպական լեզուն իր հերթին ևս առաջացել է էլ ավելի հին լեզվից,

but unfortunately, this is as far back as historical and archeological evidence

սակայն, դժբախտաբար, սա է այն սահմանը, որը պատմական և հնէաբանական ապացույցները

will allow us to go.

թույլատրում են մեզ հետազոտել:

Many mysteries remain just out of reach,

Շատ ու շատ գաղտնիքներ մնում են օդում կախված,

such as whether there might be a link between Indo-European

օրինակ` որոշակի կապի գոյությունը հնդեվրոպական

and other major language families,

և այլ գլխավոր լեզվաընտանիքների միջև

and the nature of the languages spoken in Europe prior to its arrival.

և մինչ այդ Եվրոպայում խոսվող լեզուների հատկանշական գծերը:

But the amazing fact remains that nearly 3 billion people around the world,

Սակայն ապշեցուցիչ է այն, որ մոտ 3 միլիարդ մարդ ամբողջ աշխարհում,

many of whom cannot understand each other,

որոնցից շատերը չեն կարող հասկանալ իրար,

are nevertheless speaking the same words shaped by 6000 years of history.

միևնույնն է խոսում են նույն բառերով` ձևավորված 6000 տարվա պատմության ընթացքում: