Where did English come from? - Claire Bowern

Tiếng Anh có nguồn gốc từ đâu? - Claire Bowern

Translator: Loan Nguyen

When we talk about English, we often think of it as a single language

Khi nhắc tới tiếng Anh, ta thường nghĩ tới một ngôn ngữ đơn nhất

but what do the dialects spoken in dozens of countries around the world

nhưng thứ tiếng Anh địa phương tại hàng chục quốc gia trên thế giới

have in common with each other,

có gì giống nhau,

or with the writings of Chaucer?

hay giống những tác phẩm của Chaucer?

And how are any of them related to the strange words in Beowulf?

Và chúng có liên hệ gì với những từ ngữ kỳ lạ trong bài thơ Beowulf?

The answer is that like most languages,

Câu trả lời là như hầu hết các ngôn ngữ khác,

English has evolved through generations of speakers,

tiếng Anh được phát triển bởi nhiều thế hệ người nói,

undergoing major changes over time.

và trải qua nhiều thay đối lớn theo thời gian.

By undoing these changes,

Đi ngược lại quá trình này,

we can trace the language from the present day

chúng ta có thể lần theo tiếng Anh hiện đại

back to its ancient roots.

tìm về nguồn gốc cổ xưa của chúng.

While modern English shares many similar words

Trong khi tiếng Anh hiện đại có nhiều từ tương tự

with Latin-derived romance languages,

với các ngôn ngữ gốc Latin khác,

like French and Spanish,

như tiếng Pháp, tiếng Tây Ban Nha,

most of those words were not originally part of it.

đa số những từ này không có gốc giống như chúng.

Instead, they started coming into the language

Thật ra, những từ này được đưa vào ngôn ngữ

with the Norman invasion of England in 1066.

cùng với cuộc xâm lấn của người Norman vào Anh năm 1066.

When the French-speaking Normans conquered England

Khi người Norman vốn nói tiếng Pháp làm chủ đất Anh

and became its ruling class,

và trở thành giai cấp thống trị,

they brought their speech with them,

họ đem ngôn ngữ của họ vào,

adding a massive amount of French and Latin vocabulary

thêm số lượng lớn từ vựng tiếng Pháp và tiếng Latin

to the English language previously spoken there.

vào thứ tiếng Anh vốn đã được nói từ trước.

Today, we call that language Old English.

Ngày nay, ta gọi đó là tiếng Anh cổ.

This is the language of Beowulf.

Đó cũng chính là ngôn ngữ của bài thơ Beowulf.

It probably doesn't look very familiar,

Hẳn từ ngữ trong đó sẽ khá lạ,

but it might be more recognizable if you know some German.

nhưng bạn cũng có thể thấy quen quen nếu bạn biết một ít tiếng Đức.

That's because Old English belongs to the Germanic language family,

Bởi vì tiếng Anh cổ thuộc cùng họ với tiếng Đức,

first brought to the British Isles in the 5th and 6th centuries

được đưa vào Anh vào thế kỷ thứ 5 và thứ 6

by the Angles, Saxons, and Jutes.

bởi người Angle, Saxon, và người Jute.

The Germanic dialects they spoke would become known as Anglo-Saxon.

Những người này nói phương ngữ tiếng Đức hay còn gọi là tiếng Anglo-Saxon.

Viking invaders in the 8th to 11th centuries

Những chiến binh Viking vào thế kỷ thứ 8 và 11

added more borrowings from Old Norse into the mix.

lại đem thêm từ mượn từ tiếng Bắc Đức cổ vào ngôn ngữ.

It may be hard to see the roots of modern English

Cũng không dễ để nhận ra gốc từ của tiếng Anh hiện đại

underneath all the words borrowed

dưới những lớp từ mượn

from French, Latin, Old Norse and other languages.

từ tiếng Pháp, Latin, Bắc Đức cổ và những ngôn ngữ khác.

But comparative linguistics can help us by focusing on grammatical structure,

Nhưng ngôn ngữ học có thể giúp chúng ta nhận ra, dựa trên cấu trúc ngữ pháp,

patterns of sound changes,

các kiểu thay đổi về âm,

and certain core vocabulary.

và những từ vựng cơ bản.

For example, after the 6th century,

Lấy ví dụ, sau thế kỷ thứ 6,

German words starting with "p," systematically shifted to a "pf" sound

các từ tiếng Đức bắt đầu bằng âm "p" đã được chuyển thành âm "pf"

while their Old English counterparts kept the "p" unchanged.

trong khi tiếng Anh cổ vẫn giữ nguyên âm "p".

In another split, words that have "sk" sounds in Swedish

Trường hợp khác, những từ có âm "sk" trong tiếng Thụy Điển

developed an "sh" sound in English.

được chuyển thành "sh" trong tiếng Anh.

There are still some English words with "sk,"

Vẫn còn một số từ tiếng Anh còn âm "sk",

like "skirt," and "skull,"

như "skirt" và "skull",

but they're direct borrowings from Old Norse

nhưng đó là những từ mượn trực tiếp từ tiếng Bắc Đức cổ

that came after the "sk" to "sh" shift.

được du nhập sau thời kỳ chuyển âm "sk" thành "sh".

These examples show us

Những ví dụ này cho ta thấy

that just as the various Romance languages descended from Latin,

cũng như rất nhiều ngôn ngữ Roman có gốc Latin,

English, Swedish, German, and many other languages

tiếng Anh, tiếng Thụy Điển, tiếng Đức, và các ngôn ngữ khác

descended from their own common ancestor known as Proto-Germanic

có nguồn gốc chung từ tổ tiên là tiếng Đức nguyên thủy

spoken around 500 B.C.E.

được nói vào khoảng 500 năm TCN.

Because this historical language was never written down,

Bởi loại ngôn ngữ cổ này không hề được viết ra,

we can only reconstruct it by comparing its descendants,

ta chỉ có thể tái hiện nó bằng cách so sánh các phân nhánh của nó,

which is possible thanks to the consistency of the changes.

nhờ vào xem xét những giai đoạn thay đổi của chúng.

We can even use the same process to go back one step further,

Chúng ta không thể sử dụng cùng một phương pháp để đi xa hơn nữa,

and trace the origins of Proto-Germanic to a language called Proto-Indo-European,

và truy tìm nguồn gốc của tiếng Đức nguyên thủy về ngôn ngữ tiền Ấn-Âu

spoken about 6000 years ago

được nói vào 6000 năm trước

on the Pontic steppe in modern day Ukraine and Russia.

ở thảo nguyên Pontic mà giờ là Ukraine và Nga.

This is the reconstructed ancestor of the Indo-European family

Đây là tổ tiên của dòng họ ngôn ngữ Ấn-Âu

that includes nearly all languages historically spoken in Europe,

vốn bao gồm hầu hết mọi ngôn ngữ cổ từng được nói ở châu Âu,

as well as large parts of Southern and Western Asia.

cũng như phần lớn Nam Á và Tây Á.

And though it requires a bit more work,

Và với những nghiên cứu thêm,

we can find the same systematic similarities, or correspondences,

chúng ta có thể tìm ra sự tương đồng

between related words in different Indo-European branches.

giữa các từ có liên hệ với nhau trong các phân nhánh Ấn-Âu.

Comparing English with Latin,

So sánh tiếng Anh với tiếng Latin,

we see that English has "t" where Latin has "d",

ta thấy âm "t" trong tiếng Anh là âm "d" của tiếng Latin,

and "f" where latin has "p" at the start of words.

và âm "f" là âm"p" của tiếng Latin đối với phụ âm đầu của từ.

Some of English's more distant relatives include Hindi, Persian

Một vài từ tiếng Anh có họ hàng xa như tiếng Hindi, tiếng Ba Tư

and the Celtic languages it displaced in what is now Britain.

và tiếng Celtic vốn bị lãng quên ở khu vực là nước Anh ngày nay.

Proto-Indo-European itself descended from an even more ancient language,

Bản thân ngôn ngữ tiền Ấn-Âu cũng có nguồn gốc từ một ngôn ngữ cổ hơn,

but unfortunately, this is as far back as historical and archeological evidence

đáng tiếc là quá xa để các bằng chứng lịch sử và khảo cổ

will allow us to go.

có thể dẫn chúng ta đi.

Many mysteries remain just out of reach,

Còn rất nhiều bí ẩn không thể giải đáp,

such as whether there might be a link between Indo-European

như có chăng mối liên hệ nào giữa tiếng Ấn-Âu

and other major language families,

với các tập ngôn ngữ khác,

and the nature of the languages spoken in Europe prior to its arrival.

và các ngôn ngữ được nói ở châu Âu trước khi có tiếng Ấn-Âu là gì.

But the amazing fact remains that nearly 3 billion people around the world,

Nhưng điều thú vị ở đây là gần 3 tỉ người khắp thế giới,

many of whom cannot understand each other,

đa số không hiểu tiếng của nhau,

are nevertheless speaking the same words shaped by 6000 years of history.

lại đang nói cùng những từ được hình thành từ 6000 năm lịch sử.