Where did English come from? - Claire Bowern

Ағылшын тілі қалай пайда болды?

Аудармашы: Makhambet Otemis Редактор: Asqat Yerkimbay

When we talk about English, we often think of it as a single language

Ағылшын тілі сөз болғанда, біз оны жиі жеке тіл ретінде ғана қарастырамыз

but what do the dialects spoken in dozens of countries around the world

алайда, бүкіл әлем бойынша көптеген елдерде қолданылатын диалектерде

have in common with each other,

қандай ортақ ерекшеліктер бар,

or with the writings of Chaucer?

немесе Чосердің еңбектерінде?

And how are any of them related to the strange words in Beowulf?

Әрі олардың кез келгені қалай Беовульфтегі оғаш сөздермен байланысты?

The answer is that like most languages,

Жауабы – көптеген тілдер тәрізді

English has evolved through generations of speakers,

ағылшын тілі де ұрпақтан-ұрпаққа беріліп дами отыра,

undergoing major changes over time.

уақыт өте келе ірі өзгерістерге ұшырады.

By undoing these changes,

Осы өзгерістер нәтижесінде

we can trace the language from the present day

біз тілдің қазіргі күннен бастап

back to its ancient roots.

ежелгі тамырына дейінгі тарихын байқасақ болады.

While modern English shares many similar words

Қазіргі заманғы ағылшынның біршама сөздері

with Latin-derived romance languages,

Латын-тараған романс тілдерімен ұқсас болғанымен,

like French and Spanish,

мысалы: француз және испан тілдері

most of those words were not originally part of it.

олардың біразы бастапқыда оның бөлігі ретінде саналмаған.

Instead, they started coming into the language

Оның орнына, олар ағылшын тіліне

with the Norman invasion of England in 1066.

1066 жылы Англияда болған Норман шапқыншылығы кезінде енді.

When the French-speaking Normans conquered England

Французша сөйлейтін нормандар Англияны жаулап алғанда

and became its ruling class,

және билеуші тап атанғанда,

they brought their speech with them,

олар жаппай өздерінің тілдерін,

adding a massive amount of French and Latin vocabulary

француз және латын сөздерін,

to the English language previously spoken there.

жергілікті ауызекі ағылшын тіліне қоса бастады.

Today, we call that language Old English.

Бүгінде, біз бұл тілді Ежелгі ағылшын тілі деп атаймыз.

This is the language of Beowulf.

Бұл Беовульф тілі болып табылады.

It probably doesn't look very familiar,

Бәлкім, тілі таныс емес көрінгенмен,

but it might be more recognizable if you know some German.

егер неміс тілін білсеңіз, түсініп қалуыңыз мүмкін.

That's because Old English belongs to the Germanic language family,

Себебі Ежелгі ағылшын тілі Герман тілдер отбасына тиесілі.

first brought to the British Isles in the 5th and 6th centuries

Алғаш рет Британ аралдарына V және VI ғасырларда

by the Angles, Saxons, and Jutes.

Англдар, Саксондар мен Джуттар алып келген болатын.

The Germanic dialects they spoke would become known as Anglo-Saxon.

Олар сөйлейтін Герман диалектілері, кейіннен, Англо-Саксон деп аталып кетті.

Viking invaders in the 8th to 11th centuries

VIII-XI ғасыр аралығында Викинг жаулаушылары әсерінен

added more borrowings from Old Norse into the mix.

көптеген Ежелгі Норвег кірме сөздері пайда болды.

It may be hard to see the roots of modern English

Қазіргі заманғы ағылшын тіліндегі

underneath all the words borrowed

кірме сөздердің ежелгі түбірін

from French, Latin, Old Norse and other languages.

француз, латын, ежелгі норвег және басқа да тілдерден ажырату өте қиын.

But comparative linguistics can help us by focusing on grammatical structure,

Дегенмен, салыстырмалы лингвистика көмегімен біз грамматикалық құрылым,

patterns of sound changes,

дыбыс өзгерістер заңдылықтары,

and certain core vocabulary.

және негізгі сөздерді анықтауымызға болады .

For example, after the 6th century,

Мысалға, VI ғасырдан кейін,

German words starting with "p," systematically shifted to a "pf" sound

"p" дыбысынан басталатын неміс сөздері жүйелі түрде "pf" дыбысына ауысты,

while their Old English counterparts kept the "p" unchanged.

ал, Ежелгі ағылшын тілінде "p" дыбысы өзгеріссіз қалды.

In another split, words that have "sk" sounds in Swedish

Және швед тілінде "sk" дыбысы бар сөздер,

developed an "sh" sound in English.

ағылшын тілінде "sh" дыбысына алмасты.

There are still some English words with "sk,"

Дегенмен, әлі де "sk" дыбысы бар ағылшын сөздері бар,

like "skirt," and "skull,"

мысалы: "skirt" және "skull",

but they're direct borrowings from Old Norse

бірақ, бұл кірме сөздер тікелей ежелгі норвег

that came after the "sk" to "sh" shift.

сөздерінің "sk" "sh"-ға ауысу нәтижесінде пайда болды.

These examples show us

Бұл мысалдар бізге

that just as the various Romance languages descended from Latin,

көптеген романс тілдері латын тілінен тарағанын,

English, Swedish, German, and many other languages

ағылшын, швед, неміс және басқа да тілдер

descended from their own common ancestor known as Proto-Germanic

ортақ прото-герман тармағынан тарағанын көрсетеді.

spoken around 500 B.C.E.

Б.з.б. 500 жылдары қолданылған.

Because this historical language was never written down,

Бұл тарихи тіл ешқашан жазылмағандықтан,

we can only reconstruct it by comparing its descendants,

біз тек тармақтарын салыстыру арқылы ғана қайта жаңарта аламыз.

which is possible thanks to the consistency of the changes.

Бұл өзгерістердің бірізділігі арқасында болып жатқан жайт.

We can even use the same process to go back one step further,

Біз тіпті осы үрдісті пайдалана отырып, артқа тағы бір қадам жасай аламыз

and trace the origins of Proto-Germanic to a language called Proto-Indo-European,

және прото-герман тілдерінің шығу тегі – прото-үнді-еуропалық тармағын біле аламыз.

spoken about 6000 years ago

Бұл тіл 6000 жыл бұрын

on the Pontic steppe in modern day Ukraine and Russia.

Понтиялық далада, қазіргі Украина мен Ресей, қолданыста болған.

This is the reconstructed ancestor of the Indo-European family

Бұл Үнді-Еуропалық отбасының қайта жаңартылған шығу тегі:

that includes nearly all languages historically spoken in Europe,

Еуропада қолданылған барлық дерлік тілдермен

as well as large parts of Southern and Western Asia.

қоса Оңтүстік және Батыс Азияның үлкен бөліктері көрсетілген.

And though it requires a bit more work,

Бұл тағы да жұмыс қажет еткенімен,

we can find the same systematic similarities, or correspondences,

біз жүйелі ұқсастықтар немесе сәйкестіктер табу арқылы

between related words in different Indo-European branches.

көптеген Үнді-Еуропалық тармақтардың ұқсас сөздерін табуымызға болады.

Comparing English with Latin,

Ағылшын және латын тілдерін салыстыра қарасақ,

we see that English has "t" where Latin has "d",

ағылшын тілінде "t" болса, латында ол "d"

and "f" where latin has "p" at the start of words.

және ағылшында "f" болса, латында "p" дыбысы сөз басында қолданылады.

Some of English's more distant relatives include Hindi, Persian

Ағылшын тілінің шалғай туыстарының бірі хинди, парсы

and the Celtic languages it displaced in what is now Britain.

және де кельт тілдері қазір де Ұлыбританияда қолданылады.

Proto-Indo-European itself descended from an even more ancient language,

Прото-Үнді-Еуропалық тілдің өзі одан да ежелгі тілден тараған,

but unfortunately, this is as far back as historical and archeological evidence

бірақ, өкінішке қарай, бұл сонау тарихи және археологиялық айғақтар

will allow us to go.

ретінде қарастырылып келеді.

Many mysteries remain just out of reach,

Көптеген жұмбақтар әлі де шешімін таппады,

such as whether there might be a link between Indo-European

мысалы, үнді-еуропалық тілдер мен басқа

and other major language families,

тілдер отбасылары арасында байланыс бар ма,

and the nature of the languages spoken in Europe prior to its arrival.

және Еуропадағы тілдердің қолданысқа дейінгі сипаты қандай?

But the amazing fact remains that nearly 3 billion people around the world,

Дегенмен, таңғажайып факт, ол – әлемдегі 3 миллиард адамның

many of whom cannot understand each other,

көпшілігі бір-бірін түсіне алмауына қарамастан,

are nevertheless speaking the same words shaped by 6000 years of history.

олар 6000 жыл бұрын құрылған бірдей ұқсас сөздерді қолдануда.