History's deadliest king - by Georges Nzongola-Ntalaja

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

On December 12, 1904, Chief Lontulu laid 110 twigs

၁၉၀၄ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၁၂ ရက်မှာ Lontulu အကြီးအကဲက နိုင်ငံခြား ကော်မရှင်

in front of a foreign commission.

ရှေ့မှာ သစ်ခက် ၁၁၀ ချတယ်။

Every twig represented a person in his village who died

သစ်ခက်တစ်ခက်စီက သူ့ရွာထဲက သေဆုံးခဲ့သူ တစ်ဦးကို ကိုယ်စားပြုပါတယ်။

because of King Leopold’s horrific regime in the Congo—

အကြောင်းက ကွန်ဂိုက ဘုရင် Leopold ရဲ့ ဆိုးဝါးတဲ့ အစိုးရကြောင့်ပါ။

all in the name of rubber.

အားလုံးက ရာဘာအတွက်ကြောင့်ပါ။

Chief Lontulu separated the twigs into four piles:

Lontulu အကြီးအကဲဟာ သစ်ခက်တွေကို လေးပုံ ခွဲလိုက်တယ်။

tribal nobles, men, women, and children—

လူမျိုးစု ဆွေကြီးမျိုးကြီးတွေ၊ အမျိုးသား၊ အမျိုးသမီးနဲ့ ကလေးတွေပါ။

then proceeded to name the dead of one-by-one.

ဒီနောက်မှာ သေဆုံးသူရဲ့ အမည်ကို တစ်ခုချင်း ဆက်လုပ်တယ်။

His testimony joined hundreds of others to help bring an end

တခြား ရာချီတဲ့လူတွေ ပါဝင်ခဲ့တဲ့ သူ့သက်သေခံချက်က သမိုင်းထဲက

to one of the greatest atrocities in history.

အဆိုးယုတ်ဆုံး တစ်ခုကို အဆုံးသတ်ဖို့ ကူညီပေးဖို့ပါ။

Beginning in the late 1800s,

၁၈၀၀ ပြည့်လွန်နှစ်တွေ အစမှာ

European countries participated in the so-called “Scramble for Africa.”

ဥရောပနိုင်ငံတွေက Scramble for Africa ဆိုတာမှာ ပါဝင်ခဲ့တယ်

They colonized 90% of the continent,

အာဖရိကန် ရင်းမြစ်တွေကို အမြတ်ထုတ်ရင်း

exploiting African resources and enriching their countries.

သူတို့ နိုင်ငံတွေကို ချမ်းသာစေရင်း တိုက်ရဲ့ ၉၀% ကို ကိုလိုနီပြုခဲ့တယ်။

Belgium had recently become an independent kingdom.

ဘယ်လ်ဂျီယံက မကြာခင်က လွတ်လပ်တဲ့ ဘုရင့်နိုင်ငံဖြစ်လာတယ်။

Its ruler, Leopold II, wanted to acquire what he called

၎င်းရဲ့အုပ်ချုပ်သူ Leopold II က သူခေါ်တဲ့ ဒီ ခမ်းနားတဲ့ အာဖရိကန်

“a slice of this magnificent African cake.”

ကိတ်မုန့် တစ်စိတ်ကို လိုချင်ခဲ့တယ်။

Meanwhile, he read colonial explorer Henry Morton Stanley’s reports

တစ်ချိန်တည်းမှာ သူဟာ ကိုလိုနီ စူးစမ်း ရှာဖွေသူ Henry Morton Stanley ရဲ့အာဖရိက

about traveling through Africa.

ခရီး အစီရင်ခံစာတွေကိုဖတ်ခဲ့တယ်။

Stanley emphasized the Congo basin’s majesty.

Stanley က ကွန်ဂို မြစ်ဝှမ်းရဲ့ ထည်ဝါမှုကို အသားပေးတယ်။

So, in 1879, Leopold contracted him to return to the Congo.

ဒါကြောင့် ၁၈၇၉ မှာ ကွန်ဂိုကို ပြန်သွားဖို့ Leopold က သူ့ကို စာချုပ်ချုပ်ခဲ့တယ်။

There, Stanley deceived leaders into signing some 450 treaties

Stanley က မြေယာ အသုံးပြုခွင့်ပေးတဲ့ သဘောတူစာချုပ် ၄၅၀ လောက်ကို လက်မှတ်ထိုးရင်း

allowing for land use.

ခေါင်းဆောင်တွေကို လှည့်စားတယ်။

Leopold persuaded the US and European powers to grant him ownership

ဒေသထဲမှာ လွတ်လုပ်တဲ့ ကုန်သွယ်မှုကို ကာကွယ်ဖို့ ကတိပေးကာ Leopold က အမေရိကန်နဲ့

of the Congo,

ဥရောပ အင်အားကြီး

pledging to protect free trade in the region.

တွေကို ကွန်ဂို ပိုင်ဆိုင်ခွင့်ပေးဖို့ အယုံသွင်းတယ်။

And on May 29, 1885, a territory more than 80 times the size of Belgium

ဒီလိုနဲ့ ၁၈၈၅ ခုနှစ် မေလမှာ ဘယ်လ်ဂျီယံရဲ့ အရွယ်ထက်အ ဆ ၈၀ ပိုများတဲ့ ပိုင်နက်တစ်ခုနဲ့

and home to 20 million people was declared his own private colony—

လူသန်း ၂၀ ရှိတဲ့နေရာကို သူ့ကိုယ်ပိုင် ကိုလိုနီလို့ ကြေညာခဲ့တယ်။

by no one it actually belonged to.

တကယ်တမ်း ဘယ်သူမှ မပိုင်တာပါ။

Leopold lost no time consolidating power in what he called the Congo Free State.

Leopold ဟာ Congo Free State လို့ခေါ်တာ အတွင်းမှာ အင်အား ချက်ချင်း စုစည်းခဲ့တယ်။

He claimed land, raised an army,

နယ်မြေကို တောင်းဆိုပြီး စစ်တပ် ထောင်ကာ

and forced many Congolese men to complete unpaid labor.

အခမဲ့လုပ်အား ဖြည့်ဖို့ ကွန်ဂို အမျိုးသားများစွာကို မတရားခိုင်းတယ်။

Things got even worse when, in 1887,

အခြေအနေတွေ ပိုဆိုးလာတာက ၁၈၈၇ ခုနှစ်မှာ

a Scottish inventor redeveloped the pneumatic tire,

စကော့ တီထွင်သူတစ်ဦးက လေထိုး တာယာကို ပြန်လည်တီထွင်တဲ့အခါ

creating a massive international market for rubber.

ရာဘာအတွက် ဧရာမ နိုင်ငံတကာ စျေးကွက်ကို ဖန်တီးပေးတာပါ။

The Congo had one of the world’s largest supplies.

ကွန်ဂိုဟာ ကမ္ဘာ့လိုအပ်ကို ကြီးမားစွာ ဖြည့်ဆည်းပေးရှိတယ်။

Leopold seized the opportunity,

Leopold က အခွင့်အလမ်းကို အသုံးချတယ်။

requiring villages to meet ever-greater rubber quotas.

အမြဲပိုကြီးလာတဲ့ ရာဘာဝေစုကို ဖြည့်ဆည်းဖို့ ရွာသားတွေ လိုအပ်တာပါ။

Congolese men had to harvest the material from wild vines.

ကွန်ဂို အမျိုးသားတွေဟာ နွယ်ပင်ရိုင်းတွေကနေ ကုန်ကြမ်းကို ရိတ်သိမ်းခဲ့ရတယ်။

As supplies drained, they walked for days to gather enough.

ပေးသွင်းမှုတွေ ကုန်တဲ့အခါ အလုံအလောက် ရဖို့ နေ့တွေချီ လမ်းလျှောက်ရတယ်။

Leopold’s army entered villages and held women and children hostage

Leopold ရဲ့တပ်ဟာ ရွာတွေထဲ ဝင်ပြီး မဖြစ်နိုင်တဲ့ ဝေစု မပြည့်မချင်း

until the impossible quota was met.

အမျိုးသမီးတွေနဲ့ ကလေးတွေကို ဓာစာခံ ထိန်းထားတယ်။

Soldiers sexually violated women and deprived children of food and water.

စစ်သားတွေက အမျိုးသမီးတွေကို လိင်ပိုင်းအရ စော်ကားပြီး ကလေးတွေကို အစာ၊ရေ အငတ်ထားတယ်။

Congolese people rebelled—

ကွန်ဂို လူထုက ပုန်ကန်ခဲ့တယ်၊

they refused to cooperate, fought Leopold’s soldiers,

ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ ငြင်းဆန်ပြီး Leopold ရဲ့ စစ်သားတွေကို တိုက်ခိုက်တယ်။

hid in the forests, and destroyed rubber vines.

တောတွေထဲမှာ ပုန်းခိုပြီး ရာဘာနွယ်ပင်တွေကို ဖျက်ဆီးကြတယ်။

Leopold’s army responded to resistance or failure to meet quotas

Leopold ရဲ့တပ်က တော်လှန်မှုကို(သို့) ဝေစု ပြည့်ဖို့ ပျက်ကွက်တာကို မတွန့်ဆုတ်တဲ့

with unflinching torture and executions.

နှိပ်စက်မှု၊ကွပ်မျက်မှုတွေနဲ့ တုံ့ပြန်တယ်။

Because guns and ammunition were expensive,

သေနတ်နဲ့ ခဲယမ်းမီကျောက်တွေ စျေးကြီးတာကြောင့်

officers ordered soldiers to prove they used their bullets in the line of duty

သတ်ခဲ့တဲ့ လူတစ်ဦးဆီက လက်တစ်ဘက်ကို ဖြတ်ရင်း တာဝန်အရ ကျည်သုံးတာကို သက်သေပြဖို့

by removing a hand from anyone they killed.

အရာရှိတွေက စစ်သားတွေကို အမိန့်ပေးတယ်။

However, many soldiers hunted using their guns.

ဒါပေမဲ့ စစ်သားများစွာဟာ သေနတ်တွေ အသုံးပြုခြင်းကို ရှာဖွေခဲ့တယ်။

To avoid harsh penalties and account for lost bullets,

ကျည်ဆန်ပျောက်တာအတွက် ပြစ်ဒဏ်တွေနဲ့ ဖြေရှင်းချက်ကို ရှောင်ဖို့

they cut off living people’s hands.

လူအရှင်တွေရဲ့ လက်တွေကို ဖြတ်ခဲ့တယ်။

They also used this practice as punishment.

ဒီအလေ့အထကို ပြစ်ဒဏ်အဖြစ်လည်း အသုံးပြုခဲ့ကြတယ်။

If rubber quotas weren’t met,

တကယ်လို့ ရာဘာဝေစုတွေ မပြည့်ရင်

soldiers would sever people’s hands and bring them to their commanders

ရာဘာအစား စစ်သားတွေက လူတွေရဲ့ လက်တွေကို ဖြတ်ပြီး သူတို့ရဲ့ တပ်မှုးတွေဆီ

instead of rubber.

ယူလာပေးလိမ့်မယ်။

The regime dramatically upended daily life and agriculture,

နေရာအနှံ့ ငတ်မွတ်ခြင်းနဲ ရောဂါဖြစ်စေရင်း ဒီအစိုးရက နေ့စဉ်ဘဝနဲ့

causing widespread starvation and disease.

စိုက်ပျိုးရေးကို ကမောက်ကမဖြစ်စေခဲ့တယ်။

Meanwhile, King Leopold built monuments and private estates

တစ်ချိန်တည်းမှာ ဘုရင် Leopold က ညှစ်ယူထားတဲ့ ဓနဥစ္စာနဲ့ ဆောက်အအုံတွေနဲ့

with the wealth he extracted.

ကိုယ်ပိုင် အိမ်ရာတွေ တည်ဆောက်တယ်။

Soon, people brought international attention to the horrific abuses

မကြာခင် လူတွေက Leopold ရဲ့Congo Free State ရဲ့ ဆိုးရွားတဲ့ မတရားပြုမှုတွေကို

of Leopold’s Congo Free State.

နိုင်ငံတကာ အာရုံပြုမှု ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့တယ်။

In 1890, American journalist George Washington Williams

၁၈၉၀ ခုနှစ်မှာ အမေရိကန် သတင်းစာဆရာ George Washington Williams က

accused King Leopold of “deceit, fraud, robberies, arson,

ဘုရင် Leopold ရဲ့ လှည့်ဖြားမှု၊လိမ်လည်မှု၊ လုယက်မှုတွေနဲ့ မီးရှို့မှု၊

murder, slave-raiding, and [a] general policy of cruelty.”

လူသတ်မှု၊ ကျွန် စီးနင်းမှုနဲ့ အထွေထွေ ရက်စက်မှု မူဝါတစ်ခုကို တရားစွဲခဲ့တယ်။

In 1903, Diplomat Roger Casement wrote a report that corroborated

၁၉၀၃ ခုနှစ်မှာ သံတမန် Roger Casement က ယုတ်မာမှုရဲ့ သဘာဝနဲ့ ပမာဏကို အတည်ပြုထားတဲ့

the nature and scale of the atrocities.

အစီရင်ခံစာတစ်စောင်ကို ရေးခဲ့တယ်။

It was published the following year.

ဒါကို နောက်နှစ်မှာ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့တယ်။

In response, Leopold appointed his own commission to investigate the accusations.

တုံ့ပြန်မှုအရ Leopold က စွဲဆိုချက်တွေကို စုံစမ်းဖို့ ကိုယ်ပိုင် ကော်မရှင် ခန့်တယ်။

They heard numerous witness statements in the Congo— Chief Lontulu’s included.

Lontulu အကြီးအကဲ အပါအဝင် ကွန်ဂိုအတွင်းက သက်သေဖော်ပြချက် များစွာကို ကြားနာတယ်၊

The report only confirmed the worst.

အစီရင်ခံစာက အဆိုးဆုံးကိုသာ အတည်ပြုခဲ့တယ်။

Facing pressure, Leopold relinquished control of the Congo

ဖိအားကို ရင်ဆိုင်ရင်း Leopold က ကွန်ဂို ထိန်းချုပ်မှုကို ၁၉၀၈ ခုနှစ်မှာ

to the Belgian government in 1908.

ဘယ်လ်ဂျီယံ အစိုးရထံ လက်လွှတ်ခဲ့တယ်။

But this did not mean justice.

ဒါပေမဲ့ ဒါက တရားမျှတမှုလို့ မဆိုလိုဘူး။

The Belgian state awarded Leopold 50 million francs

ဘယ်လ်ဂျီယံ ’ကွန်ဂိုအတွက် သူ့ရဲ့ ကြီးမားတဲ့ စွန့်လွှတ်မှုအတွက်

“in testimony for his great sacrifice in favor of the Congo.”

သက်သေချက်′ အဖြစ် ဖရန့်ငွေ သန်း ၅၀ Leopold ကို ဆုချခဲ့တယ်။

He died the following year.

နောက်နှစ်မှာ သူ သေသွားတယ်။

Crowds booed his funeral procession.

လူစုတွေက သူ့အသုဘပွဲမှာ အော်ဟစ်သရော်တယ်။

For more than 50 years following, the Congo remained a Belgian colony,

နောက် နှစ် ၅၀ ကျော်တိုင်တိုင် ၁၉၆၀ လွတ်လပ်ရေး မကြေညာခင်အထိ

until declaring independence in 1960.

ကွန်ဂိုဟာ ဘယ်လ်ဂျီယံ ကိုလိုနီတစ်ခု ဆက်ဖြစ်နေခဲ့တယ်။

That year, the Congo elected its first prime minister, Patrice Lumumba.

အဲဒီနှစ်မှာ ကွန်ဂိုဟာ ၎င်းရဲ့ ပထမဆုံး သမ္မတ Patrice Lumumba ကို ရွေးချယ်ခဲ့တယ်။

But months later, he was unseated in a US and Belgium backed coup.

ဒါပေမဲ့ လတွေကြာတော့ အမေရိကန်နဲ့ ဘယ်လ်ဂျီယံ ထောက်ခံတဲ့ အာဏာသိမ်းမှုမှာ ဖြုတ်ချခံရတယ်။

In early 1961, Lumumba was assassinated under Belgian supervision.

၁၉၆၁ အစောပိုင်းမှာ Lumumba ဟာ ဘယ်လ်ဂျီယံ ကြီးကြပ်မှုအောက်မှာ လုပ်ကြံခံရတယ်။

The coup launched the country into a decades-long dictatorship.

အာဏာသိမ်းမှုက တိုင်းပြည်ကို ဆယ်စုနှစ်တစ်ခု ကြာ အာဏာရှင်စနစ်ကို စပေးခဲ့တယ်။

Around 10 million Congolese people are thought to have died

Leopold ရဲ့ကွန်ဂို သိမ်းပိုက်မှုနဲ့ လုယက်မှုအတွင်းမှာ

during Leopold’s occupation and looting of the Congo.

ကွန်ဂိုလူမျိုး ၁၀ သန်းခန့်ဟာ သေဆုံးခဲ့တယ်လို့ ထင်ရတယ်။

Despite this devastation, calls for reparations have gone unanswered.

ကြီးမားတဲ့ အပျက်အစီးရှိပေမဲ့ စစ်လျော်ကြေး တောင်းဆိုချက်တွေကိုတော့ ဖြေရင်းမသွားဘူး။

To this day, throughout Belgium can be found the monuments King Leopold built

ဒီနေ့အထိ ဘယ်လ်ဂျီယံအနှံ့မှာ မယုံနိုင်အောင် ရက်စက်မှုရဲ့ အုတ်မြစ်တစ်ခုပေါ်မှာ

on a foundation of inconceivable cruelty.

Leopold ဆောက်ခဲ့တဲ့ အထိမ်းအမှတ်တွေကို တွေ့နိုင်တယ်။