History's deadliest king - by Georges Nzongola-Ntalaja

1,573,312 views ・ 2021-07-08

TED-Ed


ဗီဒီယိုကိုဖွင့်ရန် အောက်ပါ အင်္ဂလိပ်စာတန်းများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung
00:10
On December 12, 1904, Chief Lontulu laid 110 twigs
0
10246
6042
၁၉၀၄ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာ ၁၂ ရက်မှာ Lontulu အကြီးအကဲက နိုင်ငံခြား ကော်မရှင်
00:16
in front of a foreign commission.
1
16288
1708
ရှေ့မှာ သစ်ခက် ၁၁၀ ချတယ်။
00:18
Every twig represented a person in his village who died
2
18579
3417
သစ်ခက်တစ်ခက်စီက သူ့ရွာထဲက သေဆုံးခဲ့သူ တစ်ဦးကို ကိုယ်စားပြုပါတယ်။
00:21
because of King Leopold’s horrific regime in the Congo—
3
21996
3417
အကြောင်းက ကွန်ဂိုက ဘုရင် Leopold ရဲ့ ဆိုးဝါးတဲ့ အစိုးရကြောင့်ပါ။
00:25
all in the name of rubber.
4
25413
1875
အားလုံးက ရာဘာအတွက်ကြောင့်ပါ။
00:27
Chief Lontulu separated the twigs into four piles:
5
27788
3458
Lontulu အကြီးအကဲဟာ သစ်ခက်တွေကို လေးပုံ ခွဲလိုက်တယ်။
00:31
tribal nobles, men, women, and children—
6
31246
3875
လူမျိုးစု ဆွေကြီးမျိုးကြီးတွေ၊ အမျိုးသား၊ အမျိုးသမီးနဲ့ ကလေးတွေပါ။
00:35
then proceeded to name the dead of one-by-one.
7
35121
2625
ဒီနောက်မှာ သေဆုံးသူရဲ့ အမည်ကို တစ်ခုချင်း ဆက်လုပ်တယ်။
00:38
His testimony joined hundreds of others to help bring an end
8
38496
3458
တခြား ရာချီတဲ့လူတွေ ပါဝင်ခဲ့တဲ့ သူ့သက်သေခံချက်က သမိုင်းထဲက
00:41
to one of the greatest atrocities in history.
9
41954
2583
အဆိုးယုတ်ဆုံး တစ်ခုကို အဆုံးသတ်ဖို့ ကူညီပေးဖို့ပါ။
00:46
Beginning in the late 1800s,
10
46412
1959
၁၈၀၀ ပြည့်လွန်နှစ်တွေ အစမှာ
00:48
European countries participated in the so-called “Scramble for Africa.”
11
48371
4083
ဥရောပနိုင်ငံတွေက Scramble for Africa ဆိုတာမှာ ပါဝင်ခဲ့တယ်
00:52
They colonized 90% of the continent,
12
52954
2625
အာဖရိကန် ရင်းမြစ်တွေကို အမြတ်ထုတ်ရင်း
00:55
exploiting African resources and enriching their countries.
13
55579
3292
သူတို့ နိုင်ငံတွေကို ချမ်းသာစေရင်း တိုက်ရဲ့ ၉၀% ကို ကိုလိုနီပြုခဲ့တယ်။
00:59
Belgium had recently become an independent kingdom.
14
59412
2834
ဘယ်လ်ဂျီယံက မကြာခင်က လွတ်လပ်တဲ့ ဘုရင့်နိုင်ငံဖြစ်လာတယ်။
01:02
Its ruler, Leopold II, wanted to acquire what he called
15
62246
4500
၎င်းရဲ့အုပ်ချုပ်သူ Leopold II က သူခေါ်တဲ့ ဒီ ခမ်းနားတဲ့ အာဖရိကန်
01:06
“a slice of this magnificent African cake.”
16
66746
2583
ကိတ်မုန့် တစ်စိတ်ကို လိုချင်ခဲ့တယ်။
01:09
Meanwhile, he read colonial explorer Henry Morton Stanley’s reports
17
69954
5000
တစ်ချိန်တည်းမှာ သူဟာ ကိုလိုနီ စူးစမ်း ရှာဖွေသူ Henry Morton Stanley ရဲ့အာဖရိက
01:14
about traveling through Africa.
18
74954
1792
ခရီး အစီရင်ခံစာတွေကိုဖတ်ခဲ့တယ်။
01:17
Stanley emphasized the Congo basin’s majesty.
19
77121
2625
Stanley က ကွန်ဂို မြစ်ဝှမ်းရဲ့ ထည်ဝါမှုကို အသားပေးတယ်။
01:20
So, in 1879, Leopold contracted him to return to the Congo.
20
80121
5250
ဒါကြောင့် ၁၈၇၉ မှာ ကွန်ဂိုကို ပြန်သွားဖို့ Leopold က သူ့ကို စာချုပ်ချုပ်ခဲ့တယ်။
01:25
There, Stanley deceived leaders into signing some 450 treaties
21
85871
4792
Stanley က မြေယာ အသုံးပြုခွင့်ပေးတဲ့ သဘောတူစာချုပ် ၄၅၀ လောက်ကို လက်မှတ်ထိုးရင်း
01:30
allowing for land use.
22
90663
1541
ခေါင်းဆောင်တွေကို လှည့်စားတယ်။
01:32
Leopold persuaded the US and European powers to grant him ownership
23
92413
3958
ဒေသထဲမှာ လွတ်လုပ်တဲ့ ကုန်သွယ်မှုကို ကာကွယ်ဖို့ ကတိပေးကာ Leopold က အမေရိကန်နဲ့
01:36
of the Congo,
24
96371
1042
ဥရောပ အင်အားကြီး
01:37
pledging to protect free trade in the region.
25
97413
2500
တွေကို ကွန်ဂို ပိုင်ဆိုင်ခွင့်ပေးဖို့ အယုံသွင်းတယ်။
01:40
And on May 29, 1885, a territory more than 80 times the size of Belgium
26
100246
6083
ဒီလိုနဲ့ ၁၈၈၅ ခုနှစ် မေလမှာ ဘယ်လ်ဂျီယံရဲ့ အရွယ်ထက်အ ဆ ၈၀ ပိုများတဲ့ ပိုင်နက်တစ်ခုနဲ့
01:46
and home to 20 million people was declared his own private colony—
27
106329
4375
လူသန်း ၂၀ ရှိတဲ့နေရာကို သူ့ကိုယ်ပိုင် ကိုလိုနီလို့ ကြေညာခဲ့တယ်။
01:50
by no one it actually belonged to.
28
110913
2083
တကယ်တမ်း ဘယ်သူမှ မပိုင်တာပါ။
01:53
Leopold lost no time consolidating power in what he called the Congo Free State.
29
113913
5125
Leopold ဟာ Congo Free State လို့ခေါ်တာ အတွင်းမှာ အင်အား ချက်ချင်း စုစည်းခဲ့တယ်။
01:59
He claimed land, raised an army,
30
119288
2250
နယ်မြေကို တောင်းဆိုပြီး စစ်တပ် ထောင်ကာ
02:01
and forced many Congolese men to complete unpaid labor.
31
121788
3166
အခမဲ့လုပ်အား ဖြည့်ဖို့ ကွန်ဂို အမျိုးသားများစွာကို မတရားခိုင်းတယ်။
02:05
Things got even worse when, in 1887,
32
125579
3500
အခြေအနေတွေ ပိုဆိုးလာတာက ၁၈၈၇ ခုနှစ်မှာ
02:09
a Scottish inventor redeveloped the pneumatic tire,
33
129079
2917
စကော့ တီထွင်သူတစ်ဦးက လေထိုး တာယာကို ပြန်လည်တီထွင်တဲ့အခါ
02:11
creating a massive international market for rubber.
34
131996
2583
ရာဘာအတွက် ဧရာမ နိုင်ငံတကာ စျေးကွက်ကို ဖန်တီးပေးတာပါ။
02:15
The Congo had one of the world’s largest supplies.
35
135163
2833
ကွန်ဂိုဟာ ကမ္ဘာ့လိုအပ်ကို ကြီးမားစွာ ဖြည့်ဆည်းပေးရှိတယ်။
02:17
Leopold seized the opportunity,
36
137996
2083
Leopold က အခွင့်အလမ်းကို အသုံးချတယ်။
02:20
requiring villages to meet ever-greater rubber quotas.
37
140121
3333
အမြဲပိုကြီးလာတဲ့ ရာဘာဝေစုကို ဖြည့်ဆည်းဖို့ ရွာသားတွေ လိုအပ်တာပါ။
02:23
Congolese men had to harvest the material from wild vines.
38
143454
3625
ကွန်ဂို အမျိုးသားတွေဟာ နွယ်ပင်ရိုင်းတွေကနေ ကုန်ကြမ်းကို ရိတ်သိမ်းခဲ့ရတယ်။
02:27
As supplies drained, they walked for days to gather enough.
39
147204
3417
ပေးသွင်းမှုတွေ ကုန်တဲ့အခါ အလုံအလောက် ရဖို့ နေ့တွေချီ လမ်းလျှောက်ရတယ်။
02:31
Leopold’s army entered villages and held women and children hostage
40
151204
3917
Leopold ရဲ့တပ်ဟာ ရွာတွေထဲ ဝင်ပြီး မဖြစ်နိုင်တဲ့ ဝေစု မပြည့်မချင်း
02:35
until the impossible quota was met.
41
155121
2208
အမျိုးသမီးတွေနဲ့ ကလေးတွေကို ဓာစာခံ ထိန်းထားတယ်။
02:37
Soldiers sexually violated women and deprived children of food and water.
42
157704
4542
စစ်သားတွေက အမျိုးသမီးတွေကို လိင်ပိုင်းအရ စော်ကားပြီး ကလေးတွေကို အစာ၊ရေ အငတ်ထားတယ်။
02:43
Congolese people rebelled—
43
163371
1792
ကွန်ဂို လူထုက ပုန်ကန်ခဲ့တယ်၊
02:45
they refused to cooperate, fought Leopold’s soldiers,
44
165163
3666
ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ဖို့ ငြင်းဆန်ပြီး Leopold ရဲ့ စစ်သားတွေကို တိုက်ခိုက်တယ်။
02:48
hid in the forests, and destroyed rubber vines.
45
168829
3500
တောတွေထဲမှာ ပုန်းခိုပြီး ရာဘာနွယ်ပင်တွေကို ဖျက်ဆီးကြတယ်။
02:52
Leopold’s army responded to resistance or failure to meet quotas
46
172329
4125
Leopold ရဲ့တပ်က တော်လှန်မှုကို(သို့) ဝေစု ပြည့်ဖို့ ပျက်ကွက်တာကို မတွန့်ဆုတ်တဲ့
02:56
with unflinching torture and executions.
47
176454
2584
နှိပ်စက်မှု၊ကွပ်မျက်မှုတွေနဲ့ တုံ့ပြန်တယ်။
03:00
Because guns and ammunition were expensive,
48
180371
2125
သေနတ်နဲ့ ခဲယမ်းမီကျောက်တွေ စျေးကြီးတာကြောင့်
03:02
officers ordered soldiers to prove they used their bullets in the line of duty
49
182704
4292
သတ်ခဲ့တဲ့ လူတစ်ဦးဆီက လက်တစ်ဘက်ကို ဖြတ်ရင်း တာဝန်အရ ကျည်သုံးတာကို သက်သေပြဖို့
03:06
by removing a hand from anyone they killed.
50
186996
2292
အရာရှိတွေက စစ်သားတွေကို အမိန့်ပေးတယ်။
03:09
However, many soldiers hunted using their guns.
51
189746
3292
ဒါပေမဲ့ စစ်သားများစွာဟာ သေနတ်တွေ အသုံးပြုခြင်းကို ရှာဖွေခဲ့တယ်။
03:13
To avoid harsh penalties and account for lost bullets,
52
193246
3083
ကျည်ဆန်ပျောက်တာအတွက် ပြစ်ဒဏ်တွေနဲ့ ဖြေရှင်းချက်ကို ရှောင်ဖို့
03:16
they cut off living people’s hands.
53
196496
1958
လူအရှင်တွေရဲ့ လက်တွေကို ဖြတ်ခဲ့တယ်။
03:18
They also used this practice as punishment.
54
198829
2500
ဒီအလေ့အထကို ပြစ်ဒဏ်အဖြစ်လည်း အသုံးပြုခဲ့ကြတယ်။
03:21
If rubber quotas weren’t met,
55
201996
1792
တကယ်လို့ ရာဘာဝေစုတွေ မပြည့်ရင်
03:23
soldiers would sever people’s hands and bring them to their commanders
56
203788
3375
ရာဘာအစား စစ်သားတွေက လူတွေရဲ့ လက်တွေကို ဖြတ်ပြီး သူတို့ရဲ့ တပ်မှုးတွေဆီ
03:27
instead of rubber.
57
207163
1375
ယူလာပေးလိမ့်မယ်။
03:28
The regime dramatically upended daily life and agriculture,
58
208871
3417
နေရာအနှံ့ ငတ်မွတ်ခြင်းနဲ ရောဂါဖြစ်စေရင်း ဒီအစိုးရက နေ့စဉ်ဘဝနဲ့
03:32
causing widespread starvation and disease.
59
212288
2541
စိုက်ပျိုးရေးကို ကမောက်ကမဖြစ်စေခဲ့တယ်။
03:35
Meanwhile, King Leopold built monuments and private estates
60
215746
3500
တစ်ချိန်တည်းမှာ ဘုရင် Leopold က ညှစ်ယူထားတဲ့ ဓနဥစ္စာနဲ့ ဆောက်အအုံတွေနဲ့
03:39
with the wealth he extracted.
61
219246
1583
ကိုယ်ပိုင် အိမ်ရာတွေ တည်ဆောက်တယ်။
03:42
Soon, people brought international attention to the horrific abuses
62
222621
4000
မကြာခင် လူတွေက Leopold ရဲ့Congo Free State ရဲ့ ဆိုးရွားတဲ့ မတရားပြုမှုတွေကို
03:46
of Leopold’s Congo Free State.
63
226621
1958
နိုင်ငံတကာ အာရုံပြုမှု ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့တယ်။
03:49
In 1890, American journalist George Washington Williams
64
229079
4209
၁၈၉၀ ခုနှစ်မှာ အမေရိကန် သတင်းစာဆရာ George Washington Williams က
03:53
accused King Leopold of “deceit, fraud, robberies, arson,
65
233288
5458
ဘုရင် Leopold ရဲ့ လှည့်ဖြားမှု၊လိမ်လည်မှု၊ လုယက်မှုတွေနဲ့ မီးရှို့မှု၊
03:58
murder, slave-raiding, and [a] general policy of cruelty.”
66
238746
4167
လူသတ်မှု၊ ကျွန် စီးနင်းမှုနဲ့ အထွေထွေ ရက်စက်မှု မူဝါတစ်ခုကို တရားစွဲခဲ့တယ်။
04:03
In 1903, Diplomat Roger Casement wrote a report that corroborated
67
243288
4791
၁၉၀၃ ခုနှစ်မှာ သံတမန် Roger Casement က ယုတ်မာမှုရဲ့ သဘာဝနဲ့ ပမာဏကို အတည်ပြုထားတဲ့
04:08
the nature and scale of the atrocities.
68
248079
2334
အစီရင်ခံစာတစ်စောင်ကို ရေးခဲ့တယ်။
04:10
It was published the following year.
69
250788
1958
ဒါကို နောက်နှစ်မှာ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့တယ်။
04:13
In response, Leopold appointed his own commission to investigate the accusations.
70
253204
5042
တုံ့ပြန်မှုအရ Leopold က စွဲဆိုချက်တွေကို စုံစမ်းဖို့ ကိုယ်ပိုင် ကော်မရှင် ခန့်တယ်။
04:18
They heard numerous witness statements in the Congo— Chief Lontulu’s included.
71
258413
5000
Lontulu အကြီးအကဲ အပါအဝင် ကွန်ဂိုအတွင်းက သက်သေဖော်ပြချက် များစွာကို ကြားနာတယ်၊
04:24
The report only confirmed the worst.
72
264288
2333
အစီရင်ခံစာက အဆိုးဆုံးကိုသာ အတည်ပြုခဲ့တယ်။
04:26
Facing pressure, Leopold relinquished control of the Congo
73
266663
3500
ဖိအားကို ရင်ဆိုင်ရင်း Leopold က ကွန်ဂို ထိန်းချုပ်မှုကို ၁၉၀၈ ခုနှစ်မှာ
04:30
to the Belgian government in 1908.
74
270163
2666
ဘယ်လ်ဂျီယံ အစိုးရထံ လက်လွှတ်ခဲ့တယ်။
04:32
But this did not mean justice.
75
272996
2042
ဒါပေမဲ့ ဒါက တရားမျှတမှုလို့ မဆိုလိုဘူး။
04:35
The Belgian state awarded Leopold 50 million francs
76
275038
3291
ဘယ်လ်ဂျီယံ ’ကွန်ဂိုအတွက် သူ့ရဲ့ ကြီးမားတဲ့ စွန့်လွှတ်မှုအတွက်
04:38
“in testimony for his great sacrifice in favor of the Congo.”
77
278329
3625
သက်သေချက်′ အဖြစ် ဖရန့်ငွေ သန်း ၅၀ Leopold ကို ဆုချခဲ့တယ်။
04:42
He died the following year.
78
282704
1959
နောက်နှစ်မှာ သူ သေသွားတယ်။
04:44
Crowds booed his funeral procession.
79
284663
2041
လူစုတွေက သူ့အသုဘပွဲမှာ အော်ဟစ်သရော်တယ်။
04:48
For more than 50 years following, the Congo remained a Belgian colony,
80
288163
4083
နောက် နှစ် ၅၀ ကျော်တိုင်တိုင် ၁၉၆၀ လွတ်လပ်ရေး မကြေညာခင်အထိ
04:52
until declaring independence in 1960.
81
292246
2708
ကွန်ဂိုဟာ ဘယ်လ်ဂျီယံ ကိုလိုနီတစ်ခု ဆက်ဖြစ်နေခဲ့တယ်။
04:55
That year, the Congo elected its first prime minister, Patrice Lumumba.
82
295413
4625
အဲဒီနှစ်မှာ ကွန်ဂိုဟာ ၎င်းရဲ့ ပထမဆုံး သမ္မတ Patrice Lumumba ကို ရွေးချယ်ခဲ့တယ်။
05:00
But months later, he was unseated in a US and Belgium backed coup.
83
300454
4292
ဒါပေမဲ့ လတွေကြာတော့ အမေရိကန်နဲ့ ဘယ်လ်ဂျီယံ ထောက်ခံတဲ့ အာဏာသိမ်းမှုမှာ ဖြုတ်ချခံရတယ်။
05:04
In early 1961, Lumumba was assassinated under Belgian supervision.
84
304954
5125
၁၉၆၁ အစောပိုင်းမှာ Lumumba ဟာ ဘယ်လ်ဂျီယံ ကြီးကြပ်မှုအောက်မှာ လုပ်ကြံခံရတယ်။
05:11
The coup launched the country into a decades-long dictatorship.
85
311246
3583
အာဏာသိမ်းမှုက တိုင်းပြည်ကို ဆယ်စုနှစ်တစ်ခု ကြာ အာဏာရှင်စနစ်ကို စပေးခဲ့တယ်။
05:16
Around 10 million Congolese people are thought to have died
86
316079
2959
Leopold ရဲ့ကွန်ဂို သိမ်းပိုက်မှုနဲ့ လုယက်မှုအတွင်းမှာ
05:19
during Leopold’s occupation and looting of the Congo.
87
319038
3041
ကွန်ဂိုလူမျိုး ၁၀ သန်းခန့်ဟာ သေဆုံးခဲ့တယ်လို့ ထင်ရတယ်။
05:22
Despite this devastation, calls for reparations have gone unanswered.
88
322413
4041
ကြီးမားတဲ့ အပျက်အစီးရှိပေမဲ့ စစ်လျော်ကြေး တောင်းဆိုချက်တွေကိုတော့ ဖြေရင်းမသွားဘူး။
05:26
To this day, throughout Belgium can be found the monuments King Leopold built
89
326871
4625
ဒီနေ့အထိ ဘယ်လ်ဂျီယံအနှံ့မှာ မယုံနိုင်အောင် ရက်စက်မှုရဲ့ အုတ်မြစ်တစ်ခုပေါ်မှာ
05:31
on a foundation of inconceivable cruelty.
90
331496
2750
Leopold ဆောက်ခဲ့တဲ့ အထိမ်းအမှတ်တွေကို တွေ့နိုင်တယ်။
ဤဝဘ်ဆိုဒ်အကြောင်း

ဤဆိုက်သည် သင့်အား အင်္ဂလိပ်စာလေ့လာရန်အတွက် အသုံးဝင်သော YouTube ဗီဒီယိုများနှင့် မိတ်ဆက်ပေးပါမည်။ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှ ထိပ်တန်းဆရာများ သင်ကြားပေးသော အင်္ဂလိပ်စာသင်ခန်းစာများကို သင်တွေ့မြင်ရပါမည်။ ဗီဒီယိုစာမျက်နှာတစ်ခုစီတွင် ပြသထားသည့် အင်္ဂလိပ်စာတန်းထိုးများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။ စာတန်းထိုးများသည် ဗီဒီယိုပြန်ဖွင့်ခြင်းနှင့်အတူ ထပ်တူပြု၍ လှိမ့်သွားနိုင်သည်။ သင့်တွင် မှတ်ချက်များ သို့မဟုတ် တောင်းဆိုမှုများရှိပါက ဤဆက်သွယ်ရန်ပုံစံကို အသုံးပြု၍ ကျွန်ုပ်တို့ထံ ဆက်သွယ်ပါ။

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7