History's deadliest king - by Georges Nzongola-Ntalaja

Translator: Nhật Minh Cáp Reviewer: Ly Nguyễn

On December 12, 1904, Chief Lontulu laid 110 twigs

Vào 12 tháng 12 năm 1904, tộc trưởng Lontulu đã đặt 110 nhánh cây

in front of a foreign commission.

ở phía trước một ủy ban ngoại quốc.

Every twig represented a person in his village who died

Mỗi nhánh cây tượng trưng cho một người đã mất

because of King Leopold’s horrific regime in the Congo—

bởi vì hệ thống cai trị tàn bạo của Vua Leopold ở Công Gô

all in the name of rubber.

dưới danh nghĩa cao su.

Chief Lontulu separated the twigs into four piles:

Tộc trưởng Lontulu chia các nhánh cây thành bốn nhóm:

tribal nobles, men, women, and children—

các quý tộc, đàn ông, phụ nữ và trẻ em

then proceeded to name the dead of one-by-one.

rồi đặt tên cho các nhánh cây theo tên của người đã mất.

His testimony joined hundreds of others to help bring an end

Lời chứng thực của ông cùng hàng trăm người khác đã giúp kết thúc

to one of the greatest atrocities in history.

một trong những chế độ tàn bạo nhất trong lịch sử.

Beginning in the late 1800s,

Cuối những năm 1800,

European countries participated in the so-called “Scramble for Africa.”

các quốc gia châu Âu tham gia vào cuộc chiến “Tranh giành châu Phi”.

They colonized 90% of the continent,

Họ xâm chiếm 90% châu lục,

exploiting African resources and enriching their countries.

khai thác cạn kiệt tài nguyên châu Phi và làm giàu cho đất nước họ.

Belgium had recently become an independent kingdom.

Bỉ chỉ vừa trở thành vương quốc độc lập.

Its ruler, Leopold II, wanted to acquire what he called

Kẻ cai trị - Leopold Đệ Nhị muốn thâu tóm

“a slice of this magnificent African cake.”

“miếng bánh châu Phi màu mỡ“.

Meanwhile, he read colonial explorer Henry Morton Stanley’s reports

Đồng thời, ông đọc các báo cáo của nhà thám hiểm thuộc địa Henry Morton Stanley

about traveling through Africa.

về việc công du xuyên châu Phi.

Stanley emphasized the Congo basin’s majesty.

Stanley nhấn mạnh lưu vực hùng vĩ của Cộng hòa Công Gô.

So, in 1879, Leopold contracted him to return to the Congo.

Vì vậy, năm 1879, Leopold kí kết với ông để trở lại Công Gô.

There, Stanley deceived leaders into signing some 450 treaties

Khi đó, Stanley đã lừa các nhà lãnh đạo kí vào khoảng 450 hiệp ước

allowing for land use.

cho phép sử dụng đất đai.

Leopold persuaded the US and European powers to grant him ownership

Leopold thuyết phục thế lực của Mỹ và Châu Âu cấp cho ông quyền sở hữu

of the Congo,

Cộng hòa Công Gô,

pledging to protect free trade in the region.

cam kết sẽ bảo vệ thương mại tự do trong khu vực.

And on May 29, 1885, a territory more than 80 times the size of Belgium

Vào 29/5/1885, một phần lãnh thổ lớn gấp 80 lần so với diện tích của Bỉ

and home to 20 million people was declared his own private colony—

và nhà của 20 triệu người dân được công bố là thuộc địa tư bản của ông ấy

by no one it actually belonged to.

nhưng thực ra nó không thuộc về ai.

Leopold lost no time consolidating power in what he called the Congo Free State.

Leopold không mất thời gian để củng cố quyền lực Nhà nước Tự do Công Gô.

He claimed land, raised an army,

Ông thu lại đất đai, xây dựng quân đội,

and forced many Congolese men to complete unpaid labor.

và bắt buộc đàn ông Công Gô làm việc nhưng không được trả công.

Things got even worse when, in 1887,

Mọi thứ trở nên tồi tệ nhất vào năm 1887,

a Scottish inventor redeveloped the pneumatic tire,

nhà sáng chế người Scotland đã cải tạo bánh xe bơm hơi,

creating a massive international market for rubber.

tạo ra thị trường quốc tế to lớn cho bánh xe cao su

The Congo had one of the world’s largest supplies.

Công Gô là một trong những nguồn cung cấp lớn nhất thế giới

Leopold seized the opportunity,

Leopold đã nắm bắt cơ hội này,

requiring villages to meet ever-greater rubber quotas.

hạn ngạch cao su yêu cầu các ngôi làng phải đáp ứng càng ngày càng lớn.

Congolese men had to harvest the material from wild vines.

Đàn ông Công Gô phải thu hoạch nguyên liệu từ dây leo mọc dại.

As supplies drained, they walked for days to gather enough.

Khi tài nguyên cạn kiệt, họ phải đi bộ cả ngày mới thu hoạch đủ.

Leopold’s army entered villages and held women and children hostage

Quân đội của Leopold đi đến các ngôi làng và bắt giữ phụ nữ và trẻ em làm con tin

until the impossible quota was met.

cho đến khi đạt được chỉ tiêu bất khả thi.

Soldiers sexually violated women and deprived children of food and water.

Quân lính quấy rồi tình dục với phụ nữ và để trẻ em thiếu thốn đồ ăn, nước uống

Congolese people rebelled—

Người dân Công Gô nổi dậy phản kháng

they refused to cooperate, fought Leopold’s soldiers,

họ từ chối hợp tác, đánh nhau với quân lính của Leopold,

hid in the forests, and destroyed rubber vines.

trốn trong những khu rừng và phá hủy các dây leo cao su.

Leopold’s army responded to resistance or failure to meet quotas

Quân lính của Leopold đã đáp trả lại sự kháng cự hay không đủ chỉ tiêu

with unflinching torture and executions.

bằng sự tra tấn và hành quyết không khoan hồng.

Because guns and ammunition were expensive,

Bởi vì súng và đạn khi đó rất đắt,

officers ordered soldiers to prove they used their bullets in the line of duty

các sĩ quan yêu cầu binh lính chứng minh việc họ sử dụng các viên đạn cho công việc

by removing a hand from anyone they killed.

bằng cách chặt bàn tay của những người họ đã giết

However, many soldiers hunted using their guns.

Tuy nhiên, rất nhiều binh lính đã dùng súng để săn bắn.

To avoid harsh penalties and account for lost bullets,

Để tránh trừng phạt khắc nghiệt và lý giải cho các viên đạn,

they cut off living people’s hands.

họ đã chặt bàn tay của những người sống.

They also used this practice as punishment.

Họ còn thi hành phương thức này như một hình phạt.

If rubber quotas weren’t met,

Nếu không đạt đủ chỉ tiêu cao su,

soldiers would sever people’s hands and bring them to their commanders

binh lính sẽ chặt tay của người dân và đem đến cho các chỉ huy

instead of rubber.

thay vì nộp cho họ cao su.

The regime dramatically upended daily life and agriculture,

Chế độ cai trị này đã ảnh hưởng đáng kể đến đời sống và nền nông nghiệp,

causing widespread starvation and disease.

dẫn đến sự bùng nổ của nạn đói và dịch bệnh.

Meanwhile, King Leopold built monuments and private estates

Trong khi đó, vua Leopold xây các tượng đài và điền trang riêng

with the wealth he extracted.

trích từ của cải của ông ấy.

Soon, people brought international attention to the horrific abuses

Ngay sau đó, mọi người đã thu hút sự chú ý của quốc tế về vụ lạm quyền

of Leopold’s Congo Free State.

của Vua Leopold Nhà nước Tự do Công Gô.

In 1890, American journalist George Washington Williams

Năm 1980, phóng viên người Mỹ George Washington Williams

accused King Leopold of “deceit, fraud, robberies, arson,

buộc tội Vua Leopold về việc “lừa dối, gian lận, trộm cướp, gây hỏa hoạn,

murder, slave-raiding, and [a] general policy of cruelty.”

giết người, bóc lột nô lệ, và thi hành chính sách tàn ác.”

In 1903, Diplomat Roger Casement wrote a report that corroborated

Năm 1903, Nhà ngoại giao Roger Casement viết báo cáo để chứng thực cho

the nature and scale of the atrocities.

bản chất và quy mô của sự tàn bạo.

It was published the following year.

Bản báo cáo được xuất bản sau đó một năm.

In response, Leopold appointed his own commission to investigate the accusations.

Trong phản hồi, Leopold đã ủy thác cho một ủy ban để điều tra về cáo buộc.

They heard numerous witness statements in the Congo— Chief Lontulu’s included.

Họ nghe được nhiều lời khai từ nhân chứng ở Công Gô - bao gồm trưởng tộc Lontulu.

The report only confirmed the worst.

Bản báo cáo chỉ xác nhận những điều tồi tệ nhất.

Facing pressure, Leopold relinquished control of the Congo

Đối mặt với áp lực, Vua Leopold nhượng quyền trị vì Công Gô

to the Belgian government in 1908.

cho Chính phủ Bỉ vào năm 1908.

But this did not mean justice.

Nhưng điều đó không đồng nghĩa với công lý.

The Belgian state awarded Leopold 50 million francs

Nhà nước Bỉ đã trao tặng cho ông 50 triệu franc

“in testimony for his great sacrifice in favor of the Congo.”

“công nhận sự hi sinh to lớn của ông dành cho Cộng hòa Công Gô.”

He died the following year.

Ông ấy mất vào năm sau đó.

Crowds booed his funeral procession.

Người dân đã la ó trong đám tang của ông.

For more than 50 years following, the Congo remained a Belgian colony,

Trong suốt 50 năm kế tiếp, Công Gô vẫn là thuộc địa của Bỉ,

until declaring independence in 1960.

cho đến khi giành được nền độc lập vào năm 1960.

That year, the Congo elected its first prime minister, Patrice Lumumba.

Năm đó, Công Gô tiến hành bầu cử, Patrice Lumumba là thủ tướng đầu tiên.

But months later, he was unseated in a US and Belgium backed coup.

Nhưng vài tháng sau, ông ấy bị cách chức sau cuộc đảo chính do Mỹ và Bỉ hậu thuẫn.

In early 1961, Lumumba was assassinated under Belgian supervision.

Đầu năm 1961, Lumumba đã bị ám sát dưới sự giám sát của Bỉ.

The coup launched the country into a decades-long dictatorship.

Cuộc đảo chính đã đưa đất nước vào chế độ độc tài kéo dài nhiều thập kỉ.

Around 10 million Congolese people are thought to have died

Khoảng 10 triệu người dân Công Gô được cho là đã chết

during Leopold’s occupation and looting of the Congo.

trong thời kỳ chiếm đóng và bóc lột của Leopold.

Despite this devastation, calls for reparations have gone unanswered.

Bất chấp sự tàn phá, rất nhiều lời yêu cầu đền bù đến nay vẫn chưa được hồi đáp.

To this day, throughout Belgium can be found the monuments King Leopold built

Cho đến nay, trên khắp nước Bỉ có thể tìm được các tượng đài Vua Leopold đã xây

on a foundation of inconceivable cruelty.

từ sự độc ác vượt sức tưởng tượng.