The wars that inspired Game of Thrones - Alex Gendler

Translator: Hiwa Foundation II Reviewer: Hiwa Foundation

As far as we know,

ئەوەندەی بیزانین،

Medieval England was never invaded by ice zombies,

ئینگلتەرای سەردەمی ناوەڕاست هەرگیز هێرشی نەکراوەتە سەر لەلایەن زۆمبی سەهۆڵ

or terrorized by dragons,

یان ئەژدیهای ترسێنەرەوە،

but it was shaken by a power struggle between two noble families

بەڵام بووەتە جێگەی ململانێی دەسەڵاتی دوو خێزانی خانەیان

spanning generations

بەدرێژایی چەندین نەوە و

and involving a massive cast of characters

زنجیرەیەک کەسایەتی

with complex motives and shifting loyalties.

کە پاڵنەری ئاڵۆز و گۆڕانکاری لە لایەنگیریکردنی بەخۆیەوە دیوە.

If that sounds familiar,

ئەگەر هەست ئەکەیت ئاشنا بیت پێی،

it's because the historical conflicts known as the Wars of the Roses

لەبەر ئەوەیە کە ململانێ مێژووییەکانی ناسراو بە جەنگەکانی گووڵەباخەکان

served as the basis for much of the drama in Game of Thrones.

بووەتە بنچینەی بەشێکی زۆری درامای یاری تەختەکان.

The real-life seeds of war were sewn by the death of King Edward III in 1377.

تۆوەکانی جەنگی ژیانی ڕاستەقینە بە مردنی پادشا ئێدواردی سێیەم لە ١٣٧٧دا چێنرا.

Edward's oldest son had died before his father,

کوڕە گەورەکەی ئێدوارد پێش باوکی مرد،

but his ten-year-old son, Richard II,

بەڵام کوڕە دە ساڵەکەی، ریچاردی دووەم،

succeeded to the throne ahead of Edward's three surviving sons.

چووە سەر تەخت و پێشی سێ کوڕەکەی تری ئێدواردی یایەوە.

This skipping of an entire generation

ئەم پەڕاندنەی نەوەیەکی تەواوەتی

left lingering claims to the throne among their various offspring,

بووە هۆی ئەوەی ململانێ بۆ تەخت بۆ نەوەکانی دواتریان درێژە بکێشێت،

particularly the Lancasters, descended from Edward's third son,

بەتایبەتی لانکاستەرەکان، کە نەوەی کوڕی سێیەمی ئێدوارد بوون، و

and the Yorks, descended from his fourth son.

یۆرکەکان، کە نەوەی کوڕی چوارەمی ئێدوارد بوون.

The name of the ensuing wars

ناوی جەنگەکانی بەدوایدا یەت

comes from the symbols associated with the two families,

لە هێماکانەوە یەت کە هی دوو خێزانەکەیە،

the white rose of York and the red rose of Lancaster.

گوڵەباخی سپی هی یۆرک و گوڵەباخی سور لانکاستەر.

The Lancasters first gained the throne

لانکاستەرەکان یەکەمجار چوونە سەر تەخت

when Richard II was deposed by his cousin Henry IV in 1399.

کاتێک ریچاردی دووەم لەلایەن هێنری چوارەمی ئامۆزایەوە لە ١٣٩٩ شوێنیگیرایەوە.

Despite sporadic unrest,

سەرەڕای نائۆقرەیی تاوتاو،

their reign remained secure until 1422,

دەسەڵاتەکەی هەتا ١٤٢٢ جێگیر بوو،

when Henry V's death in a military campaign

کاتێک مردنی هێنری پێنجەم لە هەڵمەتێکی سەربازیدا

left an infant Henry VI as king.

هێنری شەشەمی ساوای وەک پادشا هێشتەوە.

Weak-willed and dominated by advisors,

بەهۆی لاوازی خۆی و زاڵبوونی ڕاوێژکارەکانی،

Henry was eventually convinced to marry Margaret of Anjou to gain French support.

هێنری دەرئەنجام قایلکرا هاوسەرگیری لەگەڵ مارگارێتی ئانجو بکات بۆ بەدەستهێنانی لایەنگری فەڕەنسا.

Margaret was beautiful, ambitious,

مارگارێک جوانبوو، بەرزخواز بوو، و

and ruthless in persecuting any threat to her power,

بێبەزەیی بوو لە سەرکوتکردنی هەموو مەترسییەک بۆ دەسەڵاتەکانی، و

and she distrusted Richard of York, most of all.

لەهەمووی زیاتر متمانەی بە ریچاردی یۆرک نەبوو.

York had been the King's close advisor and loyal General,

یۆرک ڕاوێژکاری نزیکی پادشا و ژەنەراڵێکی دڵسۆزی بوو،

but was increasingly sidelined by the Queen,

بەڵام هەتا دەهات لەلایەن شاژنەوە پەراوێز ئەخرا،

who promoted her favorite supporters, like the Earls of Suffolk and Somerset.

کاتێک پلەی لایەنگرەکانی خۆی بەرز دەکردەوە، وەک ئێرڵەکانی سوفۆڵک و سۆمەرسێت.

York's criticism of their inept handling of the war against France

ڕەخنەگرتنی یۆرک لە مامەڵەکردنە خراپەکەیان بۆ جەنگی دژی فەڕەنسا

led to his exclusion from court and transfer to Ireland.

بووە هۆی دەرکردنی لە ئەنجومەن و گواستنەوەی بۆ ئێرلەندا.

Meanwhile, mounting military failures,

لەوکاتەدا، بەهۆی هەڵمەتی سەربازی شکستخواردوو، و

and corrupt rule by Margaret and her allies

فەرمانڕەوای گەندەڵی مارگرێت و هاوپەیمانەکانی

caused widespread discontent,

بووە هۆی ناڕەزایی فراوان، و

and in the midst of this chaos,

لە ناوەڕاستی ئەم هەرایەدا،

Richard of York returned with an army to arrest Somerset and reform the court.

ریچاردی یۆرک بە سوپایەکەوە گەڕایەوە بۆ دەستگیرکردنی سۆمەرسێت و چاکسازی ئەنجومەن.

Initially unsuccessful, he soon got his chance

سەرەتا سەرکەوتوو نەبوو، زۆری پێنەچوو دەرفەتی دەستکەوت

when he was appointed Protector of the Realm

کاتێک وەک پارێزەری شانشین دەستنیشانکرا

after Henry suffered a mental breakdown.

دوای ئەوەی هێنری تووشی هەرەسهێنانێکی دەروونی بوو.

However, less than a year later,

بەڵام، کەمتر لە ساڵێک دواتر،

Henry suddendly recovered

هێنری لەناکاو چاکبۆوە و

and the Queen convinced him to reverse York's reforms.

شاژن قایلی کرد چاکسازییەکانی یۆرک پێچەوانە بکاتەوە.

York fled and raised an army once more.

یۆرک هەڵهات و سوپایەکی تری پێکهێنا.

Though he was unable to directly seize the throne,

هەرچەندە نەیتوانی ڕاستەوخۆ دەست بەسەر تەختدا بگرێت،

he managed to be reinstated as Protector

توانی خۆی وەک پارێزەر دابنێتەوە و

and have himself and his heirs designated to succeed Henry.

خۆی و نەوەکانی دیاریبکرێن بۆ جێگرتنەوەی هێنری.

But instead of a crown,

بەڵام لەجیاتی تاج،

York's head acquired a pike

سەری یۆرک ڕمی پیاکرا

after he was killed in battle with the Queen's loyalists.

دوای ئەوەی لە شەڕدا لەگەڵ لایەنگرانی شاژن کوژرا.

His young son took up the claim and was crowned Edward IV.

کوڕە بچووکەکەی جێگەی گرتەوە و وەک ئێدواردی چوارەم چووە سەر تەخت.

Edward enjoyed great military success against the Lancasters.

ئێدوارد چێژی لە سەرکەوتنی سەربازی گەورە بینی دژی لانکاستەرەکان.

Henry was captured,

هێنری دەستگیرکرا،

while Margaret fled into exile

لەکاتێکدا مارگارێک هەڵهات

with their reportedly cruel son, Edward of Westminster.

لەگەڵ کوڕەکەیان کە گوایە بێبەزەییبووە، ئێدواردی وێستمینستەر.

But the newly crowned King made a tragic political mistake

بەڵام پاشا نوێکە هەڵەیەکی سیاسی تراژیدی کرد

by backing out of his arranged marriage with a French Princess

بە هاتنە دەرەوەی لە هاوسەرگیرییە ڕێکخراوەکەی لە شازادەخاتوونێکی فەڕەنسی

to secretly marry the widow of a minor Noble.

بۆ ئەوەی بەدزییەوە هاوسەرگیری لەگەڵ بێوەژنی خانەیانێکی بچووکدا بکات.

This alienated his most powerful ally, the Earl of Warwick.

بەمەش لایەنگری بەهێزترین هاوپەیمانی، ئێرڵی وارویک لەدەستدا.

Warwick allied with the Lancasters,

وارویک بوو بە هاوپەیمانی لانکاستەرەکان،

turned Edward's jealous younger brother, George, against him,

هانی برا بچووکەکەی ئێدوارد، جۆرجیدا، کە ئیرەیی پێئەبرد، و

and even briefly managed to restore Henry as King,

ماوەیەکی کەمیش توانی هێنری بکاتەوە بە پادشا،

but it didn't last.

بەڵام زۆری نەخایاند.

Edward recaptured the throne,

ئێدوارد دەستیگرتەوە بەسەر تەختدا،

the Lancaster Prince was killed in battle,

شازادە لانکاستەرەکە کوژرا لە شەڕدا، و

and Henry himself died in captivity not long after.

هێنریش خۆی دوای ماوەیەک لە زینداندا مرد.

The rest of Edward IV's reign was peaceful,

بەشەکەی تری سەردەمی ئێدواردی چوارەم ئاشتی بوو،

but upon his death in 1483, the bloodshed resumed.

بەڵام دوای مردنی لە ساڵی ١٤٨٣، خوێنڕشتن دەستیپێکردەوە.

Though his twelve-year-old son was due to succeed him,

هەرچەندە ئەبوو کوڕە دوانزە ساڵەکەی شوێنی بگرێتەوە،

Edward's younger brother Richard III declared his nephews illegitimate

برا بچووکەکەی ئێدوارد ریچاردی سێیەم برازاکەی بە نایاسایی لەقەڵەمدا

due to their father's secret marriage.

بەهۆی هاوسەرگیرییە نهێنییەکەی باوکییەوە.

He assumed the regency himself and threw the boys in prison.

خۆی خستە سەر دەسەڵات و کوڕەکانی خستە زیندانەوە.

Though no one knows what ultimately became of them,

هەرچەندە کەس نازانێت دەرئەنجام چییان لێهات،

after a while, the Princes disappeared

دوای ماوەیەک، شازادەکان دیارنەمان، و

and Richard's power seemed secure.

دەسەڵاتی ریچارد لەوە ئەچوو جێگیر بێت.

But his downfall would come only two years later

بەڵام هەرەسهێنانی دوو ساڵ دواتر بوو

from across the narrow sea of the English Channel.

لەوبەری دەریا باریکەکەی ڕاڕەوی ئاوی ئینگلیزەوە.

Henry Tudor was a direct descendant of the first Duke of Lancaster,

هێنری تودۆر نەوەی ڕاستەوخۆی یەکەم دووقی لانکاستەر بوو،

raised in exile after his father's death in a previous rebellion.

لە شوێنی دوورخستنەوە گەورەبوو دوای مردنی باوکی لە یاخیگەری پێشوودا.

With Richard III's power grab causing a split in the York faction,

بەهۆی دەستگرتنی ریچاردی سێیەم بە دەسەڵاتەوە ناکۆکی کەوتبووە بنەماڵەی یۆرکەوە،

Henry won support for his royal claim.

هێنری توانی پشتیوانی بۆ مافهەبوونی بەسەر تەختەوە کۆبکاتەوە.

Raising an army in France, he crossed the Channel in 1485

سوپایەکی بێکهێنا لە فەڕەنسا، ڕاڕەوە ئاوییەکەی بڕی لە ١٤٨٥دا و

and quickly defeated Richard's forces.

خێرا شکستی بە هێزەکانی ریچارد هێنا.

And by marrying Elizabeth of York, elder sister of the disappeared Princes,

بە هاوسەرگیریش لەگەڵ ئیلیزابێسی یۆرک، خوشکە گەورەی شازادەکانی دیارنەمان،

the newly crowned Henry VII joined the two roses,

هێنری حەوتەم کە تازە تاج خرایە سەری دوو گوڵەباخەکەی یەکخست،

finally ending nearly a century of war.

کۆتایی بە نزیکە سەدەیەک لە جەنگ هێنا.

We often think of historical wars as decisive conflicts

زۆرجار بیر لە جەنگە مێژووییەکان ئەکەینەوە وەک پێکدادانی خوێناوی

with clearly defined winners and losers.

بە هەبوونی براوە و دۆڕاوی یەکلاکەرەوە.

But the Wars of the Roses, like the fiction they inspired,

بەڵام جەنگەکانی گوڵەباخەکان، وەک کتێبەکەی بوون بە ئیلهام بۆی،

show us that victories can be uncertain,

نیشانی ئەیات کە ناتوانیت لە سەرکەوتنەکان دڵنیابیت،

alliances unstable,

هاوپەیمانییەکان ناجێگیرن، و

and even the power of Kings as fleeting as the seasons.

تەنانەت هێزی پادشاکانیش هێندەی گۆڕانی وەرزەکان ئەگەری گۆڕانی هەیە.