Toby Shapshak: You don't need an app for that

Toby Shapshak: Bạn không cần một ứng dụng cho điều đó

Translator: An Huynh Thien Reviewer: Ha Nguyen Thu

Let me start by asking you a question, just with a show of hands:

Chúng ta hãy bắt đầu với một câu hỏi mọi người hãy đưa tay trả lời nhé:

Who has an iPhone?

Ở đây ai có dùng iPhone không?

Who has an Android phone?

Ai có dùng điện thoại Android không?

Who has a Blackberry?

Ai có dùng điện thoại Blackberry không?

Who will admit in public to having a Blackberry?

Ai sẽ can đảm thú nhận mình có một chiếc điện thoại Blackberry?

(Laughter)

(Khán giả cười)

And let me guess, how many of you,

Tôi sẽ đoán nhé, có bao nhiêu người ở đây,

when you arrived here, like me, went and bought

khi các bạn đến đây, cũng giống như tôi,

a pay-as-you-go SIM card? Yeah?

đã mua một cái SIM card trả trước? Yeah?

I'll bet you didn't even know

Tôi cá là các bạn không biết rằng

you're using African technology.

các bạn đang sử dụng một công nghệ của châu Phi.

Pay-as-you-go was a technology, or an idea,

Dịch vụ trả trước là công nghệ hay là ý tưởng

pioneered in Africa by a company called Vodacom

được tiên phong phát minh bởi một công ty ở châu Phi tên là Vodacom

a good 15 years ago,

vào 15 năm trước,

and now, like franchising,

và giờ đây, giống với nhượng quyền thương mại,

pay-as-you-go is one of the most dominant forces

dịch vụ trả trước là một trong những nguồn lực chủ yếu

of economic activity in the world.

của hoạt động kinh tế toàn cầu.

So I'm going to talk about innovation in Africa,

Tôi sẽ trình bày về quá trình cải tiến ở châu Phi,

which I think is the purest form,

theo tôi, nó là loại sáng tạo thuần khiết nhất,

innovation out of necessity.

một cải tiến từ nhu cầu của xã hội.

But first, I'm going to ask you some other questions.

Nhưng đầu tiên, tôi xin hỏi thêm một vài câu hỏi.

You don't have to put your hands up.

Các bạn không cần phải giơ tay.

These are rhetorical.

Đây là những câu hỏi ẩn dụ.

Why did Nikola Tesla have to invent

Vì sao Nokla Tesla lại phải phát minh ra

the alternating current that powers the lights

dòng điện xoay chiều cung cấp năng lượng cho bóng đèn

in this building or the city that we're in?

trong toà nhà hay thành phố mà chúng ta đang ở này?

Why did Henry Ford have to invent the production line

Tại sao Henry Ford lại phải phát minh ra dây chuyền sản xuất

to produce these Fords that came in anything

để sản xuất những chiếc Ford mà luôn luôn được chào đón

as long as they were black?

miễn là nó có màu đen?

And why did Eric Merrifield have to invent the dolos?

Và vì sao mà Eric Merrifield lại phải phát minh ra đá chắn sóng?

Blank stares. That is what a dolos looks like,

Những cái nhìn bối rối. Đây là hình dạng của một cục đá chắn sóng,

and in the background, you can see Robben Island.

và xa xa kia, các bạn có thể thấy đảo Robben.

This is a small dolos, and Eric Merrifield

Đây là một cục đá chắn sóng nhỏ, và Eric Merrifield

is the most famous inventor you've never heard of.

là nhà phát minh nổi tiếng nhất mà chúng ta từng biết.

In 1963, a storm ripped up the harbor

Váo năm 1963, một cơn bão đã tàn phá bến cảng

in a small South African town called East London,

ở một hòn đảo nhỏ của châu Phi tên là East London,

and while he was watching his kids playing

và khi ông ta xem những đứa con của mình vui chơi

with toys made from oxen bones called dolosse,

với những đồ chơi được làm từ xương bò thứ mà người ta gọi là "dolossee",

he had the idea for this.

ông ta lấy nó làm ý tưởng cho cái này.

It's a bit like a huge jumping jack,

Nó giống như một con choi choi khổng lồ,

and they have used this in every harbor in the world

và người ta đã sử dụng nó tại tất cả các bến cảng trên toàn Thế giới

as a breakwater.

để chắn sóng.

The global shipping economy would not be possible

Nền kinh tế vận chuyển tàu bè toàn cầu sẽ không thể phát triển

without African technology like this.

nếu thiếu đi công nghệ đến từ Châu phi này.

So whenever you talk about Africa,

Thế nên khi nào các bạn nhắc tới châu Phi,

you have to put up this picture of the world from space,

các bạn sẽ phải chấp nhận hình ảnh từ góc độ phương xa,

and people go, "Look, it's the Dark Continent."

và mọi người sẽ nói: "Nhìn kìa, Lục Địa Đen đấy."

Actually, it isn't.

Thật ra thì nó không phải như thế.

What it is is a map of innovation.

Nó chính xác là một bản đồ của sự tiến bộ.

And it's really easy to see where innovation's going on.

Và chúng ta rất dễ nhận ra rằng sự sáng tạo đang xảy ra tại nơi nào .

All the places with lots of electricity, it isn't.

Nó không diễn ra ở tất cả những nơi đang có điện bao phủ.

(Laughter)

(Khán giả cười)

(Applause)

(Khán giả vỗ tay)

And the reason it isn't is because everybody's

Và không phải vì mọi người

watching television or playing Angry Birds.

đang mải mê xem ti vi hay chơi Angry Birds.

(Laughter) (Applause)

(Khán giả cười) (Vỗ tay)

So where it's happening is in Africa.

Vậy thì sự sáng tạo này đang diễn ra ở đâu?

Now, this is real innovation,

Đây nè, đây mới chính là sự sáng tạo thực sự,

not the way people have expropriated the word

không phải như việc người ta chiếm đoạt Thế giới

to talk about launching new products.

và nói về việc đưa ra sản phẩm mới.

This is real innovation, and I define it as problem-solving.

Đây chính là sự sáng tạo thật sự, và tôi định nghĩa nó là giải pháp.

People are solving real problems in Africa.

Mọi người đang đưa ra những giải pháp cho những vấn đề thực tế tại châu Phi.

Why? Because we have to.

Vì sao? Bởi vì ta phải xử lý nó.

Because we have real problems.

Vì đó là những vấn đề nghiêm trọng.

And when we solve real problems for people,

Và khi ta giải quyết được các thực trạng cho người khác,

we solve them for the rest of the world

chúng ta cùng lúc sẽ giải quyết được thực trạng đó

at the same time.

cho cả Thế giới.

So in California, everybody's really excited

Giờ tại California, mọi người đang rất hào hứng

about a little square of plastic that you plug into a phone

về một mẫu nhựa hình vuông nho nhỏ mà ta có thể gắn nó vào điện thoại

and you can swipe your credit card,

và ta có thể quét thẻ tín dụng,

and people say, "We've liberated the credit card

và mọi người nó rằngi: "Chúng ta đã giải thoát thẻ tín dụng

from the point of sale terminal."

khỏi thiết bị đầu cuối của bên bán hàng."

Fantastic. Why do you even need a credit card?

Quá đã. Sao ta lại cần thẻ tín dụng cơ chứ?

In Africa, we've been doing that for years,

Chúng tôi đã sử dụng dịch vụ đó nhiều năm rồi,

and we've been doing it on phones like this.

và chúng tôi đã dùng nó với những chiếc di động như thế này.

This is a picture I took at a place called Kitengela,

Đây là một bức ảnh được chụp tại một nơi tên là Kitengela,

about an hour south of Nairobi,

khoảng 1 giờ chạy xe nằm phía Nam của Nairobi,

and the thing that's so remarkable about the payment system

Và điều đáng chú ý ở đây là hệ thống thanh toán

that's been pioneered in Africa called M-Pesa

đã được tiên phong phát triển tại châu Phi có tên gọi M-Pesa

is that it works on phones like this.

hoạt động trên một chiếc điện thoại như thế này.

It works on every single phone possible,

Nó hoạt động trên tất cả các loại điện thoại di động,

because it uses SMS.

bởi vì nó sử dụng dịch vụ SMS.

You can pay bills with it, you can buy your groceries,

Bạn có thể trả hóa đơn bạn có thể mua rau quả,

you can pay your kids' school fees,

bạn có thể trả tiền học phí cho con mình,

and I'm told you can even bribe customs officials.

và có người còn mách rằng ta còn có thể dùng nó

(Laughter)

để hối lộ quan chức hải quan. (Khán giả cười)

Something like 25 million dollars a day

Lượng tiền khoảng 25 triệu đô la Mỹ mỗi ngày

is transacted through M-Pesa.

được chuyển khoản qua hệ thống M-Pesa.

Forty percent of Kenya's GDP

40% GDP của Kenya

moves through M-Pesa using phones like this.

được chuyển qua M-Pesa với một chiếc điện thoại như thế.

And you think this is just a feature phone.

Và bạn nghĩ đó chỉ là một chức năng của điện thoại di động bình thường.

Actually it's the smartphone of Africa.

Thực ra, nó là một chiếc smartphone ở châu Phi đấy.

It's also a radio, and it's also a torch,

Nó còn là thiết bị thu radio, là đèn pin,

and more than anything else,

và hơn tất cả những chức năng khác,

it has really superb battery life.

nó có một cục pin siêu bền.

Why? Because that's what we need.

Vì sao? Bởi vì đó là tất cả những gì chúng tôi cần.

We have really severe energy problems in Africa.

Năng lượng là một vấn đề hết sức trầm trọng tại châu Phi.

By the way, you can update Facebook

Nhân tiện tôi thông báo luôn là chúng ta cũng có thể cập nhật Facebook

and send Gmail from a phone like this.

và gởi Gmail từ một chiếc điện thoại như thể này.

So we have found a way to use

Chúng tôi đã tìm ra phương pháp

the available technology to send money via M-Pesa,

sử dụng các công nghệ có được để gởi tiền qua M-Pesa,

which is a bit like a check system

một hệ thống khá giống với séc

for the mobile age.

trong thời đại của thiết bị di động.

I come from Johannesburg, which is a mining town.

Tôi đến từ một thị trấn nhỏ tên là Johannesburg,

It's built on gold.

Nó được xây dựng trên vàng.

This is a picture I Instagrammed earlier.

Đây là một bức ảnh tôi vừa mới đăng trên Instagram,

And the difference today is that the gold of today is mobile.

Và giờ đây sự khác biệt chính là thiết bị di động là vàng.

If you think about the railroad system in North America and how that worked,

Nếu các bạn nghĩ về hệ thống đường ray tàu hỏa ở Bắc Phi và sự hoạt động của hệ thống này,

first came the infrastructure,

đầu tiên là cơ sở hạ tầng,

then came the industry around it, the brothels --

rồi dần dần xuất hiện ngành công nghiệp quanh nó, nhà thổ --

it's a bit like the Internet today, right? —

cũng giống như Internet của ngày hôm này, phải không nào? —

and everything else that worked with it:

và tất cả mọi thứ khác có thể hoạt động cùng với nó:

bars, saloons, etc.

bars, saloon, vân vân.

The gold of today is mobile,

Di động chính là vàng của ngày hôm nay,

and mobile is the enabler that makes all of this possible.

và chính di động là nhân tố có thể biến cái "không thể" thành "có thể".

So what are some of the things that you can do with it?

Vậy chúng ta có thể làm những gì với nó?

Well, this is by a guy called Bright Simons from Ghana,

Người đàn ông này tên là Right Simons từ Ghana,

and what you do is you take medication,

và bạn phải mua thuốc,

something that some people might spend their entire month's salary on,

thường thì người ta mất cả tháng tiền lương vào thuốc men,

and you scratch off the code,

và bạn cào thẻ để lấy mã số,

and you send that to an SMS number,

rồi gởi nó đến một số điện thoại khác,

and it tells you if that is legitimate

và nó sẽ báo cho ta biết liệu mã số có còn hiệu lực

or if it's expired.

hay không.

Really simple, really effective, really life-saving.

Rất đơn giản, rất hiệu quả và nó thật sự là sự cứu sinh.

In Kenya, there's a service called iCow,

Ở Kenya, có một dịch vụ được gọi là iCow,

which just sends you really important information

cung cấp cho chúng ta thông tin rất quan trọng

about how to look after your dairy.

về quá trình bảo quản sữa.

The dairy business in Kenya

Ngành kinh doanh sữa ở Kenya

is a $463 million business,

có giá trị đến 463 triệu đô la Mỹ,

and the difference between a subsistence farmer

và sự khác biệt giữa một người nông dân tự cung tự cấp

and an abundance farmer

và một người nông dân giàu có

is only a couple of liters of milk a day.

chỉ là vài lít sữa mỗi ngày.

And if you can do that, you can rise out of poverty.

Và nếu có thể làm được nó bạn có thể vượt lên sự nghèo đói.

Really simple, using a basic phone.

Đơn giản lắm, chỉ cần dùng một chiếc điện thoại cơ bản.

If you don't have electricity, no problem!

Nếu ta không có điện, chả có vấn đề gì!

We'll just make it out of old bicycle parts

Chúng ta sẽ tạo ra nó từ các bộ phận cũ của chiếc xe đạp

using a windmill, as William Kamkwamba did.

sử dụng một cối xay gió như William Kamkwaba đã làm.

There's another great African that you've heard

Còn có một người châu Phi rất tài năng mà các bạn đã từng nghe nói đến

that's busy disrupting the automobile industry in the world.

việc anh ta đang bận rộn phá vỡ ngành công nghiệp xe hơi của thế giới.

He's also finding a way to reinvent solar power

Anh ta cũng đang tìm ra cách tái tạo năng lượng mặt trời

and the electricity industry in North America,

và ngành công nghiệp năng lượng điện ở Bắc Mỹ,

and if he's lucky, he'll get us to Mars,

và nếu may mắn, anh ta sẽ đưa chúng ta lên sao Hỏa,

hopefully in my lifetime.

hy vọng khi đó tôi vẫn còn sống.

He comes from Pretoria, the capital of [South Africa],

Đây là Pretoria, thủ đô (của Nam Phi),

about 50 kilometers from where I live.

cách nhà tôi khoảng 50 Km.

So back to Joburg, which is sometimes called Egoli,

Trở lại Joburg, thành phố đôi khi còn được gọi là Egoli,

which means City of Gold.

nghĩa là thành phố vàng.

And not only is mobile the gold of today,

Di động không chỉ là vàng của hiện tại,

I don't believe that the gold is under the ground.

tôi không tin rằng vàng đang nằm dưới đất.

I believe we are the gold.

Tôi tin rằng chúng ta là vàng.

Like you've heard the other economists say,

Giống như có lần, một nhà kinh tế học đã phát biểu,

we are at the point where China was

chúng ta đang ở trong giai đoạn giống như Trung Quốc khi xưa

when its boom years began,

bắt đầu bùng nổ,

and that's where we're going.

và đó chính là con đường mà chúng ta đang đi.

So, you hear the West talk about innovation at the edge.

Các bạn đã nghe phương Tây nói về việc sự đổi mới đang ở trên bờ vực.

Well, of course it's happening at the edge,

Ừ thì đương nhiên nó đang xảy ra tại bờ vực,

because in the middle, everybody's updating Facebook,

bởi vì ở đoạn giữa, mọi người đang bận cập nhật Facebook,

or worse still, they're trying to understand

hoặc là tệ hơn nữa, họ đang cố nghiên cứu tìm hiểu

Facebook's privacy settings.

để thiết lập quyền riêng tư của Facebook.

(Laughter)

(Khán giả cười)

This is not that catchy catchphrase.

Đây không phải là việc viết ra khẩu hiệu dễ nhớ.

This is innovation over the edge.

Đây là quá trình đổi mới trên bờ vực.

So, people like to call Africa a mobile-first continent,

Thế nên người ta gọi châu Phi là lục địa đầu tiên của thiết bị di động,

but actually it's mobile-only,

nhưng thực chất nó chỉ có thiết bị di động mà thôi,

so while everybody else is doing all of those things,

khi những người khác đang bận việc này việc kia,

we're solving the world's problems.

chúng tôi lại đang đưa ra các giải pháp cho toàn thế giới.

So there's only one thing left to say.

Thế nên, tôi chỉ còn một điều để chia sẻ.

["You're welcome"] (Laughter)

["Không có chi"] (Khán giả cười)

(Applause)

(Khán giả vỗ tay)