Sophal Ear: Escaping the Khmer Rouge

Sophal Ear: Chạy trốn Khờ Me Đỏ

Translator: Sophal Ear Reviewer:

I normally teach courses on

Tôi chuyên dạy các khóa học về

how to rebuild states after war.

cách thức xây dựng lại đất nước sau chiến tranh.

But today I've got a personal story to share with you.

Nhưng hôm nay tôi có câu chuyện riêng muốn chia sẻ cùng quý vị.

This is a picture of my family,

Đây là bức ảnh gia đình tôi,

my four siblings -- my mom and I -- taken in 1977.

Bốn anh chị em tôi, mẹ tôi và tôi, chụp năm 1977.

And we're actually Cambodians.

Thực tế chúng tôi là người Cam-pu-chia.

And this picture is taken in Vietnam.

Nhưng bức ảnh này được chụp ở Việt Nam.

So how did a Cambodian family end up in Vietnam in 1977?

Tại sao một gia đình Cam-pu-chia lại dạt tới Việt Nam vào năm 1977?

Well to explain that, I've got a short video clip

Để trả lời, tôi có một đoạn video ngắn

to explain the Khmer Rouge regime

về chế độ Khơ-me Đỏ

during 1975 and 1979.

trong khoảng thời gian 1975 – 1979.

Video: April 17th, 1975.

Video: Ngày 17 tháng Tư, năm 1975.

The communist Khmer Rouge

Quân cộng sản Khơ-me Đỏ

enters Phnom Penh to liberate their people

tiến vào Phnom Penh để giải phóng người dân

from the encroaching conflict in Vietnam,

khỏi cuộc xung đột đang leo thang ở Việt nam

and American bombing campaigns.

và các chiến dịch ném bom của Mỹ.

Led by peasant-born Pol Pot,

Dưới sự lãnh đạo của Pol Pot – một người xuất thân từ nông dân,

the Khmer Rouge evacuates people to the countryside

quân Khơ-me Đỏ sơ tán người dân về vùng nông thôn

in order to create a rural communist utopia,

nhằm thành lập một xã hội cộng sản không tưởng.

much like Mao Tse-tung's Cultural Revolution in China.

tương tự cuộc cách mạng văn hóa của Mao Trạch Đông ở Trung Quốc.

The Khmer Rouge closes the doors to the outside world.

Khơ-me Đỏ đã đóng hết các cánh cửa hướng ra thế giới bên ngoài.

But after four years the grim truth seeps out.

Nhưng sau 4 năm, sự thật tàn nhẫn phơi bày.

In a country of only seven million people,

Ở một đất nước với dân số chỉ 7 triệu,

one and a half million were murdered by their own leaders,

đã có một triệu rưỡi người bị tàn sát bởi những người lãnh đạo của họ,

their bodies piled in the mass graves of the killing fields.

xác của họ chất đống trong những nấm mộ tập thể trên cánh đồng chết.

Sophal Ear: So, notwithstanding the 1970s narration,

Sophal Ear: Lời bình của những năm 1970!

on April 17th 1975

ngày 17 tháng Tư năm 1975

we lived in Phnom Penh.

chúng tôi vẫn đang ở Phnom Penh.

And my parents were told by the Khmer Rouge

Bố mẹ tôi được chính quyền Khơ-me Đỏ thông báo

to evacuate the city because of impending American bombing for three days.

phải sơ tán khỏi thành phố để tránh chiến dịch bom Mỹ trong 3 ngày sắp tới.

And here is a picture of the Khmer Rouge.

Đây là một bức ảnh của quân Khơ-me Đỏ.

They were young soldiers, typically child soldiers.

Họ là những người lính trẻ. Những người lính trẻ em điển hình.

And this is very normal now, of modern day conflict,

Giờ thì điều đó là bình thường trong các cuộc xung đột hiện đại.

because they're easy to bring into wars.

Bởi việc đưa chúng ra trận thật dễ dàng.

The reason that they gave about American bombing wasn't all that far off.

Lý do mà họ đưa ra về các chiến dịch bom Mỹ không hẳn là nói dối.

I mean, from 1965 to 1973 there were

Ý tôi là, từ 1965 đến 1973

more munitions that fell on Cambodia

lượng bom đạn trút xuống Cam-pu-chia còn lớn hơn

than in all of World War II Japan,

lượng bom đạn sử dụng trong Thế Chiến II tại Nhật Bản.

including the two nuclear bombs

tính cả 2 quả bom hạt nhân

of August 1945.

hồi tháng Tám năm 1945.

The Khmer Rouge didn't believe in money.

Và cái cơ quan tương tự như “Ngân hàng Dự trữ Liên bang”

So the equivalent of the Federal Reserve Bank

của Cam-pu-chia đã bị đánh bom.

in Cambodia was bombed.

Mà không chỉ vậy, trên thực tế họ cấm hẳn việc lưu hành tiền.

But not just that, they actually banned money.

Có lẽ đó là tiền lệ duy nhất khi

I think it's the only precedent in which

mà tiền bạc lại từng bị cấm sử dụng.

money has ever been stopped from being used.

Dù ta vẫn biết tiền bạc là gốc rễ của mọi điều xấu xa,

And we know money is the root of all evil,

nhưng thực tế cấm đoán tiền bạc cũng chẳng ngăn được tai họa xảy đến với Cam-pu-chia.

but it didn't actually stop evil from happening in Cambodia, in fact.

Gia đình tôi bị lùa từ Phnom Penh đến tỉnh Pursat.

My family was moved from Phnom Penh to Pursat province.

Đây là một bức hình của Pursat.

This is a picture of what Pursat looks like.

Quả đây là một vùng rất đẹp của Cam-pu-chia.

It's actually a very pretty area of Cambodia,

nơi có những cánh đồng lúa.

where rice growing takes place.

Thực ra người dân bị bắt buộc phải làm việc trên cánh đồng.

And in fact they were forced to work the fields.

Bố mẹ tôi bị đưa tới

So my father and mother ended up in

một trại lao động, kiểu như một trại tập trung.

a sort of concentration camp, labor camp.

một trại lao động, kiểu như một trại tập trung.

And it was at that time that my mother got word

Và cũng thời gian đó mẹ tôi nghe

from the commune chief

người đội trưởng đội sản xuất nói rằng

that the Vietnamese were actually asking

người Việt Nam đang kêu gọi

for their citizens to go back to Vietnam.

các công dân của họ trở về nước.

And she spoke some Vietnamese,

May mắn là mẹ tôi biết chút ít tiếng Việt,

as a child having grown up with Vietnamese friends.

bởi bà đã lớn lên cùng với đám bạn người Việt.

And she decided, despite the advice of her neighbors,

Nên bà quyết định - bất chấp những lời khuyên can của hàng xóm-

that she would take the chance

bà sẽ tận dụng cơ hội này

and claim to be Vietnamese

để nhận là người Việt

so that we could have a chance to survive,

nhằm có được cơ hội sống sót.

because at this point they're forcing everybody to work.

Bởi khi đó, họ bắt mọi người làm việc cật lực.

And they're giving about --

Và họ chỉ chu cấp…

in a modern-day, caloric-restriction diet, I guess --

theo như chếc độ ngày nay thì có lẽ nó như một chế độ ăn kiêng với lượng ca-lo rất khắt khe

they're giving porridge, with a few grains of rice.

gồm chỉ có cháo đặc với một chút gạo.

And at about this time actually

Và cũng vào thời điểm này,

my father got very sick.

bố tôi ốm rất nặng.

And he didn't speak Vietnamese.

Ông ấy không nói được tiếng Việt.

So he died actually, in January 1976.

Ông ấy đã mất vào tháng 1 năm 1976.

And it made it possible, in fact,

Điều đó thực ra đã tạo điều kiện cho

for us to take on this plan.

chúng tôi theo đuổi kế hoạch này.

So the Khmer Rouge took us

Quân Khơ-me Đỏ đưa chúng tôi

from a place called Pursat to Kaoh Tiev,

từ Pursats tới Koh Tiev

which is across from the border from Vietnam.

Nơi tiếp giáp với biên giới Việt Nam.

And there they had a detention camp

Ở đó họ có một trại tập trung

where alleged Vietnamese would be tested, language tested.

là nơi kiểm tra cho những người nhận là người Việt, bài kiểm tra ngôn ngữ.

And my mother's Vietnamese was so bad

Tiếng Việt của mẹ tôi khi ấy rất tệ,

that to make our story more credible,

Để làm cho hoàn cảnh của chúng tôi đáng tin hơn,

she'd given all the boys and girls new Vietnamese names.

bà đã đặt cho các con mình những cái tên Việt Nam.

But she'd given the boys girls' names,

Nhưng bà lại đặt tên nam giới con các con gái

and the girls boys' names.

và tên nữ giới cho các con trai.

And it wasn't until she met a Vietnamese lady

Bà đã không biết điều đó cho đến khi gặp một người phụ nữ Việt

who told her this, and then tutored her for two days intensively,

người đã chỉ ra cho bà, và sau đó dành 2 ngày liên tục dạy cho bà,

that she was able to go into her exam

nhờ đó bà đã có thể tham dự bài kiểm tra

and -- you know, this was a moment of truth.

Và quý vị nên biết rằng, đó là giờ phút sinh tử của chúng tôi

If she fails, we're all headed to the gallows;

Nếu bà trượt, giá treo cổ đã chờ sẵn chúng tôi.

if she passes, we can leave to Vietnam.

Nếu bà qua được, chúng tôi có thể tới Việt Nam.

And she actually, of course -- I'm here, she passes.

Và bà đã - tất nhiên là tôi đang ở đây -, bà đã vượt qua.

And we end up in Hong Ngu on the Vietnamese side.

Rồi chúng tôi tới Hồng Ngự bên đất Việt Nam.

And then onwards to Chau Doc.

Sau đó đi tiếp tới Châu Đốc.

And this is a picture of Hong Ngu, Vietnam today.

Và đây là bức ảnh Hồng Ngự của Việt Nam ngày nay.

A pretty idyllic place on the Mekong Delta.

Một vùng quê thơ mộng ở Đồng bằng sông Mê-kông.

But for us it meant freedom.

Nhưng với chúng tôi nó mang lại tự do.

And freedom from persecution from the Khmer Rouge.

Sự tự do được thoát khỏi sự hành hạ của Khơ-me Đỏ.

Last year, the Khmer Rouge Tribunal,

Năm ngoái, phiên tòa Khơ-me Đỏ,

which the U.N. is helping Cambodia take on,

được Liên hiệp quốc giúp Cam-phu-chia thành lập, đã khởi xướng,

started, and I decided that as a matter of record

Và tôi quyết định rằng vì lý do đóng góp cho hồ sơ lưu trữ

I should file a Civil Complaint

Tôi sẽ gửi đơn tố cáo lên Tòa

with the Tribunal about my father's passing away.

về cái chết của cha tôi.

And I got word last month

Tôi đã nhận được phúc đáp tháng trước

that the complaint was officially accepted by the Khmer Rouge Tribunal.

rằng đơn của tôi đã được Phiên tòa Khơ-me Đỏ chính thức chấp nhận.

And it's for me a matter of justice for history, and accountability for the future,

Đối với tôi, việc đó như một sự công bằng cho lịch sử, một trách nhiệm giải trình cho tương lai.

because Cambodia remains a pretty lawless place, at times.

Bởi Cam-pu-chia đôi khi vẫn còn trong tình trạng vô luật lệ.

Five years ago my mother and I went back to Chau Doc.

Cách đây 5 năm, tôi và mẹ đã thăm lại Châu Đốc.

And she was able to return to a place

Và bà đã được trở lại một nơi mà đối với bà

that for her meant freedom, but also fear,

nó từng mang ý nghĩa tự do và cả nỗi sợ hãi.

because we had just come out of Cambodia.

bởi khi đó chúng tôi chỉ mới rời khỏi Cam-pu-chia.

I'm happy, actually, today, to present her.

Hôm nay tôi rất vui mừng được giới thiệu bà.

She's here today with us in the audience.

Bà cũng có mặt ở đây cùng chúng tôi, trong khán phòng.

Thank you mother.

Con cám ơn mẹ

(Applause)

(Vỗ tay)