What I learned from 2,000 obituaries | Lux Narayan

Translator: Anh Phạm Reviewer: Nha Nguyen

Joseph Keller hay chạy bộ quanh khuôn viên trường Stanford,

Joseph Keller used to jog around the Stanford campus,

and he was struck by all the women jogging there as well.

Và ông ấy cũng bị ấn tượng bởi những cô gái chạy bộ ở đó.

Why did their ponytails swing from side to side like that?

Tại sao mái tóc đuôi ngựa của họ lại hất sang hai bên như vậy?

Being a mathematician, he set out to understand why.

Là một nhà toán học, ông bắt đầu tìm hiểu lí do.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Professor Keller was curious about many things:

Giáo sư Keller tò mò về rất nhiều thứ:

why teapots dribble

Tại sao tách trà lại nhỏ giọt

or how earthworms wriggle.

Hay giun đất ngọ nguậy như thế nào.

Until a few months ago, I hadn't heard of Joseph Keller.

Cho đến vài tháng trước, tôi không còn nghe tin về ông ấy nữa.

I read about him in the New York Times,

Tôi đọc được tin về ông ấy trên tờ New York Times,

in the obituaries.

Trong mục tin buồn.

The Times had half a page of editorial dedicated to him,

Tờ Times dành nửa trang báo tri ân ông,

which you can imagine is premium space for a newspaper of their stature.

Bạn có thể hình dung với tờ Times danh giá đó là một phần dung lượng đặc biệt.

I read the obituaries almost every day.

Tôi gần như đọc mục tin buồn hằng ngày.

My wife understandably thinks I'm rather morbid

Thật dễ hiểu khi vợ tôi nghĩ rằng tôi hơi bất thường

to begin my day with scrambled eggs and a "Let's see who died today."

Khi bắt đầu một ngày với món trứng chưng và việc 'Xem ai qua đời hôm nay nào."

(Laughter)

(Tiếng cười)

But if you think about it,

Nhưng nếu nghĩ về điều đó,

the front page of the newspaper is usually bad news,

Trang nhất các báo thường là tin xấu,

and cues man's failures.

Và chỉ ra thất bại của con người.

An instance where bad news cues accomplishment

Một nơi mà tin xấu lại chỉ ra thành quả

is at the end of the paper, in the obituaries.

Là trang cuối của tờ báo, trong mục tin buồn.

In my day job,

Công việc của tôi,

I run a company that focuses on future insights

Tôi điều hành một công ty về tìm hiểu tương lai

that marketers can derive from past data --

Mà các marketer có thể lọc từ dữ liệu trước đây

a kind of rearview-mirror analysis.

Một dạng phân tích dữ liệu trong quá khứ.

And we began to think:

Và ta bắt đầu nghĩ:

What if we held a rearview mirror to obituaries from the New York Times?

Nếu ta nhìn lại những cáo phó trên tờ New York Times?

Were there lessons on how you could get your obituary featured --

Có phải bài học là làm thế nào để cáo phó của bạn được đăng lên báo

even if you aren't around to enjoy it?

Kể cả khi bạn không còn sống để thấy nó?

(Laughter)

(Tiếng cười)

Would this go better with scrambled eggs?

Việc đó có tuyệt hơn khi dùng với trứng chưng không?

(Laughter)

(Tiếng cười)

And so, we looked at the data.

Và rồi, chúng tôi xem qua dữ liệu.

2,000 editorial, non-paid obituaries

2000 cáo phó của người nổi tiếng

over a 20-month period between 2015 and 2016.

Trong vòng 20 tháng giữa năm 2015 và 2016.

What did these 2,000 deaths -- rather, lives -- teach us?

2000 cái chết, hay đúng hơn, 2000 cuộc đời này dạy chúng ta điều gì?

Well, first we looked at words.

Hãy nhìn vào câu chữ.

This here is an obituary headline.

Đây là tiêu đề của một bản tin buồn.

This one is of the amazing Lee Kuan Yew.

Đây là ngài Lý Quang Diệu tuyệt vời.

If you remove the beginning and the end,

Nếu bạn bỏ phần đầu và phần cuồi đi,

you're left with a beautifully worded descriptor

Bạn sẽ có lời đề tựa tuyệt đẹp

that tries to, in just a few words, capture an achievement or a lifetime.

Mà chỉ trong vài con chữ, đúc kết được một thành quả hay cả cuộc đời họ.

Just looking at these is fascinating.

Chỉ đọc những lời tựa này đã thấy thú vị.

Here are a few famous ones, people who died in the last two years.

Đây là một vài người nổi tiếng, qua đời trong vòng hai năm qua.

Try and guess who they are.

Cố đoán xem họ là ai nhé.

[An Artist who Defied Genre]

Nghệ sĩ thách thức mọi loại

That's Prince.

Đó là Prince.

[Titan of Boxing and the 20th Century]

Người khổng lồ của Boxing thế kỉ 20

Oh, yes.

Đúng rồi.

[Muhammad Ali]

Muhammad Ali

[Groundbreaking Architect]

Vị kiến trúc sư có nhiều đột phá

Zaha Hadid.

Zaha Hadid.

So we took these descriptors

Chúng ta đọc những lời đề tựa này

and did what's called natural language processing,

Và thực hiện quá trình xử lí ngôn ngữ tự nhiên,

where you feed these into a program,

Khi bạn đưa chúng vào một bộ máy,

it throws out the superfluous words --

Và ném ra những từ ngữ thừa thãi

"the," "and," -- the kind of words you can mime easily in "Charades," --

Kiểu ngôn ngữ bạn có thể dễ dàng bỏ đi trong trò chơi "Đố chữ"

and leaves you with the most significant words.

Để lại cho bạn những từ ngữ quan trọng nhất.

And we did it not just for these four,

Và tôi không chỉ làm vậy với 4 đề tựa,

but for all 2,000 descriptors.

Mà với cả 2000 lời đề tựa.

And this is what it looks like.

Và chúng trông như thế này.

Film, theatre, music, dance and of course, art, are huge.

Phim, kịch, âm nhạc, khiêu vũ và kể cả hội họa rất nhiều

Over 40 percent.

Hơn 40%.

You have to wonder why in so many societies

Bạn sẽ phải thắc mắc tại sao ở rất nhiều xã hội

we insist that our kids pursue engineering or medicine or business or law

Chúng ta cứ muốn con cái mình theo nghề kỹ sư hay y dược hay kinh doanh hay luật

to be construed as successful.

Để được coi là thành công.

And while we're talking profession,

Và khi chúng ta nói đến sự nghiệp,

let's look at age --

Hãy nhìn vào độ tuổi

the average age at which they achieved things.

Độ tuổi trung bình họ đạt được thành tích.

That number is 37.

Con số đó là 37.

What that means is, you've got to wait 37 years ...

Điều đó có nghĩa là bạn phải chờ 37 năm...

before your first significant achievement that you're remembered for --

Trước khi đạt được thành tựu đầu tiên để mọi người nhớ đến bạn

on average --

Trung bình là vậy

44 years later, when you die at the age of 81 --

44 năm sau khi bạn qua đời ở tuổi 81

on average.

Trên trung bình.

(Laughter)

(cười)

Talk about having to be patient.

Hẳn là phải rất kiên nhẫn.

(Laughter)

(cười)

Of course, it varies by profession.

Tất nhiên, nó thay đổi theo nghề nghiệp.

If you're a sports star,

Nếu bạn là VĐV thể thao,

you'll probably hit your stride in your 20s.

Bạn có thể sẽ vụt sáng ở độ tuổi 20.

And if you're in your 40s like me,

Và nếu bạn ở độ tuổi 40 như tôi,

you can join the fun world of politics.

Bạn có thể vào thế giới chính trị thú vị.

(Laughter)

(cười)

Politicians do their first and sometimes only commendable act in their mid-40s.

Chính trị gia có bước đi đáng ca ngợi đầu tiên và đôi khi duy nhất ở độ tuổi 40.

(Laughter)

(cười)

If you're wondering what "others" are,

Nếu bạn đang thắc mắc "Thứ khác" là gì,

here are some examples.

Đây là một vài ví dụ.

Isn't it fascinating, the things people do

Thật là kì diệu nhỉ, những điều họ làm

and the things they're remembered for?

Và những điều họ được nhớ đến?

(Laughter)

(cười)

Our curiosity was in overdrive,

Chúng tôi đã cực kì tò mò

and we desired to analyze more than just a descriptor.

Và chúng tôi muốn phân tích nhiều hơn chỉ một cái đề tựa.

So, we ingested the entire first paragraph of all 2,000 obituaries,

Chúng tôi đã phân tích khổ đầu tiên của toàn bộ 2000 bản tin buồn,

but we did this separately for two groups of people:

Và chúng tôi phân tích tách biệt dựa trên hai nhóm người:

people that are famous and people that are not famous.

Người nổi tiếng và người không nổi tiếng.

Famous people -- Prince, Ali, Zaha Hadid --

Người nổi tiếng - Prince, Ali, Zaha Hadid

people who are not famous are people like Jocelyn Cooper,

Người không nổi tiếng như Jocelyn Cooper,

Reverend Curry

Reverend Curry

or Lorna Kelly.

Hay Lorna Kelly.

I'm willing to bet you haven't heard of most of their names.

Tôi sẵn sàng cá rằng bạn chưa từng nghe hầu hết những cái tên ấy.

Amazing people, fantastic achievements, but they're not famous.

Những con người kì diệu, thành tựu tuyệt vời nhưng họ không nổi tiếng.

So what if we analyze these two groups separately --

Sẽ ra sao nếu chúng tôi phân tích hai nhóm này tách biệt?

the famous and the non-famous?

Những người nổi và không nổi?

What might that tell us?

Ta sẽ biết được điều gì?

Take a look.

Cùng xem nào.

Two things leap out at me.

Hai thứ nổi trội với tôi.

First:

Đầu tiên:

"John."

"John."

(Laughter)

(cười)

Anyone here named John should thank your parents --

Những ai ở đây tên John nên cảm ơn bố mẹ mình

(Laughter)

(cười)

and remind your kids to cut out your obituary when you're gone.

Và nhắc con bạn cắt bản tin buồn của bạn ra khi bạn mất

And second:

Và thứ hai:

"help."

"Giúp đỡ."

We uncovered, many lessons from lives well-led,

Chúng tôi đã tìm ra, nhiều bài học từ những cuộc đời ý nghĩa

and what those people immortalized in print could teach us.

Và điều mà những người bất tử này có thể dạy chúng ta.

The exercise was a fascinating testament to the kaleidoscope that is life,

Việc này là một minh chứng tuyệt vời cho lăng kính vạn hoa của cuộc đời,

and even more fascinating

Và còn thú vị hơn

was the fact that the overwhelming majority of obituaries

Là sự thật bao trùm lên hầu hết các bản tin buồn

featured people famous and non-famous,

Có những người nổi tiếng và không nổi tiếng,

who did seemingly extraordinary things.

Những người đã làm nên những điều kì diệu.

They made a positive dent in the fabric of life.

Họ đã để lại tiếng thơm trong lịch sử nhân loại

They helped.

Họ đã giúp đỡ.

So ask yourselves as you go back to your daily lives:

Hãy thử hỏi bản thân mình trong cuộc sống hằng ngày:

How am I using my talents to help society?

Mình đã giúp xã hội như thế nào với khả năng của mình?

Because the most powerful lesson here is,

Vì bài học mạnh mẽ nhất ở đây là,

if more people lived their lives trying to be famous in death,

Nếu mọi người sống cố gắng để lại tiếng thơm sau khi chết

the world would be a much better place.

Thì thế giới sẽ trở nên tốt đẹp hơn nhiều.

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(vỗ tay)