A guerilla gardener in South Central LA | Ron Finley

Ron Finley: Thợ làm vườn du kích ở South Central LA

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Huong Ngo Mai Reviewer: Trà Giang Lê

I live in South Central.

Tôi sống ở vùng Trung Nam.

This is South Central:

Đây là vùng Trung Nam:

liquor stores,

cửa hàng rượu,

fast food,

đồ ăn nhanh,

vacant lots.

đất hoang.

So the city planners, they get together and they figure

Vì vậy các nhà hoạch định thành phố họp lại với nhau và họ định

they're going to change the name South Central to make it represent something else,

thay cái tên Nam Trung để nó mang ý nghĩa khác.

so they change it to South Los Angeles,

Vậy nên họ đổi thành vùng Nam Los Langeles,

like this is going to fix what's really going wrong in the city.

như thể việc đó sẽ giải quyết được những rắc rối đang thực sự diễn ra trong thành phố.

This is South Los Angeles. (Laughter)

Đây là vùng Nam Los Angeles. (Cười lớn)

Liquor stores,

Cửa hàng rượu,

fast food,

đồ ăn nhanh,

vacant lots.

đất hoang.

Just like 26.5 million other Americans,

Cũng giống như 26.5 triệu người Mĩ khác,

I live in a food desert,

Tôi sống trong một sa mạc thức ăn.

South Central Los Angeles,

vùng Nam Trung Los Angeles,

home of the drive-thru and the drive-by.

ngôi nhà của quầy phục vụ đồ ăn nhanh bên đường và gậy tai nạn rồi bỏ chạy.

Funny thing is, the drive-thrus are killing more people than the drive-bys.

Điều thú vị là đồ ăn nhanh bên đường đang giết chết nhiều người hơn gây tai nạn rồi bỏ chạy.

People are dying from curable diseases

Ở Nam Trung Los Angeles,

in South Central Los Angeles.

mọi người đang chết vì những căn bệnh có thể chữa được.

For instance, the obesity rate in my neighborhood

Ví dụ, tỉ lệ béo phì ở vùng tôi ở

is five times higher than, say, Beverly Hills,

cao gấp năm lần so với Beverly Hills chẳng hạn,

which is probably eight, 10 miles away.

nơi cách đó khoảng 16 km.

I got tired of seeing this happening.

Tôi phát chán khi phải chứng kiến điều này diễn ra.

And I was wondering, how would you feel

Và tôi tự hỏi, bạn cảm thấy thế nào

if you had no access to healthy food,

khi không có thực phẩm có lợi cho sức khỏe,

if every time you walk out your door you see the ill effects

khi mỗi lần ra khỏi cửa bạn phải nhìn thấy những tác động xấu

that the present food system has on your neighborhood?

mà hệ thống thực phẩm hiện nay gây ra cho nơi mình sinh sống?

I see wheelchairs bought and sold

Tôi nhìn thấy xe lăn được mua bán

like used cars.

giống như xe cũ vậy.

I see dialysis centers popping up like Starbucks.

Tôi thấy các trung tâm lọc máu mọc lên nhiều như Starbucks.

And I figured, this has to stop.

Và tôi nhận ra rằng điều đó phải chấm dứt.

So I figured that the problem is the solution.

Tôi nhận ra rằng vấn đề chính là giải pháp.

Food is the problem and food is the solution.

Thực phẩm là vấn đề và thực phẩm cũng là giải pháp.

Plus I got tired of driving 45 minutes round trip

Với lại tôi cũng cảm thấy mệt mỏi với việc phải lái xe 45 phút

to get an apple that wasn't impregnated with pesticides.

chỉ để mua một quả táo không nhiễm thuộc trừ sâu.

So what I did, I planted a food forest in front of my house.

Điều mà tôi đã làm là trồng một rừng thực phẩm ở trước nhà.

It was on a strip of land that we call a parkway.

Nó nằm trên một dải đất mà chúng tôi gọi là đường đi dạo.

It's 150 feet by 10 feet.

Nó rộng hơn 3m, dài 50m.

Thing is, it's owned by the city.

Vấn đề là, mảnh đất đó thuộc về thành phố.

But you have to maintain it.

Nhưng bạn phải trông giữ nó.

So I'm like, "Cool. I can do whatever the hell I want,

Nên tôi nghĩ: "Tuyệt. Tôi có thể làm việc gì tôi muốn,

since it's my responsibility and I gotta maintain it."

bởi vì đó là trách nhiệm của tôi và tôi phải trông giữ nó."

And this is how I decided to maintain it.

Và đây là cách mà tôi trông giữ mảnh đất đó.

So me and my group, L.A. Green Grounds, we got together

Tôi cùng với nhóm của tôi, Những mảnh đất xanh L.A., chúng tôi tụ họp lại

and we started planting my food forest, fruit trees,

và bắt đầu trồng khu rừng thực phẩm: cây ăn quả,

you know, the whole nine, vegetables.

bạn biết đấy, cả chín loại rau quả.

What we do, we're a pay-it-forward kind of group,

Chúng tôi là một nhóm lấy chia sẻ làm thù lao,

where it's composed of gardeners from all walks of life,

gồm những người làm vườn từ nhiều cuộc đời khác nhau,

from all over the city, and it's completely volunteer,

từ mọi nơi trong thành phố, và họ hoàn toàn tự nguyện,

and everything we do is free.

và mọi thứ chúng tôi làm đều miễn phí.

And the garden, it was beautiful.

Và mảnh vườn, nó rất đẹp.

And then somebody complained.

Rồi sau đó có người than phiền.

The city came down on me,

Thành phố tới gặp tôi,

and basically gave me a citation saying that I had to remove my garden,

và đại khái là đưa cho tôi một công văn, yêu cầu tôi phải phá bỏ mảnh vườn.

which this citation was turning into a warrant.

Công văn đó sau này trở thành trát của tòa.

And I'm like, "Come on, really?

Và tôi như thể : "Thôi nào, thật à?"

A warrant for planting food on a piece of land

Một trát hầu tòa vì trồng cây trên mảnh đất

that you could care less about?" (Laughter)

mà các người không thèm quan tâm sao?" (Cười lớn)

And I was like, "Cool. Bring it."

Và tôi nói rằng: "Được. Mang (trát) tới đây."

Because this time it wasn't coming up.

Vì lần này thì chuyện này không tới đâu.

So L.A. Times got ahold of it. Steve Lopez did a story on it

Rồi tờ L.A. Times nhận được tin, Steve Lopez viết một bài báo về nó,

and talked to the councilman,

và bàn với ủy viên hội đồng.

and one of the Green Grounds members,

rồi một trong các thành viên của Những mảnh đất xanh

they put up a petition on Change.org,

gửi một tờ đơn kiến nghị trên Change.org.

and with 900 signatures, we were a success.

và với 900 chữ ký, chúng tôi đã thành công.

We had a victory on our hands.

Chúng tôi đã có được một chiến thắng trong tay.

My councilman even called in and said how they endorse

Ủy viên hội đồng đó thậm chí còn gọi tới và nói rằng họ tán thành

and love what we're doing.

và thích việc mà chúng tôi đang làm.

I mean, come on, why wouldn't they?

Ý tôi là, thôi nào, tại sao lại không chứ?

L.A. leads the United States in vacant lots that the city actually owns.

L.A. dẫn đầu nước Mỹ về diện tích đất hoang mà thành phố sở hữu.

They own 26 square miles of vacant lots.

Họ sở hữu 42 kilomet vuông đất bỏ hoang.

That's 20 Central Parks.

Tương đương với 20 lần Công viên trung tâm,

That's enough space to plant 725 million tomato plants.

đủ để trồng 725 triệu cây cà chua.

Why in the hell would they not okay this?

Làm sao họ có thể không đồng tình chứ?

Growing one plant will give you 1,000, 10,000 seeds.

Trồng một cây sẽ cho bạn 1.000, 10.000 hạt giống.

When one dollar's worth of green beans

Khi lượng đậu xanh có giá 1 đô la

will give you 75 dollars' worth of produce.

sẽ cho bạn lượng sản phẩm tương đương với 75 đô la.

It's my gospel, when I'm telling people, grow your own food.

Đó là Đức tin của tôi, khi tôi nói với mọi người, hãy tự trồng lấy thực phẩm cho mình.

Growing your own food is like printing your own money.

Trồng thực phẩm cho mình cũng giống tự in tiền vậy.

(Applause)

(Vỗ tay)

See, I have a legacy in South Central.

Tôi có di sản ở vùng Nam Trung.

I grew up there. I raised my sons there.

Tôi lớn lên ở đó. Tôi nuôi dạy các con trai mình ở đó.

And I refuse to be a part of this manufactured reality

Và tôi từ chối làm một phần của cái thực tại được tạo ra này,

that was manufactured for me by some other people,

mà được tạo ra cho tôi bởi một số người khác.

and I'm manufacturing my own reality.

Và tôi đang tự tạo ra thực tại cho mình.

See, I'm an artist.

Tôi là một nghệ sĩ.

Gardening is my graffiti. I grow my art.

Làm vườn là nghệ thuật của tôi. Tôi trồng ra tác phẩm của mình.

Just like a graffiti artist, where they beautify walls,

Cũng giống như một họa sĩ, người tô điểm cho các bức tường,

me, I beautify lawns, parkways.

Tôi, tôi tô điểm cho những bãi cỏ, lối đi dạo.

I use the garden, the soil, like it's a piece of cloth,

Tôi sử dụng mảnh vườn, đất trồng như một tấm vải,

and the plants and the trees,

và cây trồng và cây xanh

that's my embellishment for that cloth.

là những gì tôi tô điểm cho tấm vải đó.

You'd be surprised what the soil could do

Bạn sẽ bất ngờ với những gì mà mảnh đất có thể làm

if you let it be your canvas.

nếu bạn biến chúng thành vải bố.

You just couldn't imagine how amazing a sunflower is

Bạn không thể tưởng tượng được hoa hướng dương tuyệt vời như thế nào

and how it affects people.

và chúng ảnh hưởng tới mọi người ra sao.

So what happened?

Vậy điều gì đã xảy ra?

I have witnessed my garden become a tool for the education,

Tôi đã chứng kiến mảnh vườn của mình trở thành một công cụ giáo dục,

a tool for the transformation of my neighborhood.

một công cụ cho sự chuyển đổi của vùng đất tôi sống.

To change the community, you have to change the composition of the soil.

Để thay đổi cộng đồng, bạn phải thay đổi thành phần của đất.

We are the soil.

Chúng ta là đất.

You'd be surprised how kids are affected by this.

Bạn sẽ ngạc nhiên khi thấy cách mà những đứa trẻ bị ảnh hưởng.

Gardening is the most therapeutic

Làm vườn là công việc có tính trị liệu nhất

and defiant act you can do,

và thách thức nhất mà bạn có thể làm,

especially in the inner city.

đặc biệt là ở trong nội thành.

Plus you get strawberries.

Với lại, bạn còn thu được dâu nữa.

(Laughter)

(Cười lớn)

I remember this time,

Tôi nhớ có một lần,

there was this mother and a daughter came,

có một người mẹ và con gái tới,

it was, like, 10:30 at night, and they were in my yard,

lúc đó là khoảng 10:30 tối và họ ở trong vườn của tôi.

and I came out and they looked so ashamed.

rồi tôi đi ra ngoài và họ rất xấu hổ.

So I'm like, man, it made me feel bad that they were there,

Tôi nghĩ, trời ạ, tôi cảm thấy rất tệ vì họ ở đó.

and I told them, you know, you don't have to do this like this.

và tôi nói với họ rằng, hai người biết đấy, không cần phải làm như vậy.

This is on the street for a reason.

Mảnh vườn này nằm trên đường là có lí do của nó.

It made me feel ashamed to see people

Tôi cảm thấy xấu hổ khi nhìn thấy có người

that were this close to me that were hungry,

ở gần tôi đến vậy mà vẫn bị đói.

and this only reinforced why I do this,

Và việc đó chỉ càng củng cố thêm lý do để tôi làm việc này.

and people asked me, "Fin, aren't you afraid

Mọi người hỏi tôi: "Fin, anh không sợ

people are going to steal your food?"

là người ta sẽ ăn trộm thực phẩm của anh sao?"

And I'm like, "Hell no, I ain't afraid they're gonna steal it.

Tôi trả lời, "Tất nhiên là không, tôi không sợ họ sẽ ăn trộm.

That's why it's on the street.

Vì thế nên chúng mới ở trên đường.

That's the whole idea.

Toàn bộ ý tưởng là thế mà.

I want them to take it, but at the same time,

Tôi muốn họ lấy chúng, nhưng cùng lúc đó,

I want them to take back their health."

Tôi muốn họ có lại được sức khỏe của mình."

There's another time when I put

Có một lần khác khi tôi

a garden in this homeless shelter in downtown Los Angeles.

làm vườn tại một khu vô gia cư ở trung tâm Los Angeles.

These are the guys, they helped me unload the truck.

Có mấy người đàn ông, họ giúp tôi dỡ đồ từ xe tải.

It was cool, and they just shared the stories

Không khí rất vui vẻ, và họ chia sẻ những câu chuyện

about how this affected them and how

về việc mảnh vườn đã ảnh hưởng tới họ

they used to plant with their mother and their grandmother,

và họ đã từng trồng rau với mẹ, với bà trước kia.

and it was just cool to see how this changed them,

và thật tuyệt khi thấy ý tưởng này đã thay đổi họ,

if it was only for that one moment.

dù chỉ là trong một giây phút đó.

So Green Grounds has gone on to plant

Vì vậy Những mảnh đất xanh đã tiếp tục

maybe 20 gardens.

trồng khoảng 20 mảnh vườn.

We've had, like, 50 people come to our dig-ins

Chúng tôi đã có khoảng 50 người tới tham gia đào bới,

and participate, and it's all volunteers.

và tất cả đều là tự nguyện.

If kids grow kale, kids eat kale.

Nếu bọn trẻ trồng cải xoăn, chúng sẽ ăn cải xoăn.

(Laughter)

(Cười lớn)

If they grow tomatoes, they eat tomatoes. (Applause)

Nếu chúng trồng cà chua, chúng sẽ ăn cà chua. (Vỗ tay)

But when none of this is presented to them,

Nhưng nếu không ai cho chúng thấy việc đó,

if they're not shown how food affects the mind and the body,

nếu chúng không được thấy những ảnh hưởng của thực phẩm tới trí não và cơ thể,

they blindly eat whatever the hell you put in front of them.

chúng mù quáng sẽ ăn bất cứ cái gì được đặt trước mặt.

I see young people

Tôi thấy những người trẻ tuổi

and they want to work,

muốn được làm việc,

but they're in this thing where they're caught up --

nhưng họ lại bị vướng bận chuyện gì đó ...

I see kids of color and they're just on this track

Tôi thấy những đứa trẻ đầy màu sắc và chúng chỉ đi theo

that's designed for them,

con đường đã được định sẵn,

that leads them to nowhere.

mà không dẫn tới đâu.

So with gardening, I see an opportunity

Với làm vườn, tôi nhìn thấy một cơ hội

where we can train these kids

mà ta có thể hướng dẫn bọn trẻ

to take over their communities,

gánh vác cộng đồng của chúng,

to have a sustainable life.

và có một cuộc sống bền vững.

And when we do this, who knows?

Và khi chúng ta làm việc đó, ai mà biết được?

We might produce the next George Washington Carver.

Có thể ta sẽ sản sinh ra George Washington Carver tiếp theo.

but if we don't change the composition of the soil,

nhưng nếu ta không thay đổi thành phần của đất,

we will never do this.

ta sẽ không bao giờ làm được việc đó.

Now this is one of my plans. This is what I want to do.

Đây là một trong những kế hoạch của tôi. Đây là điều mà tôi muốn làm.

I want to plant a whole block of gardens

Tôi muốn trồng cả một mảnh vườn

where people can share in the food in the same block.

mà ở đó mọi người có thể chia sẻ đồ ăn.

I want to take shipping containers

Tôi muốn lấy đi các công-ten-nơ chở hàng

and turn them into healthy cafes.

và biến chúng thành quán cà phê có lợi cho sức khỏe.

Now don't get me wrong.

Đừng hiểu lầm tôi.

I'm not talking about no free shit,

Tôi không nói về những thứ miễn phí,

because free is not sustainable.

bởi miễn phí thì không bền vững.

The funny thing about sustainability,

Điều thú vị về sự bền vững,

you have to sustain it.

đó là bạn phải duy trì nó.

(Laughter) (Applause)

(Tiếng cười)(Vỗ tay)

What I'm talking about is putting people to work,

Tôi đang nói về việc giao công việc cho mọi người,

and getting kids off the street, and letting them know

và kéo bọn trẻ ra khỏi phố, và cho chúng biết

the joy, the pride and the honor in growing your own food,

niềm vui, niềm tự hào và niềm vinh dự khi tự trồng thực phẩm cho mình,

opening farmer's markets.

mở chợ cho nông dân.

So what I want to do here,

Những gì mà tôi muốn làm ở đây,

we gotta make this sexy.

ta sẽ làm cho chuyện đó thật gợi cảm.

So I want us all to become ecolutionary renegades,

Tôi muốn tất cả chúng ta trở thành những kẻ nổi loạn xanh hóa,

gangstas, gangsta gardeners.

những thợ làm vườn găngxtơ.

We gotta flip the script on what a gangsta is.

Ta sẽ thay đổi khái niệm về găngxtơ.

If you ain't a gardener, you ain't gangsta.

Nếu bạn không phải là thợ làm vườn thì bạn không phải găngxtơ.

Get gangsta with your shovel, okay?

Làm găngxtơ cùng với cái xẻng của bạn, được chứ?

And let that be your weapon of choice.

Và hãy biến nó thành vũ khí bạn chọn.

(Applause)

(Vỗ tay)

So basically, if you want to meet with me,

Căn bản là, nếu bạn muốn gặp tôi,

you know, if you want to meet,

bạn biết đấy, nếu bạn muốn gặp,

don't call me if you want to sit around in cushy chairs

đừng gọi tôi nếu bạn muốn ngồi không trên những chiếc ghế êm ái

and have meetings where you talk about doing some shit --

và tham gia những cuộc họp nơi bạn nói về làm này làm nọ

where you talk about doing some shit.

nơi bạn nói về làm này làm nọ vớ vẩn.

If you want to meet with me, come to the garden

Nếu bạn muốn gặp tôi, hãy ra vườn

with your shovel so we can plant some shit.

cùng với chiếc xẻng của bạn và ta sẽ trồng vài thứ.

Peace. Thank you.

Chào. Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)

Thank you. (Applause)

Cảm ơn. (Vỗ tay)